XX əsrin 80-ci illərinin sonunu Azərbaycan xalqının siyasi oyanışı, onun siyasi
proseslərdə fəal iştirakı dövrü kimi səciyyələndirmək olar. Azərbaycan xalqının
siyasi oyanışı 1987-ci ilin axırları – 1988-ci ilin əvvəlində başlanmış, 1990-cı ilin
yanvar hadisələrindən sonra keyfiyyətcə yeni hərəkata – milli azadlıq
hərəkatına çevrilmiş xalq hərəkatı ilə bağlıdır.Xalq hərəkatı fonunda 23 sentyabr
1989-cu ildə Azərbaycan SSR Ali Soveti "Azərbaycan Sovet Sosialist
Respublikasının suverenliyi haqqında" Azərbaycan SSR-in Konstitusiya
Qanununu qəbul etdi. Bu qanunun 5-ci maddəsində qeyd edilir ki, "Azərbaycan
SSR-in suverenliyi Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvan MSSR və Dağlıq
Qarabağ Muxtar Vilayəti də daxil olmaqla respublikanın bütün ərazisinə şamil
edilir" və "Azərbaycan SSR-in digər müttəfiq respublikalarla sərhədləri yalnız
müvafiq respublikaların qarşılıqlı sazişi üzrə dəyişdirilə bilər". 1990-cı il yanvarın
20-də Azərbaycanın o vaxtkı rəhbərliyinin istəyi və SSRİ rəhbərliyinin əmri ilə
Azərbaycanda kommunist rejimini hakimiyyətdə saxlamaq və güclü milli-azadlıq
hərəkatına çevrilməkdə olan oyanışı boğmaq məqsədilə Bakıda Sovet Ordusu
tərəfindən 20 Yanvar faciəsi törədildi.
6) Azərbaycan mədəniyyəti 20ci əsrin 40-80ci illərində
Müharibədən sonrakı dövrdə Sovet rejimi dünyaya öz nüfuz dairəsini daha da
artırdı. 1946-cı ilin martında İ.V.Stalin SSRİ Nazirlər
Sovetinin sədri təsdiq
olundu. Siyasi hakimiyyət ÜİK(b)P MK Siyasi Bürosunun, KP-nın rəhbəri olan
İ.V.Stalinin, respublikalarda isə Kommunist Partiyası
Mərkəzi Komitələri Birinci
katiblərinin əlində idi. Mövcud totalitar rejimin güclənməsinə təsir göstərən
amillər – Stalinin şəxsiyyətinə pərəstiş, Beriyanın dövlətin və partiyanın
prinsiplərinə zidd fəaliyyəti və s. idi. Azərbaycanda totalitar rejim
M.C.Bağırovun (1933-1953) şəxsi nəzarəti altında fəaliyyət göstərən Dövlət
Təhlükəsizlik və Daxili İşlər Nazirliyi vasitəsi ilə həyata keçirilirdi. Bu dövrdə
fikirlərə nəzarət, gizlin izləmə, çuğulluq (donos) xeyli genişləndi [121, s. 118].
Günahsız insanlar repressiyalara məruz qalırdılar. Onlar əsasən əsirlikdən xilas
olmuş müharibə iştirakçıları idilər. ÜİK(b)P MK 1947-1951-ci 437 illərdə dilçilik,
fəlsəfə, fiziologiya, biologiya, siyasi iqtisad və bu kimi bir sıra elm sahələrinin
“hakim idealogiyaya” tabe etdirmək siyasəti yürüdürdü, bu isə elmin inkişafına
mənfi təsir göstərirdi. Məsələn, genetika bir elm kimi qadağan edilmişdi.
Azərbaycan xalqının tarixinin saxtalaşdırılması, xalqın soykökünün
öyrənilməsində qəsdən dolaşıqlıq yaradılması, Rusiya
tərəfindən Şimali
Azərbaycanın istilası, bundan başqa Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tarixinin və
digər tarixi proseslərin ciddi surətdə təhrif olunması ən yüksək mərhələyə
çatmışdı. Mir Cəfər Bağırovun əlaltıları Markaryan, Qriqoryan, Yemelyanov-
Borşov və SumbatovTopuridze, Atakişiyev tərəfindən Azərbaycan xalqının
alimlərindən Ələşrəf Əlizadə, Əli Muradbəyli Cəmil, Baxışbəy Sultanov, Yusif
Səfərov, filosoflardan Heydər
Hüseynov, Əli Əlizadə, yazıçılardan Əbülhəsən
Ələkbərzadə, şairlərdən Səməd Vurğun, bəstəkarlardan Üzeyir Hacıbəyov və
başqaları təqiblərə məruz qalırdılar. 1949-cu ildə “XIX əsr Azərbaycanda ictimai
və fəlsəfi fikir tarixindən” əsərində Şeyx Şamil hərəkatını Rusiyanın
müstəmləkəçilik siyasətinə qarşı mübarizə kimi qiymətləndirdiyinə görə
görkəmli filosof, akademik Heydər Hüseynov ona verilən “Stalin” mükafatının
geri alınmasına və haqsız təqiblərə məruz qalmasına dözməyərək intihar
etmişdi.
Dostları ilə paylaş: