Neft parafinləri, spirtlər və qaz maddələrindən mikrobioloji zülal
alınması. Yemi əvəzedən zülali biokütlələrin alınmasında istifadə edilən substrata
müvafiq olaraq onlara texniki adlar verilmişdir. Parafinlərdən alınan yem zülalı
paprin, etil spirtindən alınan eprin, metil spirtindən alınan meprin, təbii metan
qazından alınan qaprin və s. adlanır.
Birhüceyrəli mikroorqanizmlərdən (həm göbələk, həm bakteriya) zülali yem
məhsulu alınma texnologiyasının ümumi sxemi belədir.
1.Qida mühitinin hazırlanması;
2.Qida mühitinin sterilizə olunması;
3.Su vasitəsilə fermentyorun soyudulması;
4.Fermentyora vurulan hava;
5.Havanı sterilizə edən filtr;
6.Fermentyor;
7.Biokütlənin seperatorda ayrılması;
8.Biokütlənin sentrifuqa ilə çökdürülməsi;
9.Biokütlənin qurudulması;
10. Hazır yem məhsulu.
Normal parafinlərdən alinan zülali biokütlə. Rus alimi Tauson ilk dəfə
olaraq göstərmişdir ki, Candida cinsli maya göbələkləri neftdən alınan parafinləri
asan mənimsəyirlər. Sənaye miqyasında ilk dəfə olaraq maya göbələyinin
kütləsinin alınması erusalimski və Skryabin tərəfindən praktiki olaraq həyata
keçirilmişdir. Bu üsulla alınan biokütlədə zülaldan başqa çoxlu miqdarda
vitaminlərdə olduğu üçün zülal vitamin kansentratı adlanır. Hazırda hər il 1mln
tondan çox zülal vitamin konsentratı istehsal edilir. Neftin tədricən tükənməsi ilə
ə
laqədar parafin ehtiyatının azalması paprin istehsalının genişləndirilməsinə imkan
vermir ki, nəticədə yeni xammalın axtarılması tələb olunur.
Metil və etil spirtindən alinan zülali biokütlə. Metil və etil spirtləri
ZVK-nın alınması üçün əlverişli xammaldır. Maya göbələkləri bu spirtləri
asanlıqla mənimsəyib çoxlu miqdarda biokütlə əmələ gətirirlər.
Bakteriyalar da spirtləri asanlıqla mənimsəyirlər. Hal-hazırda ingiltərədə
yem məqsədilə metil spirtində becərilən bakteriyalar kütləsində fermentasiya
prosesilə 5600 litr həcmli fermentyorlarda zülali biokütlə istehsal olunur.
Metan və hidrogen qazlarindan alinan zülali biokütlə.
Metan
və
hidrogen qazları səmərəli substratlar kimi yalnız bakteriyalar tərəfindən
mənimsənilir. Pseudomonas cinsli bakteriyaların köməyi ilə qazşəkilli
karbohidrogenlər, o cümlədən metandan zülali biokütlənin alınması çoxdan
məlumdur.
Kimyəvi çevrilmə
Bakteriya monokulturası
Qarışıq bakterial kulturalar
Bu üsulla alınan zülal normal parfinlərə nisbətən daha ucuz başa gəlir. Həm
də parafinlərdən zülal alınarkən benzipiren kimi konserogen qarışıqlar və çoxlu
nukleotidlər əmələ gəldiyi halda, metandan alınan zülalda bu qarışıqlar olmur. Belə
zülali biokütləni əlavə təmizləmək tələb olunmur və onun tərkibində bütün əvəz
olunmayan amin turşuları vardır.
Molekulyar hidrogeni oksidləşdirməklə alınan enerji hesabına biosintez
prosesləri aparan mikroorqanizmlər hidrogen bakteriyalardır (Hydrogenamonas
eutropha, H. Pantotropha, H. Facilis və s.). Onlar hidrogenin oksidləşməsindən
alınan enerji hesabına karbon qazını mənimsəyib üzvi maddələr sintez edirlər:
H
2
+ O
2
+ CO
2
= H
2
O + (CH
2
O)n
Hidrogen bakteriyalar vasitəsilə alınan zülali kütlə metan qazından alınan
biokütlə kimi ucuz başa gəlir və maya göbələyindən alınan ZVK-nı tam əvəz edir.
Bu prosesin mənfi cəhəti odur ki, hidrogen qazının alınması prosesində dəm qazı
ə
mələ gəlir və bu dəm qazı bakteriyaların əksəriyyəti üçün kəskin zəhərdir. Yaxşı
olar ki bu məqsədlə istifadə istifadə olunan hidrogen suyun elektrolizi ilə alınsın.
Bitki substratlarindan mikrob zülali ilə zəngin yem məhsullarinin
alinmasi. Təbii sərvətlər ehtiyatının azalması və yanacaq böhranının yaranması ilə
ə
laqədar bitki tullantılarından geniş istifadə edilir. Yer üzərində hər il 2•109 ton
bitki qalığı toplanır. Bunlar pambıq bitkisinin gövdəsi, bitkilərin budama çöpləri,
cecələr və digər bitki qalıqları toplanır. Bitki tullantılarının 40-50%-ni sellüloza,
20-30%-ni hemisellüloza, 2,5%-ə qədərini zülallar təşkil edir. Bu bitki qalıqları
yem kimi istifadəyə yararsızdır.
Mikroorqanizmlərin köməyilə bu təbii polimerləri parçalamaqla bitki
qalıqlarını zülal, yağ, vitamin və digər faydalı maddələrlə zəngin yemə çevirmək
olar. Bu məqsədlə bitki qalıqlarını aşağıdakı üsullarla fermentasiyaya uğradırlar:
1.
Dərin fermentasiya;
2.
Fermentativ silolaşdırma;
3.
Bərk fazalı fermentasiya.
Göbələk mitselisinin tərkibində mineral və azotlu maddələr, vitaminlər,
fermentlər, zülal və s. olması ondan heyvanlar üçün keyfiyyətli yem kimi istifadə
etməyə imkan verir. Filtratın tərkibi şəkərlər, üzvi turşular, vitamin və mineral
elementlərdən ibarətdir ki, onlarda mikroorqanizmlər üçün qiymətli qida mühiti
olmaqla ümumiyyətlə tullantısız texnoloji proseslərin təşkilində tədbiq olunur.
MÜHAZ RƏ 9: “V TAM NLƏR VƏ V TAM NL PREPARATLARIN
ALINMA B OTEXNOLOG YASI”
PLAN:
1.Suda və yağda həll olan vitaminlərin alınması və tətbiqi.
2. B6 vitamininin produsentləri, onun alınması və tətbiqi.
3. Riboflavinin produsentləri, onun alınması və tətbiqi.
4. Flavanoidlərin alınması.
5. Ергостеринляриналынмасы.
6. Mikroorqanizmlər tərəfindən karotinoidlərin sintezi və onların sənayedə
alınması.
Ə
dəbiyyat
1.Qənbərov X.Q., Abişov R.A.,.Ibrahimov A.Ş. “Biotexnologiyanın əsasları”,
Bakı-1994,-284s.
2.БекерМ.Е.,
ЛиепиньшГ
.К.,
РайпулисЕ
.П.
Биотехнология
.
–
М
.:
Агропромиздат
, 1990
3.Варфоломеев С.Д., Калюжный С.В. Биотехнология: Кинетические основы
микробиологических
процессов. – М.: Высшая школа, 1990. – 296 с.
4.Голубев В.Н., Жиганов И.Н. Пищевая биотехнология. М.: ДеЛи принт, 2001
г
.
5. Елинов Н.П. Основы биотехнологии. – С.-Пб.: Наука, 1995.
Təbiətdə vitaminləri əsasən bitki və mikroorqanizmlər sintez etmək
qabiliyyətinə malikdirlər. Bu xassə mikroorqanizmlər arasında daha geniş
yayılmışdır. nsan və heyvanlar isə adətən vitaminləri hazır qidalardan alırlar.
Heyvanlar bəzi vitaminlərlə mədə-bağırsaq sistemlərində fəaliyyət göstərən
mikroblar vasitəsilə təmin olunurlar.
Həyat üçün vacib olan maddələri ilk dəfə 1881-ci ildə rus alimi Lunin kəşf
etmiş, sonralar isə Polşa alimi Funk bu maddələrə vitamin (“həyat amini”) adını
vermişdir. Elmi cəhətdən bu ad özünü doğrultmasa da (vitaminlərin çoxunda amin
qrupu yoxdur) indiyə qədər öz əhəmiyyətini itirməmişdir.
Vitaminlər orqanizmdə aşağıdakı funksiyaları daşıyırlar:
1.katalitik və ya koferment funksiya;
2.antimutagen funksiya;
3.qeyri-koferment funksiya.
Vitaminlər bir çox fermentlərin kofermentləri olub, müxtəlif reaksiyaların
gedişində iştirak edirlər ki, bu da onların katalitik funksiyasını müəyyən edir.
Qeyri-koferment funksiya isə vitaminlərin bir çox zülallar və nuklein turşuları
sintezinin tənzim olunması, müxtəlif maddələrin hüceyrəyə daxil olmasında böyük
rol oynamalıdır. Bəzi vitaminlər (vitamin C, α-tokoferol, β-karotin) canlılar üçün
antimutagen funksiya daşıyırlar.
Mikroorqanizmlər tərəfindən vitaminlər iki: passiv və aktiv yolla əmələ
gəlir. Passiv yol mikrobların torpaq və su hövzələri, insan və heyvanların mədə-
bağırsaq sistemlərində vitaminlər sintez etməlidirlər. Bununla yanaşı çoxlu
miqdarda vitaminlər mikrob hüceyrəsinin avtolizi nəticəsində ətraf mühitə yayılır.
Aktiv yol isə vitaminlərin laboratoriya və zavodlarda müəyyən məqsədlə
alınmasıdır. Bu halda xüsusi şərait yaratmaq və mutant formalar almaqla
mikrobları çoxlu miqdarda vitamin sintez etməyə “məcbur” edirlər. Məhz ona görə
də belə vitamin sintezinə aktiv sintez deyilir.
Mikroorqanizmlər təbii halda vitaminləri amin turşuları, antibiotik və s.
metabolitlərə nisbətən 1000 dəfə az sintez edirlər. Demək olar ki, mikrob hüceyrəsi
tərəfindən vitaminlərin sintezi minor (əlavə və ya qeyri-əsas) sintez kateqoriyasına
daxil olaraq onun həyat fəaliyyətinin mütləq məhsulu sayılmır. Laboratoriya
şə
raitində mikrob hüceyrəsindən çoxlu miqdarda vitamin alınması, ilk növbədə,
vitamin sintezi tənziminin mikrob hüceyrəsi üçün faydalığının pozulması hesabına
başa gəlir.
Vitaminlər 2 böyük qrupa bölünürlər: 1) suda və 2) yağda həll olanlar.
Suda həll olan vitaminlərin alınması. Suda həllolan vitaminlərə B qrupu
vitaminləri: B
1
(tiamin), B
2
(riboflavin), B
3
(pantoten turşusu), B
5
(piasin və PP),
B
6
(piridoksin), B
9
(fol turşusu), B
12
(kobalamin), B
7
(biotin), vitamin C (askorbin
turşusu) və vitamin P (rutin) aiddir. B qrupu vitaminləri müxtəlif fermentativ
reaksiyalarda koferment funksiyası daşıyırlar, yəni apofermentlə birləşib tam fəal
ferment əmələ gətirirlər.
Vitamin B12. Vitamin B
12
və ya kobalamin mərkəzində kobalt (Co) olan
mürəkkəb quruluşlu üzvi maddədir.
Şə
kil 1. Vitamin B
12
( sianokobalamin) strukturu.
Onun insan orqanizmində çatışmaması nəticəsində hüceyrədə DNT-nin
biosintez mexanizmi pozulur və “pernitsioz anemiya” xəstəliyi yaranır. Xəstəliyin
müalicəsi üçün dərman olan B
12
vitamini 1947-ci ildə qaraciyərdən alınmışdır.
Xəstəliyin müalicəsi məqsədilə hər gün tələb olunan 1-2 mkq vitamin almaq üçün
120-240 q qaraciyərdən istifadə olunmalıdır.
Kobalamin 1962-ci ildə K. Berinqaur, L. Smit, A. Conson tərəfindən
kimyəvi yolla sintez oluşmuşdur. Lakin kimyəvi sintez prosesi 37 mərhələdən
ibarət olub, mürəkkəbliyinə görə praktikada tətbiq sahəsi tapa bilməmişdir. B
12
vitaminə heyvan toxumlarında (ən çox qaraciyərdə) və mikroorqanizmlərdə
təsadüf olunur. Bitkilərdən ancaq kök yumrusu bakteriyaları ilə simbioz həyat
sürən paxlalılarda kobalamin sintez olunur ki, bu da bakteriyaların hesabına
mümkündür.
Ə
vvəllər kobalaminin ancaq bakteriyalar tərəfindən sintez olunduğu güman
edilirdi. Lakin sonralar müəyyən edildi ki, B
12
vitamini bir çox maya və kif
göbələkləri tərəfindən də sintez olunur.
Sənaye miqyasında kobalamin almaq üçün Aerobacter aerogenes,
Agrobacterium radiobacter, Rhizobium meliloti, Bacillus megaterium, B.
circulans, B. coagulans, Butyribacterium rettgeri, Flavobacterium dvorans,
Micromonospora purpureae, M. fusca, Pseudomonas denitrificans
kulturaları
təklif olunmuşdur. Bunların əksəriyyəti 12-20 mq/l kobalamin sintez edirlər.
Streptomyces olivaceus və Propionobacterium freudenreichi növlərinin bəzi
ş
tammları 58 mq/l vitamin əmələ gətirirlər. Biosintez prosesində bu
mikroorqanizmlər şəkərlərdən qida mənbəyi kimi istifadə edirlər. Lakin sənayedə
qida üçün yayarlı xammallardan istifadə edilməsi məqsədəuyğun olmadığından bu
kulturalar praktikada tətbiq olunmur. Sənayedə metil spirti (metanol), propandiol
və qliserin kimi maddələri mənimsəyib kobalamin sintezedən mikroorqanizmlər
işlədilir, məsələn: Pseudomonas sp. AM – 1 metanolda bitərək 156 mkq/l,
Microcyclus evurneus isə 102 mkq/l vitamin sintez edirlər.
Hazırda sənayedə kobalamin mikrobioloji sintez yolu ilə bakteriyalardan
alınır. Təbabətdə istifadə edilən təmiz (kristalik) B
12
preparatı propion turşusu
qıcqırma törədən Propinobacterium freudenreichii bakteriyasından alınır. Bu
qrammüsbət bakteriyalar hərəkətsiz, sporsuz qısa çöplər olub anaerob şəraitdə
laktoza, süd turşusu, süd cövhəri, qliserin, melassa, ksiloza, dekstran, nişasta kimi
substratları mənimsəyərək kobalamin sintez edirlər.
Kobalaminin alınma texnologiyası aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir:
1.bakteriyanın qida mühitində becərilməsi;
2.vitaminin qida mühiti və ya hüceyrədən ayrılması;
3.vitaminin təmizlənməsi;
4.onun kristallaşması.
Bakteriyalar mühit turşuluğu pH=6,8-7,4, temperaturu 28-30ºS olan
mikroaerofil şəraitdə becərilir və fermentasiya 96-120 saat davam edir. Kobalamin
hüceyrədaxili vitamin olduğu üçün pH=4,5-5,0 olan su vasitəsilə hüceyrələrdən
ekstraksiya etməklə ayırırlar. Ekstraksiya zamanı vitaminin stabilliyini təmin
etmək üçün suya 0,25% NaNO
2
əlavə edilir. Məhluldakı lazımsız zülallar
çökdürülür, vitamin isə üzvi həlledicilərə keçir. Həlledici buxarlandırıldıqda
çöküntü şəklində vitamin alınır, sonra onu asetonda həll edib kristallaşdırırlar. Bu
üsulla alınan kobalamin ölkəmizdə tibbi tələbatı tam ödəyir. Ondan pernitsioz
anemiya, mədə yarası, qastrit, sarılıq və bir çox psixoloji xəstəliklərin müalicəsində
istifadə edirlər.
Heyvandarlıqda yemə qatmaq üçün təmiz vutamin deyil, vitaminli
preparatdan istifadə edilir. Sənayedə belə preparatı metan əmələgətirən
Metanobacterium cinsli anaerob bakteriyalar qarışığından alırlar. Proses
metanotenklərdə aparılır və B
12
vitaminindən başqa çoxlu miqdarda B
2
, PP, B
5
, B
7
,
fol və pantoten turşusu vitaminləri, amin turşuları və zülal sintez edilir. Heyvanlar
üçün belə konsentratın istifadəsi çox böyük səmərə verir. Konsentratın texniki
(sənayedə) adı “KMB-12”-dir.
Vitamin B
2
. Vitamin B
2
və ya riboflavin insan və heyvanlar üçün böyük
ə
həmiyyətə malikdir. nsanın bu vitaminə olan gündəlik tələbatı 2,0-2,5 q-dır.
Riboflavinin insan orqanizmində çatışmaması dodaqlarda çatların əmələ gəlməsi,
gözlərin zədələnməsi, tüklərin tökülməsinə və dermatitə (dəri iltihabına),
heyvanlarda isə boyatma və inkişafın tormozlanmasına səbəb olur.
Kimyəvi tərkibinə görə B
2
vitamini aromatik, pirazin və pirimidin həlqələri
olan mürəkkəb üzvi birləşmələrdir.
Şə
lik 2. B
2
vitamininin quruluşu.
B
12
vitamini kimi o da kofermentlik xassəsi daşımaqla müxtəlif
hüceyrədaxili biokimyəvi proseslərdə mühüm rol oynayır.
Riboflavin ilk dəfə 1933-cü ildə süd cövhərindən alınmışdır. Təbiətdə onu
ali bitkilər, maya və kif göbələkləri, bakteriyalar sintez edirlər.
Mikroorqanizmlərin əksəriyyəti onun koferment formaları olan flavinləri-
flavinamiddinukleotid (FAD) və flavinmonofosfatnukleotidi (FMN) sintez edə
bilirlər.
Mikrobakterlər və asetobakterlərin 1q biokütləsində 10-100 mkq,
Propionibacterium shermanii-nin 1q biokütləsində 220 mkq B2 vitamini sintez
olunur. Fəal kif göbələklərində (Aspergillus niger, A. oryzae) bu miqdar 10-92
mkq-dir. Mayaya bənzər Eremothecium ashbyii (2,5 mq/l), Aschbyii gossypii (6
mq/l) göbələkləri yüksək miqdarda riboflavin sintez etmək qabiliyyətinə
malikdirlər.
Riboflavin biosintezi üçün ilkin maddə quaninli birləşmələrdir. Hüceyrədə
ə
vvəlcə quanintrifosfat (QTF) sintez olunur, sonra isə QTF 5-6 biokimyəvi
çevrilməyə məruz qalaraq riboflavinə çevrilir.
Biosintez prosesinin tənzimi (requlyasiyası) induksiya və repressiya
mexanizminə tabedir və repressor kimi Fe+ ionu tənzimdə böyük rol oynayır. frat
sintezə malik ştammlarda biosintez konstitutiv gedir.
Riboflavin və onun koferment törəmələri (FAD, FMN) həm kimyəvi, həm
də mikrobioloji sintez yolu ilə alınır. Sənaye əhəmiyyətli riboflavin
produsentlərinə Eremothecium ashbyii, Aschbyii gossypii göbələklərini misal
göstərmək olar.
Göbələkləri dərin fermentasiya üsulu ilə 26-28ºC temperaturda aerob
şə
raitdə şəkər, parafin və yağlar olan mühitlərdə becərirlər. E. ashbyii daha çox
vitamin sintez etməsinə baxmayaraq biosintetik xassəsini tez itirir, A. gossypii isə
ona nisbətən yüksək stabillik göstərir. Vitamin biosintezi göbələyin çoxalmasından
asılı olmadığı üçün çoxalmayan hüceyrələrdən karbon və enerji mənbələrinə
ehtiyacları olmur.
Riboflavin hüceyrədaxili metabolit olduğu üçün onu hüceyrələrdən su buxarı
vasitəsilə ekstraksiya edir və suyu yenidən buxarlandırmaqla kristal şəklində
riboflavin alırlar. Alınan təmiz riboflavin təbabət, çörəkbişirmə, qida məhsullarını
sarı-çəhrayı rəngə boyamaqda istifadə edilir.
Sənayedə FAD və FMN alınması üçün E. ashbyii, Sarcina lutea,
Brevibacterium ammoniagenes mikroorqanizmlərindən istifadə edilir.
Rusiyada yem məqsədilə istifadə olunan riboflavin E. ashbyii göbələyindən
alınır. Göbələyi dərin fermentasiya şəraitində qarğıdalı və soya unu, texniki bitki
yağlarında becərirlər. Alınan kultural mühiti 30-40% quru maddə qalana qədər
buxarlandırır, sonra xüsusi qurğularda qurudub vitamin konsentratı alırlar.
Konsentratın tərkibində B2-dən başqa zülal, yağ, amin turşuları və s. metabolitlər
olduğundan onun yemə əlavə edilməsi böyük fayda verir. Yem rasionun 1 tonuna
5-8 q B
2
əlavə etdikdə heyvanlar normal inkişaf edir, quşların yumurtalanması
artır.
Riboflavin konsentratın alınması prosesi hələlik baha başa gəlir. Buna görə
də yeni mutant ştammların alınması ucuz optimal qida mühitinin seçilməsi,
produsentin bitmə şəraitinin optimallaşdırılması sahəsində aparılan elmi axtarışlar
böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Vitamin B
1
. Vitamin B
1
və ya tiamin ilk dəfə K. Funk tərəfindən 1911-ci
ildə alınmış və onun müalicəvi əhəmiyyəti göstərilmişdir.
1936-cı ildə kimyəvi üsulla sintez olunmuş və daha sonra onun yüksək
aktivliyə malik forması olan tiamin-difosfat alınmışdır. Bioloji sistemlərdə tiamin
koferment fordama müşahidə edilir. Bu da onun geniş koferment funksiyasını
göstərir.
Mikroorqanizmlərdən E. coli, Proteus vulgaris, Aerobacter aerogenes,
Bacillus mesentericus, Alcaligenes faecalis və s.
növlər çoxlu miqdarda tiamin
sintez edirlər. Buna baxmayaraq tiamin hazırda kimyəvi sintez yolu ilə alınır.
Kimyəvi texnologiya ilə rəqabət apara bilən biotexnoloji proses hələlik
tapılmamışdır, daha doğrusu tiaminin mikroorqanizmlər vasitəsilə alınması çox
baha başa gəlir. B1 vitaminindən təbabətdə və heyvandarlıqda geniş istifadə edilir.
Hətta bəzi mikroorqanizmlər (Lactobacterium fermenti, Clostridium botulinum və
s.) tiaminə böyük ehtiyac duyurlar.
Vitamin B
7
. Vitamin B
7
və ya biotin (ona vitamin H da deyilir) ilk dəfə
yumurta sarısından alınmışdır. Quru yumurta sarısının 250 q-da 1,1 mq biotin
vardır.
Mikroorqanizmlər ucuz biotin mənbəyi kimi daha böyük əhəmiyyət kəsb
edirlər. Biotinə münasibətinə görə mikroorqanizmlər üç qrupa bölünürlər:
1.hazır biotinə ehtiyac duyanlar (Lactobacterium casei, L. plantarum, Neurospora
crassa);
2.bioton sintez etməyən, lakin onun törəmələrini biotinə transfarmasiya etməklə öz
tələblərini ödəyənələr, məsələn: Corynebacterium diphteria pimelin turşusunu,
maya göbələkləri və Propiono-bacterium pentosaceum isə destiobiotini biotinə
çevirirlər;
3.sadə birləşmələrdən sərbəst biotin sintez edənlər. Onlara Psedomonas,
Azotobacter cinsli bakteriyalar, Phycomyces, Rhodotorula cinsli göbələklər və bəzi
yosunlar aiddir. Ph. blaxesleanus göbələyi 7-11 mkq/q, Spirulina platensis yosunu
isə 1,2 mkq/q biotin sintez edir. Bəzi Pseudomonas cinsli bakteriyalar 30 mq/l
destiobitin əmələ gətirirlər ki, bu da biotin almaq üçün ən səmərəli ilkin maddədir.
Biotinin mikroorqanizmlər vasitəsilə alınması prosesinin praktikada həyata
keçirilməsi ilk növbədə biotin çıxımının az olması ilə əlaqədardır. Bu sahədə
sənaye üçün ifrat sintezə malik mutant ştammların alınması tələb olunur.
Vitamin C. Vitamin C və ya askorbin turşusu ilk dəfə 1932-ci ildə Sent
Dyerdyi tərəfindən limon şirəsindən alınmışdır.
tburnuda 10 mq/q, qırmızı şirin istioda isə 2,5 mq/q bioloji aktiv askorbin
turşusu vardır. Bitki və ya heyvanların əksəriyyəti vitamin C sintez edirlər. nsan
və bəzi heyvan orqanizmində isə bu vitamin sintez olunmur.
Lipomyces starkeryi, Aspergillus niger, Streptococcus thermophilus
mikroorqanizmləri 214 mkq/q askorbin turşusu əmələ gətirirlər. Acetobacter
xylinum, Gluconobacter oxydans bakteriyaları qlükozanı transformasiya yolu ilə
askorbin turşusuna çevirirlər:
qlükozanı – sorbit → L-sorboza → keto – L – qulon turşusu → L—askorbin
turşusu.
Askorbin turşusu yeyinti sənayesi, təbabətdə və antioksidant kimi geniş
istifadə edilir.
Öyrənilmiş mikroorqanizmlər çox az miqdarda vitamin sintez etdikləri üçün
onun mikrobioloji istehsalı hələlik tətbiq olunmamışdır.
Yağ da hə llolan vitaminlə rin alınması.
Yağda həllolan vitaminlər və ya
terpenlərə A, D, E, və K vitaminləri aiddir. A və D vitaminlərindən başqa qalan
vitaminlər mikroorqanizmlər tərəfindən sintez olunurlar. Bu iki vitamin insan və
ali heyvan orqanizmindən sintez olunub xüsusi funksiya daşıyır, onlar hormonlara
daha yaxındırlar. Müstəsna olaraq Golobacterium cinsli bakteriyalar A (retinal)
vitamini sintez edə bilirlər.
Dostları ilə paylaş: |