Защир ялясэяров


Патоэенез. Манго тюрядичиси. ( П.маллеи)



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/26
tarix16.02.2017
ölçüsü1,28 Mb.
#8548
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26

Патоэенез. Манго тюрядичиси. ( П.маллеи)  
Хястялярдя  лимфа  системи  вя  ган  дювранына  дахил    олараг,    аь 
ъийяр гара ъийяр, далагда хырда манго дцйцнляри ямяля гялир. 
Микро  вя  макрофаглар  хястялик  тюрядиъисини  фагоситоза  уьрада 
билмир вя нятиъядя ямяля гялмиш нящянэ щцчейряляр некроза уьрайыыр. 
Манго  фокусу  ятрафында  топланмыш  лимфоид  щцчейряляри  бирляшдиричи 
тохума щцъейряляриня чеврилир вя нятиъядя дцйцн капсула    ичярсииня 
алыныр. 
Хястяликдян  саьалма,  беля  капсуланын  тез  формалашмасы  иля 
ялагядардыр. Якс щалда патоложи просес инкишаф едир. 
Мцгавимяти  зяиф  олан  щейванларда,  хястялик  заманы  аь-
ъийярлярдя Лобулйар-Лобар пневмонийа инкишаф едир, мейдана чыхан 
каверналар вярям каверналарыны хатырладыр. 
Манго тюрядиъисинин токсики  тясири нятиъясиндя, хястя 
щейванларда бядян температурунун йцксялмяси  вя арыглыг гейдя 
алыныр. 
Эедиши  вя  клиники  яламятляри.  Хястялийин  инкубасийа  дюврц  2-3 
щяфтядир.  Инсанларда  бу  дювр  1  эцндян-  14  эцнядяк  давам  едир. 
Хястялик ити, хроники вя  симптомсуз эедишя  маликдир. Мангонун аь 
ъийяр вя дяри формалары мювъуддур. 
Хястялийин  ити  эедиши  заманы  температурун  йцксялмяси, 
тяняффцсцн  тезляшмяси,  бурун  селик  гишасынын  гызармасы,  бурун 
бошлуьундан  ахынтынын  башв  ермяси.  Бязян  гуру  юскцряк,  иштащанын 
итмяси  характерик  яламятляр  сайылыр.  Хястялийин  2-3  эцнцндя  бурнун 
селикли гишасында хырда сары дцйцнляр ямяля эялир. Дцйцнляр бир-бири иля 
бирляшяряк бюйцйцр вя нятиъядя некротики илтищаб баш верир. Некротики 

 
62 
илтищаб  нятиъясиндя  бурун  аракямяси  зядялянир,  бурундан    ганлы-
ихарозлу ахынты айрылыр вя тяняффцс чятинляшир. 
Хястялик заманы регионар лимфа дцйцнляри вя аь ъийярляр илтищаб 
просесиня уьрайыр. 
Ити  эедишли  форма  заманы  будун  дяри  сятщиндя,  пцлцк  вя  хайа 
торбасында  бязи  щалларда  йаралар  мцшащидя  олунур.  Хястялийин  дяри 
формасында баш, бойун, ятрафларын дяриси цзяриндя илкин олараг аьрылы 
шишляр  мейдана  чыхыр,  сонра  шишляр  сорулараг  йериндя  габагчыглар 
йараныр,  нятиъядя  габарчыглар  партлайараг  йериндя  иринли  йараларя 
мяля  эялир.  Ити  форма  8-30  эцнядяк  давам  едир,  хястя  щейванлар 
тезликля арыглайыр вя юлцр. Йахуд манго хроники формайа кечир. 
Хятялийин  хроники  эедиши  –  периодик  типли  лихорадка,  зяифлик,  аь-
ъийярлярин  емфиземас,  бязи  щалларда  гуру  юскцряк,  ганлы  бурун 
ахынтысы, биртяряфли чяняалты лимфа дцйцнляринин бюйцмяси, хайа торбасы 
вя  йелин  нащйийясиндя    шишкинлик  яламятляри  иля  сяъиййялянир.  Дяри 
формасы  заманы  арха  ятрафларда  галынлашма  нязяря  чарпыр  ки,  бу 
заман да атын айаьы фил айаьына бянзяйир. 
Хроники Манго бир нечя айдан, бир нечя илядяк давам едир. 
Хястялийин  симптомсуз  эедиши  иллярля  давам  едир,  сероложи  вя 
аллерэийа  мцайиня  методлары  иля  хястяляр  ашкар  олунур.  Инсанларда 
хястялик ити вя хроники эедишата маликдир. 
Инсанларда ити эедиш заманы бядяндя  сызылтылы аьрылар  баш аьрысы, 
язяля  системи  вя  ойнагларда  аьрылар  ясас  клиники  яламятляр  щесаб 
едилир.  Хястялик  тюрядиъисинин  организма  дахил  олдуьу  йердя  гызарты 
ямяля эялир вя щямин нащйиядя тезликля йара формалашыр. 
Патоложи  просесин  инкишаф  иля  ялагядар  олараг  даща  сонра  аь 
ъийяр вя йумшаг тохумада абсес баш верир. 
Хястялийин  ити  эедиши  заманы  гыздырма  характерик    олмагла, 
артериал тязйиг йцксялир. 
Бу форма заманы хястялик 7-14 эцн давам едир вя 100% юлцмля 
нятиъялянир. 
Инсанларда 
хястялийин 
хроники 
эедиши 
заманы 
бядян 
температурунун  йцксялмяси,  чох  сайлы  йаралар.  Дахили  органларда 
иринли  просесляр  сяъиййяви  яламятляр  сайылмагла  50%  юлцмля 
нятиъялянир. 

 
63 
Патоложи  –  анатомик  дяйишикликляр.  Бир  гайда  олараг,  Манго 
хястялийиндян  юлмцш  щейванларын  ъясядинин  йарылмасына  иъазя 
верилмир. 
Хястялик  заманы  патоложи-анатомики  дяйишикликляр,  хястялийин 
эедишат формасындан асылыдыр. 
Щейванын  ъясяди  арыг  олмагла.  Дяридя,  бурун  бошлуьунда, 
грытлаг  вя  удлагда  йара  вя  чапыглар,  дахили  органларда  (ясасян  аь 
ъийярдя)  бозумтул-аь  рянэли  манго  дцйцнляри  (тахыл  дянясиндян  – 
нохуд дянясиняядк олан бюйцклцкдя) диггяти ъялб едир. 
Мцайиня  заманы  аь  ъийярлярдя  гырмызы  щепатизасийа  сащяляри, 
иринли йахуд некрозлашмыш оъаглар нязяря чарпыр. 
Патоложи  дяйишикликляр  гара  ъийяр,  далаг  вя  лимфа  дцйцнляриндя 
дя характерик олараг нязяря чарпыр. 
Мангонун  хроники  вя  сиптомсуз  эедиши  заманы  ясас  патоложи 
дяйишикликляр аь ъийяр вя лимфа дцйцнляриндя локализасийа едир 
Диагноз. Хястялийя диагноз клиники яламятляр нязяря алынмагла, 
сероложи,  аллерэик,  бактериоложи,  биоложи    вя  щистоложи  мцайиняляр 
ясасында дягигляшдирилир. 
Патоложи  материал.  Цмумиййятля  Манго  заманы  бактериоложи  
анализ мягсядиля, ъясядин йарылмасы, патоложи материалын эютцрцлмяси, 
инсанларын тящлцкясизлийи бахымындан мягсядяуйьун сайылмыр. 
Лабораторийайа  мцайиня  мягсядиля,  щейван  дири  икян  бурун 
ахынтысы,  йара  нащйийясиндян  иринли  ексудат,  щейван  юлдцкдян  сонра 
ися манго дцйцнляри иля зядялянмиш аь-ъийяр, гара ъийяр, далаг, лимфа 
дцйцнц 
щиссяъийи 
изолйасийа 
олунараг 
эюндярилир. 
Дягиг 
бактериоскопийа  мягсядиля  хариъи  мцщитля  билаваситя  ялагяси  олмйан 
нащиййядя  ямяля    эялян  абсесин  пунктатындан    эютцрцлмцш  нцмуня 
ваъиб сайылыр. 
Микроскопийа – Бу мягсядля патоложи нцмунядян тохундурма 
йолу  иля  щазырланан  препарат  –  йахма  Грам  цсулу,  Леффлер  абысы  вя 
Романовски-Чимза  цсулу  иля  бойаныр  вя  микроскопийа  апарылыр. 
Амил  Грам  мянфидир,  щярякятсиз  олмагла,  спор  вя  капсула  ямяля 
эятирмир. 

 
64 
Леффлер  абысы  йахуд  Романовски-Чимза  цсулу  иля  бойама 
заманы,  бактерийа  щцъейрясиндя  дяняляр  айдын  мцшащидя  едилир 
(метахроматик бойама). 
Лабораторийа  шяраитиндя  патоложи  нцмунядян  айрылмыш  хястялик 
тюрядиъисини  културалашдырмаг  мягсядиля  ЯПА,    25%-ли  глисеринли 
ЯПБ,  глиселинли  картофлу  гида  мцщитляриндян  истфиадя  олунур.  Гида 
мцщитляриндя амил 1-2 сутка, бязян эеъ мцддятдя бой верир ( пЩ 7,0-
7,2; 37
0
С температур). 
Глисеринли ЯПБ-да бярабяр фонда буланты йаранмагла, сонра 
култура чюкцнтц ямяля эятирир. 
Глисеринли  ЯПА  гида  мцщитиндя  селикли  бозумтул-аь  рянэли, 
йапышганвари калонийа формалашыр,  сонра калонийалар тутгунлашыр вя 
гонур рянг алыр 
Хястялик  тюрядиъисинин  майели  гида    мцщитляриндя,  мцщитин 
сятщиндя пярдя ямяля эятирян штаммларына да тясадцф едилир. 
П.маллеи глисеринли-картофлу мцщитдя характерик олараг  яввялъя 
сарымтыл  дамла  формасында  хырда  калонийалар  ямяля  эятирир.  6-8-ъи 
эцндя  гящвяйи-  сарымтыл,  кящряваны  йахуд  балы  хатырладан 
калонийалар тутгунлашраг гызарыр вя палаглыьыны итирир. 
Она эюря дя бу мцщит дифференсиал мцщит щесаб едилир. 
Културадан  щазырланмыш  йахманын  микроскопийасы  заманы  
бактерийалар  4….8    щцъейрядян  ибарят  дцзцм,  хырда    сеп  (зянъир) 
ямяля эятирир. 
Биоложи сынаг. Бу мягсядля патоложи-нцмунянин емулсийасындан 
3-5 мл дозада щинд донузу гарын нащиййясиндян дяри алтына, йахуд 
гарын  бошлуьуна  инйексийа  едилир  .  (Патоложи    нцмунянин  тямизлийи 
нязяря  алыныр).  Йолухдурмадан  3…4  эцн  кечмиш  щинд  донузунда 
характерик иринли орхит (вя периорхит), инйексийа нащиййясиндя ися  иринли 
йара ямяля эялир. Щейван 8…15 эцн кечмиш юлцр. 
Хястялик 
тюрядиъисиня 
пишикляр 
дя 
чох 
щяссасдырлар. 
Йолухдурулмуш  пишиклярин  хястялик  тюрядиъисини  ятрафа  йаймасынын 
гаршысыны алмаг мягсядиля, онлар сахланылан гяфяс, сцлеймани йахуд 
карбол туршусу мящлулу иля щопдурулмуш парча нцмуняси иля ютрцлцр. 

 
65 
Сероложи  мцайиня.  Хястялийин  диагностикасында,  серолоэи 
реаксийалардан  КБР,  АР  вя  конглцтинасийа  реаксийасы  тятбиг 
олунур. 
Комплементин  бирляшмя  реаксийасы  ися  хястялийин  диагнозунда 
ваъиб  сайылыр.  Агглутинасийа  реаксийасы  (АР)  манго  културасынын 
идентификасийасы мягсядиля тятбиг  олунур. 
Аллергик  мцайиня  мягсядиля  эюз  вя  дяриалты  сынаглар  тятбиг 
едилир. Эюз сынаьы даща дягиг сайылмагла, 95% мцсбят нятиъя верир. 
Эюз сынаьы заманы маллеинизасийа 5-6 эцнлцк фасиля иля 2 дяфя 
апарылыр. Бу мягсядля маллеин, стерил эюз пипети васитясиля 3-4 дамла 
конйуктивайа тюкцлцр. Реаксийанын нятиъяси 3-6-9…24 саат кечмиш 
йохланылыр. 
Реаксийанын 
мцсбят 
нятиъяси 
заманы, 
койнуктива 
щиперемийалашыр,  эюз  гапаглары  шишкинляшмякля,  эюзцн  дахили 
буъаьындан шнур шяклиндя иринли секретин  айрылмасы характерик сайылыр. 
Конйуктивада  щиперемийа  вя  эюз  гапагларында  шишкинлийин 
олмасы,  эюз  буъаьында  аз  мигдарда  ирин  кцтлясинин  мцшащидя 
едилмяси, реаксийанын шцбщяли олмасыны эюстярир. 
Конйуктиванын  зяиф  гызармасы  вя  зяиф  эюз  йашынын  ахмасы 
заманы реаксийа мянфи щесаб едилир. 
Тякрар  маллеинизасийа  щямин  эюздя  апарылмагла,  реаксийанын 
нятиъяси яввялки  гайдада охунмалыдыр. 
Дяриалты  сынаг,  эюздя  мцяййян  хястялик  олан  щалда  щяйата 
кечирилир. 
Сынаг гойулмаздан габаг, атлар цч дяфя термометрийа олунур, 
орта  температур  38,5
0
С-дян  йухары  олмайан  щейванларда  дяриалты 
сынаг гойулур. 
Бу  мягсядля  маллеин  1  мл  дозада  бойун    йахуд  кцряк 
нащиййясиндян 
дяриалтына 
йеридилир. 
Бир 
гайда 
олараг, 
малленизасийанын  ахшам  саат  22-24  радяляриндя  щяйата  кечирилмяси 
мягсядяуйьундур.  Бядян  температурунун  дяйишмяси,  нювбяти  эцн: 
сящяр  саат  6-
оо
-да,  бир  сюзля  препаратын  йеридилмясиндян  6-8  саат, 
даща сонра щяр 2 саатдан бир 20 саатадяк, йекун олараг ися 36 саат 
аллерэенин инйексийасындан кечмиш мцяййянляшдирилир. 

 
66 
Мцайиня  олунан  атларын  20  саат  ярзиндя  сойуг  су  ичмяси 
гадаьан олунур. Щейванын бядян температуру 40
о
С-йя чатырса вя бу 
сявиййя 6-8 саат янрзиндя сахланыларса реаксийа мцсбят щесаб едилир. 
Щямчинин  йерли реаксийа йохдурса вя температур 39,6
0
С –дян 
йухары  йцксялмирся  реаксийа  шцбщяли,    йерли  реаксийа  вя  температур 
йохдурса, реаксийанын нятиъяси мянфи сайылыр. 
Магонун  аллерэийа  диагнозу  заманы,  дяридахили  сынагдан  да 
истфиадя  олунур.  Бу  сынаг  адятян  йарымвящши  ат  илхиларыны  мцайиня 
мягсядиля  щяйата  кечирилир.  Сынаг  заманы  маллеин  0.2  мл  дозада 
бойун нащйийясиндян инйексийа олунур. Реаксийанын нятиъяси 48 саат 
сонра охунур. Инйексийа нащийясиндя щярарят аьрылы шишкинлийин олмасы 
(юлчцсц 2х 3,5 см), заманы, сынаьын нятиъяси мцсбят щесаб едилир. 
Тяфриги  диагноз.  Манго  хястялийини  епизоотик  лимфангит  вя 
сагго хястяликляриндян тяфриг етмяк лазымдыр. 
Мцалиъя.  Хястяляри  мцалиъя  етмяк  мягсядя  уйьун  сайылмыр. 
Хястя щейванлар   юлдцрцляряк, зярярсизляшдилир. 
Инсанларда  мангонун  мцалиъяси  мягсядиля  сулфаниламид 
препаратлары вя бязи антибиотиклярдян истифадя едилир. 
Иммунитет. Манго заманы иммунитет гейри стерилдир. Хястялийин 
спесифик профилактика васитяси  йохдур. 
Профилактика вя мцбаризя тядбирляри 
МДБ юлкяляриндя хястялик практики олараг ляьв олундуьу цчцн, 
ясас мягсяд, хястялийя эюря гейри-саьлам юлкялярля сярщяд зонасында 
ъидди  байтарлыг-карантин  тядбирлярини  щяйата  кечирмякдян  ибарят 
олмалыдыр. 
Цмумиййятля  атъылыг  тясяррцфатларында  вя  комплексляриндя, 
щейванларын  систематик    олараг  клиники  мцайинядян  кечирилмяси, 
маллеинизасийанын  апарылмасы  (эюз  сынаьы)  профилактика  бахымындан 
мцщцм ящямиййят кясб едир. 
Манго хястялийи гейдя алынан тясяррцфатлар гейри-саьлам щесаб 
едилир  вя  карантин  гойулур.    Хястя  атлар  юлдцрцлцр    вя  мювъуд 
байтарлыг 
гануну 
ясасында 
йандырылараг, 
зярярсизляшдирилир. 
Йолухмайа  шцбщяли  щейванлар  15  эцндян  бир  маллеин  сынаьы  иля 
йохланылыр, цч дяфя апарылан сынаг мянфи нятиъя эюстярирся, щейванлар  
саьлам щесаб едилир. 

 
67 
Хястялик гейд алынан заман, биналарда йем нцмуняляри, пейин 
топланараг  зярярсизляшдирилир. 
Ятраф  мцщитдя  вя  щейван  сахланылан  биналар  да  ъидди 
дезинфексийа тядбирляри щяйата кечирилир. 
Тясяррцфатлардан  ахырынъы  хястя  атын  ашкар  олунмасы  вя 
зярярсизляшдиримлясиндян  45  эцн  кечмиш  карантин  эютцрцлцр,  3%-ли 
формалин мящлулу, 3%-ли  исти (70
о
С) натриум гялявиси мящлулу, 3%-ли 
фяал хлорла сон дезинфексийа апарылыр. 
Инсанларын тящлцкясизлийинин тямин едилмяси цчцн шяхси эиэийена 
гайдаларына  риайят  олунмасы  ваъибдир.  Лабораторийада  бактериоложи 
мцайиня  апаран  заман,  мясул  шяхсляр  тящлцкясизлик  техникасы 
гайдаларына  ъидди ямял етмялидир.  
Мцайиняляр  заманы,    лабораторийа  ишчиляри  цчцн  хцсуси  эейим 
формасы,  онлар  цчцн  тяняффцс  йолуну,  эюзц  вя  ялляри  горуйуъу 
васитялярдян истифадя  ваъиб сайылыр. 

 
68 
ВЯРЯМ  (Туберъулосис) 
 
Вярям хроники эедишли инфексион  хястялик олуб, мцхтялиф орган 
вя  тохумаларда  спесифик  дцйцнлярин  (туберкулаларын)  ямяля  эялмяси 
иля характерлянир. 
Хястялик  цчцн  аь  ъийярлярин  зядялянмяси,  организмин 
интоксикасийасы вя аллерэийасы сяъиййявидир. 
Хястялик кянд тясяррцфаты щейванлары вя вящши щейванлар, гушлар 
вя инсанлар цчцн  тящлцкялидир. 
Вярямля  хястялянмиш  ири  буйнузлу    щейванлар,  донузлар  вя 
гушлар мцщцм  епидемиоложи ящямиййят кясб едир. 
Вярямля  хястя    инсанлардан  адятян  М.бовис  (юкцз  типи),  бязи 
щалларда ися М.авиум (гуш типи) айрылыр. 
Хястялик  дцнйанын  яксяриййят  юлкяляриндя  гейдя  алынмышдыр. 
Лакин йцксяк инкишаф етмиш юлкялярдя, (яксяр Авропа  юлкяляриндя) , 
бу хястялик практики олараг ляьв едилмишдир. 
Хястялик  нятиъясиндя  щейвандарлыьа  олдугъа  бюйцк  игтисади 
зийан дяйир. 
Тарихи мялумат. Вярям щаггында мялуматлар, гядим дюврлярин 
материалларында  юз  яксини  тапмышдыр.  Бизим  ерадан  яввял  ЫВ  ясрдя 
Щиппократ инсанларда хястялийин клиники яламятляри щаггында гейдляр 
етмишдир.  «Туберкулйоз»  термини  илк  дяфя  олараг  Франсыз  щяким 
Леннек (1819) тяряфиндян ишлядилмишдир. Хястялийин йолхуъу характеря 
малик олмасыны И.А.Виллемен (1865) сцбут етмишдир. 
Вярямин  тюрядиъисини  1882-ъи  илдя  Р.Кох  кяшф  етмиш  вя  1890-ъы 
илдя ися Аллергик диагностик препарат олан Туберкулин  щазырламышдыр. 
Рус  тядгигатчысы  Х.И.Щелман  туберкулини  1888-ъи  илдя  ялдя 
етмиш, лакин алимин иши 1892-ъи илдя дяръ олунмушдур. 
Тойугларда вярями Полоф 1868-ъи илдя мцшащидя етмиш вя буну 
лимфосаркома адландырмышдыр. Русийада гушларда вярям 1911-ъи илдя 
М.Р.Тартаковски тяряфиндян гейд едилмиш, Р.В.Сизов, 
П.П.Вишневский, Р.В.Тузова тяряфиндян ися ятрафлы олараг тядгиг 
едилмишдир. 
1910-ъу  илдя  А.Фонтес  илк  дяфя  вярям  тюрядиъиляринин  сцзцлян 
формасыны сцбут етмишдир. 

 
69 
1924-ъу  илдя  Калметт  вя  Гарен  инсанларда  вярямин 
Профилактикасы мягсядиля БСЖ ваксинини щазырламышлар. 
Вярямин  юйрянилмясиндя  вя  она  гаршы  мцбаризя  тядбирляринин 
ишляниб    щазырланмасында  С.Н.Вишеллесский,  П.П.Вишневский,  И.В. 
Поддубский,  М.К.  Йусковетс.  А.В.,  Акулов,  Н.А.  Налетов, 
В.И.Ротов вя башгалары хцсуси хидмятляр эюстярмишляр. 
Хястялийин 
тюрядиъиси 
– 
(Мйъобаътериум 
туберъулосис), 
Мйъобаътериум ъинсиня аид олан микроорганизмлярдир. 
Вярям тюрядиъисинин цч ясас нювц мялумдур  ки, бунларда кянд 
тясяррцфаты 
щейванлары, 
инсанлар 
вя 
гушларын 
инфексион 
патолоэийасында мцщцм рол ойнайыр. 
1)
 
М.туберъулосис (инсан нюву) 
2)
 
М.бовис (юкцс нювц) 
3)
 
М. Авиум (гуш нювц) 
Бундан  башга  сиъанларда  вярям  тюрядиъиси  М.муриум, 
сойугганлыларда  ися  М.  Пойкилотщерморум    олмагла  айры-айры  
нювлярдир. 
Морфоложи  вя  културал  хцсусиййятляриня  эюря  нювляр  чох 
охшардырлар. 
Микобактерийаларын    юкцз  нювц  даща  чох  гара  мал  цчцн 
патоэен  олмагла,  гушлардан  башга,  диэяр    нюв  кянд  тясяррцфаты 
щейванлары вя вящши щейванларда да вярям хястялийини ямяля эятирир. 
Микробактерийаларын  инсан  нювцня,  инсанлардан  башга  гара-
мал, кечи, донуз, ит, пишик вя  меймунлар щяссаслыг эюстярирляр. 
Микобактерийаларын  гуш  нювц  ада  довшагларында  сепсис,  щинд 
донузларында ися йалныз йерли патолоэийа тюрядир.   
Инсан  нювц  щинд  донузларында  йайылмыш  вярям,    ада 
довшанларында ися йерли патолоэийа тюрядир. 
Юкцз    нювц  ися  щяр  ики  лаборатор  щейванында  йайылмыш  вярям 
ямяля эятирир. 
Микобактерийаларын  Атипик  груплары  м  ялумдур  ки,  бунларда 
торпагда вя суда гидаланараг, Саппрофит щяйат тярзи кечирирляр. 
Щейван организминя дцшмцш  
Атипик  микобактерийалар  
Туберкулиня  гаршы  сенсибилизасийа  йарада  билир  вя  бязян  лимфа 
дцйцляриндя  вярямя  бянзяр  дяйишикликляр  ямяля  эялир  ки,  бу  да 

 
70 
диагностиканы  ясаслы  шякилдя  чятинляшдирир.  Атипик  микобактерийалар  
ясасян  гарамалда      аллерэийа  ямяля  эятирир.  Пигмент  ямяля  эятирмя, 
бу груп микроорганизмлярин характерик хцсусиййятляриндяндир. 
Бцтцн  микобактерийалар  –  граммцсбятдир,  аеробдур, 
щярякятсиз  олмагла,  спор  вя  капсула  ямяля  эятирмирляр.  Вярям 
тюрядиъиси  чюпя  бянзяр  формайа  малик  олуб,  узуну  1,5-5  мкм, 
диаметри ися 0, 5 мкм-дир.  
Туршу, эяляви вя спиртин  тясириня давамлыдыр. Бу група аид олан 
бактерийаларын бойанмасы цчцн спесифик методлар тятбиг  олунур ки, 
бунлардан да Тсил-Нилсен методу даща чох истифадя едилир. 
Тсил-Нилсен  цсулу  иля  микобактерийалар,  парлаг-гырмызы  рянэдя 
(диэяр микрофлора –бянювшяйи) бойанырлар. 
Грам  цсулу  иля  бойанма  заманы,  амил  гейри-бярабяр 
бойанараг,  ситоплазмасында  мцхтялиф  бюйцклцкдя  грам  мцсбят 
дяняляр  мцшащидя  олунур  ки,  бюйцк  дяняляр  бактерийанын  цч 
щиссяляриндя  йерляшяир.  Бу  дяняляр  илк  дяфя  Мух  тяряфиндян  1908-ъи 
илдя мцшащидя едилдийиня эюря «мух» дяняляри адланыр. 
Вярям микобактерийалары полиморфизм хцсусиййятиня маликдир. 
Патоложи  нцмунядян  щазырланмыш  йахмаларда,  амил  тяк-тяк, 
йахуд  груп  щалында  мцшащидя  олунур.  Бу  заман  тюрядиъиляр 
коккабянзяр, чюпшякилли, сапшякилли формаларда нязяря чарпыр. 
Вярям  микобактерийаларынын  чятин  бойанма  хцсусиййяти, 
онларын  ситоплазмасында  бойа  маддялярини  бирляшдирян  Липидлярин 
олмасы  иля  ялагядардыр.  Бойанмыш  вярям  бактерийалары,  туршуларын 
тясириндян  рянэини  итирмир.  Бу  микобактерийаларын  мцщцм 
яламятляриндян  сайылыр. Амили    културалашдырмаг  мягсядиля  глисеринли 
ЯПА вя ЯПБ, картофлу аьар, йумурталы-нишасталы вя синтетик зцлалсыз 
мцщитлярдян истифадя едилир. 
Култура 
лянэ 
инкишаф 
етмякля, 
гида 
мцщитляриндя 
микобактерийанын  инсан  нювц  20-30  эцн,  юкцз  нювц  –  20-60  эцн,  
гуш нювц- 11-15 эцн мцддятиндя характерик бой верир. 
Вярям 
тюрядиъиляринин 
айры-айры 
нювляри, 
патоэенлик 
хцсусиййятляриня эюря мцхтялифлик тяшкил едир. 
Беля  ки,  амилин  инсан  нювцня  (  М.туберъулосис)  даща  чох 
инсанлар щяссаслыг эюстярмякля, донуз, пишик, ит, гара мал, хяз дярили 

 
71 
щейванлар да бу нювя щяссаслыг эюстярирляр. Гушлар ися бу нювя щяссас 
дейилдир (попугайлардан башга). 
Вярям тюрядиъилярини културалашдырмаг цчцн електив (сечиъи) гида 
мцщитляриндян истифадя етмяк мягсядя уйьундур. 
Практикада диагностика мягсядиля Петранйани мцщити даща чох 
истифадя едилир. 
Левенштейн  –  Йенсен,  Щелберг  вя  майели  Школников 
мцщитляриндян дя    истифадя етмяк мягсядйюнлцдцр. 
Вярям  тюрядиъилярини  културалашдырмаг  мягсядиля  оптимал 
температур 37
о
С, оптимал пЩ 7,0-7. 2 щесаб едилир.( Нцмуня адятян 
термостатда 3 айадяк сахланылыр). 
М.бовис-я  хас    Петранйани  мцщитиндя  йашылымтыл  калонийа 
инкишаф едир. 
Майели  гида  мцщитляриндя  ися,  мцщитин  сятщини  там  ящатя  
етмяйян галын, бязян назик,  пярдя ямяля эялир. 
Микобактерийаларын башга нювляриндян фяргли олараг М.авиума 
хас  Петранйани мцщитиндя гызылы рянэдя калонийалар ямяля эялмякля 
даща тез бой верир. 
Бярк  гида  мцщитляриндя  М.авиум-нямли  вя  селикли  ярпя  бянзяр 
бозумтул аь йахуд сары рянэли калонийалар ямяля эятирир. 
М.туберкулосис  (инсан  нювц)  ися  Петранйани  мцщитиндя  боз-
сарымтыл гуру калонийа ямяля эятирир. 
Тюрядиъинин юкцз нювцня  бцтцн кянд тясяррцфаты щейванлары вя 
вящши щейванлар, хяздярили щейванлар вя инсанлар, щяссас олмагла, бу 
нювя гушлар гейри-щяссасдырлар. 
Тюрядиъинин  гуш  нювцня  гушлар,  донуз  вя  тясадцфи  щалларда 
чцтдырнаглы щейванлар вя инсанлар щяссаслыг эюстяряряк  йолухурлар. 
Вярям тюрядиъисинин нювляринин тяфриги ( биоложи сынаг ясасында) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
72 
Ъядвял 
Сыра 
№-си 
Вярям  
тюрядиъиляринин  
нювляри 
Патоэенлик 
Щинд  
донузлары 
Ада  
довшанлары 
Тойуглар 

М.туберъулосис  
(инсан нювц) 
Йайылмыш 
 вярям 
Йерли просес 


М. Бовис  
(юкцз нювц) 
Йайылмыш  
вярям 
Йайылмыш 
вярям 


М.авиум  
(гуш нювц) 
Йайылмыш  
вярям 
Вярям сепсиси 
бязян мящдуд 
сащяли 
зядялянмя 
Йайылмыш 
просес 
йахуд 
мящдуд  
сащяли 
зядялянмя 
 
Вярям  чюпляри биокимйяви ъящятдян фяалдыр. 
Гяляви  вя    турш  мцщитлярдя  амил  протеолитик  ферментляр  щасил 
едир.  
Мцщитдя  глисерини,  алкоголу,  бир  сыра  шякярляри,  фосфатлары, 
леситини. Карбамиди, зейтун вя эяняэярчяк йаьыны парчалайыр. 
Вярям  тюрядиъиси  екзотоксин  щасил  етмир,  лакин  бактерийа 
щцъейряси парчаландыгда, йцксяк токсики тясиря малик олан маддяляр 
айрылыр.  Бу  фактордан  вярямин  диагностикасында  аллерэен  кими 
истифадя едилир. 
Вярям  тюрядиъисини  вазелин  йаьы  иля  бирэя  гайнатдыгда  йцксяк 
токсики маддя алыныр ки, бунун да 0. 001 мг дозасы щинд донузуну 
юлдцрцр. 
Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin