Magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

Sxem 1. Sumqayıt şəhərində istehsal olunan 

SYV-in böhranının əsas səbəbləri 

 

          

 

 

Cədvəl 6. 

Ağ və rəngli parçalar üçün 

Kimyəvi maddənin adı 

Yuyucu vasitələrin adı 

Nalkilbenzol sulfonat 

OMO 

Tayd 

Ariel 

Bref 

Persil 

İonlaşmayan  sintetik  yuyucu 

vasitə 

4 

9 

- 

- 

- 

Natrium  silikat 

5 

4 

4 

4 

2 

Natrium alkilkarboksilat 

5 

- 

- 

- 

- 

Natrium alkilsulfat 

- 

- 

- 

7 

- 

NKMC 

1,1 

1,0 

1,0 

1,0 

1,1 

Pentanatrifosfat 

40,1 

40,1 

40,1 

40,1 

40,1 

Su 100 faizə qədər 

5,2 

3,2 

3,2 

3,2 

1,1 

 

---

31 

 

Cədvəl 7. 

       Bitki mənşəli parçalar üçün 

 

Kimyəvi maddənin adı 

Yuyucu vasitələrin adı 

Nalkilbenzol sulfonat 

Uşatıy 

nyanya 

Uni 

Baby 

ABC 

Barf 

Darya 

İonlaşmayan  sintetik  yuyucu 

vasitə 

- 

3,2 

- 

- 

- 

Natrium  silikat 

5,0 

5,0 

2,0 

5,0 

2,0 

Natrium alkilkarboksilat 

3,1 

4,2 

- 

- 

- 

Natrium alkilsulfat 

- 

- 

- 

6,1 

- 

NKMC 

1,0 

1,3 

1,0 

1,0 

1,0 

Pentanatrifosfat 

36 

36 

31 

36 

31 

Su 100 faizə qədər 

 

 

 

 

 

Natrium perborat 

16 

16 

11 

11 

- 

 

Yuxarıdaverilmiş  cədvəllərə  nəzər  salanda  görürük    ki,  sellüloza  tərkibli 

bitki  mənşəli  parçaların  yuyulması  zamanı  nəzərdə  tutulan  sintetik  yuyucu 

vasitələrin reseptlərində natrium karbonat və natrium  perborat üstünlük təşkil edir. 

Bu da paltarlarda yuma effektini artırır. 

Aşağıda  verilən    cədvəldə  isə  sintetik,  süni  və  qarışıq  rəngli  parçalar  üçün 

nəzərdə  tutulmuş  “Ariel”  adlı  sintetik  yuyucu  vasitənin  üç  tipinin  tərkib  hissəsi 

verilmişdir. 

Cədvəl 8. 

Sintetik yuyucu vasitələrin tərkibində 

tərkibində olan 

“Ariel” sintetik yuyucu vasitəsi 

olan maddələrin adı 

A 

B 

V 

Na silikat 

3 

3 

3 

Alkilsulfat Na 

8 

2 

 

- 

Alkilbenzolsulfat Na 

12 

18 

18 

 

 

 

 

---

32 

 

1 

2 

3 

4 

Alkilkarboksilat Na 

 

-- 

 

-

 

4 

Bikarbonat Na 

11 

11 

11 

Pentanatrifosfat 

26 

24 

26 

Su 100%-ə qədər 

 

 

 

 

Son  illərin  saldosunun  müsbət  olması  Azərbaycan  Respublikasının    xarici 

ticarət  dövriyyəsinin  fərqləndirici  xüsusiyyətidir.    2015-cu  ildən  2017-  ci  ilədək 

olan  müddətdə  xarici  ticarət  dövriyyəsinin  mənfi  saldosu  yalnız  2015  -cü  ilə 

təsadüf  edir.  2017  -  cı  ilin  yekununa  əsasən  ixrac  və  idxalın  müsbət  saldosu 

1104519,0 min dollar təşkil edir.

[15]

 

Sintetik  yuyucu  vasitələrin  xarici  ticarət  dövriyyəsi  aşağıdakı  cədvəldə 

təfərrüatı ilə verilib. 

Cədvəl 9. 

2015-2017-ci illərdə sintetik SYV və oxşar məhsulların import və export 

 strukturu (1000$  ilə)  

 

İllər 

üzrə 

İmport 

Export 

 

o cümlədən 

 

Cəmi 

o cümlədən 

Cəmi 

Xarici 

ölkələr 

Müstəqil 

Dövlətlər 

Birliyinin 

dövlətləri 

Xarici 

ölkələr 

Müstəqil 

Dövlətlər 

Birliyinin 

dövlətləri 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

Cəmi 

2015 

2016 

2017 

4212208,0 

5268647,0 

5713171,0 

2762692,0 

3170478,0 

3810871,0 

1450517,0 

2099169,0 

 190330,0 

4348153,0 

6373166,0 

6059401,0 

3442762,0 

5443448,0 

4956927,0 

905491,1 

929818,0 

1103474,0 

 

---

33 

 

Kimya sənayesi məhsulları 

2015 

2016 

2017 

183912,1 

246268,0 

335803,1 

137874,0 

179474,1 

247805,0 

46049,1 

69805,0 

87908,1 

131919,0 

193124,1 

93051,1 

32115,0 

43587,0 

24957,1 

99716,0 

149547,1 

68103,9 

Sintetik yuyucu vasitələr 

2015 

2016 

2017 

20524,0 

28729,1 

30492,1 

17369,1 

25106,1 

 26857,2 

3256,0 

3724,1  

3736,2 

835,0 

587,1 

- 

0,91 

0,11 

- 

854,2 

587,2 

- 

 

Cədvəl 10. 

2015/2017-ci illərdə SYV-in və oxşar məhsulların  

exportunun xüsusi çəkisi  

 

İmport  

Export  

İllər üzrə mal 

qrupları 

 

o cümlədən 

 

o cümlədən 

 

Cəm 

Xarici 

dövlətlər 

Müstəqil 

Dövlətlər 

Birliyinin 

Cəm 

Xarici 

ölkələr 

Müstəqil 

Dövlətlər 

Birliyinin 

 

 

 

dövlətləri 

 

 

dövlətləri 

Kimya sənayesi məhsulları 

2015 

4,40 

5,0 

3,20 

3,1 

0,93 

11,1 

2016 

4,80 

5,70 

3,40 

3,1 

0,90 

16,1 

2017 

4,90 

5,80 

3,50 

3,2 

0,90 

17,0 

Sabun, yuyucu vasitələr və anoloji məlumatlar 

2015 

0,50 

0,65 

0,33 

0,05 

- 

0,1 

2016 

0,60 

0,80 

0,2 

0,04 

- 

0,1 

 

Respublikamıza  idxal  olunan  sintetik  yuyucu  vasitələrin  çeşidləri  kifayət 

qədər genişdir və bu məhsulların bəziləri ölkəmizdə  geniş yayılmışdır. 

---

34 

 

Cədvəl 11. 

Süni, sintetik və qarışıq rəngli olan parçalar üçün təyin  olunan 

“Persil” adlı sintetik yuyucu vasitənin üç  tip üzrə resepti 

 

Maddənin adı 

A 

B 

V 

Na alkilsulfat 

8 

4 

- 

Na silikat 

3 

3 

3 

Alkilbenzolsulfonat Na 

14 

18 

18 

Na alkilkarboksilat 

-

 

-

 

4 

Su 100%-ə qədər 

- 

- 

- 

Na bikarbonat 

11 

11 

11 

Pentanatnatrifosfat 

26 

26 

26 

 

Cədvəl 12. 

2017/2018-ci illər ərzində SYV-in ölkəmizə importu  

İmport olunan 

məmulat 

Dövlətlər 

2017-2018ci illər üzrə 

Kəmiyyət 

Dəyər 

Sabun 

Rusiya 

Türkiyə 

Ukrayna 

İran 

2681,1 

2972,2 

713,0 

525,4 

3504,2 

2980,2 

381,3 

171,2 

1135,3 

1961,1 

417,3 

120,3 

961,1 

21000,5 

124,3 

21,3 

Məişət kimya 

malları 

Polşa 

Rusiya 

Türkiyə 

Ukrayna 

İran 

520,1 

1760,3 

13820,2 

805,7 

3564,2 

- 

3495,4 

16845,3 

782,4 

3270,5 

290,2 

3496,3 

15855,2 

246,9 

647,6 

- 

1435,2 

22935,4 

187,4 

455,1 

 

Yuxarıda göstərilən cədvəllərdə isə respublikamıza bəzi xarici dövlətlərdən 

idxal olunan məişət kimya mallarının miqdarı və məbləği göstərilmişdir.[15] 

 

---

35 

 

Məişət  kimya    malları  (SYV)    istehsalını    daha  da  təkmilləşdirib  sistemli 

təhlil  etmək  üçün    aşağıda  göstərilən  istiqamətlər  üzrə  kompleks  tədbirlər 

hasırlamağa ehtiyac duyulur:

 

-  SYV istehsalı zamanı qurulmuş planların daha da formalaşdırılması; 

-  SYV istehsalınıntənzimlənməsi və qabaqcadan proqnozların verilməsi; 

-  SYV 

istehsal edən müəssisələrin göstəriciləri 

 

-  Texniki və  elmi inkişaf; 

-  SYV-in  və bu məhsullara oxşar  vasitələrin  keyfiyyətinin artırılmasının 

sistemli inkişaf etdirilməsi; 

-  SYV 

 fondları sisteminin işlənməsi;

 

-  SYV və bu vasitələrə oxşar məhsullar müəssisələrin yaradılması; 

-  SYV istehsal edənbirgə müəssisələrin yaradılması; 

-  SYV  və  bu  vasitələrə  oxşar  məhsullar  istehsal  etmək  üçün  yaradılmış 

müəssisələrin  texniki-iqtisadi əsaslandırılması;  

SYV  istehsal  edən  müəssisələrin  başqa  xarici  dövlətlərin  müəssisələri  ilə 

əlaqələrin yaradılma forması və bu metodların təkmilləşdirilməsi.

[22]

 

Milyon $-la xarici ticarət dövriyyəsi 

 

 

□ Export   

 

□ İmport 

 

1996 1997 1998 19992000 2011 2012 2013 2014 2015 2016 20172018 

 

Məişət kimya  mallarının (SYV-in) exportunun empirik qiymətləndirilməsi 

ölkəmizin  xarici  iqtisadi  konsepsiyasının  ən  vacib  amillərindən  biridir. 

Respublikamızın strateji məqsədinə çatması  üçün dövlətinin təhlükəsizliyini, 

 

---

36 

 

müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü ardıcıl olaraq  tədqiq etməyi təklif edirik: 

Azərbaycan Respublikasında  xarici ticarət dövriyyəsinin ümumi vəziyyətini təhlil 

etmək; 

1.  Xarici ölkələrlə respublikamızın ticarət dövriyyəsinin tədqiq edilməsi; 

2.  Xarici  dövlətlərlə  respublikamız  arasında  export  olunan  malların  tədqiq 

edilməsi 

3.  Dövlətimizin xarici ticarət dövriyyəsinin exportunun mallar üzrə analizi; 

4.  SYV və ona oxşar malların dövriyyəsinin vəziyyətinin təhlil edilməsi; 

5.  Kimya sənayesinin vəziyyətinin təhlil edilməsi; 

6.  Kimya sənayesinin import və export dövriyyəsinin müəyyən  olunması; 

7.  İmport  və  export  zamanı  SYV  və  ona  oxşar  vasitələrinxalis  çəkisinin 

müəyyən olunması; 

8.  MDB  və  xarici  ölkələrə  İmport  və  export    olunan  SYV  və  ona 

oxşarvasitələrin kodlaşdırılması dövriyyəsinin təhlil edilməsi; 

9.   Ayrı-ayrı  dövlətlər  üzrə  mədəni  məişət  mallarının    export  dövriyyəsinin 

tədqiq edilməsi -  Dövlət Statistika Komitəsinin verdiyi məlumatlar əsasında  

 

 Hazırda  Respublikamızın  xarici  ticarət  dövriyyəsi  çox  sürətlə  inkişaf 

mərhələsindədir.