Magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

Sintetik yuyucu vasitələr 

Funksionallığı  

Etibarlı olması 

Erqonomikliyi  

İqtisadi cəhətdən sərfəli olması 

Texniki hazırlıqlı 

Standartlara uyğun olması 

Ekolioji cəhətdən təmiz olması 

 

Tədqiqatı asan və sürətli  aparmaq üçün mütəxəssislər aşağıda göstərdiyimiz 

düsturdan istifadə etmişlər: 

Pk = YVnP

i

K

i 

 

Burada: Pk – sintetik yuyucu vasitələrin xasselerine verilen qiymetleridir; 

Pi – yuyucu vasitələrin balla qiymətləndirilməsidir; 

K

i

 – yuyucu vasitələrin samballılıq əmsalıdır; 

   n – göstəricinin sıra sayını göstərir. 

 

 

 

 

 

Cədvəl 13. 

Mədəni məişət 

mallarının 

göstəriciləri 

Samballılıq 

əmsalı 

P

i

 -  nisbi qiymət şkalası (bal) 

Orta 

qiymət 

Yüksək  Əla 

Yaxşı 

Kafi 

Funksionallığı  

0,22

 

0,68

 

0,91

 

1,14

 

1,38

 

0,68

 

Etibarlı olması 

0,12

 

0,34

 

0,45

 

0,56

 

0,67

 

0,45

 

---

43 

 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

Erqonomikliyi  

0,38

 

0,94

 

1,23

 

1,50

 

1,40

 

1,23

 

İqtisadi  cəhətdən 

sərfəli olması 

0,06

 

0,16

 

0,22 

0,36

 

0,41

 

0,16

 

Texniki hazırlıqlı 

0,13

 

0,35

 

0,47

 

0,61

 

0,73

 

0,61

 

Standartlara  uyğun 

olması 

0,07

 

0,25

 

0,33

 

0,41

 

0,47

 

0,47

 

Ekolioji  cəhətdən 

təmiz olması 

0,05

 

0,13

 

0,15

 

0,22

 

0,25

 

0,21

 

 

Sintetik  yuyucu  vasitələrin  faktiki  keyfiyyət  səviyyəsi  cədvəldə  olan 

nümunələr  üzrə  göstərilmişdir.  Tədqiqatın  nəticəsi  olaraq,  hər  bir  xassənin 

samballılıq əmsalı da təyin edilib və cədvəldə öz əksini tapıb. 

Hal  hazırda  tədqiqatçıların  bu  sahə  üzrə  metodlarının  tədqiqi  daha  da 

genişləndirilir və bu sahədə baş verən xətaların aradan qaldırılmasına çalışılır. 

Göstəricilərin  sosioloji,  arqoneloptik,  ekspert  metodlarla  təyini  zamanı 

xassələrə  qeyri  asılı  qiymerler  verilir.  Qebul  edilmiş  qiymetledirme  şkalasında 

keyfiyyəti  göstərən  göstəricinin  eyni  olması  əsas  sayılır.  Göstəricilərin 

qiymətləndirməsi  zamanı  problemin  mürəkkəb  olması  onunla  bağlıdır  ki,  qiymət 

vermə müvəqqəti xarakter daşıyır.  

Misal  olaraq  biz  belə  bir  misal  göstərə  bilərik:  dövrün  tələbinə  uyğun  olaraq 

hansısa  bir  zaman  aldığımız  geyim  çox  qiymətli  olsa  da,  müəyyən  zaman 

keçdikdən sonra modanın tələbinə cavab verə bilmir və qiyməti aşağı düşmüş olur. 

 

Istehlakçının  tələbləri  qiymətləndirmə  zamanı  mütləq  nəzərə  alınmalıdır. 

Göstərilən  bütün  xassə  göstəricilərinin  tam  həqiqi  qiymətləndirilməsi  üçün  tam 

sistem  qəbul  eləmək  mümkün  deyil,  çünki  həm  göstəricilər  və  bu  göstəricilərin 

qiymətləndirilməsi  arasında  müəyyən  asılılıq  vardır.  Cədvəldə  verilmiş  hər  hansı 

bir xassənin göstəricisinin qiymətləndirilməsi üçün onların dəyişilmə intervallarını 

nəzərə  almaq  lazımdır.    Normativ-texniki  sənədlərdə  bütün  xassə  göstəricilərinin 

---

44 

 

yüksək  və  aşağı  hədləri  qeyd  olunur.  Bunları  bilmək  üçün  təyin  olunmuş 

standartların tələblərini bilmək, öyrənmək mütləqdir.   

Bildiyimiz  kimi,  verilmiş  xassə  göstəricilərində  intervalı  müəyyən  etmək 

üçün  məhsulun tədqiqatı aparılır. Veber-Aexner qanununun tələbləri  verilən  xassə 

göstəricilərinin  həqiqi  qiymətləndirilməsi  zamanı  nəzərə  alınmalıdır.    Psixoloji  – 

psixofizioloji    qanun  oloan  Veber  –  Aexner  qanununa  əsasən  göstəricilərin  tam 

həqiqi qiymətləndirilməsi ilə qəbulu arasında laqarifmik asıllıq mövcuddur. 

 Müasir  dövrdə  istehsal  olunan  malların  istehlak  xassələri  eksport  metodu 

vasitəsilə  müəyyən  olunur  və  mjüxtəlif  ballar  verilməklə  qiymət  şkalaları  təyin 

olunur:  Bu  ballar    1,  3,  5,  10,  2,  3,  30  və  s.  ola  bilər.  Əgər  verilən  xassə 

göstəricilərindən  biri  qeyri  kafi  qiymətləndirilirsə,  onda  onun  keyfiyyəti  də  qeyri 

kafi  hesab  olunur.  Malların  keyfiyyəti  deyərkən,  malın  yararlı  olan  xassələrinin 

məcmusu başa düşülür  və keyfiyyət  təyin  olunarkən  xassələrin  rolu qeyri bərabər 

olur. Yəni bir xassə o biri xassəyə nisbətən daha vacib sayılmış olur. Bu səbəbdən 

də  qiymətləndirmə  zamanı,  yəni  keyfiyyət  səviyyəsi  qiymətləndirilərkən  çəki 

dəqiqləşdirilməlidir,  yəni  bu  zaman  samballılıq  əmsalını  müəyyən  etmək 

mütləqdir.  Göstərilən  məlumatların    demək  olar  ki,  əksəriyyəti  məişət  kimya 

mallarının tədqiqi, öyrənilməsi vaxt nəzərdən qaçmamalıdır.[27] 

Bütün  bu  göstərilənləri,  məişət  kimya  mallarının  istehsal  həcmini 

dəqiqləşdirmək üçün aşağıdakı cədvəldə qruplaşdırmaq labüddür. 

Azərbaycan bazarında məişət kimya mallarının (sintetik  yuyucu vasitələr) 

verilmiş cədvəldən istifadə etməklə, tənzimləmək mümkün olar. 

Bu  isə  Azərbaycan  Respublikasının  istehsal  bazarında  SYV-nin  satış 

səviyyəsinin ümumi cədvəlidir. 

Cədvəl14 . 

Göstəricilər 

Hesablamalar haqqında məlumat 

2. Aqreqat indeksi (istehsalla bağlı) 

1,17 

3. Tək-tək mal devriyyesinin indeksi  

1,61 

1. Fərdi indeks (istehsalla bağlı) 

1,1 

---

45 

 

7.Xarici ticarət balansı 

-28142,4  

4.  Tək-tək mal devriyyesinin indeksi 

1,21 

İmport olunan malların dəyər dövriyyəsi 

1,5 

Export olunan malların dəyər dövriyyəsi  

1,7 

8. İxrac olunan malın toplumunda xalis çəki 

25,2 

9.Bir yerdən alınan malların  idxalın xalis çəkisi 

93,1 

10.Məbləğin indeksi  

1,42 

11 .Məbləğin  aqreqat indeksi 

1,31 

12.Tək-təkvə biryerdənsatışınqiymətlərinin 

müqayisəli indeksi 

0,12