Дцнйанын яксяр юлкяляри цчцн эяляъяк даща йахшы эюрцнся дя, бир сыра



Yüklə 145,42 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix22.02.2017
ölçüsü145,42 Kb.
#9170

 

1

     ЭИРИШ 



 

 

Дцнйанын  яксяр  юлкяляри  цчцн  эяляъяк  даща  йахшы  эюрцнся  дя,  бир  сыра 

кяскин  мягамлар  глобал  перспективляри  радикал  шякилдя  дяйишя  биляр.  Дцнйанын 

йарысы  ярзаг  вя  енержинин  гиймятляринин  артмасы,  иглим  дяйишикликляри,  грунт 

суларынын сявиййясинин ашаьы дцшмяси, дювлятлярин тяняззцлц, ящалинин адамбашына 

дцшян  су,  ярзаг  вя  енержи  ещтийатлары  тяъщизатынын  азалмасы,  сящралашма,  сийаси, 

игтисади  вя  еколожи  сябяблярдян    миграсийанын  чохалмасы  иля  шяртлянян  сосиал 

гейри-сабитлик  вя  амансызлыг  тящлцкяси  иля  цзляшмишдир.  Инэилтяря 102 ян  щяссас 

юлкянин сийащысыны тяртиб етмишдир. АБШ Щярби-Дяниз Мяркязи билдирмишдир ки, 46 

юлкя (1, 2 милйард  инсан)  щярби  мцнагишя  тящлцкяси  иля  гаршылашмышдыр.Бундан 

башга, 56 дювлят (1. 2 милйард  инсан)  сийаси  гейри-сабитлик  тящлцкяси  алтындадыр. 

2008-ъи  илин  орталарында  дцнйада 14 антиекстремист  мцнагишя  мцшащидя 

олунмушдур ки, бу да 1000 няфярдян артыг шяхсин юлцмц иля нятиъялянмиш 2007-ъи 

илля  мцгайисядя 1 ващид  аздыр.  Беля  мцнагишяляр  бцтцн  дцнйада:  Африкада, 

Асийада,  Шимали  вя  Ъянуби  Америкада,  Йахын  Шяргдя  баш  вермишдир.  ФАО 

(БМТ Ярзаг вя Кянд Тясяррцфаты Тяшкилаты) эюстярир ки, 37 юлкя инкишаф етмякдя 

олан юлкялярин артан тялябаты, нефтин гиймятинин йцксяк олмасы, биоложи йанаъаг 

щазырланмасы цчцн кянд тясяррцфаты биткиляриндян истифадя, эцбрялярин гиймятинин 

йцксяк олмасы, сящмлярин уъузлашмасы вя базар мющтякирлийи сябябиндян ярзаг 

бющраны  иля  цзляшмишдир.  Бцтцн  дцнйа  цзря  ярзаьын  гиймяти  галхыр.  Мясялян, 

буьда  вя  дцйц  дахил  олмагла,  дянли  биткилярин  гиймяти 2006-ъы  илдян  етибарян   

29%  артымшдыр. 3 милйарда  йахын  инсан  эцндя 2 доллардан  аз  газандыьындан, 

дювлятляр  ярзаьын  гиймятини  тянзимлямядян,  елми  кяшфляр  вя  инсанларын  пящриз 

зювгляринин  дяйишдирилмяси  эерчякляшдирилмядян  глобал  бющран  гачылмаздыр. 

Лакин  елми-техники  тярягги,  йени  технолоэийаларын  мейдана  чыхмасы,  тящсилин 

сявиййясинин  йахшылашмасы  дцнйаны  йахшылыьа  доьру  дяйишя  биляр.  Бу  заман  

ъямиййятин вя дювлятин сярт вя етинасыз мцнасибяти, пис тящсил, коррупсийа вя с. 

цзцндян  инсан  истедадынын  итирилмяси,  яйлянъяляр  сащясиня  нящянэ  капитал 

гойулушлары,  сары  мятбуатын  эениш  йайылмасы,  кейфиййятсиз  ярзаг  мящсуллары  вя 

гаршы дуран груплашмалар кими мянфи амилляри нязяря алмаг зяруридир.      



 

2

 



Беля  мянфи  амиллярин  азалмасы  дцнйада  вязиййятин  йахшылашдырылмасы 

наминя  ишляйя  биляъяк  йени  ещтиатларын  вя  истедадларын  тязащцр  етмясиня  имкан 

веряъякдир.  АБ  башда  олмагла  дцнйа  бирлийи  АБШ  вя  Чини 10 илдян  сонра 

оксидляшмиш  газ  туллантыларыны  азалтмаьа  имкан  веяряъяк  глобал  енержи  системи 

йаратмаьа    вадар  едярся,  ня  олаъаг?  Дювлятляр  юз  эцъцнц  тящсил  системинин 

йахшылашдырылмасына  йюнялтсяляр,  ня  баш  веряъяк?  Сийасятчиляр  юз  сяйлярини 1-ъи 

фясилдя гойулмуш 15 глобал проблемин щялли цчцн бирляшдирсяляр, ня олар? Дцнйа 

бирлийи сямярясиз ишляря даща аз вахт сярф ется, ня баш веряр?    

 

Миниллийин  лайищяси  артыг 12 ил  ярзиндя  эяляъяйин  тядгиги  иля  мяшьул  олур. 



Айдындыр  ки,  дцнйада  глобал  проблемлярин  щялли  цчцн  ещтийатлар  мювъуддур. 

Лакин дцнйанын щярякятляриндя истигамятлилик вя ащянэдарлыг чатышмыр. Биз, илк 

нювбядя,  дцнйада  мювъуд  олан  системляри  йахшылашдырмаг  цчцн  щягигятян   

бцтювлцкдя дцнйа щаггында ян там мялумат ялдя етмясинин зярури олдуьу илк 

нясилик.  Биз  бцтцн  дцнйанын  инсанлары  иля  Интернет  васитясиля  цнсиййят  сахлайа 

билян илк инсан няслийик. Биз мцхтялиф ещтийатлардан истифадя етмяк вя бизя глобал 

вя  локал  проблемляримизин  щяллиндя  кюмяк  эюстярян  инсанлара  мцраъият  етмяк 

имканына  маликик.  Дюврцмцз,  щягигятян,  тарихин  надир  мягамыны  тяшкил  едир. 

Мобил  телефонларын,  Интернетин,  бейнялхалг  тиъарятин,  реактив  тяййарялярин 

мейдана  чыхмасы  иля  бяшяриййятин  щяйатынын  йахшылашдырылмасы  цчцн  глобал 

стратеэийалар йаратмаьа габил йени мцстягил топлум мейдана чыхмышдыр.   

 

Глобал стратеэийа ишляниб  щазырланмадан иглим дяйишиклийиня наил олмаг, 



бейнялхалг  ъинайяткарлыьын  кюкцнц  кясмяк,  чятин  саьалдылан,  инсанлары  кцтляви 

сурятдя  мящв  едян  хястяликляри  йайан  шяхсляри  зярярсизляшдирмяк  мцмкцн 

дейилдир.  Щяйатын  мцхтялиф  сащяляриндя  йени  технолоэийалардан  истифадя  цчцн 

глобал стратежи системлярин йахшылашдырылмасы вахты чатмышдыр. Мясялян, тарлаларын 

ичмяли  су  иля  суварылмасындан  шор  су  иля  суварылмасына  кечид,  газ  

мцщяррикляринин  електрик    мцщяррикляри  иля  явязлянмяси,  ят  мящсуллары 

тядарцкцнцн  азалмасы,  силащлара  чякилян  мясрфлярин  ихтисары,  сящиййя  вя  ятраф 

мцщитин мцщафизяси хяръляринин артырылмасы вахты чатмышдыр.        

 

 


 

3

Айры-айры  дювлятляр  цчцн  стратеэийалар  БМТ  тяшкилатлары  иля  гаршылыглы 



фяалиййятдя  йарадыла  вя  мцхтялиф  експертлярин  сяйляринин  ялагяляндирилмяси  вя 

ващид  глобал  стратеэийанын  йарадылмасы  мягсядиля  университетлярин,  мцхтялиф 

бейнялхалг вя гейри-щюкумят тяшкилатларынын аналожи тяърцбясиндян истифадя едя 

билярляр.  Бу  щалда  милли  суверенлик  итирилир,  лакин  беля  иткиляр  демократийанын 

азалдылмасы,  бейнялхалг  ъинайяткарлыг,  иглим  дяйишикликляри,  биоложи  силащдан 

истифадя  едян  айры-айры  шяхсляр  тяряфиндян  тящлцкя,  грунт  суларынын  сявиййясинин 

ашаьы дцшмяси нятиъясиндя цмуми мииграсийа кими проблемлярин щялли имканы иля 

компенсасийа олунур. Бу,  цмумдцнйа дювлятинин йарадылмасынын зярурилийини 

ифадя  етмир,  садяъя,  цмумдцнйа  идаряетмясинин  йарадылмасынын  ваъиблийини 

ифадя  едир,  чцнки  щамы  тяряфиндян  гябул  олунмуш  гайда  вя  нормалара  риайят 

етмякля ишлямяк вя глобал проблемляри щялл етмяк гат-гат асандыр.  4-ъц фясилдя 

глобал проблемлярин гаршысынын алынмасынын ян йахшы стратеэийасынын йарадылмасы 

мягсядиля дювлятляр вя БМТ тяшкилатлары арасында гаршылыглы фяалиййятин зярурилийи 

вурьуланыр.  

Бцтцн  дцнйада  гярарларын,  хцсусиля  кюклц  шякилдя  йени  гярарларын  гябул 

едилмяси  просесляри,  адятян,  лянэ  вя  сямярясиз  шякилдя  ъяряйан  едир.  Даща  чох 

инсанын  гярарларын  гябулу  просесиндя  иштиракы  зяруридир,  бу,  шяффаф  (ачыг) 

системлярин  йарадылмасы,  демократикляшдирмя  вя  интерактив  КИВ  сайясиндя 

мцмкцнляшир.       

Хошбяхтликдян, дцнйа  щяр йердя гярарларын гябулуна коллектив зяканын 

ъялб  едилмясиня  доьру  ирялиляйир.  Щяйатын  бязи  сащяляриндя  коллектив  зякадан 

истифадя  чятинлик  доьура  биляр,  лакин  гейд  олунмалыдыр  ки,  дцнйада  вязиййятин 

йахшылашдырылмасы  коллектив  зяканы  ъялб  етмядян  мцмкцнсцздцр.  Дцнйа  ярзаг 

бющраны  вя  иглим  дяйишикликляри  бейнялхалг  бирлийин  диггятини  кцтляви  аълыьын  вя 

глобал истиляшмянин гаршысынын алынмасы цчцн глобал стратеэийаларын йарадылмасы 

зярурятиня ъялб етмишдир. Бялкя дя артыг йени бейнялхалг сийасятин йеридилмяси вя 

гярар гябулу системинин йарадылмасы вахты чатмышдыр.   

 

 



 

 

4

 



Нязярдян кечирмяк цчцн бязи фактлар 

 

 

2008-ъи илин ийулунда Йер кцрясинин ящалиси  6.677 милйард няфяря чатыб. Бу 

эюстяриъи илдя 1.16% артыр. 2007-ъи илдя игтисади артым 4.9%,  йяни рясми валйута 

мязяннясиня  эюря,  ящалинин  адамбашына 66 трилйон,  йахуд  алыъылыг 

габилиййятинин  паритети  нязяря  алынмагла 55 трилйон    тяшкил  етмишдир  (бу  рягям 

БВФ тяряфиндян щесабланмышдыр). Беляликля, дцнйада ящалинин адамбашына эялир 

тяхминян 4 % артмышдыр.  

 

Бу ил Чин жэюрцнмямиш уьурлар газанмышдыр. О, Интернет истифадячиляринин 



сайан  эюря  АБШ-ы  ютмцш  вя  дцнйа  лидериня  чеврилмиш,  Йапонийаны  ютяряк, 

игтисади инкишаф вя автомобил истещсалы бахымындан дцнйада икинъи йеря чыхмыш, 

АБШ-ы ютмцш вя йалныз Алманийадан эери галараг ямтяя дювриййясинин щяъминя 

эюря  дцнйада  икинъи  йеря  чыхмышдыр,  мобил  телефонларын  сайына  эюря  дцнйа 

лидериня  чеврилмишдир.  Бу  заман  Чм  Интернет  истифадячиляринин  сайынын  учоту 

цсулуну Интернетдян щяфтядя бир саат истифадя едян шяхслярдян Интернетдя йарым 

илдя бир дяфя истифадя едян шяхсляря дяйишмишдир.      

 

Информасийа  технолоэийалары  инсанларын  щяйатында  эетдикъя  даща  бюйцк 



рол  ойнамагдадыр.  Инсанын  щяйатында  Интернетин  ролу  тядриъян  дяйишяряк  ади 

информасийа сахланъындан истифадячинин юзцнцн формалашдырдыьы системя чеврилир. 

Интернет фактики олараг истифадячи цчцн бярабяр тяряфдаша чеврилир, ейни заманда, 

коллектив интеллектя маликдир вя ани биликляр тягдим едя биляр, бцтцн дцнйа цзря 

бяшяриййяти  бирляшдирир.  Щазырда  тяхминян 1, 4 милйард  инсан  (дцнйа  ялалисинин 

21%-и)  Интернетдян  истфиадя  едир  ки,  онларын  37.6%-и  Аисйада,   27.1%-и 

Авропада,  17.5%-и  Шимали  Америкада  йашайыр.  Интернет  вя  мобил  телефонлар 

бяшяриййятя  цмумдцнйа  биликляриня  йол  тапмагда  кюмяклик  эюстярир.  2008-ъи 

илдя 3,3  милйард  инсан  мобил  телефонлардан  истифадя  едир.  Лакин  Интернетдя 

истифадя  едилян  мцмкцн  видеоялавялярин  сайы 60%  артмышдыр  вя  сцрятля  

артмагда давам етмякдядир.  

 


 

5

Бу ися Интернетин ишини хейли лянэидир вя артыг йахын эяляъякдя бяшяриййятин 



информкасийаны  Интернет  васитясиля  дейил,  видеофайллары  бирбаша  компцтерляря 

гошмагла ютцрмяси даща ращат олаъаг, йа да Интернет шябякясинин структурунун 

тамамиля  дяйишмяси  зяруряти  йаранаъагдыр.  Африкада  ГИЧС  инфексийасына 

йолуханларын  вя  хястяляринин  сайы  азалмышдыр.  Дцнйа  информасийа  мянбяляри 

хябяр верирляр ки, ГИЧС-ин йайылмасы хейли азалмышдыр, онун зирвя нюгтяси 90-ъы 

иллярин сонунда мцшащидя олунмуш, ГИЧС хястяляринин сайы илдя 3 милйон няфяри 

ютмцшдцр. Лакин Шярги Авропада вя Асийада ГИЧС инфексийасына йолуханларын 

сайы щяля дя  бюйцкдцр. Сон 5 илдя инкишаф етмякдя олан юлкялярин игтисадиййаты 

орта щесабла илдя 7 %  артмышдыр.  

Бу  эюстяриъилярин  гаршылыьында  йохсуллуг  сявиййяси,  Сящрадан  ъянубда  

йерляшян  реэионун  Африка  дювлятляри  истисна  олмагла,  2000-2015-ъи  иллярдя 

йарыбайары азалмышдыр. Инкишаф етмякдя олан юлкялярдя эялири .эцндя 1 доллардан 

аз олан адамларын сайы 1990-2004-ъц илляр ярзиндя 278 милйона, сон 5 илдя 159 

милйона  гядяр  азалмышдыр,  щалбуки  инкишаф  етмякдя  олан  юлкялярин  ящалиси 1 

милйарда гядяр артмышдыр.     

 

Буна  бахмайараг,  дцнйада  щяля 3 милйапд  адамын  эялири  эцндя 2 



доллардан  аз  тяшкил  едир.  Йохсуллар  вя  варлылар  арасында  азад  тиъарят  вя 

мянявиййат  ясасында  гурулан  йени  стратеэийанын  йарадылмасы  зяруридир.  Бу, 

ъямиййятин  тябягяляшмясини  ашаьы  салмаьа  вя  йохсул  ящалинин  инкишаф  етмиш 

юлкяляря миграсийасындан гачмаьа кюмяк едяъякдир.   

 

Сон  вахтлар 40-а  гядяр  йени  хястялик  мейдана  чыхмышдыр.  Цмумдцнйа 



Сящиййя Тяшкилаты сон 5 илдя 11990-дян артыг епидемийа гейдя алмышдыр, бу эцн 

мялум олан 20 хястялийин дярманларла мцалиъяси мцмкцнсцздцр. Сары гыздырма 

вя  вяба  кими  кющня  хястяликляр  йенидян  мейдана  чыхмышдыр.  Ушаг  юлцмцнцн 

эюстяриъиси  йцксяк  олараг  галыр,  ушагларын  цчдя  бириндян  чоху  щяйатынын  илк 28 

эцнцндя  щялак  олур,  онларын  яксяриййяти  ичмяли  суйун  ашаьы  кейфиййяти  иля 

баьлыдыр. Щазырда 700 милйон адам ичмяли су гытлыьы чякир, юзц дя щеч бир тядбир 

эюрцлмяся, бу рягям 2025-ъи илдя 3 милйарда чата биляр.  

 

 



 

6

Дцнйанын  щяр  йериндя  грунт  суларынын  сявиййяси  азалыр,  юзц  дя  дцнйа 



ящалисинин 40 %-и бир нечя юлкянин нязарят етдийи суайрыъыларындан асылыдыр. 2013-

ъц  илдя  дцнйа  ящалисинин  ярзаьа  олан  тялябаты  50%.артаъагдыр.  Бу,  торпаьын, 

суйун  вя  эцбрялярин  даща  фяал  истифадясини  шяртляндиряъякдир.  Вурьуламаг 

ваъибдир ки, сон бир нечя илдя истещлак истещсалы хейли цстялямишдир, бу ися ярзаьын 

гиймятинин артмасына сябяб олмушдур.  

 

Кянд тясяррцфатынын апарылмасынын йени суварма цсулларынын тятбигиндян, 



кянд  тясяррцфаты  сащяляринин  суварылмасы  цчцн  йаьыш  суларындан,  сащилйаны 

районларда  шорс  удан    фяал  истифадя  олунмасындан,  даща  дюзцмлц  кянд 

тясяррцфаты биткиляринин истещсалы цчцн эен мцщяндислийинин тятбигиндян, рцтубятя 

давамлы биткилярин йарадылмасындан, биоложи йанаъагдан истифадя едилмясиндян 

ибарят йени цсулларынын сынагдан кечирилмяси зяруридир.    

Щейвандарлыг    кянд  тясяррцфаты  торпагларынын  чох  щиссясини  ящатя  едир. 

Елми  ъящятдян  сцбута  йетирилмишдир  ки,  ят  истещсалы  щейван  бяслянмядян 

мцмкцндцр,  юзц  дя  щейванларын  щцгугларынын  мцдафияси  тяшкилатлары  беля  ятин 

коммерсийа истещсалына башламаг цчцн бир милйон доллар юдямяйя щазырдыр.   

Бу  арада  оксидляшмиш  газ  тиуллантылары  сцрятля  артыр  вя  йахын  эяляъякдя 

глобал  истиляшмя  тящлцкяси  мювъуддур.  Сон 10 илдя  Арктика  суларында  бузун 

мигдары  10%  азалмышдыр, 2030-ъу  илдя  ися  буз  тамамиля  ярийя  биляр.  Глобал 

истиляшмя  океанларын  туршулулуьунун  ясас  сябяби  олуб,  юлц  зоналар  йарадыр  вя 

онларын  оксидляшмиш  газы  удмасы  имканыны  азалдыр.  Дцнйа  дювлятляри  артыг 

игтисади  артыма  нязярячарпан  зяряр  йетирмядян  оксидляшмиш  газ  туллантыларынын 

азалмасына  тякан  верян  тядбирляр  эюрмяйя  щазырдыр.  БМТ-нин  прогнозуна 

эюря, артыг 2030-ъу илдя ящалинин сайы 6, 7 милйард няфярдян 9,2 милйард няфяря 

чатаъаг, 9, 8 милйард няфярлик максимум щяддя гядяр артаъаг, сонра ися 2100-

ъц  илдя 5, 5 милйард  няфяря  гядяр  азалаъаг.  Йахын 50 илдя  елми  кяшфлярин 

инсанлара даща узун вя сямяряли йашамаьа имкан вермяси мцмкцндцр. Ейни 

заманда,  йцксяк  юлцм  вя  йцксяк  доьум  сявиййясиндян  ашаьы  юлцм  вя  ашаьы 

юлцм сявиййясиня кечид мейли мцшащидя олунур.   

 

 


 

7

Инкишаф етмиш юлкялярдя ящали инкишаф етмякдя олан юлкяляр нисбятян даща 



тез  гоъалыр,  лакин  инкишаф  етмякдя  олан  юлкялярин  ящалиси  дя  гоъалыр. 

Авропалыларын  ямяк  габилиййятлилик  йашы  ашаьы  дцшцр,  мцщаъирлярин  сайы  артыр, 

миллятлярарасы мцнагишяляр давам едир.  

 

 



Африкада  вя  Асийада  ящалинин  ян  йцксяк  артым  сцряти  мцшащидя 

олунур,  бу  эюстяриъи  2,1%-я  чатыр.  Чинин  аилядя  йалныз  бир  ушаьын  олмасына 

йюнялян  демографик  сийасяти    лабцд  сурятдя  ящалинин  тезликля  гоъалмасына 

апарыр.  Ящалинин  гоъалмасы  мясяляляри  иля  мяшьул  олан  Чин  Милли  Комитяси 

нязярдя тутур ки, 2030-2050-ъи иллярдя бир пенсийачыйа ямяк габилиййяти йышында 

ики вятяндаш дцшяъяк, щалбуки щазырда бу рягям 6-йа бярабярдир.      

 

Йапонийа  беля  щесаб  едир  ки,  роботлар  ящалинин  гоъалмасы  вя  азалмасы 



проблеминин  щяллиня  кюмяк  эюстяря  биляъяк.  Сон  ики  ил  ярзиндя  бцтцн  дцнйа 

юлкяляринин бешдя бири демократийа вя азадлыг сявиййясинин азалмасы иля цзляшир. 

2007-ъи  илдя  бу  эюстяриъинин  питсляшмяси  бир  чох  юлкялярдя  мцшащидя 

олунмушдур, онларын сайы бу эюстяриъинин йахшылашдыьы юлкялярин сайындан дюрд 

дяфя чохдур.  Азадлыьын азалмасы бцтцн дцнйа цзря артыг алты ил ярзиндя баш верир 

ки,  бу  да  журналистлярин  горхудулмасы  вя  КИВ-я  истяр  дювлят,  истярся  дя 

коммерсийа  тяшкилатлары  тяряфиндян  нязарятин  эцъляндирилмяси  иля  мцшайият 

олунур. Дцнйада мцдафия хяръляри илдя тяхминян  1.3 трилйон доллар тяшкил едир. 

Бу эцн дцнйада тяхминян 20 мин ващид нцвя силащы, нцвя силащы истещсалы цчцн 

истифадя едиля биляъяк тяхминян 1700 тон йцксяк зянэинляшдирилмиш уран вя 500 

тон плутониум мювъуддур.  Террорчулуг вя мцтяшяккил ъинайяткарлыг тящлцкяси 

йцксяк  олараг  галыр,  хцсусиля  беля  бир  факт  нязяря  алынмалыдыр  ки, 2004-2007-ъи 

иллярдя  БАЕА  (Бейнялхалг  Атом  Енержиси  Аэентлийи)  нцвя  вя  радиоактив 

материалларын  иъазяси  истифадяси  щаггында 150-йя  йахын  мялумат  алмышдыр. 

Ганунсуз  ямтяя  дювриййяси  илдя  тяхминян 1 трилйон  доллар,  Интернет  васитясиля 

илдя  тяхминян 105 милйард  доллар  тяшкил  едир.  Бу  рягямляр  Дцнйа  Банкынын 

дяйярляндирмясиня  эюря  илдя  тяхминян 1 трилйон  доллар  тяшкил  едян  рцшвятин 

мябляьини ящатя етмир.    

 

 


 

8

 



Беляликля,  бянзяр  ганунсуз  ямялиййатлар  илдя 2 трилйон  доллардан  артыг 

эялир  эятирир  ки,  бу  да  бцтцн  дцнйанын  щярби  бцдъясиндян  ики  дяфя  артыгдыр. 

Дювлят  гярарларын  гябул  едилмясиня  эюря  ъавабдещ  институтдур,  лакин  бу 

мювгедя тямсил олунан мямурлар сатын алына, кимяся сярфяли гярарлар гябул едя, 

бунрунла  да  демократийанын  ясасларыны  сарсыда  билярляр.  Мцтяшяккил 

ъинайяткарлыг артмагда давам едир вя щяля дя бу истигамятдя гярар гябулунун 

глобал системи йохдур.    

 

БМТ-нрин  ъинайяткарлыг  вя  наркотик  тиъаряти  иля  баьлы  проблемлярля 



мяшьул олан департаменти щесаб едир ки, наркотиклярин йайылмасы вя мцтяшяккил 

бейнялхалг  ъинайяткарлыьын  диэяр  формалары  арасында  сых  ялагя  мювъуд 

олдуьундан, щяр йердя щямин проблемлярин щялли зяруридир.  

 

Бцтцн  сосиал  вя  игтисади  чятинликляря  бахмайараг,  сон  вахтлар  эюркямли 



елми кяшфляр едилмишдир. ДНК-нын синтетик аналогу олан, йени щяйат формаларыны 

йаратмаьа кюмяк едяъяк глисеринин нуклеин туршусу  наноструктурларын кюмяйи 

иля йарадылмышдыр; Шимали Каролина меймунунун бейни Йапонийада щуманоид 

роботу  щярякятя  эятирмишдир;  бейни  олан  йени  компцтерляр  истифадячиляря  сцни 

ятрафларыны  щярякят  етдирмяк,  кцрсцляри  идаря  етмяйя  вя  фактики  олараг  виртуал 

сурятдя  дцнйанын  истянилян  нюгтясиндя  мцхтялиф  щадисялярин  иштиракчысы  олмаг 

имканы  верир;  бир  милйондан  чох  робот  сянайедя  тятбиг  олунур;  инсан 

рцшейминин  клону  дяри  щцъейрясиндян  алынмышдыр  ки,  бу  да  инсан  бядянинин 

щиссялярини  йаратмаьа  имкан  веряъякдир.  Дондурулмуш  сперманын  тясири 

алтында  дондурулмуш  йумуртадан  алынмыш  рцшейм  дондурулараг  ананын 

организминя    кючцрцлмцш  вя  о,  ушаг  доьа  билмишдир.  Карбон  молекулларынын 

щавадан  електромеханики    айрылмасы  йолу    иля  йанаъаг  истещсалынын  йени  цсулу 

кяшф олунмушдур.  

   


Мцасир  компцтер  кяср  рягямляри  иля  санийядя 1.1444 мин  трилйон 

ямялиййат  апара  биляр  ки,  бу  да    щесабламалары  хейли  сцрятляндирмяйя  вя  тибб 

сащясиндя 

алимлярин 

ишини, 

иглимин 


юнъядян 

мцяййянляшдирилмясини 

йахшылашдырмаьа вя тябиятин диэяр сирлярини ачмаьа имкан верир.  

 

 



 

9

Мцасир  електрон  микроскоплар 0, 01 нанометр  мясафядян  эюрмяйя 



имкан  верир.  Мцяййян  истигамятдя  сцрятляндирилмяси  цсуллары  юйрянилмишдир  ки, 

бу да оптик компцтерляр йаратмаьа имкан веряъякдир, лабораторийа шяраитиндя 

синтетик  хромосомлар  йарадылмышдыр;  квантлашдырманын  мцхтялиф  цсуллары 

сынагдан  кечирилмиш,  айры-айры  фотонларын  чатдырылмасы  цзря  експериментляр 

апарылмыш,  гара  дяликлярин  ъазибя  габилиййяти  арашдырылмыш; 15 миллиметр 

диаметриндя, гоншу щцъейряляри зядялямядян айры-айры щцъейряляри чыхара билян 

микроскопик 

лазер 


йарадылмышдыр.Елми-техники 

инновасийаларын 

сцрятляндирилмяси,  бцтцн  дцнйанын  алимляри  арасында  мялумат  мцбадиляси 

имканы 


вя 

нанотехнолоэийаларын, 

биотехнолоэийаларын, 

информасийа 

технолоэийаларынын  вя  когнитолоэийанын  (тяфяккцр  щаггында  елм)  инкишафы 

сащясиндя 

эяляъяк 

бирэя 


фяалиййят 

сивилизасийанын 

инкишафынын 

йени 


перспективлярини  йаратмаьа  имкан  веряъякдир.  Йахын 20 илдя  енержи 

ещтийатларына  дцнйада  олан  тялябат  ики  дяфя  артмышдыр.  Щеч  бир  техноложи 

дяйишиклик  баш  вермяся, 2030-ъу  илдя  йанаъаьын  газынты  нювляри  бцтцн  енержи 

ещтийатларынын 81%-ни тяшкил едяъякдир. Бу щалда бцтцн сяйляр кюмцрцн щасилаты, 

сахланмасы  вя  емалы  иля  баьлы  проблемлярин  щяллиня  йюнялдиляъякдир.  БЕА 

(Бейнялхалг Енерэетика Аэентлийи) щесаб  едир ки, 2006-2030-ъу илляр дюврцндя 

нефтя тялябат тяхминян  40%. артаъагдыр.  Беля фикирляр мювъуддур ки, йахын 40-

70 илдя нефт щасилаты максимум щяддя чатаъаг, лакин сонра кяскин сурятдя ашаьы 

дцшяъяк.  Нефт,  газ  вя  кюмцрцн  гиймятинин  ящямиййятли  сурятдя  артмасы  йени 

енержи  мянбяляринин  ахтарышына  эятириб  чыхараъагдыр.  Ещтийатлардан  сямяряли 

истифадянин  йени  технолоэийаларынын  вя  онларын  сахланмасы  цсулларынын  тятбиги 

чох юнямли олса да, яняняви енержи ещтийатларынын ящямиййятини азалтмаг олмаз, 

щямин  ещтийатлара  тялябат  йахын 50 илдя  игтисадиййатын  вя  ящалинин  артымы  иля 

ялагядар йалныз артаъагдыр.      

Яняняви  енержи  ещтийатлары  тцкяндикдя  вя  иглимин  дяйишмяси  тящлцкяси 

йарандыгда эеотермал мянбяляр, кцляк енержиси, эцняш енержиси, шор су ясасында 

истещсал  олунмуш  биоложи  йанаъаг  кими  тящлцкясиз  вя  сабит  енержи  мянбяляриня 

инвестисийаларын ящямиййяти артаъаг.   

 


 

10

Нцвя  електрик  стансийалары  шяксиз  терроризм  тящлцкяси  доьурур  вя  ятраф 



мцщити  тящдид  едир.  АБШ,  Чин  вя  Щиндистанын 2012-ъи  иля  гядяр  истифадя  едилян 

кюмцрцн  мигдары  мящдудлашдырылмадлан 850 йени  кюмцр  щасилаты  заводунун 

иншасы иля баьлы планлары глобал истиляшмянин эцълянмясиня эятириб чыхараъаг. Беля  

заводларын иншасы мящдудлашдырылмалыдыр, АБШ-да мцвафиг тяърцбя мювъуддур, 

йерли  щакимиййят  органлары 151 заводдан 60-нын  иншасыны  гадаьан  етмишляр. 

Ютян  ил  кюмцрцн  гиймяти  ики  дяфя  артмышдыр,  кюмцр  щасилаты  верэиси  кюмцр 

йатагларынын ишлянилмясини азалдаъаг вя алтернатив енержи мянбяляринин ахтарышыны 

зярурятя  чевиряъяк. 2008-ъи  илин  декабрында  Цмцмдцнйа  Инсан  Щцгуглары 

Бяйаннамясинин  60 иллик  йубилейи  гейд  олунаъаг.  Бу  бяйаннамядя  тясбитини 

тапмыш  идейаларын  тясири  алтында  инсан  щцгуг  вя  азадлыгларынын  мцдафияси 

щаггында 60 сазиш гябул олунмуш, мянявиййат вя инсан щцгугларынын мцдафияси 

проблемляриня  тохунан  чохлу  дискуссийалар  кечирилмишдир.  Инди  артыг  айдын 

олмушдур  ки,  дювлятлярин  чичяклянмяси  вя  игтисади  артым  инсан  щцгугларына 

риайят  едилмясиндян  асылыдыр,  бизнесин  дцрцст  апарылмамасы  ися  сон  нятиъядя 

мящсулдарлыьын,  сящмлярин  мязяннясинин  вя  мянфяятин  ашаьы  дцшмясиня  эятириб 

чыхарыр. Коррупсийа вя бизнесин дцрцст апарылмамасы щаллары КИВ-дя, блогларда 

яксини тапыр,  мобил телефонларын камералары иля гейдя алыныр, ГЩТ-ляр тяряфиндян 

мцзакиря олунур.Гярарларын дцрцст  гябул едилмясиня эюря коллектив мясулиййят 

щяля  тязя  тяшяккцл  тапса  да,  артыг  эцъ  топламагдадыр.Бейнялхалг 

стандартлашдырма  тяшкилатынын  мцяййянляшдирдийи  стандартлар  вя  сивилизасийанын 

инкишаф нормаларыны мцяййян едян бейнялхалг сазишляр бцтцн дцнйа цзря глобал 

етиканын йаранмасына тякан верир.   

Гадын щцгуглары вя кишилярин гадынлара мцнасибяти мясяляси артыг яввялки 

тяк  эениш  мцзакиря  олунмур.  Бир  чох  юлкялярдя  ганунлар  вя  мядяниййят 

гадынлары  икинъи  нюв  вятяндашалара  чевирир  вя  онлары  зоракылыьа  мяруз  гойур. 

Щалбуки  Гадынлара  гаршы  айры-сечкилийин  бцтцн  формаларынын  ляьви  щаггында 

Конвенсийа вя Пекиндя гябул едилмиш мцвафиг фяалиййят планы щяр йердя эениш 

яксини тапмышдыр.                  

 

 


 

11

Бизнес вя сийасятдя чалышан вя кишилярля ейни ямяк щаггы алан гадынларын 



сайы  лянэ  сурятдя  артыр.  Ганунвериъилик  щакимиййятиндя  тямсил  олунан 

гадынларын хцсуси чякиси  2000-ъи илдяки  13.8%-дян 2008-ъи илдя 18%-я артмышдыр. 

Гадынлар бцтцн иш гцввясинин 40%-ни тяшкил едирляр, лакин бу заман эялирин 25%-

ни  ялдя  едирляр.  Беляликля,  ашаьыдакы  ясас  суаллар  йараныр:  эяляъяк  индикиндян 

йахшы  олаъаг,  йохса  пис?  Бцтцн  дцнйанын  инкишаф  перспективлярини 

йахшылашдырмаг  цчцн  щяйатын  щансы  сащяляриня  биринъи  нювбядя  диггят 

йетирилмялидир?      

 

 



  

 

Эяляъяйин Durumu Iндекси (ЭDИ)  



 

 

ЭDИ 20 иллик  статистик  мялуматлара  ясасланараг  гаршыдакы 10 ил  цчцн 

эяляъяк  инкишафы  прогнозлашдырмаьа  имкан  верир.  GDИ  ясас  дяйишянлярдян 

истифадя  едилмякля  тяртиб  олунур,  онлар,  ейни  заманда,  эяляъяйин  даща  йахшы, 

йохса пис олаъаьынын мянзярясини йаратмаьа имкан верян эюстяриъиляр кими чыхыш 

едирляр. 2006-2007-ъи  илярдя    Миниллийин  Лайищясинин  бцтцн  дцнйадан  топладыьы 

бейнялхалг  експертлярин  иши  чярчивясиндя 29 дяйишяндян  ибарят  мяъму    тяртиб 

олунмушдур.  Бу  тядбирин  иштиракчыларына  бцтцн  дяйишянляри  онларын 

ящямиййятлилик  дяряъясиня  эюря  тяснифляшдирмяк,  дяйишянлярин  щяр  бири  цзря  ян 

йахшы  вя  ян  пис  гиймят  вермяк,  онларын  ЭDИ-дя  мцмкцн  учоту  цчцн  йени 

дяйишянляр  тяклиф  етмяк,  щабеля  сон 20 илдя  дяйишянлярин  щяр  бири  цзря  дцрцст 

статистик мялумат тягдим едя биляъяк мянбяляр тювсиййя етмяк  тяклиф олунурду.      

 2-ъи  фясилдя  бцтцн  дяйишянлярин  там  сийащысы  нязярдян  кечирилмиш,  щабеля 

ЭDИ-нин  изащы  верилмишдир.  Сон 20 илдя  ясас  эюстяриъилярин  инкишафынын  эедишини 

тящлил едяряк вя онлары нювбяти 10 ил цчцн екстраполйасийа едяряк, бяшяриййятин 

эяляъяйинин  инкишафыны  прогнозлашдыра,  щансы  параметрляр  цзря  уда,  щансы 

параметрляр цзря  удуза биляъяйини эюстярмяк имканы ялдя едирик.     

 

 



 

ЭDИ  эюстярир  ки,  йахын 10 илдя  эяляъяк    йахшылашаъыг,  лакин  бу,  сон 20 

илдяки йцксяк сцрятдя баш вермяйяъяк. Алтернатив прогнозлар бязи дяйишянлярин 

дяйишмя истигамятини дяйишдиря биляъяк бязи щадисяляря ясасланыр. ЭDИ  айры-айры 

юлкяляр, шящярляр, сянайе сащяляри вя с. цчцн дя гурула биляр. Денвер университети 

алимляринин  ишляйиб  щазырладыглары  ИФС  (Эяляъяйин  Бейнялхалг  Модели) 

моделиндян истифадя олунмагла апарылан беля експеримент нцмайиш етдирмишдир 

ки,  ЭDИ  щяр  щансы  юлкя  цчцн  щесаблана,  мцхтялиф  дюврлярдя  мцхтялиф  юлкяляр 

цчцн, йахуд мцхтялиф дюврляр цзря ейни юлкя цчцн  мцгайисядя эюстяриля, бу вя 

йа диэяр эюстяриъилярин дяйишмясини якс етдиря биляр.  ЭDИ-нин гурулмасы цсулуну 

эюстярян  тядрис  вясаити    www.mpcollab.org/learning/course/view.php?id=3-дя 

верилмишдир.  

 

Real – Time Delphi (RTD) 

 3-ъц  фясилдя  експертляр  арасында  сорьу  кечирилмясинин  Real-Time Delphi. 

адланлырылан нисбятян йени вя сямяряли методу тямсил олунмушдур. Илкин олараг 

Delphi 

бцтцн  мараглы  експертляр  арасында  разылашмайа  наил  олмаг  цчцн 



яввялляр  апарылмыш  сорьуларын  нятиъяляри  ясас  эютцрцлмякля  гурулан  бир  сура 

суаллары ящатя едирди.  

 

12


 

13

Чохсайлы  силсиля  сорьуларын  тящлилинин  баша  чатдырылмасы  цчцн  айлар  тяляб 



олунур.  РТД  бу  просесин  сцрятляндирилмяси  цчцн  ишляниб  щазырланмышдыр, 

анонимлик принсипиня ясасланыр вя експертляр групунун тяклиф етдийи нятиъяляри 

ян там шякилдя якс етдирмяйя чалышыр. Сорьу иштиракчыларына щям рягямли, щям 

дя  кейфиййятли  шякилдя  онлайн-анкети  долдурмаг  тяклиф  олунмушдур.  О, 

ъаваблар  гейдя  алынлыгъа  йениляшир.  Респондентляр  мцяййян  вахт  ярзиндя 

анкетин  верилдийи  сайта  истядикляри  гядяр  тякрарян  дахил  олмаьа  дявят  едилир.  

Рящбяр щансыса эюстяриъи цзря ян дцрцст мювгейи юйрянмяк истядикдя ян йахшы 

експертляри  РТД  сайтында  сорьуда  иштирака  дявят  етмяли,  онларын  ряйлярини 

ялавя етмяли вя мцмкцн олдуьу гядяр диэяр иштиракчыларын ъаваблары ясасында 

мцяййян вахта гядяр онлары редактя етмялидир.  Респондентлярин ъавабларынын, 

щабеля  онларын  беля  ъаваблар вермясинин  сябябляринин  бюлэцсц  дярщал рящбяря 

чатдырыла биляр. Бу просес щям синхрон, щям дя асинхрон ола, бцтцн дцнйанын 

експертлярини ъялб етмяк цчцн билаваситя Интернет сайтына кечириля биляр. РТД-

дян  истифадя  гайдасыны  эюстярян  тядрис  вясаити  ишляниб  щазырланмышдыр,  она 

бахмаг 

цчцн 


ашаьыдакы 

цнвана 


мцраъият 

етмяк 


олар: 

www.mpcollab.org/learning/course/view.php?id=3. 

 

Дювлятин  эяляъяк инкишаф стратеэийасы вя онун  

              ялагяляндирилмяси имканы 

 

Айры-айры  длювлятлярин  вя  щюкумятлярин  башчылары  дцзэцн  гярар  гябул 

етмяк  цчцн  онларын  фяалиййятиндян  кянарда  галан  глобал  дяйишикликляри  нязяря 

алмалыдырлар.  Дяйишикликлярин  сцрятлянмяси  иля  ялагядар  бу,  мцяййян  чятинлик 

доьурур.  Нятиъядя  мцхтялиф  юлкялярин  президентляри  вя  баш  назирляри  стратежи 

планлашдырма  мяркязляри  вя  Форсайт  мяркязляри    йарадырлар  ки,  сонрадан 

онларын ишинин нятиъяляриндян милли сийасятдя дцзэцн гярарларын гябул олунмасы 

цчцн истифадя етсинляр.    



 

14

4-ъц  фясилдя 10 беля  мяркязин  гыса  иъмалы  верилмишдир.  Адятян,  стратежи 



планлашдырма  мяркязляри  баш  назирин,  йахуд  юлкя  президентинин  офисиндя 

дювлятин  диэяр  секторларынын  вя  хариъи  институтларын  апардыглары  тядгигатларын 

топланмасы  вя  бирляшдирилмяси  мягсядиля  гурулур.  Беля  стратежи  планлашдырма 

мяркязляри  щям  дя  айры-айры  назирликляр  чярчивясиндя  йарадылыр  вя  милли 

стратеэийайа тющфя верирляр.  Стратежи планлашдырма мяркязляри РТД-дян истифадя 

едяряк, даща сямяряли ишляйя, мцхтялиф мясяляляря даир дцрцст ряй ялдя едя, милли 

ЭВИ йарада, мцхтялиф идаряетмя органларынын арасында бцтювлцйц тямин етмяк 

цчцн  коллектив  зяка  ишляйиб  щазырлайа,  щямин  мяркязляри  бир-бири  вя  онларын 

БМТ  тяшкилатларындакы  аналоглары  иля  бейнялхалг  стратеэийанын  ишляниб 

щазырланмасы вя ялагяляндирилмяси цчцн бирляшдиря биляр.    

 

 

 



 

Глобал енержийя тятбигян коллектив зяка 

 

Милли,  глобал  вя  корпоратив  стратеэйаларын  йарадылмасынын  вя 



йениляшдирилмясинин  алтернативляри  о  дяряъядя  мцряккябдир  вя  сцрятля  дяйишир  ки, 

узлашдырылмыш  сийасятин  эерчякляшдирилмяси  цчцн  зярури  олан  информасийаны 

топламаг  вя  тящлил  етмяк,  яслиндя,  мцмкцн  дейилдир.  Ейни  заманда, 

узлашдырылмамыш  сосиал  сийасятин  вя  ятраф  мцщитин  мцщафизяси  сащясиндя 

узлашдырылмамыш сийасятин нятиъяляри о дяряъядя ъиддидир ки, енерэетика сащясиндя 

йени  гярарларын  ейниляшдирилмяси,  тящлили,  онларын  мцмкцн  нятиъяляринин 

гиймятлянлирилмяси  вя  синтези  цчцн  йени  глобал  систем  тяхирясалынмаз  зярурятя 

чеврилмишдир. 5-ъи фясилдя сийасятчиляря, енерэетика сащясиндя експертляря вя эениш 

иътимаиййятя  цмуми  енерэетика  мянзярясинин  тясвириндя  вя  эяляъякдя  дцзэцн 

гярарларын  гябул  едилмясиня  тякан  веря  биляъяк  зярури  спесифик  биликляря 

йийялянмякдя  кюмяк  эюстярмяк  мягсядиля  глобал  енерэетикада  коллектив 

зяканын  йарадылмасынын  ясас  консепсийалары  тямсил  олунмушдур.  Тяклиф  олунан 

Глобал  Енерэетика  Шябякяси  вя  Информасийа  Системи  ики  ялагяли  щиссядян 

ибарятдир:  



 

15

 



-Глобал  Енерэетика  Шябякяси  бцтцн  дцнйанын  експертляриня,  щабеля 

енерэетика  проблемляри  иля  марагланан  диэяр  шяхсляря  цнсиййят  вя  ямякдашлыг 

имканлары верир;  

 

-Глобал  Енержи  Информасийа  Системи,  яслиндя,  билик  базасы  олуб,  бцтцн 



дцнйадан  енерэетика  сащясиндя  биликлярин  алынмасы  цчцн  интерактив  чыхышдан 

ибарятдир.     

 

Бу  ики  компонентин  гаршылыглы  ялагяси  енерэетика  иля  баьлы  ишлярин 



динлянилмяси  просесиндя  сийасятчиляря,  милли,  икитяряфли  вя  чохтяряфли  енерэетика 

стратеэийалары 

йарадан 

ганунвериъиляря, 

елми-тядгигат 

програмларыны 

дястякляйян  бизнес  ширкятляриня  вя  университетляря,  КИВ-я  вя  бейнялхалг 

иътимаиййятя  зярури олан биликляр вермяйя имкан йарадыр.   

 

 

 



 

Ятраф мцщитин тящлцкясизлийи 

 

Дцнйа  иътимаиййятинин  иглим  дяйишиклийиня  диггяти  эетдикъя  даща  чох 

сайда инсанын ятраф мцщитин милли вя глобал мцдафияйя ещтийаъы олдуьуну дярк 

етмясиня  эятириб  чыхармышдыр.  Эцълц  тязйиг  уъбатындан  дцнйанын  йарысы  сосиал 

гейри-сабитлик  вя  гяддарлыгла  цзляшир.  Ятраф  мцщит  сащясиндя  щяйата  кечирилян 

сийасят  йахшылашыр,  ятраф  мцщит  цчцн  тящлцкялярин  вя  ятраф  мцщитля  баьлы 

ъинайятлярин мцяййян едилмясинин техноложи имканы мцхтялиф щяссас ютцрцъцлярин 

вя  ялагя  системляринин  мейдана  чыхмасы  сайясиндя  эетдикъя  даща  ялверишли 

истигамятя чеврилир.  Кечмишдя инсанларын вя сянайе мцяссисяляринин ятраф мцщитя 

вурдуьу  зяряр  эяляъякдя  ашкар  олунараг  ъязаландырылаъаг.  Миниллийин  Лайищяси 

ятраф мцщит сащясиндя тящлцкясизлик сийасятини йер цзцндя щяйатын гортунмасынын 

ясас истигамяти кими мцяййян едяряк, цч ясас елементи фяргляндирир:  

 - 

 

ятраф  мцщитя  щярби  ямялиййатлар  нятиъясиндя  вурулан  зярярин  гаршысынын 



алынмасы вя нятиъяляринин арадан галдырылмасы;      

 

 

 

16

-



ятраф  мцщитя  даир  мясялялярля  шяртлянян  мцнагишялярин  гаршысынын 

алынмасы, йахуд  щялли;  

 

-ятраф  мцщитин  мцщафизяси  щяйатын  мянявиййат  анлайышы  иля 



шяртлянян айрылмаз щиссяси кими.   

 

Бцтцн дцнйада тящлцкясизлийя вя инсанларын рифащына  наил олмаьа 



чалыгмаг  эцлмяли  оларды.  Ону  да  ещтимал  етмяк    эцлмяли  оларды  ки, 

кцтляви  гырьын  силащындан  истифадя  едян  инсан  мейдана  чыхмайаъаг, 

йахуд  дцнйада  артыг  ъидди  хястялик  йаранмайаъаг,  щалбуки  шящярлярин 

сярщядляри  арасында  йердяйишмя  чох  асандыр  вя  нювлярин  биоложи 

мцхтялифлийи азалыр.     

 

 



Бир  инсанын  рифащынын  дцнйада  бцтцн  инсанларын  рифащыны  шяртляндирмяси 

щаггында  тясяввцрцн  идеаллашдырылмасы  террорчулуьа  гаршы  дурмагдан, 

аеропортларын  ачылмасындан,  даьыдыъы  кцтляви  миграсийаларын  вя  бяшяриййятин 

тящлцкясизлийи  цчцн  диэяр  потенсиал  тящлцкялярин  гаршысынын  алынмасындан  ибарят 

прагматик  узунмцддятли  йанашманы  шяртляндиря  биляр.  Идеализмин  лаьа 

гойулмасы узаьы эюрмямякдян иряли эялир, лакин бядбниликдян мящрум идеализм 

йанылмайа эятириб чыхара биляр. Бизя бяшяриййятин ян йахшы вя ян пис ъящятляриня 

нязяр салыб уьура апаран стратеэийалар йаратмаьа гадир идеалистляр лазымдыр.      

 6-ъы фясилдя ятраф мцщитин мцщафизяси сащясиндя тядгигатын эедишиндя тяшкил 

олунан 200-дян  чох  мцхтялиф  щадися  тягдим  олунмушдур. 2002-ъи  илин 

августунда  щямин  тядгигатын  башланмасындан  бяри 1100-дян  артыг    тяшкилат 

ашкар олунмушдур. 9.1. фяслиндя щямин тяшкилатларын там сийащысы верилир.  

 

Ятраф  мцщитин  мцщафизяси  сащясиндя  сийасятин  тящлили  ашаьыдакы  аспектляри 



ещтива етмялидир:  

 

-йени силащ нювляринин тясири;  



 

-асимметрик мцнагишяляр;  

 

-тябии ещтийатлара тялябин артмасы;   



 

-урбанизасийа;  

ятраф мцщитин вязиййятинин писляшмясинин вя иглим дяйишикликляринин  тясири;   

-ятраф мцщитля баьлы ганунларда дяйишикликляр;  



 

17

-ятраф мцщит мясяляляриня даир мящкямя просесляринин кяскинляшмяси;  



 

-гаршылыглы асылылыьы эцъляндирян глобаллашма.  

 

 

Ятраф мцщитля баьлы амиллярля  шяртлянян  мцнагишяляр тящлцкясинин артмасы 



иля  ялагядар  бейнялхалг  чохтяряфли  сазишлярин  иърасына  нязарят  эцъляндирилмяли, 

бцтцн гярарларын йериня йетирилмясиня, щабеля ятраф мцщит проблемляринин глобал 

сявиййядя дяркиня даща чох сяй йюнялдилмялидир.  

Фяргли проблемлярин мцхтялиф щялл йоллары мювъуд олса да, кянар мялумат 

о  гядяр  чохдур  ки,  ян  юнямли  истигамятляри  ашкара  чыхармаг  чох  чятиндир. 

Демократийанын  чичяклянмяси  цчцн  даща  бюйцк  мялуматлар  тяляб 

олундуьундан  вя  бцтцн  дцнйада  демократийанын  эенишлянмяси  давам 

етдийиндян,  иътимаиййятя  демократийанын  инкишафынын  дястяклянмяси  цчцн  даща 

чох  информасийа  лазымдыр.  Цмид  едирик  ки,  бу  бурахылыш    беля  мялуматларын 

йайылмасына кюмяк эюстяряъякдир.   

Миниллийин  Лайищяси  тяряфиндян  бурахылмыш  сайъа 12-ъи  няшр  гярар  гябул 

едян  шяхсляря  вя  бяшяриййятин  инкишаф  перспективляринин  йахшылашдырылмасына 

йюнялмиш  сяйляри  янэялляйян  цмидсизлийя,  кор-кораня  архайынчылыьа  вя  надан 

етинасызлыьа  гаршы  мцбаризя  апаран  мцяллимляря  кюмяк  эюстярмяк  мягсяди 



эцдцр.    

 

Document Outline

  • Executive Summary 2008_AZeri

Yüklə 145,42 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin