Защир ялясэяров



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/26
tarix16.02.2017
ölçüsü1,28 Mb.
#8548
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26

Хястялийин  тюрядижиси  –  Bacillus  anthracis-дир.    Гарайара 
тюрядижиси  Еубажтериалес  сырасына,  Бажиллажеае  аилясиня  аиддир.  Амил  
щярякятсиз, грам мцсбят, капсула вя спор ямяля эятирян аероб чюпляр 
олуб, юлчцсц 5-8 х 1-1,5 мкм –дир. 
Тюрядижи анилин бойалары иля (Нейтрал бойаларла) йахшы бойаныр, 
веэитатив  чюпляр  ясасян  Грам  цсулу  иля,  капсула  Олт,  Романовски-
Эимза,  Лефлер  абысы  иля,  вя  с.  Спорлар  Пешков  цсулу,  Метилен  абысы, 
Тсилйа фуксини иля вя с. бойаныр. Спорлары лйуминиссент микроскопийа 
васитясиля дя ашкар етмяк олар. Хястялийин тюрядижиси Bacillus anthra-
cis  –я  цч  формада  тясадцф  олунур.  Капсула  (хястя  щейванларын 
организминдя, йахуд хцсуси гида мцщитляриндя), Веэетатив (ади гида 
мцщитляриндя),  спорлу  (харижи  мцщитдя,  йахуд  гида  мцщитляриндя 
узун  мцддят  културалашдырылан  заман).  Спорлар  аероб  шяраитдя 
ясасян  15-42
0
Ж  температура  щяддиндя  ямяля  эялир.  Хястялик 
тюрядижисинин вирулентлик факторлары- капсула, агрессинляр вя токсиндир. 
Bacillus  anthracisи  лабораторийа  шяраитиндя  йетишдирмяк  цчцн 
ади гида мцщитляриндян ЯПА, ЯПБ, ЯПЪ-дян истифадя олунур, тюрядижи 
ейни заманда сцд вя картофлу гида мцщитляриндя дя интенсив инкишаф 
едир.  Bacillus  anthracis  37-38
0
Ж  температурада,  нейтрал  вя  зяиф 
гяляви  (пЩ  7,2-7,6)  олан  мцщитлярдя  йахшы  инкишаф  едир.  Тюрядижи 
ялверишли мцщит шяраитиндя ЯПА мцщитиндя ири-йасты, кянарлары сачаглы, 
гейри  шяффаф  Р-формалы  бозумтул  калонийалар,  ЯПБ  мцщитиндя 
културалашдырылан  заман  памбыг  топасына  охшайан  чюкцнтц,  гида 
мцщитинин  сятщиндя  ися  назик  пярдя  ямяля  эялир,  ЯПЪ-мцщитиндя, 
мцщитя  санжылмыш  ийнянин  бойу  истигамятиндя,  башыашаьы  чеврилмиш 
кцкнары  хатырладан  калонийалар  мцшащидя  олунур.  Сцдлц  гидалы 
мцщитлярдя басил йахшы инкишаф едир 3-4 эцндян сонра сцдц чцрцдцр. 
Амил  ъелатини  яридир.  Ганлы  агар  гида  мцщитиндя  Bacillus  anthracis,  
формалашан  калонийаларын  ятрафында  щемолиз  ямяля  эятирмир.  О  

 
16 
жцмлядян 
бу 
хцсусиййятиня 
эюря 
Гара-йара 
тюрядижиси 
антрокоидлярдян  тяфриг  олунур.  Хястялик  тюрядижисиня  (Bacillus  anth-
racis)  хас  олан  спесифик  културал  хцсусиййятляр,  хястялийин  лаборатор 
диагностикасында мцщцм ящямиййятя маликдир. 
Bacillus  anthracis-ин  вирулентли  штамлары  серумлу  ят  пептонлу 
агар  гида  мцщитиндя  йетишдирилян  заман  (йерляшдирилдийи  мцщитдя 
атмосфердя  ЖО

  10-50%  олдугда)  йарым  шяффаф  щамар  С-формалы, 
йахуд  селикли  (М-формалы)  калонийалар  ямяля  эятирир.  Гейд  олунан 
шяраитдя  културалашдырылан  заман  Bacillus  anthracis  гида 
мцщитляриндя капсула ямяля эятирир.  
Пенсиллин  ялавя  едилмиш  гида  мцщитляриндя,  Гара-йара  басилляри 
културалашдырылан  заман,  шар  формасы  ямяля  эятирир  ки,  бунун  да 
мцщцм диагностик ящямиййяти вардыр.  
Давамлылыьы.  Тюрядижинин  вегетатив  формасы  55-60
0
Ж-дя  40 
дягигядян сонра, гайнама температурасында ани олараг мящв олур. 
Эцняшин  дцз  дцшян  шуалары  тюрядижини  бир  нечя  саат  ярзиндя,  мядя 
ширясиндя  ися  амил  30  дягигяйя  мящв  олур.  Bacillus  anthracis-ин 
спорлу  формасы  харижи  мцщитин  мянфи  тясир  амилляриня  чох  давамлы 
олмагла, ялверишсиз мцщит шяраитиндя узун илляр (торпагда щятта 70 ил) 
йашайа  билир.  Спорлу  тюрядижиляр  гайнама  температурасында  45-60 
дягигяйя,  автоклавларда  120
0
Ж-дя  10  дягигяйя  мящв  олур.  Спорлар 
кимйяви  дезинфексийа  едижи  маддялярин  тясириня  дя  олдугжа 
давамлыдыр.  1%-ли  формалин  мящлулу  вя  10%-ли  натриум  гялявиси  2 
саата,  10  %-ли  хлорлу  ящянг  мящлулу  бир  нечя  дягигяйя  тюрядижини 
инактивляшдирилир.  Дезинфексийа  мягсядиля  щямчинин  7%-ли  Щидроэен 
пероксид мящлулу вя 2%-ли глутар алдещидиндян истифадя едилир.  
Епизоотолоъи  мялуматлар.  Гара-йарайа  тябии  олараг  бцтцн  нюв 
щейванлар  щяссаслыг  эюстярирляр.  Гара-йара  хястялийинин  баш 
вермясиндя щейванларын нювц, жинси, йашы, организмин резистентлийи вя 
еляжя дя харижи мцщит амилляринин мцщцм ящямиййят кясб едян ролу 
вардыр. Мцяййян едилмишдир ки, бязи гойун жинсляри, хцсусиля Ялжязаир 
жинсиня  мянсуб  олан  гойунлар,  хястялийин  тюрядижисиня  нисбятян  аз 
щяссаслыг  эюстярирляр.  Кюрпя  вя  жаван  щейванлар  ися  йашлы  фярдляря 
нисбятян хястялик тюрядижисиня даща чох щяссаслыг эюстярирляр.  

 
17 
Хястялийя к/т щейванларындан даща чох гойунлар, гарамал, ат, 
марал, дявя, чамыш, донузлар ися нисбятян аз щяссаслыг эюстярирляр. Ит 
вя  пишикляр  хястялик  тюрядижисинин  йцксяк  дозасы  иля  йолухдурма 
заманы, хястялийя тутулурлар. Лабораторийа щейванларындан аь сичан, 
щинд  донузу,  ада  довшанлары  хястялийя    щяссаслыг  эюстярир  вя 
йолухурлар.  Гушлар  тябии  шяраитдя  бу  хястялийя  гейри-щяссаслыг 
эюстярирляр.  Она  эюря  ки,    гушларын  бядян  температуру  40
0
Ж-дян 
йухары олдуьу цчцн беля бир шяраитдя тюрядижи эенетик олараг  капсула 
ямяля  эятиря  билмир  вя  организмин  дахили  мцщитиндя  антибактериал 
амилляр  тяряфиндян  лизися  уьрайыр.  Хястялик  тюрядижисинин  мянбяйи 
ясасян    хястя  щейванлардыр.  Хястялийя  тутулмуш  щейванларын 
организминдян микроблар няжис, сидик, селик васитясиля харижи мцщитя 
атылыр.  Хястялийя  щяссас  олан  фярдляр,  ясасян  тюрядижинин  щязм 
апаратына  дахил  олмасы  нятижясиндя,  алиментар  йолла  йолухурлар. 
Хястялик  тюрядижиси  саьлам  организмя  ятраф  мцщитдян  гансоран 
щяшаратлар  васитясиля  дя (Трансмиссив  йолла)  дахил  ола  билир.  Аероэен 
йолухмайа надир щалларда тясадцф олунур. 
 Гара-йара    заманы  епизоотолоъи  просес  стасионарлыг  вя 
мювсцмиликля  (пайыз-йай-йаз  мювсцми)  характеризя  олунур.  Гара-
йарайа  ясасян  исти  айларда  тясадцф  олунур.  Лакин  хястялийя  гыш 
айларында  да  раст  эялмяк  мцмкцндцр.  Хцсусиля  хястялийин  баш 
вермясиндя  жидди  тящлцкя  хястяликдян  юлмцш  щейванлар    вя  онлара 
мянсуб олан дяри, эюн, йун, сцмцк вя с. тяряфиндян йарадылыр. 
Тядгигатжыларын  арашдырмаларына  ясасян  мялум  олмушдур  ки, 
хястялийин  баш  вермясиндя  торпаг  амили  ясас  щесаб  едилир.  Мялум 
олдуьу  кими  торпаьа  дцшмцш  патоэен  амил,  спор  формасында  10 
иллярля  анабиоз  щалда  йашайыр  вя  организмя  щяр  щансы  йолла 
(алиментар,  трансмиссив  вя  с.)  дахил  олараг,  хястялийин  баш  вермяси 
цчцн  реал  шяраит  йараныр.  Хястялийин  йайылмасында  щяшаратларын-
эюйцн,  мозалан,  аьжаганад,  пайыз  милжяйи  вя  с.  мцстясна  ролу 
вардыр. 
Щяшаратлар,  Гара-йарайа  тутулмуш,  щямин  хястяликдян  юлмцш 
щейванларын ифразатыны, ганыны соран заман, гара-йара тюрядижилярини 
юз  хортумжугларында  вя  мядяляриндя  2-3  эцн  сахлайараг,  саьлам 

 
18 
щейванлары  санждыгда  йолухдурурлар.  Трансмиссив  йолла  хястялийин 
баш вермяси щейвандарлыгда даща чох мцшащидя олунур. 
Bacillus  anthracis  –ин  ятраф  мцщитя  йайылмасында,  хястяликдян 
юлмцш, 
лакин 
тяляб 
олунан 
байтарлыг 
гануну 
ясасында 
зярярсизляшдирилмямиш  щейван  жясядляри,  ян  горхулу  мянбя  щесаб 
олунур. Хястялик тюрядижиси спор формасында, тябии амиллярля (йаьыш вя 
сел  сулары,  кцляк  вя  с.)  су  мянбяляриня  асанлыгла  йайылырлар.  Хястялик 
тюрядижиси  мянбяйиндян,  тюрядижинин  узаг  мясафяляря  йайылмасында 
вящши щейванларын, хцсусиля дя гушларын мцстясна ролу вардыр.   
Инсанларда  йолухма  ясасян  алиментар  йолла  баш  верир.  Гара-
йара  хястялийиня  инсанлар    хястялийя  тутулмуш  вя  хястяликдян  юлмцш 
щейванларла  тямасда  олдугда  йолухурлар.  Инсанлар,  щямчинин 
тюрядижи  иля  сирайятлянмиш  торпагла  контакт  заманы  да  йолуха  билир. 
Хястялийин баш вермясиндя мцщцм рол ойнайан амиллярдян, тюрядижи 
иля йолухмуш щейван мяншяли ярзаг мящсулларынын истифадяси мцстясна 
ящямиййятя  маликдир.  Гейд  олунан  щалларда  хястялийин  тюрядижиси 
(Bacillus  anthracis)  инсан  организминя  микротравма,  тамлылыьы 
позулмуш  тохума,  йахуд  селик  гишалар  васитясиля  дахил  ола  билир. 
Йолухма  щямчинин  лабораторийа  мцайиняляри  заманы  ишчи  реъимин 
позулмасы  (тящлцкясизлик  техникасы  гайдаларына  дцзэцн  риайят 
етмядикдя)  заманы  да  баш  веря  билир.  Инсанларын  Гара  йара  иля 
йолухмасы  трансмиссив,  щямчинин  аспирасион  (тюрядижи  иля  чирклянмиш 
щаванын няфясалмада гябулу заманы) механизмлярля дя щяйата кечя 
билир. 
Инсанларын 
 
хястялийя 
йолухмасы 
щалларына, 
хцсусиля 
щейвандарлыг сащяси йцксяк инкишаф етмиш юлкялярдя тясадцф олунур.  
Торпаг,  щейван  вя  инсанлар  цчцн  ейни  дяряъядя  инфексийа 
мянбяйидир.  Инсанларын  Гара-йара  хястядийиня  тутулмасы,  гара-йара 
сиряйят етмиш щейванларын ъясяди, щямчинин хястялийя тутулмуш щейван 
хаммалынын  (дяри,  йун,  сцмцк,  буйнуз,  дырнаг)  емалы    иля  мяшьул 
олан заман мцшащидя олунур. 
Инсанларын  хястялийя  тутулмасы,  йолухмуш  ган  соран 
щяшаратларын санчымасы, дишлямяси (трансмиссив йол) щалларында да баш 
веря билир. 

 
19 
Патоэенез.  Гара-йара  басилляри  зядялянмиш  дяри  юртцйц  йахуд 
селик  гишалар  васитясиля  лимфа  системиня  сирайят  едир,  йерли  мцдафия 
механизми зяифляйир, лимфа дцйцнляриндя басилляр сцрятля артыб чохалыр 
вя  ган  дювраны  системиня  дахил  олур.  Бунунла  ялагядар  олараг 
септисемийа инкишаф едир вя организмин интоксикасийасы баш верир. Бу 
заман ганда оксиэенин мигдары азалыр, туршу-гяляви нисбяти позулур, 
ган  лахталанма  габилиййятини  итирир.  Организмдя    тюрядижи,  капсула 
ямяля  эятирир  вя  бунунла  ялагядар  олараг  басил  фагоситоза  уьрамыр. 
Токсин щасил едир, парчаланмыш фагоситляр тохумада шиш ямяля эятирир. 
Амил  щямчинин  протеаза  щасил  едир  ки,  бу  да  щцжейря  зцлалыны 
парчалайыр.  
Хястялийин  эедиши  вя  клиники  яламятляри.  Хястялийин  инкубасийа 
дюврц  щейванларда  1-3  сутка,  инсанларда  ися  8  эцндян  2-3 
щяфтяйядяк  давам  едя  билир.  Инкубасийа  дюврц  организмин 
резистентлийиндян, 
иммунобиолоъи 
реактивлийиндян, 
тюрядижинин 
вирулентлийиндян  вя  организмя  дахил  олма  йолундан  асылы  олараг 
дяйишя  биляр.  Гара-йара  хястялийи  илдырымвари,  ити,  йарымити,  щямчинин 
бязи щалларда хроники вя абортив эедишатла характеризя олунур.  
Илдырымвари эедиш заманы (гойун вя кежиляр, атлар, гарамал цчцн 
характердир.) щяйяжанланма, дахили бядян температурун йцксялмяси, 
тяняффцс вя нябзин тезляшмяси, эюрцнян селик гишаларын сианозлашмасы 
баш вермякля, щейван эюзлянилмядян, ани олараг йыхылыр, гыж олмадан 
юлцр.  Бу  эедишат  заманы  хястялик  бир  нечя  дягигядян  бир  нечя  саата 
гядяр давам едир. 
Ити  эедиш  заманы  (ирибуйнузлу  щейванлар  вя  атлар  цчцн 
характерикдир)  дахили  бядян  температурасы  42
0
Ж-дяк  йцксялир, 
щалсызлыг,  йемдян  имтина,  гарамалда  лактасийанын  ани  олараг 
дайанмасы,  цряк  фяалиййятинин  позулмасы,язялялярдя  титрямя,  нябзин 
вя  тяняффцсцн  тезляшмяси,  баьырсагларда  газ  топланмасы,  исщал  вя 
гябзлик йараныр. Боьаз щейванларда баласалма (аборт) баш верир. 
Агонал  (жанвермя  дюврц)  дюврцндя  бцтцн  щейванларда  тябии 
дяликлярдян ганлы-кюпцклц майе ахыр. Бу эедишат 2-3 эцн давам едир 
вя 100% юлцмля нятижялянир. 
Йарым  ити  эедишат  заманы  хястя  щейванларда  мейдана  чыхан 
килиники яламятляр, ити эедишдя олдуьу кимидир. 

 
20 
Йарымити  эедиш  заманы  бязян,  клиники  яламятляр  бирузя  вермир, 
хястя саьалмыш кими эюрцнцр. Хястялийин эедишаты 8 эцня гядяр давам 
едир  вя  вахтында  мцалижя  апарылмаса  юлцм  баш  верир.  Бу  эедиш 
заманы  хырда  буйнузлу  щейванлар  цчцн  ясас  характерик  жящят  йелин 
вя  жинсиййят  органлары  нащиййясиндя  дяринин  щиперемийасы  вя 
шишкинляиклярин мцшащидя олунмасыдыр.  
Абортив  эедишат  формасына  тясадцфи  щалларда  раст  эялмякля 
дахили  бядян  температурасынын  нисбятян  зяиф  дяряжядя  йцксялмяси, 
хятялик  цчцн  характерик  олан  клиники  яламятлярин  мцшащидя 
олунмамасы иля характеризя олунур, ясасян саьалма иля нятижялянир.  
Хястялийин  хроники  эедишаты  нятижясиндя  щейванларда  кяскин 
арыглама  баш  верир.  Донузларда  ися  бойун  нащиййясиндя  лимфа 
дуйумляри  илтищаблашараг,  кяскин  бюйцйцр.  Хроники  эедиш  заманы 
хястялик 2-3 ай давам едя билир.   
 Хястялик  йерли-локал  (карбункулйоз  вя  септики)  формаларда 
юзцнц  бирузя  верир.  Патолоъи  просесин  локализасийа  йериндян    асылы 
олараг, хястялийин   дяри, баьырсаг вя аь жийяр формалары мювжуддур. 
Карбункулйоз  форма  лянг  эедир  вя    5-7  эцн  чякя  билир.  Бу 
заман  бядянин  мцхтялиф  нащийяляриндя  карбункуллар  инкишаф  едир, 
ямяля эялян шишляр бярк консистенсийайа малик олмагла, исти вя аьрылы 
олур.  Сонра  ися  щямин  шишляр  сойуг  вя  аьрысыз  олур.  Формалашан 
шишлярин  мяркязиндя  некрозлашма  вя  йара  ямяля  эялир.  Хястялийин 
баьырсаг  формасы  дахили  бядян  температурасынын  йцксялмяси,  мядя-
баьырсаг  трактынын  функсионал  фяаллыьынын  позулмасы,  ишэянбянин 
фяалиййятинин  дайанмасы  иля  характеризя  олунмагла,  ганла  гарышыг 
щалда исщалын баш вермяси мцшащидя олунур. Бу заман ганла гарышыг 
сидик ифразыда характерикдир. 
Аь жийяр формасына тясадцфи щалларда раст эялинир. Хястялийин аь 
жийяр  формасы  заманы  пневмонийа  вя  аь  жийярлярдя  шишкинликляр 
формалашыр. 
Инсанларда  хястялийин  инкубасийа  дюврц  8  саатдан  2-3  эцня 
гядярдир.  Хястяликля  йолухма  заманы,  инсанларда  ясасян  (95-97%) 
дяри формасына тясадцф олунур. Дяри формасы заманы леталлыг 2-3 %-я 
гядярдир.  Йайылмыш  форма  заманы  леталлыг  100%  олмагла,  юлцм  2-3 
эцн ярзиндя инфексион-токсики шок нятижясиндя баш верир. 

 
21 
Гара-йара  инсанларда  дяри,  аь-ъийяр  вя  баьырсаг  формасында 
мцшащидя  олунур.  Хястялийин  гейд  олунан  формалары,  хястялик 
тюрядиъисинин организма дахил олдуьу йолдан асылы олараг баш верир. 
Инсанларда хястялийин ян чох дяри формасына тясадцф олунур ки, 
бу заман дяри сятщиндя карбункуллар (йаралар) ямяля эялир. 
Зядялянмиш  дяри  юртцйц  васитясиля  организмя  дахил  олмуш 
Баъ.антщраъис,  2-3  сутка  кечмиш  дахил  олдуьу  йердя  хырда, 
шишкинлянмиш  гырмызы  лякялярин  цзяриндя  тядриъян  Сары  йахуд 
гырмызымтыл  майе  иля  долу  сулуг  формалашыр.  Даща  сонра  сулуг 
партлайараг,  йериндя  кянарлары  шишкинли  чухур  мейдана  эялир. 
Чухурун  мяркязи  некрозлашараг  гаралмаьа  башлайыр.  Чухурун 
ятрафында хырда сулуглар ямяля эялир. 
Чухурун  мяркязи  щиссяси  гара-гящвяйи  рянэдя  мцшащидя 
олунмагла бязян ириляйир. Патолоэийайа уьрамыш сащяляря йахын лимфа 
дцйцнляри  шишкинляшяряк,  илтищаблашыр.  Беля  олдугда  хястялярдя  бядян 
температуру  кяскин  йцксялир  (39-40
о
Ъ),  хястянин  цмуми  вязиййяти 
писляшир. Вахтында дцзэцн мцалиъя курсу там саьалмаьа сябяб олур. 
Бязян 
диагнозун 
эеъикмяси, 
мцалиъянин 
вахтында 
апарылмамасы,  хястялийин  септики  формасына  сябяб  олур  ки,  бу  да 
хястянин юлцмц иля нятиъялянир. 
Инсанларда Гара-йаранын баьырсаг формасы, Гара-йара иля хястя 
щейванларын  ят  вя  диэяр  ярзаг  мящсулларындан  истифадя  едян  заман 
баш верир. 
Хястялийин  бу  формасына  надир  щалларда  раст  эялинир  ки,  бу 
заман  баш  аьрысы,  гусма,  цмуми  щалсызлыг,  гарын  аьрысы  кими 
яламятляр мейдана чыхыр. Ганлы исщал вя цряк фяалиййятинин зяифлямяси 
дя хястялийин баьырсаг формасы цчцн характерик яламятляр сайылыр. 
Инсанларда  хястялийин  баьырсаг  формасы  чох  аьыр  кечмякля, 
адятян юлцмля нятиъялянир. 
Хястялийин  аь  ъийяр  формасы,  хястялик  тюрядиъисинин  аспирасион 
йолла тяняффцс апаратына дахил олмасы нятиъясиндя баш верир. 
Хястялийин  бу  формасы  заманы  цмуми  щалсызлыг,  бядян 
температурунун  йцксялмяси,  баш  аьрысы,  тярлямя,  гуру  вя  аьрылы 
юскцряк, дюш гяфясиндя кяскин аьрылар характерик яламятляр сайылыр. 

 
22 
Гара-йаранын баьырсаг вя  аь ъийяр формалары вахтында мцалиъя 
едилмядикдя юлцмля нятиъяляня биляр. 
Патолоъи-анатомики дяйишикликляр. Гара-йара хястялийиндян юлмцш 
щейванларын йарылмасы гяти олараг гадаьандыр. Юлцмдян сонра жясяд 
мющкям  шишир  вя  сцрятля  чцрцмя  баш  верир.  Тябии  дяликлярдян  ганлы-
кюпцклц  инфилтрат  ахыр.  Дяриалты    тохумада  серозлу-щеморроъи  майе 
мцшащидя  олунур.  Хястялик  заманы  ган  лахталанмамыш  олмагла, 
тцнд гырмызы рянэдя мцшащидя олунур. Лимфа дцйцнляри бюйцмякля, 
гаражийяр  вя  бюйрякляр  долуганлы,  аьжийяр  вя  цряк  щиперемийалы 
олмагла,  цзяриндя  ган  саьынтылары  мцшащидя  олунур.  Хястялик 
нятижясиндя далаг  характерик кяскин бюйцмякля, пулпасы йумшалмыш 
олур. Назик баьырсаг шюбясиндя, баьырсаьын селик гишасы щиперемийалы 
вя  ган  саьынтылы  олмагла,  баьырсаг  мющтявиййаты  дуру  вя  ган 
рянэиндя  мцшащидя  олунур.  Йоьун  баьырсагда  характерик 
дяйишикликляр  нязяря  чарпмыр.  Бязян  ися  дцз  баьырсаьын  селик 
гишаларында  карбункуллар  мцшащидя  олунур.  Баш  бейин  вя  онурьа 
бейинин ган саьынтылы вя щиперимийалы олмасы диггяти жялб едир. 
Диагноз.  Хястялийя  епизоотолоъи  хцсусиййятляр  вя  клиники 
яламятляр  нязяря  алынараг,  лабораторийа  мцайиняляри  ясасында  дягиг 
диагноз гойулур. 
Патолоъи материал. Бактериолоъи анализ мягсядиля лабораторийайа, 
хцсуси  йарма  гайдаларына  ямял  олунмагла,  щейванлардан  патолоъи 
материаллар  эютцрцляряк  эюндярилир.  Бу  мягсядля  хястя  йахуд 
хястяликдян  юлмцш  щейванларын  гулаьынын  сятщи  ган  дамарларындан 
тящлцкясизлик гайдаларына жидди риайят етмякля (асептика гайдаларына 
жидди  ямял  етмякля),  ган-эютцрцляряк  (щяшаратлардан  горунмаг 
шяртиля)  бир  нечя  яшйа  шцшяляри  цзяриндя  галын  ган  йахмалары 
щазырланараг,  щавада  гурудулуб,  пергамент  каьыза,  даща  сонра 
полиетилен  вярягяйя  бцкцляряк,  сынмайан  гутуйа  (габа)  гойулур  вя 
лабораторийайа  эюндярилир.  Ган  дамласыны  ади  шякяр  вя  тябаширя  
щопдуруб эюндярмяк дя мцмкцндцр. 
Патолоъи  материал  олараг  гулаг  нцмуняси  дя  эюндярмяк 
мягсядя  уйьундур.  Бу  мягсядля  юлмцш  щейванын  гулаьыны  (алт 
щиссядя  галан)  кясиб  эютцрмяк  цчцн,  гулаьын  кюк  нащийясиндян  ики 
тяряфли  лигатура  гойулараг  кясилир,  кясилмиш  нащийя  бир  гайда  олараг 

 
23 
даьланыр  вя  йахуд  кристалл  калиум  пермарганат,  фенол,  формалинля 
кясилмиш  нащиййяйя тясир едилир. Гулаг нцмуняси 3%-ли Бор йахуд, 3-
5%-ли  Карбол  туршусу  щопдурулмуш  парчайа  бцкцлцр,  полиетилен 
юртцкля  ящатяляняряк,  сынмайан  габда  лабораторийайа  эюндярилир. 
Хястяликдян юлмцш щейван-ларын жямдяйиндя интенсив жцрцмя просеси 
башладыьына эюря, патолоъи-нцмуня тяжили олараг эютцрцлцб лаборато-
рийайа  эюндярилмялидир.  Чцрцдцжц  бактерийалар,  гара  йара 
тюрядижиляринин антогонисти олдуьуна эюря, жямдякдя  Bacillus anth-
racis    лизися  уьрайыр.  Буну  нязяря  алараг  тязя  юлмцш  щейван 
жясядиндян  ялдя  олунмуш  материалын  лабораторийайа  тяжили  олараг 
чатдырылмасы,  лабораторийа  мцайинясинин  етибарлылыьы  (нятижянин 
дцзэцнлцйц) бахымындан олдугжа важибдир. 
Хястялянмиш  щейван  мяжбурян  кясилян  заман,  Гарайарайа 
шцбщя  йаранырса,  бу  заман  далаг,  гара  жийяр,  лимфа  дцйцнляри 
эютцрцляряк лабораторийайа эюндярилир. 
Патолоъи  материалын  тез  эюндярилмяси  мцмкцн  олмадыгда, 
нцмуня  мцтляг  консервляшмялидир.  Гара-йарайа  дягиг  диагноз 
бактериолоъи  вя  серолоъи,  мцайинялярин  нятижяляри  ясасында  гойулур. 
Бактериолоъи  мцайиня  заманы  микроскопийа,  тямиз  културанын 
алынмасы,  (тюрядижинин  културал  вя  биокимйяви  хцсу-сиййятляринин 
юйрянилмяси), биолоъи сынаг щяйата кечирилир. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
24 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Гара йара заманы патолоъи-материалын мцайиня схеми. 
 
Микроскопийа:  Патолоъи  материалдан  щазырланмыш  йахмалар 
спирт-ефир  гарышыьында  фиксасийа  олундугдан  сонра,  ясасян  Грам 
цсулу иля бойаныр. Бойама мягсядиля Михин вя Романовски-Эимза 
цсулларындан  да  истифадя  олунур.  Орган  вя  тохумалардан 
щазырланмыш  йахмаларда,  Гара-йара  тюрядижиляри  капсула  ичярисиня 
алынмыш  формаларда,  гида  мцщитляриндян  (ЯПА,  ЯПБ,  ЯПЪ) 
формалашан  калонийалардан  щазырланмыш  йахмаларда  ися,  тюрядижиляр  
Тядгиг олунан 
материал 
НаЪл физиоложи 
мящлулунда 
емулсийа 
Асколи  
реаксийасы 
Аь сичаны  
йолухдурма 
ЯПА 
Йахманын  
микроскопийасы 
80
0
Ъ-дя 20 дяг 
гыздырма 
Чяп ЯПА  
(0,01 т.в./мл.) пенсиллин 
ялавя етмяк (мирвари 
феномени) 
Чяп ЯПА 
Чяп Агар 
Биоложи сынаг  
(аь чисан йахуд 
щинд донузу) 
Културалаш-
дырмаг 
Ганлы Агар 
Ганлы булйон 
ЯП желатин 
Сцд  

 
25 
Грам  мцсбят  стрептобасилляр  формасында  хцсуси  дцзцм  ямяля 
эятирирляр ки, бунунда диагностик ящямиййяти вардыр. 
Тямиз  културанын  алынмасы.  Бу  мягсядля  яввялжя  патолоъи-
материалдан  нцмуня  эютцрцляряк  ЯПБ  гида  мцщитиня  якилир  вя  бир 
суткадан  сонра,  ону  20  дягигя  75-85
0
Ж  температурда  термостатда 
гыздырмаг мяслящят эюрцлцр. Бу заман йад микроорганизмляр мящв 
олур,  гара-йара  тюрядиъиляри  ися  саь  галыр.  Бактериолоъи  анализ 
мягсядиля  нцмуня  ясасян  ят  пептонлу  агар  гида  мцщитя  якиляряк, 
културалашдырылыр вя хястялик тюрядижисинин тямиз културасы ялдя олунур. 
Биолоъи  сынаг.  Хястялийин  диагностикасы  мягсядиля  лабораторийа 
щейванларынын (аь сичан, щинд донузу, ада довшаны) йолухдурулмасы 
олдугжа  мягсядйюнлцдцр.  Бу  мягсядля  тядгиг  олунан  патолоъи 
нцмунядян аз мигдар эютцрцляряк физиолоъи мящлулда дурулдурулур, 
дяри  алтына  аь  сичанлара  0,1  мл,  щинд  донузларына  0,3  мл,  ада 
довшанларына  ишя  0,5  мл  дозада  инйексийа  едилир.  Йолухдурулмуш 
лабораторийа  щейванлары  24-72  саатдан  сонра  юлцр.  Юлмцш  тяжрцбя  
щейванлары  изолйасийа  шяраитиндя  йарылараг,  жидди  тящлцкясизлик 
техникасы  гайдаларына  ямял  олунмагла,  бактериолоъи  анализ  апарылыр 
вя хястялийя дягиг диагноз гойулур. 
Гара  йара  хястялийинин  диагностикасында  хястялийин  тюря-
дижисинин морфолдоъи вя  културал хцсусиййятинин юйрянилмяси мцщцм 
ящямиййят  кясб  едир.  Гара-йаранын  диагностикасы  иля  мяшгул  олан 
заман,  айрылмыш  културалар  тядгиг  олунараг,  тюрядижинин 
щярякятлийинин,  щемотолоъи  хцсусиййятляринин,  гара-йара  бактерии-
офагына щяссаслыьынын, пенсиллин сынаьынын («мирвари феномени» тести), 
патоэенлийинин юйрянилмяси диггят мяркязиндя олмалыдыр. Гара-йара 
тюрядижиси сапрофит басиллярдян диференсасийа олунмалыдыр. Тюрядижинин 
сапрофит басиллярдян тяфриги  яламятляри  жядвялдя тягдим едилмишдир. 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
26 
 
 
 
Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin