Dərsliyi iqtisad elmləri doktoru, professor Kərim Paşa oğlu Paşayevin
KOMMERSIYA FƏALİYYƏTİNİN ƏSASLARI
Yüklə 2,87 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISI
- KOMMERSIYA FƏALİYYƏTİNİN ƏSASLARI
- LÜĞƏT və TERMİNLƏR
- Kommersiya fəaliyyətinin əsaslan
KOMMERSIYA FƏALİYYƏTİNİN ƏSASLARIticə etibarilə, konyunkturun davranışı) müəyyən olunur, ikincisi, hər bir təhlil olunan amilin konyunkturun formalaşmasındakı yeri və rolu öyrənilir. Bütün mərhələlərdə konyunkturun təhlilini, bu və ya digər nöqteyi-nəzəri ifadə edən ixtiyari seçilmiş amillər bazasında yox, çox vaxt bir-birilərini təkzib edən proseslər, hadisələr və meylilərin məcmusunu əks etdirən materiallar əsasında həyata keçirmək lazımdır. Yalnız təhlilə kompleks yanaşma zamanı konyunkturun vəziyyəti və əsas inkişaf meylilərini düzgün qiymətləndimək olar. Sonuncu çox vaxt əks istiqamətli güclərin qarşılıqlı təsiri şəraitində formalaşır və bütün konyunkturdan amillərin təzahürünün nəticəsi kimi çıxış edir. Əmtəə bazarı konyunkturunun öyrənilməsinə başlayarkən, hər şeydən əvvəl, əsas amillərin fəallığını müəyyən etmək tələb olunur ki, bunun üçün də bazarın mövcud olduğu anı təyin etmək lazımdır. Bu məqsədlə monoqrafik metoddan, yəni verilmiş konkret dövrün xüsusiyyətlərini və onun inkişaf proqnozlarının xarakterini əks etdirən statistik və dövri mətbuatda dərc etdirilən iqtisadi-riyazi göstəricilərdən istifadə edilir. Dövrün təhlili və mövcud qiymətlərin uçotu əsasında tədqiqat anı və yaxın perspektiv üçün əmtəə bazarımn formalaşmasına istehsalın yenilənməsinin miqyası və intensivliyi, əmtəə üzrə tələbin ölçü və səviyyəsi kimi aparıcı amillərin təsirini müəyyən etmək olar. Daha sonra, çox vaxt konyunkturun formalaşması üçün həlledici olan və daimi fəaliyyət göstərən amillərin nəzərdən keçirilməsinə keçid almaq olar. Onlara aiddir: dövlət tənzimləməsi, pul-kredit siyasəti, iqtisadiyyatda struktur irəhləyişləri. Həmçinin qısamüddətli amillərin təsirini də təhlil etmək lazımdır. Sonuncular, o qədər də fəal olmasına baxmayaraq, bir sıra hallarda tələbin ölçüsünə və əmtəələrin daxilolma dinamikasına əsaslı təsir göstərirlər. Göstəricilər sistemi istehsal prosesinin istiqamətləri və inkişaf templərini düzgün xarakterizə etməh, təsadüfiliklərin təsirinə məruz qalmamalı və baş verən dəyişiklikləri kifayət qədər tez əks etdirməlidir. Göstəricinin hər hansı dəyişikliklərə qarşı ləng reaksiyası onun konyunkturun təhlili və ya proqnozlaşdırılması üçün baza kimi istifadə olunmasını çətinləşdirir. Xalq təsərrüfatının və ya ayrıca əmtəə bazarının konyunkturunun təhlili proqnozu dəqiq formalaşdırmaq və dəyişiklikləri dəqiq ifadə etmək üçün zəruridir. Proqnoz, ümumi şəkildə, obyektin gələcəkdə mümkün vəziyyətləri və onlann həyata keçirilməsinin alternativ yolları və müddətləri haqqında elmi əsaslandırılmış mühakimədir. Proqnoz anlayışını proqnozlaşdırma anlayışından fərqləndirmək lazımdır. Proqnozlaşdırma obyektin gələcəkdə mümkün vəziyyəti haqqında mühakimələrin formalaşdırılması prosesidir. Əmtəə bazarının konyunkturu nöqteyi-nəzərindən aşağıdakı tərifləri vermək olar: əmtəə bazarının proqnozu firmanın bazar davranışı üzrə marketinq tövsiyələrinin yaradılması məqsədilə formalaşdırılmış fərziyyələrin yerinə yetirilməsi, əmtəə bazarının ən mühüm xarakteristikalarının dinamikası və onların alternativ variantları haqqında obyektiv və öz təbiəti etibarı ilə, ehtimalh mühakimədir. Əmtəə bazarının proqnozundan aşağıdakılar tələb olunur: etibarlılıq, elmi əsaslılıq, perspektivdə təsir göstərə biləcək amilləri nəzərə almaqla sistemlilik; təkrar yaradıla bilmək və sübut oluna bilmək, yəni məlumatların təkrarən işlənməsi, o cümlədən subyektivlik istisna olmaqla, başqa metodlar əsasında işlənməsi zamanı yeni nəticənin əldə edilməsi; proqnozun əsasına qoyulmuş bütün fərziyyə və ilkin şərtlərin dəqiq ifadə olunması ilə, onun alternativ xarakteri; proqnozun verifıkasiya edilə bilməsi, yəni proqnozun mümkün korreksiyası üçün onun düzgünlüyü və dəqiqliyinin qiymətləndirilməsinin etibarlı metodikasının mövcud ohnası; bilavasitə qərar qəbul edən şəxslər üçün başa düşülən və ziddiyyətli şərhlər üçün əsas verməyən, aydın və dəqiq ifadəetmə dili; proqnozun plan xarakteri: proqnoz hər vaxtlı olmalı və idarəetmə məqsədlərinə xidmət etməlidir. Əmtəə bazarı konyunkturunun proqnozu istehlakm həcm və strukturundakı, istehsal edilmiş malların qiymətləri ilə müqayisə olunan mümkün dəyişiklikləri nəzərdə tutur. Belə müqayisə təklif və tələb arasındakı nisbətin dəyişməsini aşkar etməyə və satışın ehtimal olunan həcmini müəyyənləşdirməyə imkan yaradır. Proqnozdan vaxth-vaxtmda istifadə edilməsi aşağıdakılara imkan verir: birincisi, əmtəələri ən əlverişli qiymətlərlə satmağa; ikincisi, resurslarla manevr etməyə, onlardan ən sərfəli istiqamətlərdə istifadə etməyə; üçüncüsü, konyunkturun gözlənilən yaxşılaşması hahnda istehsalın genişləndirilməsi üzrə operativ tədbirlər görməyə. Kommersiya fəaliyyətinin effektivliyinin artırılması üçün proqnozun tərtib edilməsinin və ondan istifadə olunmasnm düzgünlüyünü yoxlamaq məqsədəuyğundur. Proqnozun niyə səhv tərtib olunduğu səbəblərinin aşkar edilməsi gələcəkdə onun dəqiqhyini artırmağa imkan verir. Konyunkturun tədqiqinin düzgünlüyünün yoxlanılması marketinqin işindəki çatışmazlıqları vaxtında aşkar etməyə və onların aradan qaldırılması üzrə operativ tədbirlər görməyə imkan yaradır. Konyunkturun tədqiqinin son vəzifəsi ehtimal olunan gələcəyin mənzərəsinin yaradılması, istifadə olunmalı olan imkanların və yol verilməməli olan potensial təhlükələrin müəyyənləşdirilməsidir. Qısamüddətli konyunktur proqnozu üçün, zaman və təsadüfi amillərdən tutmuş, dövri və dövri olmayanlara qədər bütün amilləri nəzərə almaq lazımdır. Bu zaman əsas diqqət bazar mexanizminin üç mühüm elementinə verilir: tələb, təklif və qiymət. Bu da əmtəə bazarını kompleks təhlil etməyə imkan yaradır. Konyunkturun tədqiqinin effektivliyinin təhlili, hər şeydən əvvəl, müəyyən marketinq tədbirlərinin yerinə yetirilməsinin müntəzəmliyi- nin qiymətləndirilməsini və bağlanmış müqavilə qiymətlərinin nəzərdən keçirilən məhsullar üzrə, başqa bərabər şərtlərlə, birja meydanlarında və ya iri istehsalçı, yaxud malgöndərənlərin baxılan dövr ərzində qiymətlərilə müqayisə edilməsini nəzərdə tutur. Xarici ticarət müqavilələrinin bağlanılması zamanı effektivlik ixrac və ya valyuta ödənişləri məbləğləri üzrə idxalda müəyyən olunur. Yuxarıda göstərilən və aparılan təhlildən belə nəticəyə gəlmək olar ki, firma əhatə- sindəki dəyişikliklərin dinamiz,minin artması, rəqabətin güclənməsi, biznesin həyata keçirilməsi üçün təhlükə və imkanların böyüməsi, iqtisadi proseslərin qloballaşması və beynəlmiləlləşməsi və bir sıra başqa amillər kommersiya fəaliyyətinin idarə edilməsinin strateji cəhətdən zəruriliyini şərtləndirmişdir. Təşkilatın yuxarı rəhbərliyi tərəfindən həyata keçirilən strateji idarəetmə təşkilatın imkanlarının axtarışı və istifadə edihnəsi məqsədilə xarici mühitlə, təşkilata uzunmüddəth perspektivdə sərt rəqabət mübarizəsində dayamqh olmağa imkan verən dinamik qarşıhqh təsirinin təyin edilməsini nəzərdə tutur. Strateji idarəetmənin həyata keçirilməsi vasitələri firmanın davranış strategiyasıdır. Strategiya təşkilatın məqsəd və missiyasına istinad edərək, mühitin, firmanın potensiahmn, məhsulun həyat dinamikasının və bir sıra başqa amillərin təhlili əsasında formalaşdırılır. Stra- tegiyamn müəyyən olunması və seçilməsi özündə mürəkkəb və çox- addımlı prosesi əks etdirir. Strategiyanın yerinə yetirilməsi onun reaUaşdınhnası üçün şəraitin yaradılmasım nəzərdə tutur. Seçilmiş strategiyanın həyata keçirilməsi üçün təşkilat zəruri dəyişikliklər aparmahdır. Strategiyanın həyata keçirilməsi üzərində nəzarət seçilmiş strategiyanın qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olunmasına və yaranmış şəraitə uyğun olaraq, strategiyanın korreksiyasmm həyata keçirilməsi haqqında tövsiyələrin yaradılmasına gətirib çıxarıb-çıxarmayacağmm qeyd edilməsini nəzərdə tutur. Strateji idarəetmənin tədqiqi zamanı aşağıdakı metodlardan istifadə edihr: SWOT metodu, STEP metodu amilli təhhl. Boston məsləhət qrupunun matris metodu. İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISIAzərbaycan Respublikasının Konstitusiyası. Bakı: Qanun, 2004 Azərbaycanın Statistik Göstəriciləri. Bakı: Səda, 2006 Azərbaycanın regionları. ARDSK. Bakı: Səda, 2006 Azərbaycan rəqəmlərdə. ARDSK. Bakı: Səda, 2006 Azərbaycanın demoqrafik göstəriciləri. ARDSK. Bakı: Səda, 2006 Azərbaycanın Milli Hesabları. ARDSK. Bakı: Səda, 2006 Azərbaycanın sənayesi. ARDSK. Bakı: Səda, 2006 Azərbaycanın kənd təsərrüfatı. Bakı: Səda, 2006 Azərbaycanda qiymətlər. ARDSK. Bakı: Səda, 2006 Azərbaycanın xarici ticarəti. ARDSK. Bakı: Səda, 2006 Allahverdiyeva M.A. Beynəlxalq marketinq. Bakı, 2007 12. Axundov Ş., Axundov M. Bazar iqtisadiyyatının əsasları. Bakı, 2001 Ассель Генри. Маркетинг: принципы и стратегия. Пер.с.англ. М.: ИНФРА-М, 1997 Анурии В., Муромкина И., Евтушенко Е. Маркетинговые исследование потребительского рынка. СПб, 2004 Андреев С.Н. Маркетинг некоммерческих субектов. М.: Финпресс, 2002 Абрютина М.С. Экономический анализ торговой деятельности. М.: Дело и Сервис. 2000. Азоев Г А. Конкуренция: анализ, стратегия и практика. М.: Центр Экономики и маркетинга, 1999 Абчук В. А. Коммерция. Учебник. Санкт-Петербург, 2000 Беляшов В. А. Таможенный энциклопедический справочник. Летописец, 1999 Бест М. Новая конкуренция. Институты промышленного развития. М.: ТЕИС, 2002 Богатин Ю.В., Швандар В.А. Инвестиционный анализ. М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000 Балабанова Л.В. Оптовая торговля: маркетинг и коммерция. М.: Экономика, 1990 Басовский Л.Е., Протасьев В.Б. Управление качеством. М.: ЮНИТИ-М, 2004 KOMMERSIYA FƏALİYYƏTİNİN ƏSASLARIВнешнеэкономическая деятельность предприятия. Под ред. А.Е.Стровского . М.: ЮНИТИ, 2001 Балицкий С.П. и др. Экспертиза потребительских свойств новых товаров. М.: Экономика, 1981 Васильев Н.М., Катырин С.Н., Лене Л.Н. Лизинг как механизм развития инвестиций и предпринимательства. М, 2000 Баскин Е В. и др. Основы коммерции. М, 1999 Еаджиев Ш.Е. Азербайджан на пути к мировому сообществу: стратегия внешнеэкономического развития. Киев, 2000 Еитман Л.Дж.., Джон М.Д. Основы инвестирования. М.: Дело, 1999 Еиссин В.И. Управление качеством. М.: «МарТ», 2003 ЗЕЕлущенко В.В. Управление рисками. Страхование. «Крылья», 1999 Дашков Л.П.и др. Коммерция и технология торговли. М, 2000 Жданов С.А. Методы и рыночная технология эффективного управления. М.: Дело и сервис, 1999 Жданов С. А. Экономические модели и методы в управлении. М.: Дело и сервис, 1998 Ибрагимов Л.А. Инфраструктура товарного рынка. М.: ПРИОР, 2001 Кушлин В.И. и др. Экономика предпринимательства. М.: Владос, 1999 Корнай Я. Путь к свободной экономике. Пер.с венг. М.: Экономика, 2001 Котлер Ф. Маркетинг менеджмент. Экспресс курс. СПб, Питер, 2000 Крутик А.Б., Пименова А.А. Введение в предпринимательство. СПб, Политехника, 1995 Круглова Н.Ю. Инновационный менеджмент. М.: РДЛ, 2001 41. Котлер Ф., Армстронг Е. и др. Основы менеджмента. Пер.с англ. М.: СПб, «Вильямс», 1999 Клейнер Е.Б., Трамбовцев В.А., Качалов Р.М. Предприятие в нестабильной экономической среде: риски, стратегии, безопасность. М.: Экономика, 1997 Ticarət və xidmət. ARDSK. Bakı: Səda, 2006 Məmmədov T.C. Ticarətin təşkili və texnologiyası. Bakı: Elm, 2006 Manafov Q.N. Sahibkarlığın nəzəri və praktiki məsələləri. Bakı: Zaman, 1997. Маркетинг. Под ред. А.Н.Романова. М.Банки и биржи. М.: ЮНИТИ, 1996 Магомедов Ш.Ш.Конкурентоспособность товаров. Дашков и Ко. 2005 Мыльник В.В. Инвестиционный менеджмент. М, 2003 Морозов Ю.П. Инновационный менеджмент. М.: ЮНИТИ, 2000 Ноздрева Р.Б., Цыгичко Л.И. Маркетинг. Как побеждать на рынке. М.: Финансы и статистика, 1991 Nəbiyev R.Ə. Azərbaycamn keçid dövründə kommersiya hesabımn nəzəri və praktiki problemləri. Bakı: Elm, 2000 Həsənov R.T. Azərbaycan Respubhkasının sosial-iqtisadi inkişafın bazar modelinin konseptual əsasları. Bakı: Elm, 1998 Прогнозирование и планирование экономики. Под ред. В.И.Борисевича, Г А. Кандауровой. Мн: Интерпрессервис, 2001 Попов Н.А. Экономика сельскохозяйственного производства. М.: Экмос, 1999 Пашаев К.П. Управление оптовой торговлей. М.: Экономика, 1981 Paşayev К.Р. Ticarətin idarə edilməsi (menecment). Dərslik. Bakı, 2009 Панкратов Ф.Г. Серегина Т.К. Коммерческая деятельность. М.: ИВЦ. Маркетинг, 2007 Попов С.Г. Внешнеэкономическая деятельность фирмы. Особенности менеджмента и маркетинга. М.: «Ось-89». 2000 Осипова Л.В., Синяева И М. Основы коммерческой деятельности. М.: ЮНИТИ, 2000 Kommersiyaya funksional, struktur yanaşmaZ/İqtisad elmləri: nəzəriyyə və praktika.- 2004 Рустамбекова Г.Б. Национальные экономические интересы. Баку: БГУ, 1998 Рыночная экономика. Т.2., ч.2. Основы бизнеса. М, 1992 KOMMERSIYA FƏALİYYƏTİNİN ƏSASLARIСтатистика рынка товаров и услуг. Под. ред. И.К.Белявского. М, 2003 Синецкий Б.И. Основы коммерческой деятельности. М, 2000 Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. М.: Новое знание, 2001 Соловьев Б.А. Потребности, рынок, спрос. М.: Экономика, 1982 Самедов А.Г. Управление рынком. Москва-Баку. МарсПринт, 2005 Seyidov V.S. Kommersiya fəaliyyətinin formalaşması və səmərəliliyi. Bakı, 2008 Сорокина M.B. Менеджмент в торговле. 2004 Самсонов Л.А. Сфера обращения предметов личного потребления. М.: Экономика, 1986 Стоун М., Бонд Э., Блейк Э. Прямой и интерактивный маркетинг. Пер. с англ. Днепрепетровск; Баланс Бизнес Букс, 2005 Управление инвестициями. М.: Высшая школа, 1998. Уткин Э.А. Курс менеджмента. М, 2000 Федько В.П, Федько Н.Г. Инфраструктура товарного рынка. Ростов н/д.: Феникс, 2000 Feyzullabəyü İ.Ə. və b.Ticarət iqtisadiyyatı. Bakı, 2006 Хайск Ф. Конкуренция как процедура открытия//Мировая экономика и МО, 1989 Хорошилов А.В., Селетков С.Н. Мировые и информационные технологии. СПб: Питер, 2004 Хулей Г., Сонлерс Д., Лирси Н. Маркетинговая стратегия и конкурентное позицирование. Пер. с англ. Днепрепетровск. Баланс Бизнес Букс, 2005 Цай Т.Н., Грабовский П.Г., Сайел М.Б. Конкуренция и управление рисками на предприятиях в условиях рынка. М.: Алане, 1997 Шерер Ф.М., Росс Д. Структура отраслевых рынков. Пер. с англ. М.: ИНФРА-М., 1997 Шарп У., Александер Г., Бейли Дж. Инвестиции. М.: ИНФРА-М, 1999 Энгельс Ф. Анти-Дюринг. Маркс К., Энгельс Ф. Соч.Т.20 Экономика предприятия. Под ред. Ф.К.Беа и др. Пер. с нем. М.: ИНФРА-М, 1999 Экономическая безопасность. Производство-Финансы- Банки. Под ред. Сенгачова. М.: ЗАО Финстатинформ, 1998 Экономико-математические методы и модели. Под ред. А.В.Кузнецова. Мн.: БГЕУ, 2000 KOMMERSİYA FƏALIYYƏTINEV ƏSASLARI KOMMERSIYA UZRƏ LÜĞƏT və TERMİNLƏR-A-
Dividend
deklarasiyası ləşdirilməsi üçün yük sərəncamının yazılı müraciəti -H-
KOMMERSIYA FƏALİYYƏTİNİN ƏSASLARI
bazarda əmtəənin alışını, satışını və ya dəyişilməsini həyata keçirmək icazəsini verən hüquqi və ya fiziki şəxs. Komintent əmtəənin sahibi olmaqla komissio- nerə mülkiyyət hüququ vermir, yalnız göstərdiyi xidmətə görə ona komission haqq (bonus) ödəyir Kommersiya Dəmiryol nəqliyyatı orqanlarından mal partiyasının aktı qəbulu zamanı faktiki miqdar göstəricisi ilə sənəd- dəki göstəricilər arasında uyğunsuzluq aşkar edildiyi halda , həmin orqanın nümayəndəsi ilə birlikdə tərtib olunan sənəd KOMMERSIYA FƏALİYYƏTİNİN ƏSASLARI
Lisenziya Müəyyən fəalliyyəti həyata keçirmək üçün verilən icazə Likvidlik Kommersiya strukturlarının aktivlərinin öz borc öhdəliklərini bağlamaq üçün tez bir zamanda pul vəsaitlərinə çevrilmə imkanıdır. Likvidlik firmanın ödəmə qabiliyyətini göstərir Loqistika Maddi,energetik informasiya,əmək resurslarının idarə edilməsi haqqında elm -M-Makroiqtisadiy- Ölkənin vahid iqtisadiyyatı yat Marja Göstəricilər arasında fərq Materialtutumu Hər istehsal vahidinə xərclərin nisbəti Monitorinq Vəziyyətə, fəaliyyətə nəzarət, müşahidə etmək
KOMMERSIYA FƏALİYYƏTİNİN ƏSASLARI
istisna olaraq ona müəyyən vaxt ərzində ixtiradan istifadə etvək hüququnu tanıyan sənəddir Pay Hissə
müəyyən edilmiş müddətdə yerinə yetirmədikdə verir, hər bir gecikdirilən gün üçün ödəniş müəyyən edilir Prezentasiya Mal növü, müəssisə və digər əqli (intelektual) məhsulların geniş kütlələrə təqdimatı Press-reliz -R-
Rantye Renta ilə yaşayan şəxs Refalvasiya Milli bankda kursun artması. Devalvasiya əksi Reytinq Müəyyən edilmiş ölçü vahidinə uyğun olaraq hadisələr və ya şəxsə verilən subyektiv qiymət Reklamasiya Malın keyfiyyətinə görə alıcının satıcıya yönəldilmiş iddiası
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||