ĠuĢa təkcə ĢuĢalılar üçün yox, bütün azərbaycanlılar üçün, vətənini, millətini sevən hər bir vətəndaĢımız üçün əziz bir
Yüklə 1,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
olunmuĢdur. XurĢudbanu Natəvan Mehdiqulu xan qızı 1832-ci ildə ġuĢada anadan olmuĢ və 1897-ci ildə orada dünyasını dəyiĢmiĢdir. Məzarı Ağdam Ģəhərində Ġmarət adlanan qəbiristanlıqdadır. Natəvan «təxəllüsü» XurĢudbanuya 1864-cü ildə «Məclisi-ünsün» qərarı ilə verilmiĢdir. Natəvan fars mənĢəli söz olub mənası qüvvətsiz, gücsüz, iqtidarsız, zəif və aciz deməkdir. Lakin bu sözləri Natəvan kimi məğrur, cəsarətli, geniş dünyagörüşünə malik olan ziyalı-şair qadına aid etmək olmaz. Bu sadəcə olaraq təxəllüs kimi qəbul edilə bilər. X.B.Natəvan 65 illik həyatı dövründə bir çox haqsızlıqlarla qarşılaşmasına baxmayaraq, ədəbi yaradıcılıqla məşğul olmuşdur. Bu sahədə Şuşanın ədəbi mühiti də Natəvana böyük təsir göstərmişdir. Natəvan qəlblərə hakim kəsilən şeir və qəzəllər yazmışdır. Fransız yazıçısı Aleksandr Düma (Ata) 1858-ci ildə Bakıda olarkən Natəvanla görüşmüş və bu görüşün təəssüratla- rını Düma «Qafqaz» əsərində qələmə almışdır. A.Düma yazırdı: «Mənim dəvət olunduğum evdəki məclisdə iki tatar (Azərbaycanlı) knyaz qadını və kiçiyinin əri iĢtirak edirdilər… Onlar gəliĢimizi səbirsizliklə gözlədiklərindən bizi sevinclə qarĢıladılar. Knyaz qadınlarından biri Qarabağın son hakimi Mehdiqulu xanın arvadı və o biri onun qızı idi…. A.Düma Natəvanın yadigar olaraq ona bağıĢladığı əl iĢini yüksək qiymətləndirərək göstərir ki, 56 baĢqa yerə getməyimlə əlaqədar olaraq bu gözəl hədiyyələri götürdüm». Natəvan şerlərini mili ruhda, olduqca sadə və səmimi tərzdə yazmışdı. Onun qəzəllərində Şərq musiqi alətlərinin – kamançanın, setarın, udun, tənurun, tarın səsi eĢidilir və nəfəsi gəlir. Natəvanın yaradıcılığında həyatın özünü, gücünü görürük. Natəvan yaradıcılığı öz dövrünün və özündən sonrakı bədii yaradıcılığa gələn şairlərin yetişməsinə böyük təsir göstərmişdir. Xan qızı Natəvan öz xalqını dərin məhəbbətlə sevirdi. O, Şuşaya şirin su xətti çəkdirmiş, körpülər tikdirmiş və xeyriyyəçiliklə məşğul olmuşdur. Natəvan 1873-cü ildə ġuĢaya saxsı borularda «Xan qızı» bulağı ilə məĢhur olan bulaq çəkdirmiĢdir [26]. Mir Möhsün Nəvvab Hacı Məhəmməd oğlu 1833-cü ildə ġuĢada anadan olmuĢ, 1918-ci ildə ġuĢada dünyasını dəyiĢmiĢdir. M.M.Nəvvab geniĢ dünyagörüĢünə malik Ģəxsiyyət idi. Yaxşı təhsil almış, ərəb və fars dillərini dərindən bilirdi. M.M.Nəvvab şair, ədəbiyyatçı, rəssam, xəttat və musiqişünas idi. O, 1872-ci ildə yaradılan «Məclisi- fəramuĢan» ədəbi məclisinə rəhbərlik etmişdir. M.M.Nəvvab Şuşada qiraətxana, «üsuli-cədid» məktəbi, mətbəə və cildxana açmıĢdır. Eyni zamanda o, Qarabağ şairlərinin yaradıcılıqlarından bəhs edən «Təzkireyi-Nəvvab» əsərinin müəllifidir. Nucumdan bəhs edən «Kifayətüt-ətfal» əsəri onun dəqiq elmlərə bələd olduğunu sübut edir. M.M.Nəvvabın çoxlu rəsm əsərləri var. M.M.Nəvvabın klassik musiqi haqqındakı «Dər elmi musiqi vüzuh-ül-ərqam» («Musiqi elmində rəqəmlərin aydınlaĢdırılması») əsəri Azərbaycanda musiqiyə həsr olunmuş ilk əsərdir. Müəllif bu əsərdə orta əsrlər müsəlman şərqinin (Fərabi, Ġbn Sina, Səfiəddin Urməvi, Əbdülqadir Maraği) və antik dövrünün (Platon, Aristotel) görkəmli filosof musiqişünaslarının ideyalarını əsas tutaraq, musiqinin mənĢəyi, musiqi estetikası, ifaçılıq problemlərini, musiqinin 57 dinləyicilərə emosional təsiri, onun Ģəfaverici xüsusiyyətləri haqqında ətraflı məlumat vermiĢdir [29, 217-218]. Haqverdiyev Əbdürrəhim bəy Əsəd bəy oğlu 1870-ci ildə ġuĢada anadan olmuĢ, 1933-cü ildə Bakıda dünyasını dəyiĢdirmiĢdir. O, yazıçı, dramaturq və ictimai xadim idi. Ə.B.Haqverdiyev bədii yaradıcılıqda əldə etdiyi yüksək nailiyyətlərə görə, 1928-ci ildə Azərbaycan SSR Əməkdar Ġncəsənət xadimi adına layiq görülmüĢdür. İlk təhsilini Şuşada almışdır. Bundan sonra Ə.B.Haqverdiyev Tiflisdə realnı məktəbində oxumuş, 1891-ci ildə Peterburq Yol Mühəndisləri Ġnstitutunun ġərq fakültəsində oxumuĢdur. Peterburqda təhsilini baĢa çatdıran Ə.B.Haqverdiyev doğma ġuĢaya qayıtmıĢ və yaradıcılıqla məĢğul olmuĢdur. 1905-ci ildə Rusiyanın I Dövlət Dumasına deputat seçilmiĢdir. Ə.B.Haq- verdiyev yazdığı əsərlərdə tarixi hadisələrə üstünlük vermişdir. Ə.B.Haqverdiyevin yazdığı dram əsərləri, mili dramaturgiya- mızın inkişafında böyük yer tutur [27, 124-125]. Axundov Süleyman Rzaqulu bəy oğlu (təxəllüsü Süleyman Sani) 1875-ci ildə ġuĢada anadan olmuĢ, 1939-cu ildə Bakıda dünyasını dəyiĢmiĢdir. O, 1894-cü ildə Zaqaf- qaziya Qori Müəllimlər Seminariyasını bitirmiĢ və pedaqoji iĢlə məĢğul olmuĢdur. S.S.Axundov 1906-cı ildə çağırılmış Azərbaycan müəllimlərinin birinci qurultayına nümayəndə seçilmişdir. O, 1920-1921-ci illərdə Qarabağ Vilayəti Maarif ġöbəsinin müdiri vəzifəsində iĢləmiĢ və 1922-ci ildə Azərbaycan Ədib və ġairlər Ġttifaqının ilk sədri seçilmiĢdir. Ədəbi-pedaqoji sahələrdə səmərəli fəaliyyətinə görə S.S.Axundov, 1932-ci ildə Əmək Qəhrəmanı adına layiq görülmüĢdür. Ədibin çoxlu komediyaları, pyesləri və hekayələri var [28, 500]. Vəzirov Yusif Mirbaba oğlu (təxəllüsü Çəminzəminli) 1887-ci ildə ġuĢada anadan olmuĢ, 1943-cü ildə Qorki vilayətinin Suxobezvodnoye kəndində dünyasını dəyiĢmiĢdir. Y.B.Çəminzəminli Şuşada və Bakıda təhsil almışdır. O, 1910-cu ildə Kiyev Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olmuĢ və 58 1915-ci ildə oranı yüksək qiymətlərlə bitirmiĢdir. «Molla Nəsrəddin» jurnalı ilə əməkdaĢlıq edən Y.V.Çəmənzəminli, jurnalın səhifələrində müxtəlif mövzularda məqalələrlə çıxış etmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində tənqidi-realizmin nümayəndələrindən biri kimi də fəaliyyəti çox qiymətlidir. Y.V.Çəmənzəminli milli ədəbiyyatımızın roman janrında tarixi- fəlsəfi romanın ilk nümunəsi olan, 1934-cü ildə yazdığı «Qızlar bulağı» romanında müəllif Azərbaycan tarixi, filologiyası və folklor materialları əsasında ulu babalarımızın həyat təcrübəsini mənəvi-əxlaqi, fəlsəfi görüşlərini, yaşayış tərzini, xalq ənənələrini real boyalarla təsvir etmişdir. Ədib «Ġki od arasında» romanında Qarabağ xanlığını Azərbaycanın rəmzi kimi göstərmiĢdir. Bu roman milli tarixi roman janrımızın klassik nümunəsidir. Y.B.Çəmənzəminlinin ədəbi yaradıcılığı olduqca rəngarəngdir. [27, 339]. Vəzirov Nəcəf bəy Fərhad bəy oğlu 1854-cü ildə ġuĢada anadan olmuĢ, 1926-cı ildə Bakıda dünyasını dəyiĢmiĢdir. İlk təhsilini Şuşada alan N.B.Vəzirov, Bakıya getmiş və orada realnı gimnaziyasında oxumuşdur. «Əkinçi» qəzeti ilə əməkdaşlıq etmiş, 1874-cü ildə Moskva şəhərindəki Əkinçilik Akademiyasına daxil olub, oranı bitirmiĢdir. O, rejissor kimi də fəaliyyət göstərmiĢdir. N.B.Vəzirov milli pyeslər, komediyalar və dram əsərlərinin müəllifidir. Onun meşə təsərrüfatı sahəsində böyük təcrübəsi var idi [30, 495]. Köçərli Firudin bəy Əhməd bəy oğlu 1963-cü ildə ġuĢada anadan olmuĢ, 1920-ci ildə Gəncədə dünyasını dəyiĢmiĢdir. O, ilk təhsilini Şuşada Mirzə Kərim Münşüzadənin məktəbində almışdır. F.B.Köçərli sonra təhsilini Şuşa şəhər məktəbində davam etdirmiş, 1879-cu ildə Zaqafqaziya Qori Müəllimlər Seminariyasına daxil olaraq oranı 1885-ci ildə qurtarmıĢdır. Seminariyanı qurtardıqdan sonra o, Qərbi Azərbaycanın, yəni İrəvan gimnaziyasında, sonra isə Zaqafqaziya Qori Müəllimlər Seminariyasında dərs demişdir. 59 F.B.Köçərli 1908-ci ildə «Azərbaycan türk ədəbiyyatı» əsərini yazıb baĢa çatdırmıĢdır. Daha sonra bu tədqiqat «Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları» adı ilə nəşr olunmuşdur. Kitabda Azərbaycan dilinin, ədəbiyyatının mənşəyi haqqında məlumat verilir. F.B.Köçərli Azərbaycan dilinin saflığı uğrunda fəal mübarizə aparmışdır. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının inkişafında da F.B.Köçərlinin xidmətləri diqqətəlayiqdir. 1918-1920-ci illərdə F.B.Köçərlinin şəxsi təşəbbüsü ilə, Zaqafqaziya Qori Müəllimlər Seminariyasının Azərbaycan şöbəsi əsasında açılmış Qazax Müəllimlər Seminariyasının müdiri işləmişdir [31, 554]. F.B.Köçərli ədəbiyyatşünas, pedaqoq və publisist kimi Azərbaycan tarixində özünəməxsus layiqli yer tutur. XIX əsrdə ġuĢada anadan olmuĢ və orada təhsil alan xeyli şairlər vardı. Onlar qəzəl janrında çoxlu qəzəllər yazmıĢlar. Şuşa XVIII əsrin ikinci yarısından başlayaraq müsiqi mərkəzinə çevrilmiş və Azərbaycan milli musiqisinin mərkəzi olmuşdur. Bu inkişaf Qarabağ xanlığının xanı Ġbrahim xanın hakimiyyəti (1759-1806-cı illər) dövründə özünün inkişaf mərhələsinə çatmışdır. İbrahim xan musiqi, muğam həvəskarı idi. Onun sarayında mahir musiqiçilər və xanəndələr toplaşmışdı. Onlar mili bayram olan - Novruz bayramında, dini mərasimlərdə, əlamətdar günlərdə və qonaqlıqlarda çalıb-oxuyurdular. Səttar bəy, Həsənçə, Yusif, Turkverdi Həsən, Mirzə Hüseyn, Əli ġirazi, Qaraçı Əsəd, Pərinaz oğlu Məhəmməd, Mirzə Ġsmayıl, Qaraçı Hacı bəy, Kosa Məhəmməd kimi xanəndə və çalğıçılar ġuĢanın musiqi Ģöhrətini yüksəklərə qaldırırdılar [36]. Bu ənənə sonrakı illərdə də davam etdirilmişdir. Yaxın və Orta Şərqdə məlahətli səsləri və sənətləri ilə məşhur olan – Hacı Hüsü, MəĢədi Ġsi, MəĢədi Məhəmməd, Fərzəliyev, Keçəçi oğlu Məhəmməd, Cabbar Qaryağdı oğlu, Seyid 60 ġuĢinski, Xan ġuĢinski, Zülfü Adıgözəlov, Mütəllim Mütəllimov Şuşada doğulub sənət zirvəsinə yüksəlmişlər. “ġuĢalı musiqiçilər Azərbaycanın musiqi tarixini yaratmıĢ, onu yalnız öz vətənlərində deyil, eyni zamanda da ġərqin baĢqa ölkələrində də təmsil etmiĢlər” [32, 9]. Azərbaycanın demək olar ki, bütün məĢhur musiqiçi və müğənniləri ġuĢanın yetirmələridir. Təsadüfi deyildir ki, ġuĢanı musiqi və poeziyanın beĢiyi adlandırırlar [33]. Hacı Hüsü Niftalı oğlu Şuşanın Çölqala məhəlləsində papaqçı ailəsində anadan olmuşdur. O, ilk musiqi təhsilini Xarrat Qulunun musiqi məktəbində almıĢdır [34, 257]. Yusif Vəzir Çəmənzəminli «Bir gəncin dəftəri» əsərində yazırdı ki, «Hacı Hüsünün müəllimlərindən biri də mənim atam, ġərq muğamlarını dərindən bilən Mirbaba Mirabdulla oğlu olmuĢdur» [35, 84]. Hacı Hüsü özünün muğam sənəti ilə müasirlərinin dərin hörmətini qazanmışdır. Hacı Hüsü Yaxın və Orta Şərqdə Rusiyada da məşhur idi. O, bu ölkələrdə təşkil olunan toy mərasimlərində iştirak edirdi. 1880-cı ildə Ġran Ģahı Nəsrəddin Ģah Hacı Hüsünü oğlu Ģahzadə Müzəfərəddinin toy məclisinə dəvət etmiĢ və toydan sonra, birinci mükafat Hacı Hüsüyə verilmiĢdir. Toy məclisində xanəndəni məĢhur tarzən Sadıqcan müĢahidə etmiĢdir. Xarrat Qulunun sənətini uğurla davam etdirən Hacı Hüsü, M.M.Nəvvabla birlikdə, 1883-cü ildə onun vəfatından sonra, Qarabağ xanəndələrindən ibarət «MusiqiĢünaslar məclisi» yaratdılar [34, 119]. MəĢədi Ġsi də Xarrat Qulunun məktəbinin yetirməsi idi. O, muğam sənətini mükəmməl mənimsəmişdi. Məşədi İsi Sadıqcanla birlikdə Orta Asiyanın AĢqabad, DaĢkənd, Səmər- qənd Ģəhərlərində, respublikamızın bir çox Ģəhərlərində, Ġranda musiqi məclislərində iĢtirak etmiĢdir. O, Ġranın mərkəzi Tehran Ģəhərində keçirilən muğam müsabiqəsində əldə etdiyi qələbəyə görə «ġiri XurĢid» ordeni ilə təltif olunmuĢdur [34, 261]. 61 MəĢədi Məhəmməd Fərzəliyev də ġuĢanın yetiĢdirdiyi mahir muğam ustası idi. O, özünəməxsus xanəndəlik yolu getmiş, məlahətli səsi ilə dinləyicilərin dərin hörmətini qazanmışdır. Məşədi Məhəmməd 60 il Azərbaycanın milli muğam sənətində fəaliyyət göstərmişdir. 1864-cü ildə ġuĢada anadan olan Keçəçi oğlu Məhəmməd, muğam sənətini Xarat Quludan və Məşədi İsidən öyrənmişdir. O, atasının sənətini özü üçün təxəllüs götürmüşdür. Keçəçi oğlu Məhəmmədin bir xanəndə kimi, musiqi mədəniyyətimizin inkişafı tarixində böyük xidməti vardır. Cabbar Qaryağdı oğlu (1861-1944-cü illər) muğam ifaçılığı sahəsində şöhrət qazanan xanəndə idi. O, mürəkkəb muğamları məharətlə ifa edirdi. C.Qaryağdı oğlu yüksək səhnə mədəniyyətinə malik idi. Sənət dostları onun ifaçılıq sənətinə birmənalı olaraq yüksək qiymət verirdilər. Cabbar Qaryağdı oğlunun orijinal sənət yolu - məktəbi olmuĢdur… O, xanəndəlikdən baĢqa mahir musiqiĢünas və tədqiqatçı idi [34, 283]. Şuşanın muğam ifaçıları içərisində xüsusi yeri olan, Mir Möhsün Ağa Seyid Ġbrahim oğlu ġuĢinskinin adı milli muğamlarımızın çoxsaylı dinləyicilərinə yaxşı məlumdur. Deyirlər ki, Cabbar Qaryağdı oğlu, Azərbaycan xalq musiqisinin düşünən beyni idisə, Seyid Şuşinski bu musiqinin çırpınan ürəyi idi. Seyid Şuşinski bütün ömrü boyu (1889-1965-ci illər) vətəninə, xalqına sədaqətlə xidmət etmişdir. Şuşa şəhərinin muğam dünyasına bəxş etdiyi nadir incilərdən biri də, əvəzolunmaz muğam ustası Xan ġuĢinski (1901-1979-cu illər) idi. O, sözün əsl mənasında el məclis- lərinin, səhnəmizin yaraşığı və bəzəyi idi. Xan Şuşinski həyatın bütün sahələrində – xanəndəlikdə, mədəniyyətdə, davranıĢ və danıĢıqda da xan idi. Biz şuşalılar onu görəndə, dərin mənalı söhbətlərini eşitdikdə valeh olurduq. Şəxsiyyət kimi, onda bütün gözəlliklər var idi. Oxuduğu muğamlar, xüsusilə də «Qarabağ Ģikəstəsi» dinləyicilərə xüsusi əhval-ruhiyyə bəxş edərdi. 62 Xan Şuşinski 40 il öz xalqına mənəvi xidmət göstər- mişdir. O, İlahinin yaratdığı qiymətli varlıq idi. Zülfü Adıgözəlov (1898-1963-cü illər) Qarabağ muğam məktəbinin yetirmələrindən biri idi. O, 1936-cı ildən ömrünün sonuna kimi Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olmuşdur. O, klassik muğamlarımızı özünəməxsus tərzdə ifa edirdi. Azərbaycanın muğam xadimləri onun sənətinə yüksək qiymət vermişlər. Milli muğam ifaçılarımızdan biri də Mütəllim Mütəllimovdur (1908-1980-cı illər). Onun məlahətli səsi insan qəlbini riqqətə gətirirdi. M.Mütəllimov muğamlarla yanaşı, təsnifləri də böyük məharətlə ifa edirdi. Seyid Şuşinski onun haqqında demişdir: «Mütəllim musiqini yaxĢı qavrayır. Oxuduğu muğamlarda mürəkkəb gəziĢmələr edir, çətin zəngulələr vurur, onun səsində insan qəlbinə təsir edən xoĢ ahənglər daha çoxdur» [34, 371]. Murtuza MəĢədi Rza oğlu (təxəllüsü Bülbül) 1897-ci ildə ġuĢada Çuxur məhəllədə anadan olmuĢ, 1961-ci ildə Bakıda dünyasını dəyiĢmiĢdir. Bülbül yüksək dövlət mükafatlarına layiq görülmüĢdür. O, Azərbaycan xalq mahnıları və təsniflərini yüksək səviyyədə ifa edirdi. Şuşa musiqi məktəbinin yetirməsi olan Bülbül, Şuşada təşkil olunan xalq məclislərində iştirak etməklə, özünə hörmət qazandırırdı. 1927-1931-ci illərdə Bülbül Ġtaliyanın Milan Ģəhərində musiqi təhsili almıĢdır. O, Azərbaycan Konservatoriyasını da qurtarmıĢdır. Bülbülün yaradıcılığının ən yüksək zirvəsi, dahi Üzeyir bəy Hacıbəylinin «Koroğlu» operasında Koroğlu surətidir. Bu surət indi də yaddaĢlarda qalır. O, musiqimizin, səhnəmizin əsl Koroğlusu idi, əvəzolunmaz Koroğlusu. Azərbaycan vokal sənətinin inkişafında Bülbülün xidmətləri tükənməzdir [30, 376]. Behdudov RəĢid Məcid oğlu 1915-ci ildə Tiflisdə anadan olmuĢ, 1989-cu ildə Moskvada xəstəxanada 63 dünyasını dəyiĢmiĢdir. Rəşid Behbudov da yüksək dövlət mükafatlarına layiq görülmüş, Azərbaycan Dövlət Filarmoni- yasının solisti olmuş, Azərbaycan milli kinofilmlərində baş rollarda çəkilmişdir. O, Azərbaycan xalq mahnılarının və Azərbaycan bəstəkarlarının yazdıqları vokal əsərlərini məharətlə ifa etmişdir. Rəşid Behbudovun musiqi yaradıcılığı olduqca zəngin və yadda qalandır [30, 129]. Fikrət Əmirov, Zülfuqar Hacıbəyli, Niyazi, Əfrasiyab Bədəlbəyli, Soltan Hacıbəyov, ƏĢrəf Abbasov, Süleyman Ələsgərov, Zakir Bağırov və baĢqaları ġuĢa musiqi məktəbinin yetirmələri idilər. Dünyanın musiqi tarixində elə şəhərlər mövcuddur ki, musiqi onun hər bir daşına, dumanına, çiskininə, dağına, dərəsinə, meşəsinə, ormanlarına, buz bulaqlarına, nəğməkar quşlarına sirayət etmişdir. Bu Ģəhərlərin sayı çox deyil. Biri Avstriyanın paytaxtı VYANA, ikincisi Ġtaliyanın NEAPOL və üçüncüsü isə GünəĢli Azərbaycanımızın qeyrət qalası olan ġUġA Ģəhəridir. Şəkililər öz şəhərlərini – ġəkini qayalardan asılan şəhər adlandırırlar. Biz şuşalılar isə ġuĢanı səmadan asılan şəhər adlandırırıq. Bunların hər ikisi həqiqətən də belədir. ġuĢa iĢğal olunanda rayonda 7 məktəbəqədər tərbiyə, 22 ümumtəhsil (onlardan biri ibtidai) müəssisəsi, orta texniki peĢə məktəbi, 2 (orta və yeddi illik) musiqi məktəbi, mədəni –maarif məktəbi, kənd təsərrüfatı texnikumu, 6 mədəniyyət evi, 12 klub, 20 kitabxana, 20 kino qurğusu var idi. Əlverişli iqlimə malik olan Şuşada 2 xəstəxana müəssisəsi, 11 feldĢer –mama məntəqəsi, sanatoriya, istirahət evləri fəaliyyət göstərirdi. Şuşa rayonunun iqtisadiyyatında heyvandarlıq əsas yer tutur. Şəhərin özündə musiqi alətləri fabriki, istehsal kombi- natı, çörəkbiĢirmə müəssisəsi, Bakı radioqayırma müəssisəsi birliyinin filialı da şəhərin iqtisadi həyatında əhəmiyyətli yer 64 tuturdu. XX əsrin 70 və 80-ci illərində ġuĢa təhsilinin yüksəliĢ illəri idi. Mirzə Xosrov Axundovun, Ağa Kazımovun, Keymah Bəhmənovun, Keykavuz Bəhmənovun, Mərdan Əliyevin, Tofiq Əliyevin, Rüstəm Zeynalovun, Həbib Allahverdiyevin, Tovuz Abbasovanın, DiliĢ Mehdiyevanın, Zəhra Məmmədovanın, Yaqub Quliyevin və baĢqalarının pedaqoji ənənələrini layiqincə davam etdirən gənc müəllimlər ordusu formalaĢmıĢdır. Öz üzərində daim çalışan, elmi, siyasi, pedaqoji bilik səviyyələrini təkmilləşdirən, valideynlərin və dərs dedikləri şagirdlərin dərin hörmətini qazanan - filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Namiq Babayev, Tariyel Kazımov, Saleh Heydərov, Rəfayıl Məmmədov, Fərazəndə ƏĢrəfova, Tamella Kazımova, Maya Əliyeva, Tamella Hüseynova, Məlahət Babayeva, Aidə Zeynalova, Ġslam Əhmədov, Zahid Cəfərov və baĢqaları təlim-tərbiyə sahəsində olduqca böyük dəyərlər qazanmıĢdılar. 1991-1992-ci tədris illərinə qədər ġuĢa məktəblərini xeyli saylı Ģagird qızıl və gümüĢ medallarla qurtarırdılar. Onlar respublikamızın ali məktəblərinin istənilən fakültə- lərinə qəbul olunurdular. Onu da deyim ki, orta məktəblərin X siniflərini qızıl və gümüĢ medallarla qurtaran Ģagirdlərin böyük əksəriyyəti, Ģəhər 4 saylı məktəbin payına düĢürdü. Bu məktəbdə zəngin fənn kabinetləri də var idi. Erməni faşistləri Şuşanı işğal etdikdən sonra, şəhərdə olan idarə və müəssisələr kimi, şəhərdə və kəndlərdə olan bütün təhsil müəssisələrini də vəhşicəsinə qarət və talan etmişlər. Bu vəhşilik, onların vəhşi təbiətindədir. Bunun bir sıra səbəbləri var. Birinci səbəb. Xarici ölkələrdə güclü erməni diasporunun olmasıdır. Mən ona görə erməni diasporunu güclü adlandırıram ki, erməni ünsürlərinin tarixən torpağı olmamıĢdır. Ona görə də bu ünsür başqa xalqların hesabına sərvət toplamağa məcbur olmuşdur. Onlar torpağı və vətəni 65 oğurluq yolu ilə topladığı sərvətdə görürlər. Ġkinci səbəb. Erməni ünsürünün folkloru yoxdur. Saylar, bayatılar, dastanlar, çoxsaylı bahar, məiĢət və zəhmətlə əlaqədar olan mərasimlər və əfsanələr erməni üçün olduqca yad və qəbuledilməzdir. Bütün bunlar sübut edir ki, erməni tarix boyu başqa xalqların yaratdığı mənəvi sərvətləri oğurlamaq yolunu tutmuş və onları özününküləşdirmək istəmişdir. Lakin buna nail ola bilməmişlər. Əgər erməni ünsürünün folkloru olsaydı uydurma və tarixdə heç bir iz qoymayan «Dənizdən-dənizə Böyük Ermənistan» barədə orada, heç olmazsa bir fikir söylənərdi. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|