Laboratoriya refraktometrləri və istifadə
qadaları
İşin əvvəlində refraktometri sıfır nöqtəsinə
gətirərək yolayırlar. Sonra tədqiq olunacaq maddənin
tərkibindəki quru maddəni miqdarı təyin edilir.
Bunun üçün refraktometrin üst işıqlandırıcı
prizma qaldırılaraq açılır. Sonra aşağı ölçüsü
pirizmanın səthinə şüşə çubuqla astaca olmaqla təyin
ediləcək mayedən 2-3 damla əlavə edilməklə yuxarı
prizma ilə aşağı prizmanın səthi örtülür.
Bircinsli olmayan mayeləri tədqiq etdikdə,
misal üçün tomat məhsullarını, maye pürelərini və s.
Onlardan götürülmüş nümunəni nazik tənzif parcaya
qoyaraq sıxmaqla 1-2 damla şirənin ölçü prizmasına
62
yerləşdirməklə ölçməni davam etdirirlər. Bu şərtlə ki
ilk damlanı analiz üçün götürmürlər. Əvvəlcə işıq
şüasını refraktometrin ölçü prizmasına yönəldirlər. Elə
edirlər ki, müşahidə obyekti okulyarda tam işıqlanmış
olsun. Sonra okulyatoru hərəkət etdirməklə ölçməni
həyata keçirirlər. Təyin etməni qutardıqdan sonra
pirizmanı filtr kağızı ilə silirlər. Distiə suyu və ya
efirlə tədqiq edilən məhsulun mitindən asılı olaraq
yuyurlar. Refraktometrin göstərcisinin düzgün
olduğunu (sıfır nöqtəsini) distilə suyu ilə 20
0
C
yoxlayırlar. Bu zaman əgər işıq kögəsinin sərhəddi
şkala üzərindəki, sındırma əmsalına n
D
20
=1,333, və ya
O% quru maddəni göstərirsə deməli cihazın göstəricisi
düzgündür. Əgər vizir xətti üzərində göstərici
kənarlanırsa, onda cihaz əllə nizamlanaraq 0
vəziyyətinə cihazın kompektində olan xüsusi açarla
gətirilir. Cihazın yuxarı hissəsində olan deşikdə
yerləşən vintin başına açarı keçirməklə onu sakitcə
fırlatmaqla refraktometrin göstəricisini normal
vəziyyətə salırlar. Qeyd etmək lazımdır ki, quru
maddələrin təyin edilməsi üçün müxtəlif markalı
refraktometrlər möcuddur.
RZ, RLU və kalorimetrləri göstərmək olar.
Kimyəvi analiz üsulları.
Nəmliyin və quru maddənin təyini.
Adəti üzrə yeyinti ərzaqlarında nəmlik
normalaşdırılır. Nəmlik məhsulun keyfiyyət
63
göstəricilərindən biridir.Bu səbəbdən də onlara
nəzarəti diqqətdə saxlamaq üçün standartlar və texniki
şərtlər tətbiq olunur.
Məhsullarda nəmliyin miqdarını təyin etmək
üçün müxtəlif analiz üsullarından istifadə olunur.
Üsulun seçilməsi təhlil edilən maddənin
mühitindən tədqiqatın məqsədindən, üsulun
mürəkkəbliyindən, onun dəqiqlik dərəcəsindən, eyni
zamanda anlizin yerinə yetirilməsi üçün sərf olunan
vaxtdan asılıdır.
İstehsalat şəraitində analizin tez həyata
keçirilməsi lazım gəldikdə, xüsusilədə tədqiqat
işlərində dəqiq nəticələr əldə etmək üçün sürətli
nəzarət üsulundan istifadə olunur.
Tərəvəz məhsullarının emalında, qatılaşdırılmış
məhsulların istehsalında adətən termiki qurutma
üsullarından istifadə edirlər. Bu zaman tədqiq ediləcək
maddəyə müəyyən olunmuş temperatur tətbiq olunur.
Quru maddənin miqdarı bir sıra növ xammalında və
yarımfabrikatlarda refraktometrik üsullarından istifadə
olunur.
Nəmliyin qurutma üsulu ilə təyini.
Nəmliyin miqdarı məhsulda termiki üsulla
müxtəlif temperaturlarda təyin edirlər: 100-105
0
C-də
sabit çəki olana qədər; 125, 130, 155-170
0
C sürətli
64
qurutma, 40-60
0
C-də vakum altında həyata keçirirlər.
Nəmliyin təyin etdikdə daha dəqiq məlumatlar əldə
etmək üçün temperatur, qurutmanın müddəti və
qurudulan nümunənin çəkisinə, xüsusilə də sürətli
qurutma üsulunda, diqqətli olmaq lazımdır.
Nəmliyin nümunədən daha tez çıxmasını təmin
etmək üçün, götürülmüş nümunə yaxşı xırdalanır və
qumla qarışdırılır.
Nəmliyin sabit çəkinin alınmasına qədər
qurudulması üsulu ilə təyini.
Bunun üçün diametri 45-55 mm və hündürlüyü
40-50 mm olan şüşə byuksa 10 qram kvars qumu
tökərək şüşə çubuğu da həmin ölçüdə 40-50 mm
uzunluqda byuksa yerləşdirirlər. Elə edirlər ki,
byuksın qapağı örtülsün.
Byuksı ağzı açıq vəziyyətdə lazım olan
temperaturda quruducu şkafa yerləşdirirlər.
Yarma, paxlalılar, un və digər məhsulları
byuksda qum əlavə etmədən qurudurlar.
Byukslar 1 saat ərzində qurudulur, sonra qapağı
örtülür, 20-30 dəqiqə ərzində eksikatorda soyudulur və
0,0001 q dəqiqlikdə çəkilir. Bundan sonra byukslar
yenidən quruducu şkafa yerləşdirilərək 30-40 dəqiqə
qurudularaq, eksikatorda soyudulur və yenidən
çəkirlər. Qurutmanı və byuksların çəkilməsini sabit
çəki alana qədər davam etdirirlər.
65
Nümunəni o vaxta qədər qurudurlar ki, iki çəki
arasında olan fərq 0,0002 qramdan çox olmasın.
Nəmliyin miqdarı faizlə (x) aşağıdakı formul ilə
hesablanır.
X=
g
x
G
G
100
(
1
,
Harada G-byuksin qurutmadan əvvəl nümunə
ilə birlikdə çəkisi, q;
Ç
1
-byuksin çəkisi nümunə ilə birlikdə
qurutmadan sonra, q;
g-tədqiq olunan nümunələrin çəkisi, q;
Məhsulda nəmliyin təyin oluması iki təkrarda
davam etdirilir. Nəticədə iki təkrarın orta rəqəmi
götürülür. İki təyin olunma arasındakı fərq 0,20%-dən
çox olmamalıdır.
Nəmliyin sürətli üsulla təyini 130
0
C
temperaturda qurutma.
Nəmliyi təyin etmək üçün əvvəlcə diametri 45-
55 mm olan şüşə və metal byukslar hazırlanır.
Qurudulacaq nümunənin çəkisi xırdalanmış və (
0,01
q) dərinlikdə çəkilmiş 5 q olur. Nümunəni 130
0
C-də
45 dəqiqə ərzində qurudurlar. Sonra onu ekskatorda
20-30 dəqiqə soyudurlar və 0,01 q dərinliklə çəkirlər.
Ağzı açıq olan byuks nümunə ilə birlikdə 140-
145
0
C qızdırılan quruducu şkafa yerləşdirilir. Bu
zaman şkafda temperatur sürətlə aşağı düşür.
66
Temperaturu 130
0
C çatırırlar və bu mometdən
qurutmanın başlanması hesab olunur.
Byuks nümunə çəkisi ilə birlikdə 40 dəqiqə
müddətində 130
0
C saxlanılır.
Göstərilən temperaturdan kənarlama
2
0
-dən
çox olmamalıdır.
Sonra byuks şkafdan çıxarılır qapaqla
bağlanaraq ekskatora yerləşdirilir. 20-30 dəqiqə
soyudularaq çəkilir dəqiqliklə 0,01 q təşkil etməlidir.
Nəmliyin miqdarı bundan əvvəldə göstərilən
formul ilə hesablanaraq faizlə ifadə olunur. İki paralel
təyin etmə arasında olan fərq 0,20%-dən çox
olmamalıdır.
Məhsulun kimyəvi tərkibindən asılı olaraq
130
0
C qurutma zamanı vaxtın müddəti də müxtəlif
olur.
Məsələn, kartof və kök 40 dəqiqə; çuğundur 35,
kələm və soğan 22 dəqiqəyə qurudulur.
VÇ-cihazı ilə qurutma (yüksək tezliklə-VÇ)
Məhsulların qurudulmasında şüa enerjisindən
istifadə olunması, müxtəlif məhsulların qurutma
müddətini azaldır.
İnfraqırmızı
şüaların uzunluğu-700nm-dən
yüksəkdir. İnfraqırmızı şüalanmanın mənbəyi kimi
VÇ cihazından istifadə olunur. Hansı ki, tədqiq olunan
material 2-3 mm qalınlığında qatla şüa enerjisi ilə
şüalanaraq qaranlıqda qızdırılan cisimlə qızdırılır.
67
VÇ-cihazı, biri-biri ilə şarnirlə birləşmiş iki ağır
metal lövhələrdən ibarətdir. Lövhələr aluminiumla və
ya çuğun ərintisindən ibarətdir. Lövhələr arasındakı
məsafəni nizamlamaq üçün cihazla xüsusi yardımçı
hissə əlavə olunub. Adətən lövhələr arasındakı məsafə
2 mm olur.
Lövhələr yastı elektrik qızdırıcıları ilə qızdırılır,
hansı ki, lövhələrin xaricində yerləşdirilmişdir.
Lövhələr elektrik qızdırıcıları ilə birlikdə
cihazın tutacaqlarına birləşdirilmişdir. Lövhələrin hər
birinin daxilində silindrik kanal mövcuddur ki, onlar
lövhələrin
mərkəzinə qədər
uzanır və oraya
termometr
yerləşdirmək
üçün termometr
yerləşdirilər.
Analizi
aparmaqdan əvvəl cihaz nəzərdə tutulmuş qədər
qızdırılır. Nümunələr ölçüləri 200x140 mm olan kağız
paketlərə qoyulur. Kağız listlər uzunu və eni üzrə
kənarlarından 15 mm qatlanır. Sonra paketin ölçüləri
80x110 mm olur.
Püreyə bənzər sıyıq məhsulları qurutduqda paketin
icərsində ona uyğun içlik əlavə olaraq qoyulur. Paket
cihazda 152
0
C-də 3 dəqiqə qurudulur. Sonra 2 dəqiqə
müddətində eksikatorda soyudularaq tərəzidə 0,01 q
dəqiqliklə çəkilir. 5 q nümunə bərabər qalınlıqda kağız
68
paketin üzərinə yaxılaraq 150-160
0
C 3-6 dəqiqə
qurudulur. Məhsul qurudulan zaman onun tərkibində
suyun miqdarı çox olarsa paket kağızının islanmadan
cızılmasının qarşısını almaq məqsədi ilə, qurutmanın
ilk dəqiqələrində cihazın üst lövhəsi 1-1,5 sm
məsafədə yuxarıda saxlanılır.
5 q miqdarda paketdə qurudulan nümunə
eksikatorda 2-3 dəqiqə soyudulduqdan sonra yenidən
dəqiqliklə çəkilərək son nəticə bundan əvvəldə
göstərilən formula ilə quru maddənin miqdarı
hesablanır.
VÇ cihazında əsas ərzaq məhsullarının
qurudulma temperaturları və qurudulma müddətləri
aşağıda göstərilmişdir.
Temperatur Qurutma
(C)
müddəti (dəq)
kartof 150 5
kələm, çuğundur 145 3
kök 140 3
soğan, alma 135 5
püreyə bənzər məhsullar 160 3
(TİTİRLƏNƏN) ÜMUMİ TURŞULUĞUN
TƏYİNİ
69
Turşuluq –təzə və emal olunmuş meyvə və
tərəvəzlərin əsas göstəricisidir. İlk növbədə o dadın
əhəmiyyətini əks etdirir. Duza qoyulmuş, turşudulmuş
və digər emal məhsullarında o standartlara
normalaşdırılır.
Vizual titirləmə ilə ümumi turşuluğun təyini
Xırdalanmış orta nümunədən 0,01 q dəqiqliklə
20 qram götürülür. Nümunə itkisiz olaraq həcmi 200
ml olan ölçü istifadə olunmuş qab bir neçə dəfə distilə
suyu ilə yuyulur və kolbaya tökülür. Kolbadakı
nümunə və distilə suyunun səviyyəsini ölçü xəttinə
çatdırmadan kolbanı, temperaturu 80
0
C olan su
hamamında 15 dəqiqə saxlayırlar. Əgər tədqiq olunan
məhsul homogenləşmişsə, onda istiləşdirmənin
müddətini 5 dəqiqəyə başa çatdığını qəbul etmək
kifayətdir. Sonra kolbanı soyudaraq içərsindəki
səviyyəni distilə suyu ilə ölçü xəttinə çatdırıb
götürürlər. Əgər nümunə götürmək çətinlik yaradıbsa,
onda kolbadakını filtrdən keçirərək təkrar götürürlər.
Götürülmüş nümunə titrləmək üçün konusvari kolbaya
tökürlər. Onun üzərinə indikator kimi 2-3 damla
fenolftalein əlavə edərək 0,1 n Na OH qələvi məhlulu
ilə çəhrayı rəng olana kimi titrləyirlər.
Rəngli məhsullarda mühitin neytrallığını
müəyyən etmək üçün qırmızı rəngli lakmus
kağızından istifadə olunur. Bunun üçün titrləmə
məhsullundan 1 damcı həmin lakmus kağızı üzərinə
əlavə edirlər. Neytrallaşma baş vermişsə kağız göy
70
rəng olacaq. Qeyd etmək ıazımdır ki, bu üsul çox da
dəqiq deyldir.
Məhlul halında olan məhsullarından (şirə, duz
məhlulu və s.) 10-25 ml həcmində titrləmək üçün
ayırırlar. Bu halda hesablama formuluna nümunənin
çəkisi və məhlulun ümumi həcmi daxil olunur.
Ümumi turşuluğu hesablamaq üçün aşağıdakı
formuladan istifadə olunur:
X=
Hxe
aTxcxkx100
,
Burda, x-ümumi turşululuq (%);
a-titrləməyə sərf olunan 0,1 n natrium
qələvəsinin miqdarı (ml);
T- 0,1 n natrium qələvəsinin titrinə düzəliş;
c- məhlulun ümumi həcmi (ml);
H- nümunənin çəkisi (q);
e- titrləmək üçün götürülən məhlulun həcmi (ml).
k- 0,1 n qələvinin üstünlük təşkil edən turşuluğu
hesablama əmsalıdır. Bu əmsal müxtəlif turşular üçün
aşağıdakılardan ibarətdir. Alma turşusu-0,0067 (tumlu
və çəyirdəkli meyvələr üçün); limon turşuşu-0,00064
(sitrus meyvələr üçün) quzuqulağı turşusu-0,0063
(ispanaq, rəvan, quzuqulağı) süd turşusu-0,0090 (duza
qoyulmuş, doğranmış məhsullar üçün); sirkə turşusu-
0,0060 (marinadlar); çaxır turşusu (üzüm).
Ümumi turşuluğun elektrometrik üslla titirlənməsi
71
Rəngi məhlularda turşuluğu dəqiq təyin etmək
üçün elektrometrik titrləmə üsulundan istifadə
olunur.Bu üsul iki normal kolomel və platin
elektrodları arasındakı zəncirdə yaranan cərəyan
əsasında işləyir. Elektrodlar titrlənəcək məhlula
salınır.
Titri müəyyən ediləcək məhluldan 10-25 ml
pipet vasitəsi ilə götürülür və
titrləmək üçün stəkana
tökürlər.
Stəkanda olan məhlul
qarışdırılır. Bir an dövrə açarla
qapanır və əmin olurlar ki,
qalvanometrin əqrəbi sinif
nöqtəsindən hərəkətə gəlir.
Stəkandakı məhlul 0,1 n
qələvi məhlulu ilə titrlənir. 1-2
damla qələvi əlavə etdikdən
sonra dövrəni yenidən
qapayırlar və qalvanometrrin
əqrəbinin yenidən sıfır
nöqtə-si ndən hərəkətə gəldiyi
müşahidə olunur. Titrləmə davam etdirilir və dövrə
qapanır. Neytrallaşmanın başa çatdığı an
qalvanometrin əqrəbi sıfır nöqtəsindən dərbənmir.
Əgər qələvi yenidən əlavə edəriksə qalvanometrin
əqrəbi əks istiqamətə hərəkət edəcək. Əlavə olaraq
qavanometrin əqrəbi distilə suyu yenidən sıfır
72
nöqtəsinə karektə olunur. Hesablama irəlidə göstərilən
formula üzrə aparılır.
İstifadə olunan reaktivlər: 1%-li spirtlə hazırlanmış
fenolftalein məhlulu. Bunu hazırlamaq üçün 1 qram
reaktiv 100 ml 95%-li spirtdə həll olunur.
0,1 n natrium qələvisi. Bunun hazırlanması titrli
məhlulların hazırlanması bölməsində verilmişdir.
Aktiv turşululuğun (pH) təyini
Ümumi turşuluqla yanaşı fəal turşululuq pH vacib
fenoloji əhəmiyyətə malikdir. Bu turş dadın dərəcəsini
müəyyən etməklə yanaşı, konservləşdirmədə sterilizə
temperaturunun səviyyəsini təyin edir. Turş ərzaqlar
üçün 80-90
0
C kifayətdir. Turş olmayan məhsullar
üçün isə 120
0
C qədər qızdırmaq lazımdır.
pH-ın indikator kağızı ilə təyini
Bu üsul pH-ın məhluldakı miqdarından asılı olaraq
kağızın rəngini dəyişməsinə əsaslanır. Hər bir tip
indikator kağızına uyğun müqayisə üçün rəngli şkala
işlənib hazırlanmışdır. Tədqiq olunan məhlulun bir
damcısı ilə indikator kağızının bir zolağ isladılır və
yaranan rəngi, rəngli şkala ilə müqaisə etməklə pH-ın
miqdarını müəyyən edirlər.
Bu üsulun dəqiqliyi
0,5 pH ölçü vahidindən çox
olmur.
73
pH-ın potensiometrik üsulla təyini
Təyin etmək üçün pH vahidinə kalibrlənən şkalalı
potensiometrin olması vacibdir. Bu tip portativ cihaz
pH-metr adlanır və laboratoriya tədqiqatlarında geniş
istifadə olunur. Metod tədqiq olunan məhlula salınmış
iki elektrod arasındakı potensialtor təziqinin
ölçülməsinə əsaslanır. Bu elektrodlardan biri çox vaxt
sabit potensiala malik olur və müqaisə elektrodu
rolunu oynayır. Onu saxlamaq üçün elektrodun şüşə
çubuğu aqar-aqarla doydurulmuş kalium xlorid
məhluluna salırlar. İkinci elektrod hansı ki, potensialı
tədqiq olunacaq məhlulunun pH-dan asılıdır, onun
şüşə çubuğu distlə olunmuş suda saxlayırlar.
PH metr isə salınmamışdan əvvəl pH-ı məlum olan
buferli məhlulla yoxlanılır. Elektrodlar içərsində bufer
məhlul olan stəkana salınır, bu zaman cihazın
əqrəbləri mütləq həmin məhlulun pH-ın səviyyəsini
göstərəcək. Əgər bu baş vermirsə əqrəblər
korrektirovka başlığı ilə pH ın lazımi göstəricisinə
gətirilərək nizamlanır. Sonra elektrodların ucları
distilə suyu ilə yuyulur. Tədqiq olunacaq məhlul
stəkana tökülür elektrodlar, məhlula salınaraq cihazın
göstəricisi ilə pH hesablanır. Təyin etmə 2-3 dəfə
təkrarlanır. Bu üsulun dəqiqliyi
0,005 pH ölçü
vahidinə bərabərdir.
74
Şəkərlərin təyini
Meyvə-tərəvəzlərdə olan quru maddədə şəkərlər
üstünlük təşkil edir. Bu səbəblərdə tərəvəzlərin
qidalılıq və dad keyfiyyətini müəyyən etdikdə ilk
növbədə şəkərlərin təyin olunması durur. Duza və
qıcqırdılmaya qoyulan məhsulların keyfiyyəti də
xammalın tərkibində olan şəkərlərin miqdarından
asılıdır. Şəkərlər məhsulun nəfəs almasına sərf olunan
əsas materialdır. Bu səbəbdən də şəkərlərin məhsulun
saxlama dövründə mütəmadi təyin olunması orada
gedən maddələr mübadiləsinin xarakterizə
olunmasında istifadə olunur.
Şəkərlərin təyin olunması üsulu onların
monoforması olan qlükoza və fruktozanın bərpa
olunma qabliyyətinə əsaslanır. Bunlar reduksiyaedici
şəkərlər adlanır. Saxaroza isə reduksiyaedici
xüsusiyyətə malik deyilir. Bu səbəbdəndə onları təyin
etmək üçün, əvvəlcə onları turş mühitə invert şəkərə
çevrirlər.
Qlükoza və fruktozanı ayrılıqda təyin etmək üçün,
qlükozanı qələvi mühitində oksidləşdirmək üçün
yoddan istifadə olunur. Bu zaman fruktoza bu
reaksiyada iştrak etmir.
Şəkərlərin miqdarının ferrosimid üsulu ilə təyini
Bu üsul qələvi mühitdə bəsit şəkərlərin qırmızı və
sarı qan duza ilə reduksiya edici xüsusiyyətlərinə
75
əsaslanır. (K
3
6
)
(CN
Fe
,
K
4
6
CN
Fe
.
Reaksiyanın
gedişində indikator kimi metillen abisindən istifadə
olunur.
Yaxşı xırdalanmış və diqqətlə qarışdırılmış orta
nümunədən 0,01 q dəqiqliklə 20 q miqdarda təmiz və
quru stəkana götürülərək distilə olunmuş su ilə itgisiz
olaraq stəkandan həcmi 200 ml olan ölçülü kolbaya
köçürülür. Kolba yarıya qədər distilə suyu ilə
doldurulur. Kolbadakı qarışıq yaxşıca qarışdırılaraq
neytrallaşdırılır. Əgər turş məhsullar giləmeyvə,
rəvan, pomidor, duza qoyulmuş qıcqırdılmış
marinadlaşdırılmış ərzaqlar analiz olunacaqsa onda
neytrallaşma həyata keçirilir. Əgər turşululuğu az olan
tərəvəzlər kələm, kökümeyvə bostan məhsulları və s.
analiz edilirsə, onda neytrallaşdırmanı aparmaq lazım
deyildir. Neytrallaşmanı 10-15 % qələvi məhlulu və
soda ilə lakmus kağızından istifadə etməklə həyata
keçirirlər.
Növbəti
əməliyyat məhluldakı
şəkərləri
qələviləşdirməkdən ibarətdir. Bunun üçün kolbanın
içərisinə termometr salaraq onu su hamamına daxil
edirlər 15-20 dəqiqə 80
0
C suda qızdırılır tez-tez
çalxalayırlar. Sonra termometr çıxarıb diştilə suyu ilə
yuyurlar. Kolbanı isə su kranı altında otaq
temperaturuna qədər soyudurlar. Bundan sonra
kolbadakı məhlul şəffaflaşdırılır, yəni orada olan
zülalı, pektin aşı maddələr oradan təmizlənir ki,
şəkərlərin təyin olunmasına mane olmasınlar. Bunun
üçün kolbadakı ekstrakt məhlulunun üzərinə əvvəlcə
76
10 ml sonra isə 0,5 ml, ardınca isə damcı-damcı
qurğuşun asetatı əlavə etməklə davam etdirirlər. Hər
bir damcıdan sonra ağ çöküntü qatı yaranır. Kolbanı
çalxalanmaqla çöküntünü aşağı oturdurlar. Bulanıq və
rəngli ekstraktlarda şəffaf maye üzərində tez
qatılaşmanın əmələ gəlməsi quğuşun aşetatın yetərincə
olmasını və çöküntünün mane olan maddələrin tam
çökməsini göstərir.
Sonrakı mərhələdə qurğuşun asetatın artığını
aradan qaldırırlar. Bunu doymuş natrium sulfat
məhlulu ilə çökürtməklə həyata keçirirlər. Natrium
sulfatın artıq olmasından ehtiyatlanaraq, onu az-az
əlavə edirlər və hər əlavədən sonra ekstrakt çalxalanır.
Sonra bir damla reaktiv əlavə etməklə onun tam
çökməsini gözləyirlər. Əgər çöküntü üzərindəki
məhlul bir damla natrium sulfatdan sonra
bulanıqlaşmırsa, ekstraktın
şəffaflaşmasını
qanunauyğun hesab edirlər.
Sonra ekstrakt olan kolba ölçü xəttinə qədər distilə
suyu ilə doldurulur. Çalxalanaraq filtirdən süzülür.
Alınmış süzüntüdə (A məhlulu) reduksiyaedici
şəkərlər təyin olunur.
Bunu aşağıdakı ardıcıllıqla həyata keçirirlər. A
məhlulunu ştativə bərkidilmiş büretkaya doldururlar.
İki, həcmi 100 ml olan kolbanın hər birinə 10 ml 1%-li
K
3
6
CN
Fe
və 1-ci kolbaya ölçü silindiri ilə
ölçülərək 2,5 ml 2,5 normal KOH və ya Na OH
məhlulu tökərək 1-ci kolba qaynayana qədər qızdırılır.
Sonra onun üzərinə 1 damla % metilen abesi əlavə
77
edərək qaynamanı kəsmədən büretendəki A məhlulu
ilə göy rəngin itməsinə qədər titrləmə davam olunur.
Soyudulduqdan sonra məhlul bənövşəyi rəng olur bu
diqqəti cəlb etməməlidir.
2-ci kolbanı digər qayda ilə titirləyirlər. Yəni 1-ci
kolbanın titirləməsinə sərf olunan A, məhlulundan 1
ml az A, məhlulu tökürlər.
Sonra kolbanı qızdıraraq 1 dəqiqə müddətində
dəqiq qaynadırlar və üzərinə 1 damla metilen abısı
əlavə edərək. A məhlulu ilə göy rəngin itməsinə qədər
titirləmək davam etdirirlər. Kolbadakını bütün
titirləmə boyu qaynatmanı davam etdirirlər.
Reduksiya edici şəkərlərin miqdarını aşağıdakı
formula ilə hesablayırlar
X=
10
0175
,
0
06
,
10
axHx
xb
xa
Tx
Dostları ilə paylaş: |