Xo’jalik hisobi turlariga ta’rif bering Xo’jalik mablag’lari va ularning manbalari haqida so’zlang

Assosiy vositalar hisobi

Asosiy vositalar bajaradigan vazifasiga ko’ra ishlab chiqarish va noishlab chiqarish vositalariga bo’linadi. Ishlab chiqarish asosiy vositalari bevosita moddiy ne’matlarni yaratishda ishtirok etadigan vositalaridir. Noishlab chiqarish asosiy vositalari guruhiga uy-joy hamda kommunal-xo’jalik, maishiy xizmat, sog’liqni saqlash, ta’lim va boshqalarning asosiy vositalari kiritiladi.

Ishlab chiqarish va xo’jalik faoliyatida asosiy vositalar ob’ektlardan foydalanish darajasiga ko’ra quyidagi guruhlarga bo’linadi:
• foydalanilayotgan;
• zahirada turgan;
• ishlamayotgan asosiy vositalar.
Asosiy vositalar» nomli 5-son BHMAga binoan asosiy vositalar quyidagi baholarda baholanadi:
• Dastlabki qiymat;
• Sotish qiymati;
• Tugatish qiymati;
• Qoldiq qiymati;
• O’rnini qoplash qiymati.
Asosiy vositalarning eskirishi ikki xil bo’ladi:
1. Jismoniy eskirish;
2. Ma’naviy eskirish.
Quyidagi xo’jalik operatsiyalari natijasida asosiy vositalar ob’ektlarining qiymati korxona aktivlari tarkibidan chiqib ketadi:
• realizatsiya qilinganida;
• bundan buyon foydalanish maqsadga muvofiq emasligi sabablariga ko’ra hisobdan chiqarilganida;
• chet korxona va shaxslarga bepul berilganida;
• boshqa korxonalarning ustav kapitaliga ulush sifatida qo’shilganida;
• moliyaviy lizing shartnomasiga ko’ra topshirilganida;
• kamomad yoki yo’qotish aniqlanganida.
Asosiy vositalar ta’mirining ikki turi mavjud:
1. Kapital ta’mir;
2. Joriy ta’mir.
0100 "Asosiy vositalar”schyoti mulk tariqasida tegishli bo‘lgan asosiy vositalar to‘grisida ma’lumotlar berish uchun mo‘ljallangan.

Ta’sischilar tomonidan ustav kapitaliga hissa sifatida berilgan asosiy vositalar quyidagi buxgalteriya yozuvi bilan rasmiylashtiriladi:

Debet 0100 "Asosiy vositalar"
Kredit 8330 "Pay va qo‘yilmalar"
Asosiy vositalar korxonalar va jismoniy shaxslardan bepul olinganda va hukumat organlaridan subsidiya tariqasida berilganda buxgalteriya hisobi schyotlarida quyidagicha aks ettiriladi:

Debet 0100 "Asosiy vositalar”schyoti

kredit 8810 "Grantlar"
kredit 8400 "kushilgan kapital”(davlat korxonalarida).
Asosiy vositalar sotilganda ularni sotish baholari

DT 9210 “Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshqacha chiqimi”

KT0100
Asosiy vositalarni sotish bo‘yicha hisoblangan qo‘shimcha qiymat solig‘iga
DT 9310
KT 9800
Asosiy vositalarni sotish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlarga
DT 9310
KT: 1000, 1200, 2000, 2300,
Asosiy vositalar bepul berilganda ularning dastlabki qiymati
DT 9430
KT 0100
5-14-23 Tayyor mahsulot hisobi
Xo‘jalik yurtiuvchi subyektlarda ishlab chiqarishnining pirovard mahsuli bo‘lib tayyor mahsulotlar hisoblanadi.