Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
vermekle
de
tanınmıştı; gecekondu mahallelerinin sokaklarında dolaşır, politikacıların girmeye cesaret edemediği kenar semtlerde toplantılar yapar, işsizlerin iş bulmalarına yardım eder ve sık sık kendi sınırlı mali kaynaklarını hastalık ya da başka bir felaketle karşılaşmış ailelere bağışlardı. [29]
Hayata olan sevgisi ve insanlara gösterdiği sevecenlik, Panama sınırlarını bile aşmıştı. Ülkesini zulümden kaçan, Şili’nin Pinochet’sine karşı solcu muhaliflerden, Castro karşıtı sağcı gerillalara kadar her türlü politik görüşe sahip insanlar için sığınak haline getirmeye niyetliydi. Birçok insan onu bir barış elçisi olarak görüyor, bu da yarıkürede ona övgü ve saygınlık kazandırıyordu. Aynı
zamanda kendini
Honduras, Guatemala, El Salvador, Nikaragua, Küba, Kolombiya, Peru, Arjantin, Şili ve Paraguay gibi birçok Latin Amerika ülkesinin parçalanmasına neden olan çeşitli hiziplerin arasındaki farklılıkları gidermeye adamış bir lider olarak da ün yapmıştı. İki milyon nüfuslu küçük ülkesi, sosyal reform için bir model ve Sovyet Rusya’nın parçalanmasını planlayan işçi liderlerinden, Libya’nın Muammer Kaddafi’si gibi Müslüman militanlara kadar birçok çeşitli dünya lideri için bir esin kaynağı işlevi görüyordu. Panama’daki ilk gecemde bir trafik ışığında
durmuş, gürültüyle çalışan sileceklerin arasından dışarıyı seyrederken, o ilan panosundan bana gülerek bakan o yakışıklı, karizmatik ve cesur adamdan
etkilenmiştim. Boston
Halk Kütüphanesi’nde geçirdiğim saatlerden inançlarının arkasında duran bir insan olduğunu biliyordum. Panama, tarihinde ilk kez
Washington’un ya da herhangi başka birinin kuklası değildi. Torrijos hiçbir zaman Moskova ya da Pekin’in önüne sürdüğü yeme kanmamıştı; sosyal reforma ve fakir olarak doğanlara yardıma inanırdı ama komünizm taraftarı değildi. Castro’nun aksine Torrijos, ABD’den bağımsızlığını, onun düşmanlarıyla işbirliğine girmeden kazanmaya kararlıydı. Boston Halk Kütüphanesi’nin raflarındaki eski bir dergide, Torrijos’u Amerika kıtalarının tarihini değiştirecek, uzun vadede
ABD egemenliğine doğru gidişi tersine döndürecek insan olarak öven bir makaleye rastlamıştım. Yazarın çıkış noktası Bariz Kader (Manifest Destiny) idi. Şöyle ki 1840’larda Amerikalılar arasında popüler olan ve Kuzey Amerika’nın fethinin Tanrı tarafından buyrulduğu; yani, Kızılderililer’in, ormanların ve buffaloların imhasının, bataklıkların kurutulmasının ve nehir yataklarının değiştirilmesinin, iş gücü ve doğal kaynakların sürekli olarak sömürülmesine dayalı bir ekonominin insan iradesi değil, Tanrı’nın emri olduğuna ilişkin doktrini temel alıyordu. O makale beni ülkemin dünyaya karşı tavrı hakkında düşünmeye zorladı. İlk defa 1823’te Başkan James Monroe tarafından dile getirilen Monroe Doktrini, 1850’lerde ve 1860’larda Bariz Kader'i bir adım daha ileri götürerek, ABD’nin tüm yarıküre üzerindeki politikalarını desteklemeyi reddeden herhangi bir Orta veya Güney Amerika ülkesini istila etmek de dahil olmak üzere, özel haklara sahip olduğunu iddia etmek için kullanılmıştı. Teddy Roosevelt de ABD’nin Dominik
Cumhuriyetine ve Venezuela’ya olan müdahalelerini haklı göstermek için ve Panama'nın Kolombiya’dan kurtarılışı sırasında Monroe Doktrini’ne atıfta bulunmuştu. Onu izleyen bir dizi ABD başkanı, özellikle Taft, Wilson ve Franklin Roosevelt,
[30]
[31] İkinci
Dünya Savaşı’nın sonlarında Washington’un Pan-Amerikan faaliyetlerini yaymak için Monroe Doktrini’ne dayandı. Son olarak, 20. yüzyılın ikinci yarısında ABD, başta Vietnam ve Endonezya olmak üzere, bu doktrini tüm dünya ülkelerinde gerçekleştirmek için komünizm tehdidini kullandı. Şimdiyse öyle görünüyordu ki bir adam Washington’un yolu üzerinde duruyordu. İlk olmadığını biliyordum, ondan önce Castro ve Allende gibi liderler de vardı ama sadece Torrijos, bunu komünist ideolojinin dışında ve hareketinin bir devrim olduğunu iddia etmeden yapıyordu. O sadece, Panama vatandaşlarının yaşadıkları toprak ve onu ikiye bölen bir suyolu üzerinde egemenlik hakları olduğunu ve bu hakların en azından ABD’nin sahip olduğu kadar geçerli ve ilahi birer armağan olduğunu söylüyordu. Torrijos her ikisi de Kanal Bölgesi’nde bulunan Amerikalar Okulu ile ABD Güney [32]
Komutanlığı’nın tropikal savaş eğitim merkezine de karşı çıkıyordu. ABD silahlı kuvvetleri yıllarca, Latin
Amerikalı diktatör ve başkanlarına, oğullarını bu
okula, askeri
liderlerini de Kuzey Amerika dışındaki bu en büyük ve en donanımlı tesislere göndermesini telkin etmişti. Gönderilenler orada komünizme karşı savaşmak ve kendi varlıkları yanında, petrol şirketleriyle diğer özel şirketlerin de varlıklarını korumak için öğrendikleri askeri taktiklerin yanı sıra sorgulama ve gizli
operasyon becerileri de edinmişti. Aynı zamanda, ABD’nin üst düzey yetkilileriyle kaynaşma imkânı da bulmuşlardı. Sistemden yarar sağlayan birkaç zengin dışında, tüm Latin Amerikalılar bu tesislerden nefret ediyordu. Birçok ülkeyi totaliter rejimlere dönüştüren muhafazakâr ölüm mangaları ve işkenceciler için eğitim sağladıkları biliniyordu. Torrijos, Panama içerisinde yabancı eğitim merkezleri istemediğini ve Kanal Bölgesi’ni de ülke sınırları içinde saydığını açıkça ortaya koymuştu.
Yakışıklı generali ilan panosunda görüp, altındaki ‘Omar’ın ideali özgürlüktür; bir ideali yok edecek füze henüz icat edilmemiştir!’ deyişini okuyunca ürperdim. İçimden bir his, Panama’nın 20. yüzyıldaki öyküsünün henüz bitmediğini ve Torrijos’un önünde güç, hatta trajik zamanlar olduğunu söylüyordu. Tropik yağmur arabanın ön camını dövmeye devam ederken, trafik ışığı yeşile döndü ve şoför kornaya bastı. Kendi durumumu düşündüm. Panama’ya MAIN’in ilk gerçekten kapsamlı ana kalkınma planını içeren
anlaşmayı yapmak
üzere gönderilmiştim. Bu plan Dünya Bankası, Inter- Amerikan Kalkınma Bankası ve USAID’in o minik ama çok önemli ülkenin enerji, ulaşım ve tarım sektörlerine milyarlarca dolarlık yatırım yapması için gerekçe oluşturacaktı. Tüm bunlar elbette birer bahane, Panama’yı sonsuza dek borçlu duruma düşürüp kukla statüsüne geri döndürmek için araçtı. Taksi hareket ederken içimi bir suçluluk duygusu kapladı ama bunu hemen bastırdım. Bana neydi ki? Cava’da geri dönüşü olmayan bir yola girmiş, ruhumu satmıştım; şimdi de hayatımın fırsatını yaratıp tek hamlede zengin, ünlü ve güçlü olabilirdim.
|