Generische naam/stofnaam Werking, farmacodynamiek

• 
  Tweedelijns anti-reumatische geneesmiddelen:
  

Methotrexaat	Disease Modifying Antirheamatic Drugs (DMARDs) worden in tweedelijns- of ziekte-modifierende anti-reumatische therapie geassocieerd aan NSAIDs Effecten komen pas tot uiting na weken tot maanden	-	Reumatoide arthritis	-
Goudzouten		-		-
Sulfasalazine* (?)		-		-
Corticosteroiden*		-		-
Ciclosporine		-		-
Penicillamine		-		-
Chloroquine		-		-
Azathioprine		-		-
Leflunomide		-		-
Inflixim	DMARDs die werken als TNF- antistoffen  inhiberen van TNF-	-		-
Adalimumab*		-		-
Etanercept	DMARD die werkt als TNF-receptor analoog  inhiberen van TNF-	-		-

• 
  Behandeling van migraine:
  

  Paracetamol*	Perifeer analgeticum	TD paracetamol: per os (1000mg) Tmax: kort  snel effect	Eerste keus bij couperen van een acute aanval	Zie boven
  Codeine*	Centraal analgeticum		Eerste keus bij couperen van een acute aanval	Zie boven
  Lysine-acetylsalicylaat	NSAIDs	TD: per os (900mg)	Tweede keus bij couperen van een acute aanval	-
  Ibuprofen*		TD: per os (600mg)	Tweede keus bij couperen van een acute aanval	Zie boven
  Naproxen*		TD: per os (500-1000mg)	Tweede keus bij couperen van een acute aanval	Zie boven
  Metoclopramide*	Gastro-prokineticum/anti-emeticum	TD: per os (10mg) of rectaal (20mg)	30 min voor analgeticum of NSAID toedienen verhoogt de kans op slagen van couperen van een acute aanval	Zie boven
  Domperidone*		TD: per os (10-20mg) of rectaal (60 mg)		Zie boven
  Ergotamine*	Moederkoornalkaloiden veroorzaken craniale vasoconstrictie met weinig hoofdpijn recidief	TD ergotamine: per os, rectaal (1-2mg bij begin van de aanval, max. 4 mg per week) TD dihydroergotamine: parenteraal (i.m. of s.c. 1-2mg) of nasaal (1mg)	Derde keus bij maximaal 1 aanval per week	Nevenwerkingen: GI: nausea, diarree,darmkrampen Vasculair: perifere vasoconstrictie  BD, vaatspasmen en in extremis ergotisme  gangreen van de ledematen Ergotamine-afhankelijke hoofdpijn CI: Ischemisch harlijden Coronaire insufficientie Perifeer vaatlijden Matige tot ernstie hypertensie Zwangerschap (absoluteCI)
  Dihydroergotamine* 
  Sumatripatan*	Triptanen zijn selectieve 5-HT1B/1D receptor agonisten: 5-HT1B  intracraniele vasoconstricitie 5-HT1D  presynaptische inhibitie van neuropeptiden vrijstelling 5 HT1F en/of 5-HT1D  centrale pre- en/of postsynaptische inhibitie van de hersenstamkernen	TD sumatriptan (meest effectief): per os (50-100mg), s.c. (6mg) of nasaal (20mg) TD naratriptan (best getolereerd) en zolmitriptan: per os (2,5-5mg) Tmax: vergelijkbaar Vd: verschillen in lipofiliciteit worden aangeduid als reden voor betere BBB penetratie en dus beter werkzaamheid T1/2: 2-4 h (opvallend langer voor naratriptan en frovatriptan)	Bij onvoldoende werkzaamheid van moederkoornalkaloiden en/of frequente aanvallen (hoge prijs)	Nevenwerkingen (mild tot matig en kortdurend): paresthesien warmtesensaties zwaarte gevoel algeheel gevoel van zwakte CI: coronair lijden hypertensie verhoogd cardiovasculair risico niet associeren met MAO-inhibitoren of SSRIs  serotonine syndroom
  Zolmitriptan
  Rizatriptan
  Naratriptan
  Avitriptan
  Eletriptan
  Frovatriptan
  Almotriptan
  Dihydroergotamine (?)*
  Alniditan
  F 11356
  Pizotifeen (antihistaminica)	Deels agonistische, deels antagonistische effecten op serotonine receptoren	TD: per os (1,5-3mg/d)	Profylactische therapie van migraine indien zich meer dan 2 invaliderende aanvallen per maand voordoen (NIET KENNEN)	stimuleert de eetlust  gewichtstoename vermoeidheid slaperigheid
  Methysergide*		TD: per os (2-6mg/d)		retroperitoneale, pulmonale en cardiale fibrose (na langdurig gebruik  max. 6 maanden continue toediening)
  Amitriptyline*	Potentiering van serotonerge transmissie (zie TCAs)	TD: per os (25-150mg/dag)		gewichtstoename anticholinerge nevenwerkingen
  -receptor blokkers* 	Onbekend werkingsmechanisme ivm migraine (zie boven)	-		Zie boven
  Flunarizine	CA-kanaal blokker	-		gewichtstoename extrapyramidale verschijnselen depressie huidreacties  max. 6 maanden continue toediening
  Clonidine*	Centraal werkend antihypertensivum (zie boven)	-		sedatie monddroogte bradycardie rebound-hypertensie bij plots stoppen van therapie
  Valproaat*	Anti-epileptica (zie boven	-		Zie boven
  Lamotrigine*		-
  Topiramaat *		-

• 
  Allergische aandoeningen
  
  • 
    Hooikoorts, urticaria en angio-oedeem antihistaminica
    

Promethazine (1^e generatie)	H1-receptorantagonisten:  1^e generatie blokeerd ook muscarine receptoren  3^e generatie antihistaminica zijn actieve metabolieten of enantiomeren van 2^e generatie antihistamina ( therapeutische ervaring toont geen significante verschillen)  vooral effectief indien toediening voor de histamine vrijzetting Gedeeltelijke preventie van vasodilatatie (ook H2 afhankelijk) Onderdrukking van capillaire permeabiliteit en oedeemvorming Preventie van geassocieerde jeuk	TD: per os (volledig) Tmax: 15-60 min Vd: penetreren vrij goed BBB WD: 2-6 h	Allergische rhinoconjunctivitis (hooikoorts) Allergische dermatosen (urticaria, jeuk bij eczema, dermatitis, insectenbeten) Reisziekte (cinnarizine) Adjuverend bij anafylactische reacties Preventie van overgevoeligheidsreacties (bv. Bij contraststoftoediening) nausea en braken bij vestibulaire vertigo of ziekte van Meniere (cinnarizie en betahistine  een sterke H3 antagonist) als zwak slaapmiddel of anxiolyticum (difenhydramine)	Nevenwerkingen: CZS depressie (vooral 1^e generatie) Igv overdossis kunnen paradoxaal hallucinaties en convulies optreden (vooral 1^e generatie) GI: verminderde eetlust, nausea, braken en constipatie of betere eetlust, gewichtstoename en diarree Anticholinerge nevenwerkingen (1^e generatie): slapeloosheid, tremor, palpitaties, tachycardie, monddroogte, urineretentie, wazig zicht en constipatie (CI: glaucoom en prostaathypertrofie) QTc verlenging  fatale aritmieen (terfenadine en astemizol  van de markt gehaald) Paradoxaal optreden van allergische reacties agranulocytose en leukopenie
Meclozine (1^e generatie)
Diphenhydramine (1^e generatie)
Cyproheptadine (1^e generatie)*
Ketotifen (1^e generatie)
Dimentindeen (1^e generatie)
Cinnarizine (1^e generatie)
Dimenhydrinaat (1^e generatie)
Hydroxyzine (1^e generatie) 
Buclizine (2^e generatie)		TD: per os (volledig) Tmax: 15-60 min WD: 12-24 h		Relatieve CI: Eerste trimester van zwangerschap (ook in moedermelk tijdens lactatie  sedatie pasgeboren kind) Associatie met hypnotica, antitussiva en spasmolytica
Cetirizine (2^e generatie)
Ebastine (2^e generatie)
Loratadine (2^e generatie)
Mizolastine (2^e generatie)
Levocetirizine (3^e generatie)
Desloratadine (3^e generatie)
Fexofenadine (3^e generatie)
Levocabastine (3^e generatie)

• 
  Astma (zie voor schema blz 45)
  

Salbutamol*	Kortwerkende 2-receptor agonisten: Bronchodilatatie Inhibitie van mediator vrijzetting uit mastcellen Inhibitie van vagale tonus	TD: inhalatie of per os (als inhalatie niet kan worden aangeleerd)	Behandelingsstap 1  rescue therapie Eerste keus bij preventie van inspanningsgebonden astma en voor een verwachte bloodstelling aan een allergeen	Tremor Hoofdpijn Tachycardie Palpitaties Agitatie Hypokaliemie (bij hoge dosissen)
Fenoterol*
Terbutaline*
Formoterol	Langewerkende 2-receptor agonisten =LABAs Werkingsmechanisme is hetzelfde als de kortwerkende	TD: inhalatie	Behandelingsstap 3-5 Eerste keuze add-on bij inhalatiecorticosteroiden Formoterol kan ook als rescue therapie gebruikt worden (werkt even snel)	Dezelfde nevenwerkingen als de kortwerkende
Salmeterol
Beclomethason	Corticosteroiden: inhibite van fosfolipase A2 via inductie van annexine-1 in neutrofielen en eosinofielen vermindert de aanmaak van pro-inflammatoire midiatoren (prostanoiden, leukotrienen en PAF)  inductie vergt enkele uren tijd	TD: inhalatie TD: per os (gedurende 7-10 dagen) of pararenteraal (i.m. of i.v.  alternatieven)	Behandelingsstap 2-5  Eerste keus voor langetermijncontrole (oplopende dosis) Behandelingsstap 5  ernstige astma en astmacrisis (add-on bij inhalatiecorticoiden)	Lokale nevenwerkingen: Orofaryngeale candidiasis Heesheid Systemische nevenwerkingen  zie boven Chronische perorale behandeling mag nooit plots gestopt worden  catastrofale heropflakkering van astma
Budesonide
Fluticason
Theofylline*	Adenosinereceptor antagonisten ( inhibtie PDE): Centrale excitatie Hart: tachycardie en + inotroop effect Bronchodilatatie (vooral bij astma) Glomerulaire filtratiesnelheid diurese	TD: per os (met vertraagde vrijstelling) TV: 1,5-15 g/ml (plasma-monitoring noodzakelijk) t1/5 door: erythromycine, ciprofloxacine, cimetidine (leverenzyminhibitoren) t1/5 door: nicotine, alcohol, barbituraten, rifampicine, fenytoine, carbamazepine (leverenzyminductoren)	Controle van nachtelijke symptomen die blijven bestaan ondanks onderhoudsbehandeling met inhalatiecorticosteroiden Behandelingsstap 3  tweede keuze als add-on bij inhalatiecorticosteroiden Behandelingsstap 4-5  als eventuele add-on	Hart: tachycardie en verhoging O2 nood CZS: psychomotorische activiteit, waakzaamheid, slapeloosheid, nervositas, tremor, verlagen convulsiedrempel (vooral bij kinderen) geneesmiddeleninteracties
Ipratropiumbromide	Muscarinereceptorantagonisten (anticholinergica)  bronchodilatatie (minder uitgesproken dan bij 2-receptor agonisten)	TD: inhalatie WD: kortwerkend	Alternatief wanneer kortwerkende 2-mimetica gecontra-indiceerd zijn of onvoldoende verdragen worden	Voorzichtig bij zware astma-aanval omdat slijm indikt en moeilijk opgehoest wordt  stikken Droge mond, bittere smaak
Tiotropium* 		WD: langwerkend	behandeling van COPD	-
Natriumcromoglicaat	Stabiliserend effect thv de mastcellen  minder mediatorvrijstelling	TD: inhalatie	preventief: bij blootstelling aan een allergeen of voor een inspanning	irritatie van de luchtwegen exantheem (huiduitslag)
Montelukast	Leukotrieenreceptor-antagonisten blokkeren de pro-inflammatoire effecten van de leukotrienen in de bronchi	- orale therapie	behandelingsstap 2  Tweede keus voor langetermijnscontrole behandelingsstap 3-5  zie Theofylline	hoofdpijn GI stoornissen Stijging van de leverenzymen met zelden hepatitis (soms hyperbilirubinemie)
Zafirlukast		-
Omalizumab	Recombinant gehumaniseerd monoklonaal anti-IgE antilichaam	TD: s.c.	Als alternatief bij ernstige allergische astma met bewezen IgE-gemedieerde overgevoeligeheid	-

• 
  Anafylactische reacties
  

Adrenaline*	- en -adrenerge effecten: Vasoconstrictie (BD) Bronchorelaxatie Vermindering capillaire permeabiliteit (oedemen)	TD: i.m. (traag 0,2-0,5 ml van een 1/1000 oplossing)	Anafylactische shock	Zie boven
Promethazine*	H1-antihistaminicum	TD: i.m.	Aanwezigheid van urticaria, oedeem of pruritus	Zie boven
Hydrocortison*	Glucocorticoiden inhiberen de mediator vrijstelling en aanmaak	TD: parenteraal	Kan na enkele uren de duur van de reactie verkorten en verslechtering vermijden	Zie boven
Methylprednisolon
Salbutamol*	2-mimetica	-	Igv bronchospasmen	Zie boven

• 
  Diabetes mellitus
  
  • 
    Type I
    

Insuline 	Lever: glycolyse, glycogenese, eiwitsynthese, lipogenesis, gluconeogenese, glycogenolyse Spieren: glucoseopname, glycogenese, glycolyse, eiwitsynthese, eiwitafbraak Vetweefsel: glucoseopname, glycerolsynthese	TD: s.c. (langwerkende preparaten van waaruit insuline langzaam geabsorbeerd wordt) T1/2: 5-10 min	Type I DM Zo nodig als aanvulling van orale antidiabetica bij type II DM	Hypoglycemie Lipodystrofie van het onderhuidse weefsel op de plaats van inspuiting Zeldzaam allergische reacties of insuline resistentie
Insuline lispro	Ultrasnelwerkende insuline analogen	WD: 2-5 h	Met mengpreparaten poogt men de fysiologische schommelingen in de insulinespiegel na te bootsen (2-4 x per dag inspuiten) Zwangerschapsdiabetes  orale antidiabetica kunnen bij de foetus ernstige hypoglycemie veroorzaken	Zie insuline
Insuline aspart
Insuline glulisine
Insuline glargine	Traag maar langwerkende preparaten	WD: 20-24 h
Insuline detemir