Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil



Yüklə 26,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/55
tarix29.12.2016
ölçüsü26,66 Mb.
#3874
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   55

147

Cədvəl 11.

Genetik kod (M.Babayev, IVLMəcidov, 2006)



Kodun

birinci

nukleo-

tidi

Kodun ikinci nukleotidi

Kodun

üçüncü

nukleotidi

U

S

A

_____ Q_____



U

Urasil

U UU

uus 


и  и л  

UUQ

Fenil-

alanin

Leysin

U SU

u su


U SA

USQ

Serin

UAU

UAS

UAA

UAQ

Tirozin

Nonsens

UQU

UQS

UQA

UQQ

Sistein

Nonsens

Triptofan

U

S

A

Q

S

Sitozin

SU U

SUS

SUA

SUQ

Leysin

SSU

SSS

SSA

SSQ

Prolin

SAU

SAS

SAA

SAQ

Histidin 

Qlut. turş.

SQU

SQS

SQA

SQQ

Arginin

u

s



A

Q

A

Adenin

A U U

A U S

A U A

A U Q

İzoley-

sin

Meti-

onin

A SU

A SS

A SA

A SQ

Treonin

A A U

A AS

AAA

AAQ

Aspar.  tur. 

Lizin

AQ U

AQS

AQA

AQQ

Serin

arginil

u

s



A

Q

Q

Quanin

QUU

QUS

QUA

LQU

Q

Valin



Valin

QSU

QSS

QSA

QSQ

Alagin

QAU

QAS

QAA

QAQ

Asparagin

Qlutamin

QQU

QQS

QQA

QQQ


Qlisin

u

s



A

Q

QAU-QSU-SSU-UUU

Zülal  sintezi,  bir qayda olaraq  DNT molekulunun nəzarəti  altında getməklə 

kodlaşmış irsi informasiya aşağıdakı  sxem üzrə reallaşır:

DNT

mRNT


nRNT

rRNT


C

Fermentativ-xüsusiyyəti 

Struktur əlamət

Ribonuklein 

turşularının 

hamısı 


(məlumat-matriks-m -RNT, 

ribosom al-r-RNT  və  nəqliyyat-n-RNT)  DNT  m olekulunun  m üxtəlif 

sahələrində  sintez  olunur,  biosintez  nəticəsində  irsi  inform asiyanın  realizə 

prosesi,  məhz  həm inRN T-lərin  bilavasitə  iştirakı  ilə  icra  olunur. 

Ümumiyyətlə  biosintez  olduqca  mürəkkəb  bir  proses  olmaqla,  3 

mərhələdə-transkripsiya,  splaysinq

  və 


translyasiya

 həyata keçirilir.



Transkripsiya 

-

 

hüceyrənin 



nüvəsində 

baş 


verm əklə, 

DNT 


m olekulunun  müəyyən  genin  sahəsində  DNT-asılı  RNT-polimeraza

148

ferm entinin  m-RNT  sintez  olunur  (cədvəl  12). 

Splaysinq

  prosesi  zamanı 

form alaşm ış  m-RNT  əmələ  gəlir. 

Translyasiya

  prosesi  sitoplazm ada 

ribosom lar  üzərində  nəqliyyat  RNT-nin  iştirakı  ilə  baş  verir  və  amin 

turşularının  bioloji  polim erləşm əsi  hesabına  polipeptid  zəncirin  sintezi 

m-RNT  m atrisinin  translyasiyası  nəticəsində  mövcud  olur.  Translyasiya 

yalnız  m -RNT-nin  ribosom la  birləşm əsi  zamanı  baş  verir.  Bu  prosesin 

normal  getm əsi  üçün  r-RN T  m olekulları  uyğun  amin  turşularına 

birləşm əlidir.  H üceyrənin  ribosom larında  2  şırım  olur  ki,  onların  biri 

böyüyən  polipeptid  zənciri,  ikinci  isə  m-RNT-ni  saxlayır.  Ribosom larda 

həmçinin 

n-RN T  m olekullannı  birləşdirən 

2  fə rq li  sahə  (sayt) 

mövcuddur.  Birinci 



P-sahə,  ya xu d   peptidli  sayt

  adlanm aqla,  peptid 

rabitələr  hesabına  birləşən  amin  turşuları  ilə  yüklənir.  İkinci 

A   -   sahə



ya xu d   am inoasil  sayt

  isə  ribosom lara  daxil  olan  am inoasil-n-RN T-lərin 

saxlanm asına  zəmin  yaradır.  Ribosom da  zülalın  biosintezi  bir-birini 

ardıcıl  olaraq  m üşayət  edən  3  mərhələ  -  

inisiasiya,  elonqasiya  və 

terminasiya

  ilə  davam  edir. 



Splaysinq  -   intronlar  (kodlaşmayan  və 

özündə  heç  bir  informasiya  saxlamayan  sahələr)  kəsilib  çıxarıldıqdan 

sonra  ekzonlarin  (ilkin  RNT-transkriptin  intronlarla  ayrılmış  kodlaşan 

sahələr)

  bir-biri  ilə  birləşm əsi  nəticəsində  sərbəst  m-RNT  molekulunun 

sintezindən  və  RNT  m olekulunun  yenidən  form alaşm asından  ibarət  olan 

mürəkkəb  prosesdir.  Eukariotlarda  RNT-nin  transkripsiyadan  sonrakı 

ilkin  m odifikasiyası  (dəyişilm əsi)  prosesi 

prosessinq

  adlanm aqla  bu 

zaman  n-RNT-yə  çevrilir,  mRNT-nin 

51-ucu  (kep)  və  З'-иси  (poly  A ) 

ayrılır  (ekzonlardan  təşkil  olunmuş  m olekullar).  Splaysinq  mahiyyətcə 

RNT  molekulunun  yenidən  form alaşm ası  prosesindən  ibarət  olm aqla 

prosessinqin  sonuncu  mərhələsi  hesab  olunur.  M üxtəlif üsullarla  n-RNT- 

nin  splaysinqi  bir-birindən  fərqlənən  və  m üxtəlif zülalları  kodlaşdıran  m- 

RNT-ləri  form alaşdırm aqla 



alternativ  splaysinq

  adlanır.  Splaysinqin 

dəyişm əsi  hüceyrələrin  ixtisaslaşm ası  ilə  əlaqədar  olub,  DNT-nin  eyni  bir 

ardıcıllığı,  yaxud  eyni  bir  gen  m üx təlif  zülalların  biosintezinə  zəm in 

yaradır.

G enetik  koda  məxsus  olan  səciyyəvi  xüsusiyyətlər  aşağıdakılardan 

ibarətdir:

1.  G enetik  kod  universal  xarakter  daşım aqla  materiyanın  bütün  canlı 

aləminə  (insan,  flora,  fauna  növləri,  m ikroorqanizm lər,  ibtidailər, 

viruslar)  m əxsusdur,  onlar  üçün  vahiddir,  xətti  yazılır,  ona  məxsus  olan 

həriflər  RNT-nin  tərkibindəki  nukleotidlərdən  ibarətdir  və  ardıcıllıqları 

DNT-nin nukleotidlərinin  ardıcıllığına tam am ilə  müvafiqdir.

2.  G enetik kod  tripletdir,  hər bir amin turşusunun  yeri  m-RNT-də  çox 

ciddidir,  m əxsusdur,  3  nukleotidlərlə  kodlaşır  və  1  spesifik  kodon  əmələ 

gətirir;  m-RNT  m olekulunda  hər  bir  «söz»  3  hərifdən-nukleotiddən 

ibarətdir.

3.  H ər bir triplet  yalnız  1,  amin  turşusu  isə  1-dən  6-ya qədər kodonla 

kodlaşa  bilər;  m üstəsna  hal  kimi  yalnız  2  amin  turşusu-m etionin  (AUQ)



149

və  triptofan  (UQQ)  1  tripletlə  kodlaşır  və  bütün  hallarda  DNT kodlaşır və 

zülalın  ən  başlıca xüsusiyyətlərindən  biri  sayılan 



kollinearlığı-uyğunluğu 

(nuklein turşuları  kodonlarının  uyğun  olması,  uzlaşm ası)  sabit,  dəyişilməz 

saxlanılır  (cədvəl  13)  .

Amin


turşuları

К   o  d  o  n

4.  Genetik  kod  anadangəlmə  xarakter  daşım aqla,  mövcud  olan  20 

amin turşusundan  yalnız  18-nə  bir neçə triplet  kodonları  uyğundur.

5.  Genetik  kodda  inisiasiya  və 

terminasiya

  proseslərini  təmin  edən 

xüsusi 

kodonlar  («start»  və  «stop»  siqnalları)

  vardır;  UAQ 



(«amber»), 

UAA 


(«oxra»)

  və  UQA 



(«opal»)

  kodonları  biosintez  prosesinin 

term inatorları  olm aqla  «stop»  siqnallarını tənzim ləyirlər.

6.  Genetik  kod  fasiləsizdir,  daxili  durğu  işarələrindən  istifadə  etmir, 

m-RNT kodonları  bir-birinə  fasiləsiz  keçid verir.

7.  Ribonukleotidin  hər  biri  yalnız  1  tripletin  tərkibinə  daxildir,  o, 

eyni  vaxtda  2  qonşu tripletin tərkibinə  daxil  ola bilməz.

Zülal  sintezinin  inisiasiyası  AUQ  tripletindən  ibarət  olub  m etioninin 

analoqudur.  Polipeptid  zəncirin  sintezinin  başlanm ası 

inisiasiya,

  onun 


böyüməsi  isə  -  

elonqasiya

  adlanır.  Bütün  zülaların  biosintezi  prosesi 

m odifikasiyaya  uğramış  m etioninlə-N -form ilm etioninlə  (fmet)  başlayır. 

Biosintez  zamanı  AUQ  yalnız  birinci  vəziyyətdə  m odifikasiyaya  məruz 

qalmış  m etioninin,  m-RN T-nin  sonrakı  nukleotid  ardıcıllığında  isə  adi 

metionini  kodlaşdırır.  M üstəsna hallarda  isə  fmet  QUQ  ilə  də  kodlaşdırıla 

bilir. 

Terminasiya

  kodonlanna  UAQ,  UAA  və  UQA  tripletləri  aid 

olm aqla,  onlar  amin  turşularını  kodlaşdıra  bilm ir  və  n-RNT  molekulları 

ilə  tanınmır.  Həmin  tripletlər  zülalı  kodlaşdıran  ardıcıllıqlarda  peyda 

olunduqda 

nöqtəvi  (monses)

  m utasiyalar  baş  verərək  polipeptid  zəncirin 

sintezi  vaxtından  əvvəl  dayanır.

150


F en ilalan in

1

2



3

4

5



6

U U U


u u s

L ey sin


U U A

U U Q


s u u

SU S


SU A

SU Q


İzo ley sin

A U U


A U S

A U A


M etio n in

A U Q


V alin

Q U U


Q U S

Q U A


Q U Q

S erin


U S U

U S S


A S A

U S Q


P ro lin

S S U


s s s

SSA


SSQ

T reo n in

A S U

A S S


A S A

A S Q


A la n in

Q S U


Q SS

Q SA


Q S Q

T iro zin

U A U

U A S


H istid in

S A U


SA S

A sp arag in

A A U

A A S


L izin

A A A


A A Q

Q lu tam in

SA A

SA Q


S istem

U Q U


U Q S

T rip to fan

U Q Q

A rg in in



S Q U

SQ S


SQ A

SQ Q


SQ A

A Q Q


Q lisin

Q Q U


Q Q S

Q Q A


QQQ

O x ra


U A A

A m b e r

U A Q

O p al


U Q A

S intezin

in isiato ru

A U Q


S intezin

in isiato ru

Q U Q

Cədvəl 12.

Müxtəlif amin turşulan üçün m-RNT kodonlarında nukleotidlərin ardıcıllığı 

(R. Quliyev, KƏliyeva, 2002)

Cədvəl 13

DNT-nin kodlaşıııası zamanı amin turşuları ardıcdlığının sabit saxlanması

151


DNT

nukleotidləri

AAA

QQA


ATA

TTT


SAA

TTA


TQA

m-RNT


kodonlan

UUU


s s u

UAU


AAA

QUU


AAU

ASU


n-RNT

antikodonları

AAA

QQA


AUA

UUU


SAA

UUA


UQA

Amin


_a

turşuları



13

Ö

.3



N

o

fl



'

n

13



İ

'8

o



polipeptid

'8

u



P

h

C

p



3

>

Он



£

zəncirlərində



o

Ьь

<



Genetik  kodun  tənzimlənməsi

  -   prosesinin  mexanizmi  həmişə  alimlərin 

diqqət  mərkəzində  olmuşdur.  Bu  mexanizmiilk  dəfə  olaraq  fransız  alimləri

F.Jakob  və  J.Mono  tərəfindən  1961-ci  ildə  E.colinin  ştammlan  üzərində  ətraflı 

öyrənilmişdir.  Həmin  proses 

induksiya-repressiya

  mexanizmi  adlanmaqla, 

müəyyən  edilmişdir  ki,  zülalların  sintezi  ferment  üçün  qidalandıncı  mühit- 

substrat  rolunu  oynayan  və  hüceyrələrin  normal  funksiyalarının  icra olunmasını 

təmin  edən  xüsusi  maddə  ilə  induksiya  olunur.  Belə  ki,  E.coli  bakteriyasmın 

yetişdirildiyi  xüsusi  elektiv  (Endo)  qida  mühitində  laktoza  (süd  şəkəri) 

olmadıqda onun genləri qeyri-fəal-repressiya halında olur.  Qida mühitinə laktoza 

əlavə  olunduqda  bakteriyanın  genləri  fəallaşır  və  fermentlərin  sintezi  bərpa 

edilir. 

İnduksiya -repressiya

 mexanizmi  vasitəsilə  hüceyrənin genlərinin  qeyri- 

fəal  mərhələsində  onların  normal  fəaliyyəti  və  fəallaşması  təmin  edilir,  lazımı 

genləri  işə  salır və  fermentlər  sintez  olunur.  Qida  mühitində  fermentlərlə  deq­

radasiyaya  məruz  qalan  qidalı  maddə-substrat  tükəndikdə  genlər  repressiya 

olunur,  onlar öz funksiyasım artıq  yerinə  yetirə  bilmir və  fəaliyyəti  dayanır.  Ali 

orqanizmlərdə  genlərin  fəallığının  tənzimlənməsi  prosesi  daha  mürəkkəb 

xarakter  daşımaqla,  bitkilərdə  xarici  mühit  amilləri,  heyvanlarda  isə  başlıca 

olaraq  müvafiq  hormonlar  və  hüceyrə  membranı  vasitəsilə  həyata  keçirilir. 

Genetik  kodun  tənzimlənmə  mexanizminin  aşkarlanması  DNT-də  yerləşən 

genetik  aparatın  olduqca  mürəkkəb  quruluşlu  olmasını  bir  daha  sübut  etdi. 

Fermentlərin,  zülalların,  n-RNT  və  r-RNT-nin  biosintezini  kodlaşdıran  genlər, 



quruluş  (struktur)

  genləri  adlanır  və  operanda  qeyri-fəal  repressiya  halında 

olurlar.  Onların  operonun  tərkibinə  daxil  olmasına  baxmayaraq,  operonun 

özünün  işi  isə  yalnız  xüsusi  tənzimləyici  genlər  tərəfindən  icra  olunur. 

Tənzimləyici  gen  repressor-DNT  molekulunun  xüsusi  sahəsində  yerləşir  və 

müvafiq zülalın biosintezini kodlaşdırır.  Quruluş genlərin  funksiyasını operanda



152

yerləşən  və  kodlaşdıncı  fəaliyyəti  göstərməyən  genlər  -  

akseptor genlər

  icra 


edir.  Onlar  quruluş  genlərinin  işini  tənzimləyən  fərqli  zülalların  birləşdiyi  sahə 

funksiyasını yerinə yetirir. Hüceyrəyə daxil olan laktoza induktor rolu oynayaraq 

tənzimləyici  genlə  kodlaşan  zülalları  blokadaya  uğratdıqda,  onlar  operator 

geninə  birləşmə  xassəsindən tamamilə  məhrum  olur,  nəticədə  operator geni  fəal 

forma  alır  və  quruluş  genlərini  işə  salır.  Ümumiyyətlə,  akseptor  və  quruluş 

genləri sistemi xüsusi bir operon təşkil edir.

Transkripsiya  prosesində  m-RNT  bir  operanda  yerləşən  hər  3  struktur 

genlərdən genetik informasiyanı qəbul  edir və bu zaman ribosomda 3  polipeptid 

zəncirin  sintezi  baş  verir,  m-RNT-də  mövcud  olan  kodonlarla  nukleotidlərin 

ardıcıllıqlarına  müvafiq  olaraq  polipeptid  zincirin  sintezi  yaranır.  Triptofamn 

hüceyrədə miqdarı normadan artıq olduqda tənzimləyici-gen tənzimləyici-zülalla 

birləşərək onun fəaliyyətini dəyişir və operon ilə qarşılıqlı əlaqəyə girib müvafiq 

m-RNT-nin  sintezini  repressiyaya  uğradır.  Bunlar  E.coli  üzərində  apanlan 

təcrübə  zamanı  triptofan  amin  turşusunun  sintezinə  nəzarət  edən  neqativ 

repressiya (induksiya)  formasında təzahür edir.  Lakin 

neqativ (mənfi)

  induksiya 

ilə  bərabər 

pozitiv  (müsbət)

  induksiya da mövcuddur ki,  bu  zaman  tənzimləyici 

genin  zülal  məhsulu  operonun  funksiyasını  fəallaşdıraraq, 

repressor

 kimi  deyil, 



fəallaşdırıcı  -   aktiv atar

  rolu  oynayır.  Operon  1,  yaxud  2  promotordan  və  1 

terminatordan ibarət olmaqla, prokariotlann opcronunda quruluş genlərin sayı  1- 

12 arasında tərəddüd edir. Hər bir operanda intişar tapan quruluş genlərin hamısı 

yalnız  bir  biokimyəvi  prosesin  fermentlərinin  sisteminin  təmin  olunmasma 

zəmin  yaradır.  Lakin  hüceyrədə  müxtəlif  operonun  fəaliyyətini  tənzimləyən, 

uzlaşdıran  sistemlər  də  mövcuddur.  Genetik  kodun  tənzimlənməsi  prosesinin 

mexanizmində prokariotlarda və eukariotlarda ümumi  qanunauyğunluq əsasında 

xeyli  fərqli xüsusiyyətlər vardır.  Eukariotlarda quruluş genləri öz fəallığına görə 

şərti  olaraq  bir  neçə  tipə  bölünür.  1-ci  tipə  orqanizmin  bütün  hüceyrələrində 

fəaliyyət  göstərən  genlər  aiddir.  Onlar  eneıji  mübadiləsini  kodlaşdıran 

fermentlərin  amin  turşularının  sintezini  təmin  edən  fermentlərin,  membran  və 

quruluş zülallarının sintezinə nəzarət edirlər.  2-ci tipə eyni toxumalarda fəaliyyət 

göstərən,  xüsusilə  sümük  toxumalarında  kollagenə  və  əzələ  toxumasının 

hüceyrələrində  miozinə  nəzarət  edən  genlər  aiddir.  3-cü  tipə  məhdud  çərçivə 

daxilində  differensiasiya  olunmuş  funksiyaları  yerinə  yetirən,  lakin  olduqca 

vacib  sayılan  hüceyrələrdə  fəaliyyət  göstərən  (eritrositlərdə  qlobulin,  endokrin 

sistemində hormonların sintezini  kodlaşdıran) genlər aiddir.  Heyvanların hər bu- 

hüceyrəsində  10-20-min  arasında  tərəddüd  edin  fərqli  m-RNT-nin  mövcud 

olmasına  baxmayaraq,  onların  əksəriyyəti  yalnız  10-a  qədər  nüsxələrdə  təmsil 

olunur.  Beyin  hüceyrələrində  m-RNT-nin polimorfizmi  (çox  müxtəlifliyi)  daha 

çox  üstünlük  təşkil  edir.  Eukariot  hüceyrələrin  m-RNT-si,  prokariotlannkma 

nisbətən  uzun  müddət  hüceyrədə  fəaliyyət  göstərməsi  və  öz  funksiyasım 

itirməməsi  ilə  səciyyələnir.  Belə  ki,  heyvanlarda  m-RNT-nin  bəzi  tipləri 

ovogenez  prosesi  zamanı  sintez  edilərək  yumurta  hüceyrəsində  lokalizasiya 

olunur,  mayalanmadan  sonra  ribosomlarda  fəaliyyət  göstərir  və  embrional 

inkişafa öz pozitiv təsirini göstərir.  Eukariotlann  operonunda yalnız  bir quruluş

153


geni  yerləşdiyi  halda,  prokariotlarda bu fərqli  olur.  Heyvan orqanizmində  sintez 

olunan  hormonlar  siqnal  rolu  oynamaqla,  əvvəlcə  hüceyrələrdə  spesifik  zülal- 

repressor  sintez  edilir,  sonra  isə  onların  özü  müxtəlif  genlərin  fəaliyyətini 

induksiya  edir,  tənzimləyir.  Eukriotlarda  zülal  sintezinin  tənzimlənməsi  yalnız 

translyasiya  çərçivəsində  həyata  keçirilir  ki,  bu  prosesin  stimullaşmasında  bəzi 

amin  turşularını  fəallaşdıran  fərqli  n-RNT  tipləri  və  fermentlər  iştirak  edirlər. 

Amin turşularının  böyük  əksəriyyəti 

izoakseptor kodonları

  adlanan xeyli  sayda 

kodonlarla kodlaşır.  M-RNT-nin  üzərinə  eyni  amin turşusu  müxtəlif tip  n-RNT 

vasitəsilə  gətirilir.  Belə  ki,  SUS,  SUU,  SUQ  kodonları  leysini  kodlaşdırır. 

Translyasiyanın baş  verməsi və gedişi isə, bir qayda olaraq ribosomlardan, hazır 

zülal molekullarını modifikasiya edə bilən bəzi fermentlərin mövcudluğundan və 

n-RNT-nin  fəallığından  asılı  olaraq  icra  olunur.  Qeyd  olunanları  nəzərə  alaraq 

belə  qənaətə  gəlmək  olar  ki,  biosintez  prosesində  genetik  (irsi)  məlumatın 

reaksiyası  əsasən  DNT molekullan tərəfindən  yerinə  yetirilir,  onların  əlamət və 

xassələrə  çevrilməsi  isə  prokariot  və  eukariotlarda  bəzi  fərqliliyin  mövcud 

olmasına  baxmayaraq  materiyanın  bütün  canlı  aləmində,  demək  olar  ki,  eyni 

olur,  zülalların  biosintezində  hər  bir  amin  turşusu  yalnız  1  tripletlə  (3 

nukleotidlə)  kodlaşır.  Son  elmi  məlumata  əsasən  insan  xromosomunun  haploid 

sayında 50 mindən az,  100 mindən çox olmayan genlər olmaqla, onlar zülalların 

hamısını,  r-RNT və  n-RNT-nin  sintezini həyata keçirir.  Nəzərə  alsaq ki,  insanın 

4  mlrd  (4  x  109)  spermatozoidləri  ən kiçik  dərmanın  1  ədəd  «həb»ində  və  eyni 

sayda  yumurta  hüceyrələri  də  digər  «həb»də  yerləşib,  onda  hər  bir  «həb»də 

insan  genlərinə  daxil  olan  20  x  1013  x  103=  20  x  1016  cüt  nukleotid  yerləşir. 

Müəyyən  edilmişdir  ki,  insanın  milyardlarla  hüceyrələrinin  hər  birinin  nüvələ­

rində  yerləşən 



genetik  məlumatın

  həcmi,  orta  hesabla,  6800  çap  vərəqlərinin 

həcminə bərabərdir (27xl012). Hər bir gen, təxminən  1000 cüt (103) nuk-

4 xlO9


leotidlərdən  təşkil olunub.

Hazırda 


genlərdə  yerləşən  genetik  məlumatların  həcmi

  nəinki  təkcə 

genetika,  həm  də  bütün  biologiya  elmlərində  aparılan  elmi  tədqiqatların  əsas 

prioriteti  sayılır  və  nəzərə  almar.  Alimlər  isə  genetik  məlumatların  həcminin 

hesablanmasını  və  burada tədbiq  edilən  yeni  üsulları,  testləri,  analizləri  müasir 

elmin ən böyük uğuru, texniki tərəqqisi, nailiyyəti kimi çox yüksək dəyərləndirir 

və  ona  önəmli  yer  verirlər.  Genlərdə  yerləşən  genetik  məlumatların  həcminin 

müəyyən edilməsi kimi  olduqca mürəkkəb, çətin bir problemin həll olması üçün 

istifadə  olunan  yeni  üsulların  hazırlanması  prosesində  genetiklər  ən  apancı  rol 

oynasa da burada fiziklər, kimyaçılar və  s.  elm adamlarının da böyük xidmətləri 

olmuşdur.  Ümumiyyətlə,  genlərdə  yerləşən  genetik  informasiyaların  həcminin 

təyin  olunması  və  hesablanmasının  mümkün  olması  müasir  elmi-texniki 

tərəqqinin,  xüsusilə  dünya təbiətşünaslıq  elminin  və  alimlərinin  müstəsna  elmi 

əhəmiyyəti olan ən böyük nailiyyəti sayılır.



Transpozonlar və  onların funksiyaları.

  Uzun  müddət  genetikada  mövcud 

olan  nəzəriyyəyə  (paradiqmə)  görə  genlərin həm xromosomlarda,  həm  də  DNT 

molekulunda yeri dəyişilməz (konstant) hesab edilirdi.  Lakin ilk idəfə  olaraq  rus



Yüklə 26,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   55




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin