Stiven Kinq Yaşıl Mil

www.vivo-book.com 

 

571 

–    Hə,  biz  ona  inanmaya  da  bilərik,  –  deyə  Brutus  söhbətə 

müdaxilə  etdi.  –  Con,  Azğın  Billi  Uorton  kimi  adamlar  hər  Ģey 

haqqında  yalan  danıĢa  bilərlər:  iĢlədikləri  cinayətlər  haqqında, 

tanıdıqları  nüfuzlu  insanlar  haqqında,  yatağına  girdikləri  qadınlar 

haqqında,  orta  məktəbdə  oxuduqları  zaman  vurduqları  qollar  və  hətta 

hava haqqında.  

–  Amma... amma... – arvadımın üzündə iztirab ifadəsi göründü. 

Mən onun çiynini qucaqlamağa cəhd etdim, amma o, sərt bir hərəkətlə 

mənim  əlimi  kənara  itələdi.  –  Amma  Uorton  orada  olub!  Onların 

lənətə gəlmiĢ sarayını rəngləyib! Onlarla birlikdə nahar edib! 

–  Bu da törətdiyi cinayətlə onun öyünməsi üçün, sadəcə, əlavə 

bir səbəbdir, –  Brutus dedi.  –  Əslinə  baxsan, bunun nə  ziyanı  var ki? 

Nə üçün də öyünməsin? Axı bir insanı elektrik stulunda iki dəfə edam 

etmək mümkün deyil.  

–  Bir dayanın görüm, əgər sizi düz baĢa düĢdümsə, bu masanın 

arxasında  oturanların  hamısı  Con  Koffinin  nəinki  qızları 

öldürmədiyini, onun hətta qızların həyatını xilas etməyə cəhd etdiyini 

də bilir. ġerif köməkçisi Makci, əlbəttə ki, bütün bunları bilmir, amma 

o da yaxĢı bilir ki, qızların qətlinə görə ölümə məhkum edilmiĢ adamın 

heç  bir  günahı  yoxdur.  Və  bununla  belə...  bununla  belə...  siz  onun 

iĢinə yenidən baxılmasına nail olmaq iqtidarında deyilsiniz. Hətta iĢin 

yenidən açılmasına belə.  

www.vivo-book.com 

 

572 

–    Hə,  mem  –  Din  dedi.  O,  yenə  cidd-cəhdlə  öz  eynəyinin 

ĢüĢələrini silirdi. – Vəziyyət təxminən sizin dediyiniz kimidir.  

Cenis  baĢını  aĢağı  dikib  düĢüncələrə  dalmıĢdı.  Brutus  nəsə 

demək  istəyirdi  ki  mən  əlimi  havaya  qaldırdım  və  o  susdu.  Mən 

inanmırdım ki, Cenis Con Koffini ölüm kamerasından çıxarmaq üçün 

bir  çarə  düĢünüb  tapa  bilər,  amma  bunun  tamamilə  qeyri-mümkün 

olduğunu  da  düĢünmürdüm.  O,  əlbəttə  ki,  çox  ağıllı  bir  qadın  idi. 

Mənim  arvadım  həm  də  çox  qətiyyətli  idi.  Belə  bir  kombinasiya  isə 

bəzən dağları yerindən oynatmağa imkan verir.  

–  YaxĢı,  – nəhayət,  Cenis  dedi.  – Onda Conu  həbsxanadan öz 

gücünüzlə çıxarmağa cəhd etməlisiniz. 

–  Mem? – Harri təəccüblə, həm də qorxu ilə dedi.  

–  Siz ki, bunu edə bilərsiniz. Siz bunu artıq bir dəfə etmisiniz, 

düz demirəmmi? Deməli, bir də edə bilərsiniz. Yalnız bu dəfə onu geri 

qaytarmazsınız, vəssalam.  

–    Bəs  siz  mənim  uĢaqlarıma  onların  atalarını  nə  üçün 

həbsxanaya  salındığını  izah  edə  bilərsinizmi,  missis  Eckum?  –  deyə 

Din  soruĢdu.  –  Ona  görə  həbsxanaya  salınıb  ki,  qatilin  oradan 

qaçmasına yardım edib?  

–    Bu  baĢ  verməyəcək,  Din.  Biz  yaxĢı  bir  plan  düĢünüb 

hazırlayarıq. Elə edərik ki, həbsxanadan əsl qaçıĢa bənzəsin.  

–    Onda  bu  planı  elə  düĢünün  ki,  öz  ayaqqabılarının  qaytanını 

belə  necə  bağlamaq  lazım  olduğunu  yadında  saxlaya  bilməyən  bir 

www.vivo-book.com 

 

573 

oğlanın belə bir plan qurduğuna inanan tapılsın, – Harri dedi. – Çünki 

onlar buna inanmalıdırlar.  

Cenis ona tərəddüdlə baxdı. 

–    Bunun  nəticəsi  yaxĢı  olmayacaq,  –  deyə  Brutus  dilləndi.  – 

Hətta biz düĢünüb bir çarə tapsaq belə, heç nə alınmayacaq.  

–    Nəyə  görə?  –  Cenis  bu  sualı  elə  verdi  ki,  elə  bu  dəqiqə 

hönkürtü  ilə  ağlayacaqdı.  –  Nəyə  görə,  lənət  Ģeytana,  heç  nə 

alınmayacaq? 

–  Ona görə ki, o iki metrdən uca və baĢı daz bir qaradərilidir və 

hətta  özünü  dolandıracaq  qədər  ağılın  sahibi  deyil,  –  mən  dedim.  – 

Necə  düĢünürsən,  onu  yenidən  yaxalamq  üçün  polisə  nə  qədər  vaxt 

lazım olacaq? Ġki saat? Altı? 

–    Bəs  əvvəllər  o,  heç  kəsin  diqqətini  çəkmədən  axı  gəzib 

dolaĢırdı,  –  Cenis  dedi.  Onun  yanağı  ilə  göz  yaĢı  axdı.  O,  əlinin 

arxasıyla  göz yaĢlarını yanağından sildi.  

Onun  sözlərində  müəyyən  qədər  həqiqət  vardı.  Mən  atamın 

cənubda  yaĢayan  bəzi  dostlarına  və  qohumlarına  məktub  yazıb 

onlardan  qəzetlərdə  Con  Koffinin  əlamətlərinə  uyğun  gələn  bir  adam 

haqqında  bir  Ģey  oxuyub-oxumadıqlarını  soruĢmuĢdum  və  heç  bir 

təminedici  cavab  ala  bilməmiĢdim.  Cenis  də  eynilə  mənim  kimi 

etmiĢdi.  Biz  indiyə  qədər  yalnız  Alabama  Ģtatının  Masl  ġoalz 

Ģəhərində ona aid ola biləcək bir izə rast gəlmiĢdik. 1929-cu ildə Kilsə 

xorunun  məĢqi  zamanı  tufan  qalxmıĢ  və  kilsəni  dağıtmıĢdı  Ġrigövdəli 

www.vivo-book.com 

 

574 

bir  zənci  iki  nəfəri  dağıntıların  arasından  çıxararaq  xilas  etmiĢdi. 

Kənardan baxanlar, əvvəlcə, onların hər ikisini də ölü zənn etmiĢdilər, 

amma  sonra  müəyyən  edilmiĢdi  ki,  onların  heç  biri  hətta  ciddi 

xəsarətlər  belə  almayıbmıĢ.  ġahidlərdən  birinin  bunu  möcüzə 

adlandırdığı  qeyd  olunurdu.  Pastorun  günə  muzd  ödəmə  ilə  iĢə 

götürdüyü qaradərili isə çaxnaĢma zamanı aradan çıxıbmıĢ.  

–    Siz  haqlısınız,  o  heç  kimin  diqqətini  çəkmədən  bir  təhər 

günlərini  keçirirdi,  –  Brutus  dedi.  Lakin  bir  Ģeyi  unutmamalısınız  ki, 

həmin  vaxt  o,  iki  balaca  qızı  zorlamaqda  və  onları  qətlə  yetirməkdə 

günahlandırılmamıĢdı.  

Cenis  cavab  vermədən  sakitcə  oturmuĢdu.  O,  təxminən  bir 

dəqiqə beləcə susdu, sonra isə elə bir Ģey etdi ki, onun bu hərəkəti mən 

göz  yaĢlarımın  onun  təəccübləndirdiyindən  az  təəccübləndirmədi.  O, 

əlini  irəli  uzadıb  sərt  bir  hərəkətlə  masanın  üstündəki  hər  Ģeyi  yerə 

tökdü: boĢqabları, stəkanları, fincanları, gümüĢ qaĢıqları, içində kələm 

salatı  olan  qabı,  meyvə  Ģirəsi  olan  qrafini,  doğranmıĢ  bud  əti  olan 

boĢqabı,  südü,  içində  soyuq  çay  olan  dolçanı.  Hər  Ģeyi  masanın 

üstündən süpürüb yerə tökərək bir-birinə qatdı.  

–    Aman  Allah!  –  deyə  Din  qıĢqıraraq  masadan  geriyə  elə  sərt 

sıçradı ki, az qala beli üstə yerə çırpılacaqdı.  

Cenis  onu  heç  vecinə  belə  almadı.  O,  Brutusla  mənə  baxırdı, 

əsasən də mənə.  

www.vivo-book.com 

 

575 

–  Siz onu öldürməkmi istəyirsiniz, siz qorxaqlar? – deyə o, uca 

səslə  soruĢdu.  –  Siz  Melinda  Mursun  həyatını  qurtarmıĢ  və  həmin 

körpə  qızcığazların  həyatlarını  xilas  etməyə  cəhd  etmiĢ  bir  adamı 

öldürməkmi  istəyirsiniz?  Hə,  nə  var  ki,  yer  üzündə  bir  zənci  də 

azalacaq,  elə  deyilmi?  Özünüzə  bununla  təsəlli  verə  bilərsiniz.  Bir 

zənci az, bir zənci çox, nə fərqi var. 

O, masanın arxasından qalxdı, öz stuluna baxdı və onu ayağı ilə 

vuraraq divara çırpdı. Divara çırpılan  stul yerə düĢüb qırılaraq balaca 

gölməçə  yaratmıĢ  meyvə  Ģirəsinin  içinə  düĢdü. Mən  onun  biləyindən 

tutdum, amma o, əlini bərk dartaraq biləyini əlimdən çıxardı.  

–  Toxunma mənə, – deyə üstümə çımxırdı. – Bir həftə sonra bu 

vaxt  sən  də  qatil  olacaqsan,  sənin  də  o  qatil  Uortondan  bir  fərqin 

olmayacaq. Ona görə də mənə toxunma. 

O, arxa artırmaya çıxdı və önlüyünü üzünə sıxaraq hönkürtü ilə 

ağlamağa  baĢladı.  Biz  dördümüz  də  çaĢqınlıqla  bir-birimizə  baxdıq. 

Qısa  bir  müddət  sonra  mən  yerimdən  qalxıb  ətrafdakı  qarıĢıqlığı 

səliqəyə  salmağa  baĢladım.  Əvvəlcə,  Brutus  yerindən  qalxıb  mənə 

kömək etməyə baĢladı, sonra isə Din ilə Harri də bizə qoĢuldular. Otaq 

bir  balaca  qaydasında  düĢəndən  sonra  onlar  çıxıb  getdilər.  Bütün  bu 

vaxt ərzində heç kim bir söz belə danıĢmadı. Əslində, deyiləcək bir söz 

qalmamıĢdı.  

 

 

www.vivo-book.com 

 

576 

 

6 

 

 

Həmin  gecə  mən  iĢdə  deyildim.  Mən  bizim  balaca  evimizin 

qonaq  otağında  oturub  siqaret  çəkir,  radioya  qulaq  asır  və  qaranlığın 

yerdən  qalxaraq  səmanı  necə  udmağa  hazırlaĢdığına  tamaĢa  edirdim. 

Televiziya  yaxĢı  Ģeydir,  heç  nə  demirəm,  amma  onun  insanı  bütün 

dünyadan  ayırıb  özünün  ĢüĢə  ekranına  bənd  eləməsi  heç  xoĢuma 

gəlmir. Bu mənada radio daha yaxĢıdır.  

Cenis otağa daxil oldu, mənim oturduğum kreslonun yanında diz 

çökdü  və  mənim  əlimi  öz  əlinə  aldı.  Biz  bir  müddət  susaraq  Key 

Kayzerin “Musiqi bilikləri kolleci”nə qulaq asdıq və səmada getdikcə 

çoxalan ulduzlara tamaĢa etdik. Mən özümü yaxĢı hiss edirdim. 

–    Səni  qorxaq  adlandırdığıma  görə  məni  bağıĢla,  –  o  dedi.  – 

Sənə  qorxaq  dediyimə  görə  özümü  çox  günahkar  hiss  edirəm,  birgə 

həyatımız boyu sənə bundan ağır söz deməmiĢəm.  

–  Hətta açıq təbiətin qoynunda çadır quraraq düĢərgə saldığımız 

gün  məni  qoca  kaftar  Sem  adlandıranda  da?  –  deyə  mən  ondan 

soruĢdum. Biz ikimiz də güldük, bir-iki dəfə öpüĢdük və ondan sonra 

aramız  yenə  düzəliĢdi.  Mənim  Cenisim  elə  gözəl  idi  ki,  mən  hələ  də 

onu yuxularımda görürəm. QocalmıĢ və yaĢamaqdan yorulmuĢ olsam 

da,  mən  hələ  də  yuxularımda  görürəm  ki,  dəhlizləri  sidik  və 

www.vivo-book.com 

 

577 

pörtlədilmiĢ  köhnə  kələm  iyi  verən  bu  tənha  və  tərk  edilmiĢ  yerdə 

mənim otağıma daxil olur, yuxumda görürəm ki, onun mavi gözləri və 

toxunmamaq iqtidarında olmadığım dik döĢləri ilə o, hələ də cavan və 

gözəldir,  görürəm  ki,  mənə  deyir:  “Hə,  əzizim,  mən  həmin  qəzaya 

uğramıĢ avtobusda olmamıĢam. Sən, sadəcə səhv eləmisən, vəssalam”. 

Hətta  indi  də  bu  yuxuları  tez-tez  görürəm  və  bəzən  ayılanda,  bütün 

bunların yuxu olduğunu baĢa düĢüb ağlayıram da. Mən cavan olanda, 

demək olar ki, heç vaxt ağalamayan bir adam idim.  

–  Bəs Hal bunu bilirmi? – deyə o nəhayət, soruĢdu.  

–    Conun  günahkar  olmadığınımı?  Bilmirəm,  amma  o,  haradan 

bilə bilər ki? 

–  O, yardım edə bilərmi? O, Kribusa hər hansı bir yollasa təsir 

göstərə bilərmi?  

–  Heç bir qram da, əzizim.  

O, dinməzcə baĢını yırğaladı, elə bil məhz bu cavabı gözləyirdi. 

–    Onda  Hala  heç  nə  demə.  Əgər  onun  yardım  etmək  imkanı 

yoxdursa,  irinə, ona heç nə demək lazım deyil. 

–  YaxĢı, demərəm. 

Cenis  baxıĢlarını  qaldırıb  ciddi  nəzərlərlə  mənə  baxdı.  Həmin 

gecə,  telefonla  zəng  edərək  xəstə  olduğunu  demə.  Heç  biriniz  belə 

etməyin. Siz belə edə bilməzsiniz.  

–  Hə, biz belə edə bilmərik. Əgər biz orada olsaq, ən azından, 

hər Ģeyi onun üçün ağrısız və tez edə bilərik. Ən azından, bunu etmək 

www.vivo-book.com 

 

578 

bizim  imkanımız  daxilindədir.  Heç  olmasa,  Delakruanın  baĢına 

gələnlər onun baĢına gəlməz. – Bir anlıq, Allaha Ģükürlər olsun ki, çox 

qısa  bir  anlıq,  Delakruanın  baĢına  geyindirilmiĢ  ipək  maskanın  necə 

yandığı,  yanaraq  tökülən  maskanın  altından  bir  vaxtlar  onun  gözləri 

olmuĢ iki dənə biĢmiĢ qatı jele Ģarlarının görüntüsü gözlərimin önündə 

canlandı.  

–    Sizin  heç  bir  çıxıĢ  yolunuz  yoxdur,  hə?  –  deyərək  Cenis 

mənim  əlimi  öz  əlinə  alaraq  özünün  yumĢaq  və  məxməri  yanağına 

sürtdü.  

–  Zavallı, Pol. Zavallı insan. 

Mən  ona  heç  bir  cavab  vermədim.  Həyatımda  heç  vaxt  nə  o 

andan  əvvəl,  nə  də  sonra,  belə  böyük  istəklə  hər  Ģeydən  baĢ  götürüb 

qaçmaq istədiyimi xatırlamıram. Cenisi də yanıma alıb ikimizə bir yol 

çantası ilə baĢ götürüb buralardan, ayaqlarımızın bizi apardığı istənilən 

yerə getmək və bircə buralardan uzaqlaĢmaq.  

–  Mənim zavallı oğlanım, – deyə o təkrar etdi və birdən mənə 

dedi: – DanıĢ onunla.  

–  Kiminlə danıĢım? 

–  Hə, danıĢ onunla. Öyrən gör ürəyindən nə keçir, nə istəyir. 

Mən  arvadımın  sözlərini  bir  müddət  düĢünəndən  sonra  razılıqla 

baĢımı yırğaladım. Arvadım haqlı idi, həmiĢə olduğu kimi. 

 

 

www.vivo-book.com 

 

579 

 

 

 

 

 

7 

 

 

Ġki gündən sonra, ayın on səkkizi, Bill Doc, Hank Bitterman və 

bir  də  kimsə  baĢqa  birisi  –  kim  olduğunu  xatırlamıram,  deyəsən 

müvəqqəti iĢçilərdən birisi – Con Koffini duĢ qəbul etməsi üçün “D” 

blokuna apardılar və o burada olmadığı müddət ərzində biz onun necə 

edam  ediləcəyini  məĢq  etməyə  baĢladıq.  Biz  qoca  Tut-Tuta  onun 

rolunu  oynamağa  imkan  vermədik;  heç  bir  izahatsız  da  hamı  baĢa 

düĢürdü ki, bu ədəbsizlik olardı.  

Conun yerində mən idim.  

–  Con Koffi, – mən əl-qolum Old Sparkiyə bənd edilmiĢ halda 

oturanda, Brutus elə də qətiyyətli olmayan bir səslə dedi, – sən elektrik 

stulunda edam edilməklə ölümə məhkum edilmisən, hökm səninlə eyni 

mövqedə olan andlılar məhkəməsi tərəfindən çıxarılıb... 

–  Con Koffi ilə eyni mövqedə? Bu zarafata oxĢayırdı. Bildiyim 

qədər,  bütün  Yer  kürəsində  onun  tayı-bərabəri  yox  idi.  Sonra  Con 

Koffinin  mənim  kabinetimdən  aĢağı  aparan  pilləkənlərin  dibində 

www.vivo-book.com 

 

580 

dayanıb  Old  Sparkiyə  baxaraq  bizə  dediyi  sözləri  xatırladım:  “Onlar 

hələ də buradadırlar. Mən onların fəryadlarını eĢidirəm.” 

–  Məni buradan buraxın, – deyə mən xırıltılı bir səslə qıĢqırdım. 

– Lənətə gəlmiĢ bu toqqaları açın və məni buraxın.  

Onlar  məni  açdılar,  amma  bir  anlıq  mən  yerimdə  donaraq 

tərpənə bilmədim, elə bil Old Sparki məni buraxmaq istəmirdi.  

Biz  bloka  geri  qayıdanda,  bizim  arxamızda  sonuncu  stulları  da 

yerbəyer eliyən Harri  ilə  Din belə  onu eĢidə bilməsinlər deyə,  Brutus 

alçaq səslə mənə az qala pıçıldadı:  

–  Bütün həyatımda məni utandıra biləcək cəmi bir neçə əməlim 

olub,  amma  indi,  ilk  dəfə,  əməlimə  görə  cəhənnəmə  düĢəcəyimdən 

qorxuram. 

Mən  onun  zarafat  etmədiyinə  əmin  olmaq  üçün  dönüb  onun 

üzünə baxdım. Onun həmin anda zarafat etdiyini düĢünmürdüm.  

– Axı nə demək istəyirsən? 

–  Demək istəyirəm  ki,  biz Allahın hədiyyəsini,  vergisini  edam 

etməyə hazırlaĢırıq, – deyə o cavab verdi. – Nə bizə, nə də baĢqalarına 

heç  bir  ziyan  vurmamıĢ  birisini.  Demək  istədiyim  odur  ki,  birdən 

Allahın,  Qüdrətli  Atamızın  hüzuruna  aparılanda,  o  məndən  bunu  nə 

üçün etdiyimi soruĢsa, mən Ona nə cavab verəcəyəm? Deyəcəyəm ki, 

bu mənim vəzifə borcum idi? Mənim iĢim idi?  

 

 

www.vivo-book.com 

 

581 

 

8 

 

 

Con  duĢ  qəbul  edib  geri  qayıdandan  və  müvəqqəti  iĢçilər  çıxıb 

gedəndən sonra, mən onun kamerasının qapısını açdım və içəri girərək 

onun  yanında,  çarpayısının  kənarında  oturdum.  Brutus  isə  növbətçi 

masasının  arxasında  oturmuĢdu.  O,  baĢını  qaldırıb  məni  Koffinin 

kamerasında onunla tək olduğumu görəndə, heç bir söz demədi. Brutus 

yenə  baĢını  aĢağı  salıb  əlindəki  karandaĢın  ucunu  dili  ilə  tez-tez 

isladaraq qarĢısındakı kağızlara qeydlər etməyə davam etdi.  

Con  öz  qəribə  gözləri  ilə  mənə  baxdı:  qızarmıĢ,  ifadəsiz  və 

ağlamağa hazır dayanmıĢ, amma bununla belə sakit gözləri ilə. Elə bil 

göz  yaĢı  tökmək,  ağlamaq  elə  də  pis  hal  deyil,  əgər  ona  öyrəĢməyə 

macal tapmısansa. O, hətta yüngülcə gülümsədi də. Ondan xoĢ sabun 

qoxusu  gəldiyini  də  xatırlayıram,  –  təmiz  və  təravətli,  axĢam 

çimizdiriləndən sonra lap balaca uĢaqdan gələn ətir kimi.  

–  Salam, boss, – o dedi, sonra da mənim əllərimi öz ovuclarına 

aldı. O bunu çox səmimi və təbii bir tərzdə etdi.  

–    Salam,  Con,  –  deyə  mən  cavab  verdim,  amma  boğazımda 

sözlər elə bil düyümlənmiĢdi  və mən udqunaraq boğazımı arıtlamağa 

çalıĢdım.  –  Məncə,  sən  də  baĢa  düĢürsən  ki,  artıq  yolun  sonuna 

yaxınlaĢırıq. Cəmi bir neçə gündən sonra. 

www.vivo-book.com 

 

582 

O,  cavab  vermədi,  mənim  əllərimi  öz  ovuclarında  tutaraq 

dinməzcə  oturdu.  Ġndi  keçmiĢə  baxanda,  düĢünürəm  ki,  hələ  o  vaxt 

mənə  nəsə  olmağa  baĢlamıĢdı,  amma  mənim  bütün  diqqətim,  həm 

emosional, həm də əqli, öz iĢimin üstündə olduğuna görə, mən bunu o 

zaman sezə bilməmiĢdim.  

–    Həmin  axĢam  sən  Ģam  yeməyi  üçün  nəsə  xüsusi  bir  yemək 

istəyirsənmi, Con? Biz sənin üçün, demək olar ki, hər Ģey edə bilərik. 

Əgər istəsən, hətta sənə pivə də gətirə bilərik. Sadəcə, onu qəhvədana 

tökərik, vəssalam.  

–  Heç vaxt onun dadına baxmamıĢam, – deyə o cavab verdi.  

–  Onda bəlkə hansısa bir yemək adı çəkəsən? 

Onun  geniĢ  və  sığallı  qafa  dərisinin  altında  alnı  qırıĢdı.  Sonra 

onun qırıĢları açıldı və o gülümsədi.  

–  Ət ruleti pis olmazdı. 

–    Ət  ruletini  hazırlatdırarıq,  özü  də  sousu  və  kartof  püresi  də 

yanında.  –  Mən  bədənimə  iynələr  batdığını  hiss  edirdim,  belə  hiss 

qolunuzun üstündə uzun müddət yatıb onun keyləĢdirən də olur, amma 

mən iynə batmasına bənzər bu sancıları bütün bədənimdə hiss edirdim. 

Bütün bədənimdə. – Daha nə istəyərdim? 

–    Bilmirəm,  boss.  Düçünürən  ki,  nəyiniz  varsa,  onu.  Bəlkə  də 

qaxac edilmiĢ donuz budu da olsa yaxĢı olardı, amma mən yeməyə elə 

də tələbkar deyiləm. 

www.vivo-book.com 

 

583 

–    YaxĢı,  –  mən  dedim  və  düĢündüm  ki,  hələ  desertə  də  Cenis 

Eckumun biĢirəcəyi Ģaftalı piroqu da olacaq. – Bəs keĢiĢ məsələsinə nə 

deyirsən?  Birisi  gün  səninlə  birlikdə  qısa  bir  dua  oxuya  biləcək  bir 

adam?  Bu,  insanlara  rahatlıq  gətirir.  Mən  bunun  dəfələrlə  Ģahidi 

olmuĢam. Bunun üçün mən ġüster ata ilə əlaqə saxlaya bilərəm, Delin 

də yanına ġüster ata...  

–  KeĢiĢ istəmirəm, – deyə Con etiraz etdi. – Sən mənimlə yaxĢı 

rəftar  etmisən,  boss.  Əgər  istəsən,  duanı  səninlə  birlikdə  oxuya 

bilərdik.  Mənə  bu  da  kifayət  edər.  Və  mən  də  bir  az  səninlə  birlikdə 

dizlərimin üstündə dayanardım.  

–  Mən! Con, mən bacarmaram... 

O,  bir  balaca  mənim  əllərimi  sıxdı  və  bədənimdəki  iynə 

batmaları bir qədər də gücləndi.  

–  Sən bacararsan, – o dedi. – Sən bacararsan, düz demirəmmi, 

boss? 

–  Məncə, hə,  – deyəndə, mən öz səsimi  eĢitdim.  Səsim elə bil 

əks-sadə verirdi. – Əgər buna ehtiyac yaranarsa, yəqin ki, bacararam. 

Həmin  gün  içimdə  çox  güclü  hislər  vardı,  sidik  yollarımın 

infeksiyasının sağaldığı  gün olduğu kimi,  amma bu hislər həmin gün 

duyduqlarımdan  bir  azca  fərqlənirdi.  Ona  görə  yox  ki,  bu  dəfə  mən 

tamamilə  sağlam  idim.  Ona  görə  ki,  bu  dəfə  Con  bunu  etdiyinin 

fərqində  deyildi.  Birdən  içimə  təlaĢ  doldu,  az  qala  nəfəsim  kəsildi, 

www.vivo-book.com 

 

584 

içimdə  qarĢısıalınmaz  kameradan  çıxmaq  arzusu  yarandı.  Ġçimdə  elə 

bil iĢıq yandırmıĢdılar, yalnız beynimdə deyil, bütün bədənimdə.  

–  Sən, mister Hovell və baĢqa boslar mənə qarĢı çox mərhəmətli 

olmusunuz,  –  Con  Koffi  dedi.  –  Mən  bilirəm  ki,  sən  çox  narahatlıq 

keçirirdin, amma daha narahat olmaya bilərsən. Çünki bunu mən özüm 

istəyirəm, boss. 

Mən ağzımı açıb danıĢmaq istədim, amma bacarmadım. Amma o 

bacarırdı.  Ondan  sonra  Conun  söylədiyi  nitq  ,  indiyə  qədər  ondan 

eĢitdiklərimdən ən uzunu idi.  

–    Mən  eĢitdiyim  və  hiss  elədiyim  ağrılardan  çox  yorulmuĢam, 

boss. Mən yollardan yorulmuĢam, birəbitdən quĢu kimi yağıĢın altında 

tək-tənha  dolaĢmaqdan  yorulmuĢam.  Heç  kiminlə  yol-yoldaĢı 

olmamaqdan,  haradan  gəlib  haraya  getdiyimizi  ya  da  nə  üçün 

getdiyimizi  paylaĢa  biləcəyim  bir  dostumun  olmamasından 

yorulmuĢam.  Ġnsanların  bir-birinə  qarĢı  düĢmən  kəsilməsindən 

yorulmuĢam.  Elə  bil  beynimin  içində  çoxlu  ĢüĢə  qırıntıları  var. 

Dəfələrlə  yardım etməyə çalıĢıb bunu edə bilməməkdən  yorulmuĢam. 

Qaranlıq  da  yürüməkdən  təngə  gəlmiĢəm.  Ən  çoxu  da  ağrıdan 

yorulmuĢam. Ağrı hər Ģeydən çoxdur. Əgər mən onu bitirə bilsəydim, 

yer üzündən yox edərdim. Amma bacarmıram.  

“Daha  bəsdir”–  demək  istədim.  “Daha  bəsdir,  əllərimi  burax, 

yoxsa mən boğulacağam. Boğulacağam, ya da partlayacağam.” 

www.vivo-book.com 

 

585 

–  Partlamazsan, – deyərək bu fikrimə o, yüngülcə gülümsədi... 

amma əllərimi buraxdı. 

Mən  təəccübümdən  nəfəsimi  içimə  çəkərək  irəli  əyildim. 

Dizlərimin  arasından  beton  döĢəmədəki  hər  bir  çatı,  hər  bir  oyuğu, 

mikanın  –  mineral  tərkiblərin  hər  bir  parıltısını  görə  bilirdim.  Mən 

baĢımı qaldırıb kameranın divarlarına baxdım və 1924, 1926 və 1931-

ci  illərdə  divara  yazılmıĢ  adları  gördüm.  Həmin  adlar  divardan 

silinmiĢdi,  bu  adları  divara  yazmıĢ  insanlar  da,  müəyyən  mənada 

silinmiĢdilər, amma düĢünürəm ki, dünyamızın tutqun aynasından heç 

nəyi tamamilə silib yox etmək mümkün deyil və indi mən divarda bir-

birinin  üstündən  yazılmıĢ  bu  adların  yenidən  görürdüm.  Onlara 

baxmaq – ölülərin söhbətinə, mahnı oxumasına ya da rəhm diləməsinə 

qulaq  asmağa  bənzəyirdi.  Gözlərimin  öz  oyuqlarında  necə  nəbz 

vurmasını  duydum,  öz  ürəyimin  döyüntülərini  eĢitdim,  qanımın  hər 

tərəfdən  göndərilmiĢ  məktublar  kimi  bütün  damarlarımda  hərəkət 

edərək necə dövr etdiyini duydum.  

Uzaqdan qatar fitinin səsini eĢitdim – düĢündüm ki, Praysfoirdə 

gedən saat üç qatarı olmalıdır, amma buna əmin deyildim, çünki onun 

fitini  əvvəllər  heç  vaxt  eĢitməmiĢdim.  Xüsusilə  də  Kold  Mauntində, 

çünki ən yaxın dəmiryolu Ģtatın həbsxanasının Ģərqindən, təxminən on 

beĢ-on altı kilometr aralı keçirdi. Həbsxanadan onun səsini eĢitmiĢ ola 

bilməzdim,  siz  də  bunu  təsdiq  edərdiniz,  1932-ci  ilin  noyabr  ayına