Odlar Yurdu Universitetinin «Mülki hüquq» kafedrasının baş müəllimi T. Feyzullayeva Sabir Salman oğlu Allahverdiyev. Azərbaycan Respublikasının m ülki hüququ. ILL cild. IV kitab dərs
§ 1. Vəsiyyət üzrə vərəsəliyin anlayışı
Yüklə 19,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şərtləri və qaydaları qanuna uyğun olaraq miras qoyanın iradəsi ilə müəyyən edilən vərəsəliyə vəsiyyət üzrə vərəsəlik deyilir.
- Vəsiyyət üzrə vərəsəliyin subyektləri
- Vəsiyyət edən rolunda yalnız fiziki şəxslər çıxış edə bilər.
- § 2. Vəsiyyətnamənin anlayışı, məzmunu, formaları və əsas xüsusiyyətləri
- Sənəd mənasında vəsiyyət
- Üçüncü hüquqi əlamətinə görə, vəsiyyət bir qayda olaraq, müddətli
|
§ 1. Vəsiyyət üzrə vərəsəliyin anlayışı,
əsasları və subyektləri Vəsiyyət üzrə vərəsəliyin anlayışı və əsas cəhətləri Azərbaycan Respublikasının vərəsəlik hüququ qanun üz rə vərəsəliklə bərabər və yanaşı, vəsiyyət üzrə vərəsəliyi də nəzərdə tutur (MM-in 1133-cü maddəsinin 1-ci bəndi). Vəsiyyət üzrə vərəsəlik vərəsəliyin növlərindən biri sayı lır.
Şəxs hələ öz sağlığında ölüm hadisəsi olacağı halda öz əmlakının hüquqi taleyi barədə sərəncam verə bilər. Göstərilən şəxs öldükdə onun hüquq və vəzifələri həmin sərəncamda göstərilən şəxslərə keçir. Bu cür vərəsəlik mülki hüquq elmində (doktrinasında), qanunvericilikdə və məhkəmə praktikasında vəsiyyət üzrə vərəsəlik adlanır. Vəsiyyət üzrə vərəsəlik, onu ifadə edir ki, vəsiyyət edənin (miras qoyanın) vərəsələri olan şəxslərin dairəsi, vərəsəliyin şərtləri və qaydası bilavasitə qa nunun özü ilə yox, miras qoyanın iradəsi ilə müəyyən edilir. Amma miras qoyanın (vəsiyyət edənin) iradəsi öz ifadə formasına görə qanuna uyğun ol malı, məzmununa görə isə qanunla ziddiyyət təşkil etməməlidir. Əgər qanuna uyğun olmazsa, miras qoyanın iradəsi hüquqi əhəmiyyətə malik olmur. Buna görə də vəsiyyət üzrə vərəsəlik yaranmır. Digər tərəfdən, vəsiyyət edən (miras qoyan) şəxsin ölüm hadisəsi olacağı halda öz əmlakının hüquqi taleyi barədə etdiyi sərəncam iradəvi aktdır. Iradə- vi aktın isə hüquqi əhəmiyyət kəsb etməsi, hüquqi nəticə doğurması üçün onun qanuna, hüquqa uyğun olması lazımdır. Əgər qanuna zidd olarsa, miras qoyanın iradəsi vəsiyyət üzrə vərəsəliyin yaranmasına səbəb olmur. Deməli, miras qoyanın sərəncamı hüquqa uyğun iradəvi akt kimi qanunla ziddiyyət təşkil etməməlidir. Bu isə onu göstərir ki, vəsiyyət üzrə vərəsəlik sözün həqiqi mənasında qanuna uyğun olan vərəsəlikdir. Bu vərəsəlik qanun əsasında və ona müvafiq olaraq həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikasının vərəsəlik hüququ vəsiyyət üzrə vərəsəliyin tənzimlənməsinə lazımi diqqət yetirir. Mülki Məcəllənin 64-69-cu fəsillərinə da xil olan normalar (1166-1242-ci maddələr) xüsusi olaraq vəsiyyət üzrə vərəsə lik münasibətlərinin nizama salınmasına həsr edilmişdir. MM-in vəsiyyət üzrə vərəsəlik münasibətlərini tənzimləyən normalarının sa yı kifayət qədər artmışdır. Burada vəsiyyət azadlığı, vəsiyyətnamənin qapalı ol ması kimi prinsiplər təsbit edilir, vəsiyyətnamənin gizli saxlanmasına təminat 1 1
Советское гражданское право (курс лекций). Л ., част 3, 1965. C.30S. 591
verilir, məcburi miras payının miqdarı azaldılır, onun müəyyənləşdirilməsi qay dası dəyişir, vəsiyyət edənə vəsiyyətnamənin formasını seçmək imkanı verilir və s. Mülki Məcəllənin əsas istiqaməti vəsiyyət azadlığı ideyasından çıxış et məkdən ibarətdir. Lakin bunlar əsas vermir ki, vəsiyyət üzrə vərəsəlik əsas və aparıcı rola malik olan vərəsəlik növü hesab edilsin. Vəsiyyət üzrə vərəsəlik dedikdə, vərəsəlik hüquq müna- Voslyyat üzrə sibəti başa düşülür. Hüquq münasibəti isə müəyyən hü- vərəsəlıyin
esasında əmələ gəlir. Həmin faktlar vəsiyyət osası üzrə
v e r e s e |iyjn asası hesab edilir. Vəsiyyət üzrə vərəsəliyin əsası dedikdə, elə hüquqi faktlar başa düşülür ki, bu faktlar vərəsəlik hüquq münasibətinin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Vəsiyyət üzrə vərəsəliyin yaranması üçün bir neçə hüquqi faktın olması tə ləb edilir. Bu faktların məcmusu mürəkkəb hüquqi tərkib əmələ gətirir. Vəsiyyət üzrə vərəsəliyin yaranmasını şərtləndirən mürəkkəb hüquqi tərki bə daxil olan birinci hüquqi fakt vəsiyyətnamədir'. Vəsiyyətnamədə vərəsəlik hüquq münasibətinin əmələ gəlməsi əsasının spesifikliyi ifadə olunur2. O, mi ras qoyanın (vəsiyyət edənin) sağlığında tərtib edilir. Amma vəsiyyətnamə öz lüyündə avtomatik olaraq, vəsiyyət üzrə vərəsəliyin əmələ gəlməsinə səbəb olmur. Bunun üçün digər hüquqi faktların da olması vacibdir. Mürəkkəb hüquqi tərkibə daxil olan ikinci hüquqi fakt vəsiyyət edənin (mi
reseliyin yaranmasından söhbət gedə bilməz. Azerbaycan Respublikasının və rəsəlik hüququna vəsiyyət edənin sağlığında vəsiyyət üzrə vərəsəliyin yaran ması halı məlum deyildir. Digər tərəfdən, vəsiyyət edənin ölmüş elan edilməsi də vəsiyyət üzrə vərəsəliyin yaranmasına səbəb ola bilər. Mürəkkəb hüquqi tərkibə daxil olan üçüncü hüquqi fakt vəsiyyət olunan şəxsin miras açılan anda vərəsə olmaq hüququnun olmasından ibarətdir. Başqa sözlə desək, müəyyən şəxs miras açılan zaman xeyrinə vəsiyyət edilə bilən şəxslərin sırasına daxil edilməlidir3. Əgər daxil edilməzsə, həmin şəxs vəsiyyət üzrə verəsə statusu əldə etmir və beləliklə də vərəsəlik yaranmır. Məsələn, ləyaqətsiz vərəsələr xeyrinə vəsiyyət edilə bilən şəxslər dairəsinə aid edilmirlər. Buna görə de həmin şəxslərin vəsiyyət üzrə vərəsə olmaq hü ququ yoxdur. Vəsiyyət üzrə vərəsəliyin subyektləri Vəsiyyət üzrə vərəsəliyin subyektləri dedikdə, vərəsəlik hüquq münasibətinin iştirakçıları başa düşülür, Onlar və siyyət üzrə vərəsələr adlanırlar. Vəsiyyət üzrə vərəsələr o şəxslərdir kl, məhz onların xeyrinə vəsiyyətnamə tərtib edilir. Bu şəxslər vəsiyyətnamədə miras qoyanın hüquq varisi kimi göstərilir.
yekti ola bilmir. Belə ki, vəsiyyət edənin ölümü hüquqi fakt kimi vərəsəlik hüquq münasibətinin əmələ gəlməsini şərtləndirir, ölən şəxsin İsə mülki hüquq qabilly-
Пракомрссмсчко м о со ка ско м у ı раждамекому мраку. M ., I% 2 .// M к и т е : 414 mm лип li li I рулы no 1 раждамекому мраку. M ,, 7.001, с, 409. \ Иофф1‘ ОС.
(!окек;к«к: фаждамское мрако^курс лекмий). Л., част 3, 1%*), с . ЗОИ,
' ( ‘i’/K'0//tıtK:nııh Н И Очерки с о кс тс ко ю иаслсдетисммого мрака. М ., 1953, с. 7.5. yətlnə, bununla da mülki hüquq subyektliyine xitam verilir. Mülki hüquq subyekt- liyi xitam olunmuş şəxs isə vərəsəlik hüquq münasibətinin subyekti ola bilməz. Vəsiyyət edən rolunda yalnız fiziki şəxslər çıxış edə bilər. Bu. məlum məsələdir. Biz bu barədə danışmışıq (bax: fesli 1, «Miras qoyan və verəsə» adlı yarımbaşlığa). Hüquqi şəxslərin, bələdiyyələrin və dövlətin vəsiyyət edən rolunda çıxış etməsi istisna olunur, yəni mümkün deyildir. Vəsiyyət edən qismində bir qayda olaraq, yalnız tam mülki fəaliyyət qabiliy yətli şəxslər çıxış edə bilərlər. Tam mülki fəaliyyət qabiliyyətinə malik olmayan şəxs vəsiyyət edə bilməz. Vəsiyyət üzrə verəsə qismində mülki hüququn istənilən subyekti çıxış edə bi lər. Söhbət hüquqi şəxslərdən, bələdiyyələrdən, fiziki şəxslərdən və dövlətdən gedir. Onların hər birinin vəsiyyət üzrə vərəsə olmalarına qanunla yol verilir. Vəsiyyət edənin sağlığında mayası bağlanmış və onun ölümündən sonra doğulan uşaqlar vəsiyyət üzrə vərəsə ola bilərlər. Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyi onların vərəsə olmaq hüququnu tanıyır (MM-in 1134-cü maddəsinin 2-ci bəndi). Miras qoyanın uşaqları olmayan şəxslər de belə halda vəsiyyət üzrə verəsə ola bllərlərmi? Başqa sözlə desək, miras qoyan öz əmla kını başqa kişidən mayası bağlanmış, başqa ananın bətnində olan və hələ do ğulmayan uşağa vəsiyyət edə bilərml? Bu məsələ sovet dövrünün mülki hüqu qunda müəyyən müddət mübahisə predmeti olmuşdu. Bəzi müəlliflər göstə rirdilər ki, təkcə miras qoyanın uşaqları yox, həm də bütün uşaqlar miras qo yan öldükdən sonra onun vəsiyyət üzrə vərəsəsi ola bilərlər’ . Azerbaycan Respublikasının vərəsəlik hüququ həmin müəlliflərin mövqeyini qanunvericilik səviyyəsində nəzərə almışdır: miras qoyanın sağlığında mayası bağlanmış və onun ölümündən sonra doğulmuş şəxslər, bu şəxslərin miras qoyanın uşaqları olub-olmamasına baxmayaraq, onun vəsiyyət üzrə vərəsəsi ola bilərlər (MM- In 1134-cü maddəsinin 2-cl bəndi). Bu göstərişə əsasən şəxs tamamilə başqa ailəyə mənsub olan ananın bətnində olan uşağı özünün vəsiyyət üzrə vərəsəsi kimi göstərə bilər. Vəsiyyət üzrə vərəsə rolunda yalnız artıq doğulmuş və miras açılan anda sağ olan (ölməmiş) şəxslər çıxış edə bilər, Vəsiyyət edən ölən anda vəsiyyət üzrə verəsə sağ olmalıdır. Əgər verəsə sağ olmazsa, yəni vərəsə vəsiyyət edəndən əvvəl ölərsə, onda əmlak qanun üzrə vərəsələrə keçir. Bəzi kateqoriya şəxslər vəsiyyət üzrə vərəsə ola bilməzlər. Söhbet ləyaqət siz vərəsələrdən gedir.
Əmlakı vəsiyyət etmək klml hüquqi imkan fiziki şexs- Voslyyotnamonln |0r|n mü|k| ^[jqyq qabiliyyətinin məzmununa daxildir. anlayışı vo osas Bu İS0
fjz jk j ş 0XS|e r ə hüquq verir ki, onlar özlərinə cehotlorl məxsus olan əmlak barəsində öz istəyinə və mülahi zəsinə görə sərəncam versinlər. Onlar vərəsəlik hüququnun qanun üzrə vərə- 1 1 Антимонаa ИХ'.. Г/ш т K A Сойотское ımcııcAcnıcııııoc пряно. M,, 1955, e. Mt, 593 səlik barədə hüquqi göstərişləri ilə razılaşmayaraq, əmlakın bölünməsi qayda sını dəyişə, yeni vərəsələr təyin edə bilərlər. Bunun üçün fiziki şəxslər yazılı sərəncam yazmalıdırlar. Həmin sərəncam vəsiyyət adlanır. Beləliklə, fiziki şəx sə hüquqi imkan verilir ki, o, özünəməxsus olan əmlakın hüquqi taleyini öz mülahizəsinə görə həll etsin. Hüquq ədəbiyyatı səhifələrində «vəsiyyət» termini iki mənada işlədilir1: • birincisi, sənəd mənasında; • ikincisi, hüquqi akt mənasında. Sənəd mənasında vəsiyyət dedikdə, vəsiyyət edənin iradəsini xaricən ifa də edən yazılı sənəd başa düşülür. Bu baxımdan həmin sənəd «vəsiyyətna mə» anlayışı ilə əhatə olunur. Deməli, vəsiyyətnamə dedikdə, vəsiyyət edə
də edən iradəvi hərəkət başa düşülür. Bu baxımdan o, mülki-hüquqi əqd he sab edilir. Belə ki, vəsiyyət xüsusi olaraq hüquqi nəticə doğurmaq və yarat maq məqsədilə edilir. Vəsiyyətdə yalnız bir şəxsin - miras qoyan şəxsin iradəsi ifadə olunur. Və siyyətin edilməsi və onun hüquqi qüvvəyə minməsi üçün yalnız həmin şəxsin iradə ifadəsi kifayətdir. Buna görə də vəsiyyət öz hüquqi təbiətinə görə birtərəf
şəxsin iradə ifadəsi tələb edilmir. Başqa sözlə desək, vəsiyyətin hüquqi əhəmiy yət kəsb etməsi və etibarlı sayılması üçün vəsiyyətnamədə göstərilən şəxslərin - vərəsələrin razılıq vermələrinə ehtiyac yoxdur. Bu şəxslərin razılıq verməmə ləri vəsiyyətin etibarsız hesab edilməsinə qətiyyən təsir göstərmir. Hətta vəsiy yət edən öldükdən və bununla miras açıldıqdan sonra həmin şəxslərin mirasın qəbulundan imtina etmələri də vəsiyyətin etibarsızlığına səbəb olmur. Vəsiyyətin etibarlı sayılması üçün həm də belə bir halın əhəmiyyəti yoxdur ki, onun məzmunu ümumiyyətlə, vərəsələrə məlumdur və ya məlum deyil. Və rəsələrin vəsiyyətin məzmunu ilə razı olmamaları da onun etibarsız sayılması na dəlalət edə bilməz. Bundan əlavə, vəsiyyətin mövcud olma faktının özü onu rəsmiləşdirən və ya onun rəsmiləşdirilməsində iştirak edən şəxslərdən gizli saxlanılır. Ümumiyyətlə, vəsiyyət belə bir haldan asılı olmayaraq həmişə etibarlıdır ki, vəsiyyətnamədə göstərilən şəxs vərəsə olmağa razıdırmı? Vəsiy yət edənin özünün hüququ var ki, o, maraqlı şəxsləri vəsiyyətnamənin məz munu ilə tanış etsin və vəsiyyətnaməni onlara versin. Vəsiyyət bir neçə hüquqi əlamətə malikdir. Həmin əlamətlər vəsiyyətə mülki-hüquqi xarakteristika verilməsinə hərtərəfli imkan verir. Birinci hüquqi əlamətə görə, vəsiyyət şəxsi xarakterli əqddir, yəni və siyyət edənin şəxsiyyətilə bilavasitə bağlı olan əqddir. Ona görə ki, həmin əqd yalnız və yalnız, müstəsna olaraq miras qoyanın şəxsi iradəsini ifadə edir2. Vəsiyyətdə miras qoyanın şəxsi iradəsinin tam və dəqiq ifadəsi öz əksini tap Серебровский В.И. Очерки советского наследственного права. М ., 1953, с.93; Никитюк П.С. Наследственное право и наследственный процесс. Киш инев. 1973, с. 113; Эйдинова Э.Б. Наследо
вание по закону и по завещанию. М ., 1984, с. 38. Иоффе О С. Советское гражданское право (кур с лекций). Л ., част 3, 1965, с.309. 594
malıdır. Ona görə də vəsiyyətnaməni şəxsən vəsiyyət edən tərtib etməlidir (MM-in 1168-ci maddəsi)'. Başqa sözlə desək, vəsiyyətnaməni yalnız o şəxs tərtib edə bilər ki, məhz həmin şəxsin adından sərəncam verilir. Məhz bu sə bəbdən Azərbaycan Respublikasının vərəsəlik hüququ vəsiyyətnamənin nü mayəndə vasitəsilə tərtibinə yol vermir (MM-in 1168-ci maddəsi)1 2. Söhbət həm könüllü (müqavilə), həm də məcburi (qanuni) nümayəndələrdən (məsə lən, qəyyumlardan, valideynlərdən) gedir. Məsələn, qəyyumlar qəyyumluq al tında olan şəxslərin adından vəsiyyətnamə yaza bilməzlər. Etibarnamə əsa sında da vəsiyyətnamənin tərtib edilməsi mümkün deyil. Son dərəcə şəxsi hü quq olan vəsiyyət etmək hüququ başqa şəxslərin razılığı və sazişi ilə məhdud laşdırıla bilməz. Vəsiyyət etmək hüququndan imtina etmək və vəsiyyətin ləğv edilməzliyi haqqında qeyd-şərt də etibarsızdır3. Bundan əlavə, vəsiyyətnamə nin vasitəçi tərəfindən də tərtib olunması mümkün deyil4. ikinci hüquqi əlamətə görə, vəsiyyət ölüm hadisəsi baş verəcəyi hal üçün nəzərdə tutulan əqddir. Vəsiyyət yalnız və yalnız ölüm hadisəsi baş verəcəyi hal üçün edilir. Söhbət vəsiyyət edənin ölüm halından gedir. Məhz vəsiyyət edənin ölüm anından vəsiyyət üzrə vərəsəlik əmələ gəlir, vəsiyyətdə adı göstərilən şəxslərin vərəsə olmaq hüququ yaranır. Məhz bu andan vəsiy yət hüquqi təsirə və effektə malik olur, onun hüquqi nəticəsi realizə edilir. Azərbaycan Respublikasının vərəsəlik hüququ müəyyən edir ki, vəsiyyət fi ziki şəxsin ölüm halı üçün edilir (MM-in 1166-cı maddəsi). Buna görə də vəsiy yət onda göstərilən hüquqi nəticənin əmələ gəlməsinə yalnız vəsiyyət edənin ölməsi anından səbəb olur. Vəsiyyət edənin sağlığında həmin hüquqi nəticə yaranmır. Azərbaycan Respublikasının vərəsəlik hüququna vəsiyyət edənin sağlığında vəsiyyət üzrə vərəsəliyin yaranma halı məlum deyildir. Deməli, və siyyət, vəsiyyət edənin ölüm halı üçün nəzərdə tutulan əqddir. Bəzi müəlliflər göstərirlər ki, vəsiyyət öz hüquqi təbiətinə görə, təxirəsalıcı şərtlə bağlanan əqddir5. Bu, həqiqətə uyğun olmayan mövqedir. Ona görə ki, birincisi, təxirəsalıcı şərtlə bağlanan əqdlərdə şərt kimi götürülən hal ehtimala əsaslanmalıdır, həmin halın baş verib-verməyəcəyi yəqin olunmalıdır. O, qeyri- müəyyənlik əlaməti ilə xarakterizə edilir. Ona görə də baş verməsi mütləq gözlənilən və labüd olan hallar şərt kimi çıxış edə bilməz. Məhz bu səbəbdən müddət, tarix və s. hallardan şərt kimi istifadə etmək olmaz6. Vəsiyyətə müna 1 A lm a n iya M ü lk i Qanunnaməsi belə b ir im perativ norma nəzərdə tutur k i, bu normaya görə miras qoyan və siyyətn am ən i şəxsən özü tə rtib etm əlidir (§ 2 0 6 4 )
Германское право. Гражданское уложс- ние. М ., Часть 1, 1996. 2 Bu qayda bəzi xa rici ö lk ə lə rin qanunvericiliyində də nəzərdə tutulm uşdur. Alm aniya M ü lki Qanunnaməsi (§2064); İspaniya M ü lk i M əcəlləsi (669-cu maddə); Polşa M ü lk i Məcəlləsi (94I-ci maddə). Bu barədə bax: ГрудцинаЛ.Ю. Наследование. M ., 2002, c. 63. 3
Наследование по закону и по завещанию. М ., 1984, с. 38. Bu qayda bəzi xa rici ö lk ə lə rin qanunvericiliyində də nəzərdə tutulmuşdur. A lm aniya M ü lk i Qanun naməsi (§2064); İspaniya M ü lk i M əcəlləsi (669-cu maddə); Polşa M ü lk i M əcəlləsi (941-ci maddə). Bu barədə bax:
Наследование. M ., 2002, c. 63. 4
Нотариат. Учебное пособие. M ., 2003, с. 129. 5 M əsələn, bax:
Вопросы наследственного права в судебной практике. 6
Azərbaycan Respublikasının m ü lki hüququ. I cild .I kitab. Dərslik. Bakı. 2003, s. 748-749. 595
sibətdə isə vəsiyyət edənin ölümü müddət kimi çıxış edir. Elə bir müddət ki, o, təqvim tarixi ilə yox, hadisə ilə müəyyənləşdirilir. Vəsiyyət edənin ölümü la büddür (ehtimala əsaslanmır), amma onun dəqiq ölüm anı bilinmir. İkincisi, təxirəsalıcı şərtlə bağlanan əqdlərdə şərt kimi götürülən halın əsas əlaməti onun əlavə xarakterə malik olmasından ibarətdir. Bu hal tərəflərin razı lığı ilə müəyyən edilən əlavə andır. Buna görə də həmin hal olmazsa, əqd adi (şərti olmayan) əqd kimi çıxış edir. Ölüm halı isə vəsiyyətin təsadüfi yox, məc buri, zəruri və labüd elementi sayılır, onun ayrılmaz hissəsi hesab edilir'. Üçüncü hüquqi əlamətinə görə, vəsiyyət bir qayda olaraq, müddətli əqd kateqoriyasına aid edilir1 2. Belə ki, qeyd etdiyimiz kimi, vəsiyyət edənin ölümü vəsiyyətə münasibətdə müddət kimi çıxış edir. Özü də o, təxirəsalıcı müddət hesab edilir. Vəsiyyətdə nəzərdə tutulan hüquqi nəticənin yaranması məhz həmin müddətdən asılı olub, onunla bağlıdır. Məlum məsələdir ki, vəsiy yətdə nəzərdə tutulan hüquqi nəticənin əmələ gəlməsi bu müddətə kimi
rə ki, miras qoyan (vəsiyyət edən) onun vasitəsilə öz əmlakı (hüquq və vəzifə ləri) barədə sərəncam verir. Vəsiyyət miras qoyana (vəsiyyət edənə) imkan verir ki, o, ölüm hadisəsi olacağı halda öz əmlakının (hüquq və vəzifələrin) hü quqi taleyi barədə sərəncam versin. O, vəsiyyət edənə məxsus əmiak və şəxsi qeyri-əmlak hüquqlarının mülki-hüquqi müqəddəratını müəyyənləşdi rir. Qeyd etmək lazımdır ki, mülkiyyətçinin ölüm hadisəsi olacağı halda öz əm lakının (hüquq və vəzifələrin) hüquqi taleyini müəyyənləşdirən hər hansı sə rəncamına vəsiyyət kimi baxmaq lazımdır. Həmin sərəncam aktının etibarlı ol ması vərəsəlik haqqında qaydalarla müəyyən edilir. Məsələn, ölüm hadisəsi olacağı hal üçün nəzərdə tutulan bağışlama müqaviləsi əslində, həqiqətən və siyyətdir3. Bu müqavilədə hədiyyənin (bağışlamanın predmetinin) hədiyyə alanın mülkiyyətinə yalnız hədiyyə verənin ölümündən sonra keçməsi nəzərdə tutulur. Burada söhbət mahiyyətcə, vəsiyyətdən gedir. Ölüm hadisəsi olacağı halda şəxsin (mülkiyyətçinin) öz əmlakının hüquqi taleyi barədə sərəncam ver məsi üçün nəzərdə tutulan vəsiyyət olan yerdə başqa əqdlərdən istifadə et məyə ehtiyac varmı? Zənn edirik ki, bağlanması prinsip etibarı ilə mümkün olan həmin əqdlər, həqiqətdə vəsiyyət olduqlarına görə, etibarsızdır. Bağışla ma müqaviləsi şəxsin ölüm halı üçün yox, onun sağlığı müddəti üçün nəzərdə tutulan əqddir. Vəsiyyət sərəncamının predmeti vəsiyyət edənə məxsus olan istənilən əmlak (əmlak hüquqları) ola bilər (məsələn, yaşayış evi, minik avtomobili, mə 1
Очерки советского наследственного права. М ., 1953, с.94-95;
Советское гражданское право (кур с лекций). Л ., част 3, 1965, с. 308. 2 Гражданское право. У чеб ник. Часть 3 / П од ред. А.П.Сергеева, Ю.К.Толстого. М ., 1998, с. 542;
Наследственное право. Учебное пособие. М ., 2003, с. 27. 3 Ö lüm halı üçün bağışlama m üqaviləsi bəzi xa rici ö lk ə lə rin (A lm a n iya n ın , M acarıstanın və s.), o cümlədən b izim ö lkən in qan un ve riciliyin ə də (M M -in 670-ci m addəsinin 2 -ci bən di) m əlum dur. M ü ə l liflə r haqlı olaraq göstə rirlər k i, həm in əqd vəsiyyətdən başqa ayrı b ir şey d e y ild ir
Советское гражданское право (кур с лекций). Л ., часть 2, 1961, с. 143; Г ордон М В. Наследование по закону и по завешанию. М ., 1967, с. 38). 596
işət predmetləri, ev avadanlıqları və s.). Şəxsi xarakter daşıyan və yalnız və siyyət edənə mənsub ola bilən əmlak hüquqları (məsələn, aliment almaq hü ququ və s.) vəsiyyət sərəncamının predmeti qismində çıxış edə bilməz. Qeyri-əmlak xarakterli məsələlər də (məsələn, vəsiyyət edənin harda bas dırılması barədə, əsərin əlyazmasının qaydaya salınması barədə, uşaqların tərbiyə olunması barədə, uşaqların bir-biri ilə qarşılıqlı şəxsi münasibətləri ba rədə və s. məsələlər) vəsiyyət sərəncamının predmeti ola bilər. Bu baxımdan və belə halda həmin sərəncam sözün əsl mənasında mülki-hüquqi vəsiyyət Yüklə 19,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|