Защир ялясэяров



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/26
tarix16.02.2017
ölçüsü1,28 Mb.
#8548
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26

Тяфриги  диагноз.  Ботулизм  епизоотолоъи  мялуматлар  вя  клиники 
яламятляр  нязяря  алынараг,  бактериолоъи  мцайиня  ясасында,  хястялик 
тюрядижисинин  айрылмасы  вя  онун  токсининин  мцяййян  едилмяси 
ясасында 
Гудузлуг, 
инфексион 
енсефаломиелит, 
стахиоботриотоксикозун атипик формасындан тяфриг едилдир.  
Ботулизм  заманы  удлаг  вя  чейнямя  апаратынын,  щямчинин 
щяряки  язялялярин  ифлижи,  йаддашын  сахланмасы,  бядянин  нормал 
температуру характерик яламятляр сайылыр. 
Мцалижя.  Симптоматикдир.  Мцалижя  мягсядиля,  мядя  сода 
мящлулу  иля  йуйулур.  Исти  ималя  (30  грамм  сода  15  литр  суда  щялл 
едилир) тятбиг олунур. Аьыз бошлуьу калиум перманганат мящлулу иля 
йуйулур, хястяляря Глцкоза вя Кофеин венадахилиня йеридилир. 
Хястялийин  башланьыжында  венадахилиня  ботулизм  ялйещи 
антитоксики  моно  йахуд  поливалент  серумун  йцксяк  дозада 
йеридилмяси йахшы нятижя верир (Атлара 600-900 мин ТВ).  
Иммунитет.  Хястяликдя  формалашан  иммунитет  антитоксикдир. 
Хястяликдян  тябии  саьалмыш  фярдлярдя  иммунитет  йаранмыр.  Хястялийя 
гаршы  анатоксинин  ишлядилмяси  йцксяк  эярэинликли,  давамлы  антитоксик 
иммунитет йарадыр.  
Ботулизм  кянд  тясяррцфаты  щейванларында  надир  щалларда 
мцшащидя олундуьуна эюря, анатоксин йалныз профилактика мягсядиля 
Самурларда ишлядилир (щяр баш Самура инексийа дозасы 1 мл олмагла 
язялядахилиня  йеридилир).  Йаранан    иммунитет  1  илядяк  давам  едир. 
Хястялийя гаршы тиббдя антитоксик серум ишлядилир. 
Профилактика  вя  мцбаризя  тядбирляри.  Тясяррцфатларда  ботулизм 
гейдя алындыгда, мцалижя вя профилактика мягсядиля ботулизм ялейщи 

 
39 
антитоксик  серум  ишлядилир.  Хястялийин  профилактикасы  мягсядиля 
йемлярин  топланмасы,  щазырланмасы  вя  сахланылмасы  заманы 
зооэиэийена  гайдаларына  жидди  ямял  едилмялидир.  Силос  мцвафиг 
технолоъи  принсипляр  ясасында  щазырланмалыдыр  вя  ясас  диггят  онун 
сахланылмасына  йюнялдилмялидир.  Она  эюря  ки,  тюрядижи  иля 
сирайятлянмиш  йем  нцмуняляриндя,  амил  чохалараг,  йем  кцтлясини 
тамамиля  чиркляндирир  ки,  бу  да  йемлямя  заманы  щейванларын 
алиментар  йолухмасына  сябяб  олур.  Бу  бахымдан  тямиз  йемлярля 
йемлямянин мцщцм профилактик ящямиййяти вардыр.  
Инсанларын  тящлцкясизлийини  тямин  етмяк  мягсядиля  ярзаг  вя 
гида  мящсулларынын  щазырланмасы,  сахланылмасы,  пайланылмасы 
технолоэийасы  заманы  санитарийа-  эиэийена  гайдаларын  жидди  ямял 
олунмалыдыр. 
Ят  вя  ят  мящсуллары,  консервляшдирилмиш  эюбяляк  вя  тярявяз 
мящсуллары,  дяниз  ярзагларынын  истещсалы  заманы  санитарийа-  эиэийена 
вя технолоъи реъимляр хцсусиля диггят мяркязиндя олмалыдыр. 
Ярзаг  мящсулларынын  истещсалы  заманы  бактериолоъи  нязарят, 
стерилизасийа реъими тямин едилмялидир. Фювгаладя шяраитдя ботулизмин 
профилактикасы  мягсядиля  Полианатоксин  тятбиг  едилир  ки,  бу  да  юз 
нювбясиндя  Ботулизм  Довшанжыг  вя  Гангренозлу  анатоксинляринин 
ассосиасийасындан ибарятдир.  

 
40 
БРУСЕЛЛЙОЗ  (Бrusellosis) 
Бруселлйоз  хроники  эедишли  инфексион  хястялик  олуб,  боьаз 
щейванларда аборт, сонун лянгимяси, ендометрит, еркяк фярдлярдя ися 
орхит  яламятляри  иля  характерлянир.  Еркяк  фярдлярдя  хястялик 
симптомсуз 
да 
кечя 
билир. 
Ретикулоендотелиал 
системин  
зядялянмяляри, хястялик цчцн сяжиййявидир. 
Тарихи мялумат. Бруселлйоз дцнйанын бир чох юлкяляриндя, даща 
чох  ися  Америка,  Африка  вя  Асийа  юлкяляриндя,  гейдя  алынмышдыр. 
МДБ  юлкяляриндя  хястялийя  даща  чох  Газахыстанда,  Орта  Асийа 
Республикаларында,  Загафгазийа  вя  Шимали  Гафгазда,  щямчинин 
Гярби Сибир вя Волга щювзясиндя тясадцф едилр. 
лк  дяфя  олараг,  инсанларда  Бруселлйозун  симптомларыны 
Щиппократ гейдя алмышдыр. 
Хястялик ясаслы олараг ХВЫЫЫ-ХЫХ ясрлярдя юйрянилмишдир. 
Ф.Мартсон  (1959)  аралыг  дянизи  сащилляриндя,  Малта  вя  Критт 
адаларында йашайан ящали арасында бруселлйозу мцшащидя етмишдир. 
1887-жи    илдя    инэилис  бактериологу  Д.Брусс  Малта 
гыздырмасындан юлмцш инсандан хястялийин тюрядиъисини айырмышдыр. 
1897-жи илдя ися Данимарка алимляри Б.Банг вя В.Стрибол аборт 
оллмуш  иняйи  дюлйаны  майесиндя,  хястялийин  тюрядиъисини  мцяййян 
етмишдир.  Айрылмыш  хырда  бактерийалар  Бажт.абортус  бовис 
адландырылмышдыр.  1914-жц  илдя  Америкалы  алим  Траум  баласалмыш 
донузун дюлцндя, Баът абортус суис адлы тюрядиъини ашкар етмишдир. 
1918-ъи илдя  Америкалы алим Ивенс мцхтялиф фярдлярдян айрылмыш 
микроорганизмляри  мцгайисяли  олараг  тядгиг  етмиш,  онларын 
охшарлыьыны айдынлашдырмыш вя  щямин тюрядиъилярин ейни нювя мянсуб 
олан, мцхтялиф вариантлардан ибарят олдуьуну сцбут етмишдир. 
1920-ъи илдя Мейер вя Шоу бу груп микроорганизмляри Бруссцн 
шяряфиня  Бруселла  адландырды.  Щямин  вахтдан  етибарян  хястялийин 
тюрядиъиси бцтцн дцнйада Бруселла ады иля адландырылыр. 
1964-ъц  илдя  илк  дяфя  олараг  Е.С.Орлов,  А.Н.Косйанов  вя 
А.А.Клйуъков,  гейри-агглутиноэен  вя  авирулент  Бр.абортус  Б-1 
штамындан истифадя етмякля Бруселлин ялдя етмишляр. 
Бруселлйозун  юйрянилмясиндя  кечмиш  совет  алимляриндян 
С.Н.Вишеллесский,  Р.Ф.Здродовский,  П.А.Вершилова,  М.К.Йусковеъ, 

 
41 
П.С.Уласевич,  П.А.Триленко  вя  башгалары  мисилсиз  хидмятляр 
эюстярмишляр. 
Азярбайъан алимляриндян Бруселлйоз хястялийинин ятрафлы  тядгиг 
олунмасы, она гаршы мцбаризя тядбирляринин ишляниб щазырланмасында 
профессор Елхан Ялийевин  хцсуси хидмятляри олмушдур. 
Хястялийин  тюрядиъиси  –  Бруселлалардыр.  Бруселла  ъинсинин  6  нювц 
мялумдур  ки,  бунларында  юз  нювбясиндя  бир  сыра  биоложи  вариантлары 
(биовар) мювъуддур. 
Бр.мелитенсис нювцнцн –  3 биовары ашкар едилмишдир ки, бу нюв 
дя  гойун,  кечи  вя  инсанлар  цчцн  тящлцкяли  олмагла,  эцълц  дяряъядя  
патоэендир. 
Бр.абортус – гара мал, ъамыш, дявя, йак вя атлар цчцн патоэен 
олмагла – 7 биовари мялумдур. 
Бр.суис  нюву  –  донуз  вя  мараллар  цчцн  патоэен  олмагла  –  5 
биовари мювъуддур. 
Бр. Суис-я мяхсус олан 2-ъи биовар, тякъя донузлар цчцн дейил, 
дювшанлар цчцн дя патоэендир. 
Бу нювя аид олан 4-ъц биовар мараллар, 5-ъи ися эямиричиляр цчцн 
патоэендир. 
Б.овис – инфексион епидедимитин  тюрядиъиси олмагла, гочлардан 
айрылмышдыр. 
Б.ъанис-  итлярдян,  Б.неотомае  АБШ-да  мешя  сичовулундан 
айрылмышдыр.  Бруселла  мелитенсис,  Б.абортус,  Б.суис  щейванларын 
патолоэийасында мцщцм рол ойнайыр. 
Бруселлалар  -    олдугъа  хырда  полиморф  бактерийалардыр.  Щятта 
ейни  бир  препаратда  Бруселлаларын  коккабянзяр,  овоид,  чюпябянзяр 
формаларыны мцяййян етмяк олур. Амил 0, 3 мкм-дян 0, 5-1, 5 мкм 
юлчцйя  малик  олмагла,  щярякятсиздир,  спор  ямяля  эятирмир,  бцтцн 
анилин бойалары иля йахшы бойанмагла, Граммянфидир. 
Тяфриги  бойама  цсулларындан  Козловски,  Шулйак-Шин,  Стамп 
цсуллары  тятбиг  едилир  ки,  бу  заман  да  Бруселлалар  гырмызы  рянэля 
бойаныр. 
Бактерийалары  културалашдырмаг  мягсядиля  ят  пептонлу 
гараъийярли булйон (ЯПГБ); гараъийярли-глукозалы – глисеринли булйон 

 
42 
(ГГГБ),  картофлу  агар,    еритрит  агар,  ганлы  агар  вя  б.  Гида 
мцщитляриндян истфиадя олунур. 
Якилмиш гида мцщитляри 37-38оЪ температурда, 3-4 эцндян бир 
мцшащидя  апарылмагла,    термостатда  30  эцнядяк  мцддятдя 
сахланылыр.  Нязяря    алмаг  лазымдыр  ки,  Бруселлаларын  бязи  нювляри 
аероб, бязиляри ися микроаерофилдир. (Б.абортус). 
Бруселлалар  биокимйяви  ъящятдян  аз  фяалдыр.  Беля  ки, 
бруселлаларда протеолитик  фермент олмадыьына эюря, сцдц парчаламыр 
вя желатини яритмир. Амилин сахоролитик фяаллыьы да зяифдир. Индол ямяля 
эятирмир. Бруселлаларын нюв вя штамларындан асылы олараг карбон газы 
(ЪО2) вя аммонйак ( НЩ3) ямяля эятиря билир. Мцщитдя Бр.суис зяиф, 
Бр.абортус ися нисбятян интенсив карбон газы ямяля эятирир. 
Давамлылыьы.  Бруселлалар  хариъи  мцщит  амилляринин  тясириня  о 
гядяр дя давамлы дейил. Ъцняшин дцз дцшян шцалары (интенсивлийиндян 
асылы  олараг),  бруселлалары  бир  нчея  дягигядян,  3-4  саат  мцддятядяк 
юлдцрцр. 
Амил торпагда бир нечя суткадан 100 эцнядяк, бязян даща чох 
мцддятя  юз  йашама  габилиййятини  сахлайыр.  (гуру  торпагда  –  60, 
нямли торпагда ися – 72 эцнядяк). 
Бруселлалар  60
0
Ъ  30  дягигя,  70
о
Ъ-дя  5  дягигяйя,  100
о
Ъ 
температурда ися ани олараг мящв олур. 
Турш вя сойудулмуш сцддя 4-7 сутка, пендирдя вя йаьда – 67 
суткайадяк,  йунда  5  ай,  дузланмыш  ятдя  3  айадяк,  дондурулмуш 
ятдя  ися  5  айадяк,  пейиндя  –  120  эцнядяк  бруселлалар  йашама 
габилйийятини  сахлайыр.  Чцрцмцш  мящслларда  амил  тез  мящв  олур. 
Ашаьы  температура  бруселлалары  консервляшдирир.  2-3%-ли  карбол 
туршусу, 3%-ли лизол мящлулу, 1%-ли формалин мящлулу, 2%-ли натриум 
гялявиси, 2%-ли фенол вя 2%-ли хлорлу ящянэ еффектли дезинфексийа едиъи 
васитялярдир. 
Епизоотоложи мялуматлар.  Хястялийя бцтцн нюв кянд тясяррцфаты 
щейванлары  вя  ев  щейванлары  щяссасдырлар.  Бир  чох  нюв  вящши 
щейванларын  да  хястялийя  щяссаслыьы  сцбут  едилмишдир.  Тябии  олараг 
инсанлар  да, бруселлйозла йолухмаьа йцксяк щяссаслыг эюстярир. 

 
43 
Инфексийа тюрядиъисинин мянбяйи бруселлйозла хястя щейвналардыр 
ки, бу да юзцнц хястялийин клиники яламятляри мцшащидя олунан дюврдя 
даща габарыг олараг бирузя верир. 
Бруселлйозла  хястя  боьаз    щейванлар,  баласалма  заманы,    дюл 
ятрафы  майе,  дюл  вя  ъифт  васитясиля  ятраф  мцщитя  кцлли  мигдарда 
Бруселлалар  ифраз  едилир  ки,  бу  да  тящлцкя  мянбяйи  олмагла,  саьлам 
щейванларын кцтляви йолухмасына реал шяраит йарадыр. 
Сцбут  едилмишдир  ки,  тюрядиъи  хястя  щейванларын  йелининдя  узун 
мцддятдя  сахланмагла,  сцдля  хариъ  олунур.  Бу  фактор  ися,  о 
ъумлядян  инсанларын  сцд  вя  сцд  мящсулларындан  истифадяси  заманы 
йолухмасына реал зямин  йарадыр.   
Щейванларда сцд вязиляриндя локализасийа олунмуш бруселлалар, 
сцд  васитясиля  гойунлардан  3  илядяк,  иянклярдя  ися  9    илядяк  хариъя 
ифраз олунур. 
Б.абортус- ясас сащиби Гарамал; Б.мелитенсис – гойун вя кечи, 
Б.суис – донузлардыр. 
Бр.  Мелитенсис  –нин  гойун  вя  кечилярдян  гара-мал  вя 
донузлара,  Бр.суис  –ин  ися  донузлардан  кечи  вя  гойунлара 
миграсийасы мцяййян едилмишдир (Б.Т.Артемов; П.П.Рахманин). 
Хястялийя  йолухма,  хястялик  тюрядиъиси  иля  сырайятлянмиш  йем  вя 
су нцмунясинин алиментар гябулу заманы, амилин аьыз бошлуьу, еляъя 
дя  щязм  тракты  цзвляринин  селик  гишасы  иля  организма  дахил  олмасы 
нятиъясиндя баш верир. 
Бруселлаларла  йолухма,  щямчинин  эюзцн  селик  гишасы,  бурун 
бошлуьу  вя  ъинсиййят  органларынын  селик  гишасы  васитясиля  дя  щяйата 
кечя билир. 
Бязян  зядялянмиш  дяри  юртцйцнцн,  патожен  амилля  чирклянмиш 
пейин  вя  тулланты  мящсулларла  тямасда  олмасы    нятиъясиндя  дя 
хястялийя йолухма щалына раст эялиня билир. 
Бир сюзля инфексийа тюрядиъисинин кечириъи факторлары, йем, су, чий 
мящсуллар,  пейин,  щейвана  хидмят  яшйалары,  дюшцняк  материалы 
мцщцм епизоотоложи  рола маликдир. 
Бруселлаларын йайылмасында, еркяк фярдляр мцстясна рол ойнайыр. 
Беля ки, патоэен амил сперма иля хариъ олунур. 

 
44 
Хястялийя  эюря  гейри-саьлам  мянтягялярдя,  Бруселлйоз 
спорадийа вя епизоотийа формасында юзцнц бирузя верир. 
Хястялийин  баш  вермясиндя,  организмин  резистентлийи  вя 
иммунобиоложи реактивлийи мцщцм ящямиййят кясб едян амилдир. 
Бруселлйоза  гаршы  щяссаслыьын  йцксялдилмяси,  организмин 
резистентлийини ашаьы салан бцтцн факторларла сых баьлыдыр. 
Кюрпяляр хястялийя даща щяссаслыг эюстярмякля, йолухма ясасян 
алиментар йолла щяйата кечир. 
Бруселлйозун даща эениш йайылмасы, щейванларын баьлы шяраитдя 
сахланылмасы  дюврцндя  характерик  олараг  юзцнц  бирузя  верир. 
Хястялик    ана  групунда  аьыр  формада,  кюрпялярдя  ися  чох  вахт 
симптомсуз инфексийа щалында юзцнц эюстярир. 
Лабораторийа  тяърцбя  щейванларындан  щинд  донузу  вя  аь 
сичанлар хястялйия щяссасдырлар. 
Инсанларда  хястялик  Спорадийа    щалында  юзцнц  бирузя  верир. 
Бруселлйозла инсанларын йолухмасында, тюрядиъи иля чирклянмиш сцд вя 
сцд  мящсулларындан,  ят  мямулатлаырндан  истифадя  едян  заман, 
щямчинин  йун,  дяри,  ъифт,  еляъя  дя  Бруселлаларла  сирайятлянмиш  ял 
мцщцм рол ойнайыр. 
Хястялийин  епидемиоложи  хцсусиййяти,  башлыъа  олараг  епизоотик 
оъагларын кцтлявилийи вя фяаллыьындан асылыдыр. 
Инсанлар цчцн тящлцкяли нюв, гойун-кечи нювц олмагла, бу нюв 
фяал Бруселлйоз оъагларыны йарадыр. 
Бу оъаглар мювсцмц олараг хястялийин баш галдырмасына сябяб 
олур. 
Бруселлйоза  эюря  гейри-саьлам  мянтягялярдя  инсанларын 
йолухмасы,  мювсцмц  олараг  щейванларын  кцтляви  дюллянмяси  иля 
ялагядар  йанвар-март айларында, гойунларда йун гырхымы вя йунун 
габлашдырылмасы  иля  ялагядар,  щямчинин  истещсал  олунмуш  гойун 
пендириндян истифадя заманы май айында даща чох баш верир. 
Йай-пайыз  айларында  шящяр  ящалиси  арасында  хястялянмя 
щалларынын баш вермяси характерикдир. Гарамал нювц ( Б.абортус) иля 
йолухмуш    инсанларда  клиники  олараг  хястялик  октйабр-нойабр 
айларынадяк  юзцнц  эюстярир  ки,  бу  да  щейванларда  лактасийа 
дюврцнцн  узанмасы  вя  еляъя    дя  бу  нювля  йолухмуш  инсанларда 

 
45 
хястялийя хас олан инкубасийа дюврцнцн бир нечя ай давам етмяси иля 
ялагядардыр. 
Патоэенес. Щяссас организмя селик гишалар, ъинсиййят органлары 
вя  дяри  зядялянмяляри  васитясиля  дахил  олмуш  Бруселлалар,  лимфатик 
йолла  реэионар  лимфа  дцйцнляриня,  сонра  ися  диэяр  лимфа  дцйцнляриня 
вя паренхиматоз органлара сирайят едир. 
Лимфа  дцйцнляриндя  бруселлалар  фагоситозун  тясириня  мяруз 
галдыьы цчцн, инкишаф едя билмир. 
Бруселлйоз  заманы  патоложи  просесин  инкишафы,  орагнизмя  дахил  
олмуш патоэен амилин мигдары вя вирулентлийиндян асылыдыр. 
Амилин мигдары  аз  вя  вирулентлийи зяиф олдугда  патоложи просес 
дяринляшмир, нятиъядя амил реэионар лимфа дцйцнляриндя сахланылыр. 
Патоэен факторун мигдары чох, вирулентлийи ися йцксяк олдугда, 
лимфа  дцйцнляриндя  чохалараг,  лимфоэен  вя  щематоэен  йолла 
паренхиматоз органлара йайылыр. 
Бруселлйоз заманы инфексион просесин инкишафы 3 фазайа бюлцнцр: 
1)
 
Реэионар инфексийа фазасы (биринъили эизли фаза) 
2)
 
Эенерализасийа йахуд йайылмыш фаза 
3)
 
Икинъили эизли фаза 
Реэионар  инфексийа    фазасы,  организмя    дахил  олмуш  амилин, 
сирайят  олундуьу  тохумайа  адаптасийасы  вя  режионар  лимфа 
дцйцнляриндя  чохалмасы  иля  характерлянир.  Хястялийин  бу  фазасы 
симптомсуз  кечир.  Бу  заман  сероложи  реаксийаларын  эюстяриъиси  щяля 
ки, мянфидир, лакин щейван бу  дюврдя бруселлалары ифраз едя биляр. 
Хястялийин  эенерализасийа,  йахуд  йайылмыш  фазасында,  адятян 
боьазлыьын  икинъи  дюврцндя,  инфексион  просесин  инкишафы,  щейван 
организминин резистентлийинин зяифлямяси иля ялагядар олараг баш верир. 
Бу  фаза  бактеримийа  вя  хястялийин  клиники  яламятляринин  инкишафы  иля 
характерлянир. 
Бу  фазада,  боьаз  щейванларда  бруселлалар  балалыьын  селик 
гишасына  сирайят  едир,  дюлйаны  пярдя  вя  дюлдя  некротики  –  илтищаб 
дяйишикликляри тюрядир. Бу ися дюлцн юлцмц вя аборта сябяб олур. 
Некротики-илтищаб дяйишикликляри диэяр орган вя тохумаларда да 
инкишаф  едя  биляр,  нятиъядя  ися  мастит,  бурсит,  артрит  вя  орхит 
формалашыр. 

 
46 
Инфексион  просесин  цчцнъц  фазасы,  клиники  саьалма  иля 
характерлянир.  Бу  фазада  щейванлар  бактерийа  дашыйыъы  олмагла, 
аллерэийа реаксийаларынын нятиъяси характерик нязяря чарпыр. 
Хястяликдян  клиники  саьалмыш  щейванларда  бруселлалардан  азад 
олма тядриъян щяйата кечмякля, гойунларда 1-2 иля, гарамалда ися 3-
5 илядяк давам едир. 
Эедиши  вя  клиники  яламятляри.  Бруселлйоз  заманы  инкубасийа 
дюврц  2-4  щяфтяйядяк  давам  едир.  Инкубасийа  дюврц,  инсанларда 
гойун-кечи нювц иля йолухма заманы 1-6 щяфтяйядяк, гара-мал нювц 
иля йолухма заманы ися бир нечя айадяк давам едир. 
Бцтцн    нюв  боьаз  щейванларда,  бруселлйоз  цчцн  характерик 
олан ясас симптом-абортдур. 
Бир  чох  щалларда  хястялик,  зяиф  йашама  габилиййятиня  малик, 
балаларын доьулмасы иля сяъиййялянир. 
Боьаз  иняклярдя  аборт,  боьазлыьын  5-8  –ъи  айлыьында  баш 
вермякля, бала салмадан 1-2 сутка юнъя, хариъи ъинсиййят цзвляринин 
шишмяси,  йелинин  щяъмля  бюйцмяси,  балалыг  йолундан  шяффаф,  йахуд 
гисмян  буланыг  майенин  ахмасы  мцшащидя  едилир.  Хястялийин    баш 
вермяси нятиъясиндя, аборт, даща сонра ися сонун лянэимяси, серозлу 
вя  серозлу  катарал  мастит,  катарал  йахуд  иринли-катарал  ендометрит 
характерик яламятляр щесаб едилир. 
Ъинсиййят  сиклинин  позулмасы  вя  гысырлыьын  баш  вермяси, 
бруселлйозу  клиники  бахымдан  характеризя  едян  ясас  яламятлярдян 
сайылыр. 
Хястялик  заманы  серозлу  бурсит  вя  серофибринозлу  артрит    дя 
сяъиййяви яламятлярдяндир. 
Адятян,  бруселлйозлу  еркяк  фярдлярдя,  орхит  вя  епидидимит 
мцшащидя едилир. 
Бруселлйозун баш вермясиндя, щейванларын мянсуб олдуьу нюв 
вя ъинс мцщцм рол ойнайыр. 
Бу  бахымдан  зебу  вя  онун  мцхтялиф  ъинсли  щибридляринин 
хястялйия  давамлылыьы  диггяти  ъялб  едир  (Академик  Р.А.Гядимов, 
И.Б.Мяммядов). 
Бруселлйоз  хястялийи  бир  чох  нюв  щейванларда  бурсит,  щигрома, 
артрит, тендовагинит фомрасында юзцнц бирузя верир. 

 
47 
Даварларда  бруселлйоза  хас  олан  характерик  клиники    хяритя, 
ирибуйнузлу  щйеванларда  олдуьу  кимидир.  Даварларда,  аборт 
боьазлыьын  4-5  айларында  баш  верир.  Бу  груп  щейванларда    доьуш   
акты  нормал  вя  вахтында  баш  верся  дя,  доьулмуш  балалар  бязян 
йашама габилиййятиня малик олмур вя мящв олур. 
Боьаз донузларда бруселлйоз заманы, баласалма боьазлыьын 2-
3  айларында  баш  верир.  Доьулмуш  балалар  ися  йашама  габилиййятиня 
малик  олмур.  Боьаз  щейванларда  ъинсиййят  йолундан  бозумтул, 
бязян ися ганла гарышыг селикли  инфилтратын айрылмасы, хястялийи аборта 
бир сутка галмыш сяъиййяляндирян ясас яламятлярдян щесаб едилир. 
Хястялик заманы донузларда, арха ятрафларын ифлиъи дя характерик 
яламятлярдян сайылыр. Ири вя хырда буйнузлу щейвналарда тякрар аборт 
надир  щалларда,  донузларда  ися  щяр  боьазлыг  дюврцндя  баш    верир. 
Баласалма  иля  ялагядар  олараг  бязян  донузларда,  ендометрит, 
мастит,  паренхиматоз  органларда  вя  щямчинин  скелет  язяляляриндя 
абсесляр мейдана чыхыр. Тюрядиъи габанларда ися орхит, епидидимит выя 
хайаларын атрофийасы характерик яламятлярдяндир. 
Бруселлйозла  йолухмуш  ит  вя  пишиклярдя,  хястялик  симптомсуз 
кечмякля,  аборт  надир  щалларда  баш  верир.  Хястялик  шимал 
маралларында ясасян ятрафларын бурсити иля характерлянир. 
Инсанларда  Бруселлйоз  бир  гайда  олараг  лянэ  инкишаф  етмякля, 
бязи щалларда ися ити эедишатла юзцнц бирузя верир. 
Хястялийя тутулмуш инсанларда бядян температуру айдын нязяря 
чарпан  формада  39-40оЪ-дяк  кяскин  йцксялир  вя  бу  щал  3-7  эцн, 
бязян  ися  даща  чох  давам  едя  билир.  Хястялярдя  инфексион-аллерэик 
миокардит,  гуру  бронхит,  ангина,  удлаьын  илтищабы  яламятляри 
мейдана  чыхыр.  Ойнагларда,  язялялярдя  вя  сцмцкдя  аьрыларын    баш 
вермяси характерик сайлыр. 
Хястялийя  хас  олан  яламятляр  дайанмырса,  йайылмыш  ити 
бруселлйоз инкишаф едир. 
Бу  заман  тякрар  гыздырма  просеси,  1-1,5  ай  мцддятиня 
гыздырмасыз мярщяля иля явяз олунур. 
Бядян  температурун  кяскин  йцксялмяси  иля    ялагядар  олараг, 
хястялярдя  щяйаъанланма,  йухусузлуг,  тярлямя,  хястялийин  шиддятли 

 
48 
дюврцндя  язяля  системиндя  зяифлийин  мейдана  чыхмасы,  ойнагларда 
узун сцрян аьрыларын баш вермяси сяъиййяви яламятлярдяндир. 
 
Хястялик  алты  ай  кечмиш  фяал  хроники  формайа  кечмякля, 
периодик  олараг,  мцхтялиф  орган  вя  системлярдя  зядя  оъаглары 
мейдана  чыхыр.  Бу  заман  радикулит  вя  ойнагларын  илтищабы    да 
мцмкцндцр. 
Патоложи прсоесин узун мцддятли сакит дюврц (айлар, илляр), гейри-
фяал хроники бруселлйозу мцяййян едир. 
Инсанларын Бруселлйозу заманы юлцм 2%-дян йцксяк дейилдир. 
Патоложи-анатомик дяйишикликляр. Бруселлйоз хястялийиндян юлмцш 
щейвналарын, патоложи-анатомик мцайиняси заманы, яксяр орган вя 
тохумаларда дяйишикликляр диггяти ъялб едир. Хцсусиля балалыьын 
бюйцмяси вя диварынын галынлашмасы, селикли гишасынын 
щиперемийалашмасы вя ган саьынтылары иля ящатялянмяси характерик 
нязяря чарпыр. 
Балалыг  йолунда  йапышганлы  кцтля  мцшащидя  олунмагла,  ирин, 
фибрин  вя  селик  кцтляси  нязяря  чарпыр.  Регионар  лимфа  дцйцнляри 
бюйцмякля,  бярк  консистенсийайа  малик  олур.  Бала  атмыш 
щейванларда йелиндя интерстисиал мастит гейдя алыныр вя иринли некротики 
ендометрит нязяря чарпыр. 
Гарамалда  нефрит,  бурсит  вя  абсесляр  мцшащидя  едилир.  Патоложи 
ъящятдян  хайаларын  бюйцмяси,  некрозлу    орхит,  хайалары  йардыгда 
абсеслярин мцшащидяси еркяк фярдлярдя характерик дяйишикликляр щесаб 
едилир. 
Атылмыш  баланы  мцайиня  едян  заман,  септики  просесляр  диггяти 
ъялб едир. 
Атылмыш  дюлдя  далаг  вя  лимфа  дцйцнляри  бюйцмякля,  селикли  вя 
сероз    гишаларда  чохсайлы  гансаьынтылары  гейдя  алыныр.  Дюлцн  гара 
ъийяриндя ися некроз оъаглары мейдана чыха билир. 
Дяриалты тохуманын шишкинли олмасы вя орада серозлу-щеморрожи 
инфилтратын  гейдя  алынмасы,    аь  ъийярдя  характерик  патоложи 
дяйишикликляр,  серозлу-катарал  пневмонийа,  характерик  катарал-
щеморрожи    ентерит  атылмыш  дюлдя  диггяти  ъялб  едян  ясас  патоложи-
анатомики хяритя щесаб едилир. 

 
49 
Даварларда  гейд  олунан  патоложи-дяйишикликлярдян  ялавя, 
балалыгда милйар, субмилйар сащяляр мцшащидя едилир. 
Онурьа  бейиндя  иринли  илтищаб  просеси,  лимфа  дцйцнляринин 
бюйцмяси,  ойнагларда  илтищаблашма,  донузларда  гейдя  алынан  ясас 
паталожи-анатомик дяйишикликлярдир. 
Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin