Stiven Kinq Yaşıl Mil

www.vivo-book.com 

 

291 

olmaz. Mədəm  dolandan və ciyərlərimə  çəkdiyim  nəm  və təmiz hava 

beynimi təmizləyəndən (ya da mən buna ümid edirdim) sonra aĢağıya, 

solarium otağına enib Eduar Delakruanın edamı haqqında yazacağam. 

Bu  hissəni,  mümkün  olduqca,  sürətlə  yazmağa  çalıĢacağam  ki, 

cəsarətimi itirməyim. 

Kroket  meydançasından  mətbəxə  tərəf  gedərkən  düĢüncələrim 

Mister  Cinqlz  ilə  məĢğul  idi  –  mən  Persi  Uetmorun  onun  üstünə 

basaraq  belini  necə  qırdığı  və  düĢməninin  etdiyi  əməli  görəndə, 

Delakruanın  dəlicəsinə  necə  hayqırdığı  haqqında  düĢünürdüm  –  və 

zibil  konteynerinin  yanında  yarımgizli  Ģəkildə  dayanmıĢ  Bred  Dolan 

əlini uzadıb biləyimdən yapıĢanadək onu görmədim.  

–  Bir  az  gəzməyəmi  çıxmıĢdın,  Poli?  –  deyə  soruĢdu.  Mən 

səksənərək kənara atıldım və əlimi onun  əlindən dartaraq azad etdim. 

Bunun səbəbi, əslində, onun qəfildən danıĢaraq məni diksindirməsi idi, 

bu gözlənilməz olmuĢdu – qəfil bir səs eĢidən hər kəs səksənə bilər, – 

lakin mənim ondan belə kənara atılmağımın yeganə səbəbi bu deyildi. 

Həmin  vaxt  mən  məhz  Persi  Uetmor  haqqında  düĢünürdüm,  yəqin 

yadınızdadır. Bred Dolan da mənə onu xatırladırdı. Bunun bir səbəbi 

də Bred Dolanın həmiĢə cibində balaca kitab gəzdirməsi (Persi özü ilə 

həmiĢə kiĢilər üçün macəra jurnalları gəzdirirdi, Bred Dolan isə yalnız 

axmaq  və  qəlbiqaralar  üçün  gülməli  olan  səfeh  lətifələr  kitabı)  və 

özünü Nəcis Dağının Nəcis Kralı zənn etməsi və həm də – özü də ən 

www.vivo-book.com 

 

292 

əsası,  –  onun  məkrli  bir  qorxaq  olması  və  insanlara  pislik  etməkdən 

həzz alması idi.  

Mən  gördüm  ki,  o,  iĢə  yenicə  baĢlayıb  və  hətta  ağ  xalatını  belə 

geyməyə  macal  tapmayıb.  Onun  əynində  cins  Ģalvar  və  qərb  tərzində 

keyfiyyətsiz  parçadan  tikilmiĢ  köynək  vardı,  bir  əlində  mətbəxdən 

götürdüyü  daniĢ  (düzlü  xəmirdən  biĢirilmiĢ  pirojna  –  tərcüməçidən) 

pirojnasının qalıqlarını tutmuĢdu. O, karnizin altında dayanıb pirojnanı 

yeyirdi, – yəqin yağıĢda islanmamaq üçün, bir də məni güdmək üçün, 

indi buna tam əminəm. Bir Ģeydən də  əminəm: özümü qorumaq üçün 

mister  Bred  Dolan  ilə  ehtiyatlı  davranmalıyam.  Onun  məndən  heç 

xoĢu gəlmir. Bunun səbəbi mənə aydın deyil, necə ki, Persi Uetmorun 

Delakruadan  nə  üçün  xoĢu  gəlmədiyinin  səbəbi  heç  vaxt  mənə  aydın 

olmayıb. “XoĢu gəlmir!” – çox yumĢaq ifadədir. Balaca fransız YaĢıl 

Milə gəldiyi ilk andan etibarən Persi bütün qəlbi ilə Delakruaya nifrət 

edirdi.  

– Bu nə plaĢdır belə, çiyninə atmısan, Poli? – deyə Bred mənim 

yaxalığımı silkələyərək soruĢdu. – Bu sənin plaĢın deyil. 

– Bunu dəhlizdən, mətbəxin  yanındakı asılqandan götürmüĢəm, 

–  deyə cavab verdim. O məni  Poli deyə çağıranda acığım tuturdu və 

məncə,  o  da  bunu  bilirdi.  Əgər  bunu  büruzə  verib,  onun  məmnun 

etsəm,  qoy  mənə  də  Pol  deməsinlər.  –  Orda  bunlardan  bir  anbardı. 

Mən  ki  bunun  heç  bir  yerini  xarab  eləməmiĢəm,  sən  də  razılaĢarsan, 

elə deyilmi?! Hara fırlatsan, onları yağıĢ üçün hazırlayıblar.  

www.vivo-book.com 

 

293 

–  Amma  onları  sənin  üçün  hazırlamayıblar,  Poli,  –  o,  bir  də 

mənim  yaxalığımı  dartıĢdırdı  və  əli  ilə  yüngülcə  çiynimə  vurdu.  – 

Məsələ  də  elə  bundadır.  Yağmurluqlar  buranın  iĢçiləri  üçün  nəzərdə 

tutulub, burada yaĢayanlar üçün yox.  

– Mən yenə də baĢa düĢə bilmirəm ki, bundan kim ziyan çəkib.  

Onun üzündə güclə sezilən hiyləgər bir təbəssüm göründü.  

–  Məsələ  kimin  zərər  çəkməsində  deyil.  Söhbət  qaydalardan 

gedir.  Qaydalar  olmasaydı,  həyatımız  nəyə  bənzəyərdi?  Poli,  Poli, 

Poli.  –  O,  baĢını  elə  yırğaladı  ki,  sanki  bircə  məni  görməsi  onu 

həyatdan  küsdürməyə,  yaĢamaq  arzusunu  söndürməyə  kifayət  idi.  – 

Yəqin  elə  düĢünürsən  ki,  sənin  kimi  qoca  əntərlər  daha  qaydalara 

məhəl  qoymaya  bilərlər,  amma  deyim  ki,  tamamilə  səhv  düĢünürsən, 

Poli.  

Üzümə gülümsəyir. Məndən zəhləsi gedir. Bəlkə də mənə nifrət 

edir. Niyə axı? Bunun səbəbini bilmirəm. Bəzən “niyə” sualının cavabı 

olmur. Qorxulu olan da elə budur.  

–  YaxĢı,  əgər  qaydaları  pozmuĢamsa,  sizdən  üzr  istəyirəm,  –  

dedim.  Üzr  istəyərkən,  səsim  bir  az  yazıq  və  qorxmuĢ  adamın  səsi 

kimi  çıxdı.  Səsimin  belə  aciz  çıxmasına  görə  özümə  nifrət  edirdim, 

lakin  mən  qoca  bir  adamam  və  qocaları  qorxutmaq,  onları  küncə 

sıxıĢdırmaq çox asandır.  

Bred baĢını yırğaladı.  

www.vivo-book.com 

 

294 

–  Üzr  qəbul  edildi.  Ġndi  isə  yağmurluğu  apar  yerinə  as.  Bəsdir 

yağıĢın  altında  boĢ-boĢuna  gəzib  dolaĢdın.  Özü  də  meĢədə.  ĠĢdir, 

birdən yamacdan sürüĢüb yıxılsaydın, lənətə gəlmiĢ qıçını, ya da baĢqa 

bir  yerini  sındırsaydın,  onda  necə  olacaqdı?  Hə?  Səncə,  kim  sənin 

qoca sür-sümüyünü yamacdan yuxarı qaldırmalı olacaqdı?  

– Bilmirəm, – deyə cavab verdim.  

Daha  orda  qalmaq  istəmirdim,  bir  bəhanə  ilə  uzaqlaĢıb,  canımı 

onun əlindən qurtarmaq arzusunda idim. Mən ona nə qədər çox qulaq 

asırdımsa, o mənə Persini bir o qədər çox xatırladırdı. Otuz ikinci ilin 

payızında YaĢıl Milə, bizim korpusumuza gətirilmiĢ Billi Uortion adlı 

dəli  bir  dəfə  Persini  boğazlayıb  onu  necə  bərk  qorxuzmuĢdusa,  Persi 

iĢəyib  Ģalvarını  batırmıĢdı.  “Hələ  bircə  bu  hadisəni  kiməsə  danıĢın, 

görün  onda  baĢınıza  nə  gələcək,  –  deyə  Persi  bizi  hədələmiĢdi,  – 

hamınız çörək növbəsində dayanmalı olacaqsınız”. Bu qədər uzun illər 

keçəndən sonra mən, demək olar ki, Bred Dolanın da həmin sözləri elə 

həmin  tərzdə  dediyini  eĢidirdim.  Həmin  köhnə  zamanları  öz  yazımda 

təsvir  etməklə,  mən  sanki  keçmiĢlə  gələcəyi  bir-birinə  birləĢdirən 

hansısa  naməlum  bir  qapını  açmıĢdım:  Persi  Uetmoru  Bred  Dolana, 

Cenis  Eckumu  Eleyn  Konnelliyə,  Kold  Mauntin  həbsxanasını 

qocaların məskəni olan Corciya Paynza birləĢdirən qapı. Əgər bu fikir 

bu  gecə  yuxumu  ərĢə  çəkməsə,  deməli,  bundan  sonra  heç  nə  mənim 

yuxumu qaçıra bilməz.  

www.vivo-book.com 

 

295 

Mən  içəri  keçmək  üçün  mətbəxin  qapısına  tərəf  getməyə  səy 

göstərdim və o,  yenə qolumdan tutub saxladı. Birinci  dəfə qolumdan 

tutunda  onun  nə  fikirdə  olduğunu  bilmirdim,  amma  bu  dəfə  o,  bunu 

qəsdən, mənim biləyimi sıxaraq incitmək üçün eləmiĢdi; gözləri bir an 

yerində  durmur,  ora-bura  baxır,  bu  yağıĢlı  səhərdə  onun  qayğısına 

qalmalı  olduğu  qocalardan  birini  necə  alçaltdığına  Ģahid  ola  biləcək 

kimsənin olmadığına əmin olmaq istəyirdi.  

–  Sən  o  cığırda  nə  ilə  məĢğul  idin?  –  deyə  soruĢdu.  –  Bilirəm, 

sən  ora  onanizmlə  məĢğul  olmaq  üçün  getmirsən,  sənin  o  günlərin 

çoxdan keçib, ona görə də de görüm, orda nə ilə məĢğul idin? 

–  Heç  nə,  –  deyə  cavab  verdim.  Öz-özümə  soyuqqanlılığımı 

itirməməli  və  onun  mənə  nə  qədər  acı  verdiyini  bildirməməli 

olduğumu söylədim. Sakit olmalıydım,  – o ki yalnız cığırdan danıĢır, 

deməli, mənim sarayda gördüyüm iĢdən xəbəri yoxdur. – Mən, sadəcə, 

gəzintiyə çıxmıĢdım. Beynimi, düĢüncələrimi təmizləmək istəyirdim. 

– Bunun üçün çox gec qalmısan, Poli. Sənin düĢüncələrin daha 

heç  vaxt  aydınlana  bilməz.  –  O,  yenə  mənim  qocalmıĢ  kövrək 

sümüklərimi əziĢdirərək biləyimi sıxdı. Bizi heç kimin görmədiyinə və 

onun üçün heç bir təhlükə olmadığına əmin olmaq üçün gözləri bir an 

belə  durmadan  ora-bura  baxmağa  davam  edirdi.  Bred  qaydaları 

pozmaqdan  çəkinmirdi,  onu  qorxudan  Ģey  qaydaları  pozarkən  iĢ 

baĢında  yaxalanması idi. O  yalnız bundan qorxurdu. Bu xisləti ilə də 

qubernatorun qohumu  olduğunu bizə bir an belə  unutdurmayan Persi 

www.vivo-book.com 

 

296 

Uetmoru  xatırladırdı.  –  Belə  qoca  yaĢında  kim  olduğunu  xatırlaman 

belə, məncə, bir möcüzədir. Sən həddən artıq qocalmısan – hətta bizim 

bu muzeyimiz üçün də. Sənə baxanda ətim ürpəĢir, sinirlərimə pis təsir 

eləyirsən, Poli. 

–  Burax  məni,  –  deyə  dartındım  və  səsimdə  bayaqkı  yazıq 

ifadənin  eĢidilməməsi  üçün  səy  göstərdim.  Bu,  sadəcə,  məğrur 

olduğumdan  deyildi.  DüĢünürdüm  ki,  acizliyimin  səsimdə  hiss 

edilməsi, tər iyinin sinirli iti – hürsə də tutmayan – təhrik etdiyi kimi, 

onu  bir  az  da  təĢviq  edə  bilər.  Bunu  düĢünərkən  Con  Koffinin 

məhkəməsi  haqqında  məqalə  yazmıĢ  müxbiri  xatırladım.  Bu  müxbir 

Hammersmit soyadlı qorxunc bir adam idi. Onun ən qorxunc tərəfi isə 

özünün necə qorxunc birisi olduğu haqqında heç nə bilməməsi idi.  

Məni  buraxmaq  əvəzinə  Dolan  biləyimi  bir  də  bərk  sıxdı.  Mən 

inildədim.  Bunu  etmək  istəməzdim,  amma  əlimdən  bir  Ģey  gəlmədi, 

çünki ağrı biləyimdən topuqlarıma qədər bütün bədənimi dəlib keçirdi.  

– Sən orda nə ilə məĢğul olursan, Poli? De mənə! 

–  Heç  nə  ilə!  –  deyə  cavab  verdim.  Hələlik  ağlamırdım,  amma 

qorxurdum  ki, o mənim biləyimi  bu cür sıxmağa davam  etsə, tezliklə 

ağlamağa  baĢlayacağam.  –  Heç  nə  eləmirdim,  sadəcə,  gəzirdim,  mən 

gəzməyi xoĢlayıram, burax məni! 

O mənim biləyimi bir anlıq buraxdı, amma sadəcə o biri biləyimi 

tutmaq üçün. O əlimin barmaqları qapalı idi. 

– Aç görüm, – dedi. – Aç, ata baxsın əlində nə var.  

www.vivo-book.com 

 

297 

Əlimi açdım və o nifrətlə fısıldadı. Mənim bu əlimdə qızardılmıĢ 

ikinci  çörəyin  qırıntılarından  baĢqa  heç  nə  yoxdur.  O,  sol  biləyimi 

sıxanda  ağrıdan  sağ  əlimdəki  çörəyi  sıxıb  əzmiĢdim  və  əlimin 

barmaqları  yağa  –  əslində,  marqarinə,  çünki  onlar  burada  əsl  kərə 

yağından istifadə eləmirdilər – bulaĢmıĢdı.  

– Ġçəri gir və lənətə gəlmiĢ əllərini yaxĢı-yaxĢı yu, – deyə kənara 

çəkildi və DaniĢ pirojnasından bir diĢlək də aldı. – Ġlahi! 

Mən  pilləkənlə  yuxarı  qalxdım.  Ayaqlarım  əsirdi,  ürəyim  isə 

klapanları  sizan  və  köhnə  porĢenləri  boĢalmıĢ  mühərrik  kimi 

döyünürdü.  Mən  mətbəxə  –  həm  də  təhlükəsizliyə  –  açılan  qapının 

dəstəyindən tutan anda Dolan dedi: 

– Əgər kiməsə desən ki, mən sənin biləklərini sıxmıĢam, onlara 

deyəcəyəm  ki,  sən  hallüsinasiya  –  qarabasma  –  görürsən.  Qocalıq 

xəstəliyinin  baĢlanğıcı.  Özün  də  bilirsən  ki,  onlar  mənə  inanacaqlar. 

Əgər biləklərində qançırların olduğuna güvənirsənsə, düĢünəcəklər ki, 

onu da özün eləmisən.  

Bəli. Onun dedikləri həqiqət idi. Hə, yenə də qeyd etməliyəm ki, 

elə  Persi  də  bu  sözləri  deyə  bilərdi,  o  Persi  ki,  mənim  yaĢlanaraq 

qocalmağıma  və  gücsüzləĢməyimə  baxmayaraq,  nə  yollasa  cavan  və 

həmiĢəki kimi xəbis qala bilmiĢdi.  

–  Mən  heç  kimə  heç  nə  demək  fikrində  deyiləm  ,  –  deyə 

donquldandım. – Deyəsi də bir Ģey yoxdur. 

www.vivo-book.com 

 

298 

–  Bax,  bunu  düz  deyirsən,  mənim  qoca  dostum.  –  Onun  səsi 

oynaq  və  istehzalı  idi  –  əbədi  cavan  qalacağını  düĢünən  heyvərənin 

(Persinin  təbirincə  desək)  səsi  kimi.  –  Sənin  orda  nə  iĢlə  məĢğul 

olduğunu  mən  onsuz  da  öyrənəcəm.  Bunu  qarĢıma  bir  məqsəd  kimi 

qoyacağam. EĢidirsənmi?  

Əlbəttə ki, onun dediklərini eĢidirdim, lakin sualına cavab verib 

eĢitdiyimi təsdiq edərək onu məmnun etmək fikrində deyildim.  

Mətbəxdən  keçərək  evə  daxil  oldum  (burnuma  qayğanaq  ilə 

biĢən  sosiska  iyi  dəydi,  amma  mən  artıq  onu  yemək  istəmirdim)  və 

plaĢı  yerinə  asdım.  Sonra  pilləkənlə  yuxarı  qalxaraq  öz  otağıma 

getdim  –  hər  pillədə  dayanıb  nəfəsimi  dərir,  ürəyimin  döyüntülərinin 

yavaĢımasına  imkan  vermək  üçün  gözləməli  olurdum;  –  yazım  üçün 

lazım olan materialları topladım.  

Solariuma  endim  və  rəfiqəm  Eleyn  öz  baĢını  qapıdan  içəri 

uzadanda  mən  pəncərələrin  yanındakı  balaca  masanın  arxasında  boĢ-

bekar  oturmuĢdum.  O,  çox  yorğun  görünürdü  və  mənə  elə  gəldi  ki, 

özünü  yaxĢı  hiss  etmir.  Eleyn  saçlarını  səliqə  ilə  darayıb  yığmıĢdı, 

amma  hələ  də  əynində  geniĢ  xalat  vardı.  Biz  qoca  sevgililər  səliqə 

sahman  məsələlərinə  o  qədər  də  çox  vaxt  sərf  etmirik;  əksər  hallarda 

buna, sadəcə, imkanımız olmur.  

– Səni iĢindən yayındırmayacağam, – deyə asta səslə dilləndi. – 

Görürəm ki, yazmağa hazırlaĢırsan... 

www.vivo-book.com 

 

299 

–  BoĢ  sözlər  danıĢma,  –  deyə  cavab  verdim.  –  Mənim  vaxtım 

Karterin qara ciyər həblərindən çoxdur. Qapıda durma, içəri gəl.  

O içəri girsə də, qapının ağzında dayandı.  

– Yuxuya  gedə bilmədim  –  yenə də – və təsadüfən pəncərədən 

bayıra bir az erkən baxdım... və... 

– Və sən məni  mister Dolan ilə  söhbət  edərkən gördün,  – deyə 

onun bitirməyə çətinlik çəkdiyi cümləsini tamamladım. Ümid edirdim 

ki,  onun  pəncərəsi  bağlı  olub  və  o  bizi  yalnız  görüb,  mənim  necə 

inildədiyimi  və  biləyimi  buraxması  üçün  Dolana  yalvardığımı 

eĢitməyib.  

– Bu, elə də xoĢ söhbətə bənzəmirdi və dostcasına edilən söhbət 

deyildi, – dedi. – Pol, bu mister Dolan hamını sorğu-suala tutub sənin 

haqqında  soruĢurdu.  Sənin  haqqında  məndən  də  soruĢub  –  deyəsən, 

keçən  həftə.  O  vaxt  buna  elə  bir  əhəmiyyət  vermədim,  sadəcə, 

düĢündüm ki, onun uzun burnu var və ona görə də onu hamının iĢinə 

soxur.  Amma  indi  onun  sənin  haqqında  nə  üçün  suallar  verdiyi  məni 

çox maraqlandırır.  

– Deyirsən, mənim haqqımda soruĢurdu? – dedim və ümid etdim 

ki,  səsim  özümün  hiss  etdiyim  kimi  narahat  səslənmir.  –  Səndən  nə 

soruĢurdu? 

–  Əvvəla,  sənin  gəzintiyə  hara  getdiyini.  Bir  də,  nə  üçün 

gəzməyə getdiyin haqında suallar verdi.  

Mən gülməyə çalıĢdım.  

www.vivo-book.com 

 

300 

– Bu adam kiminsə məĢq edə biləcəyinə inanmır, bu, tamamilə 

aydındır.  

–  O,  hesab  edir  ki,  sənin  nəsə  bir  sirrin  var,  –  Eleyn  bir  anlıq 

susdu və, – əslində, mən də elə düĢünürəm, – dedi.  

Elə  ağzımı  açıb  bunu  ilk  dəfə  eĢitdiyimi  demək  istəyirdim  ki, 

Eleyn  özünün  əyri-üyrü,  amma  qəribə  Ģəkildə  qəĢəng  əlini  qaldırıb 

ağzımdan bir söz belə çıxarmağa macal tapmamıĢ məni susdurdu. 

–  Əgər  sənin  həqiqətən  nəsə  bir  sirrin  varsa,  mən  onun  nə 

olduğunu heç bilmək də istəmirəm, Pol. Sənin Ģəxsi məsələnin yalnız 

sənə dəxli var. Məni  bax belə  tərbiyə  ediblər,  amma hamı belə  deyil. 

Ona görə də ehtiyatlı ol. Sənə də məhz elə bunu söyləmək istəyirdim. 

Ġndi  isə  səni  burada  yalqız  buraxacağam  ki,  iĢinlə  rahat  məĢğul  ola 

bilərsən.  

Eleyn  getmək  üçün  geri  döndü,  amma  qapıdan  çıxmağa  macal 

tapmamıĢ, mən arxadan onu çağırdım. O, geri çevrilib gözlərində sual 

dolu bir ifadə ilə mənə baxdı.  

– Bu yazdıqlarımı bitirəndən sonra... – deyə sözə baĢladım, lakin 

sözümü yarımçıq kəsib baĢımı buladım. Cümləni düz baĢlamamıĢdım. 

– Əgər bu yazdıqlarımı bitirə bilsəm, sən onu oxuyarsanmı?  

O,  sanki  bir  anlıq  fikrə  gedərək  düĢündü  və  sonra  elə  bir 

təbəssümlə  mənə  gülümsədi  ki,  adam  asanlıqla  bu  təbəssümə  vurula 

bilərdi, hətta mənim kimi yaĢı keçmiĢ qoca da.  

– Mənim üçün bu böyük bir Ģərəf olardı.  

www.vivo-book.com 

 

301 

–  YaxĢısı  burdur,  Ģərəfdən  danıĢmazdan  əvvəl,  yazdıqlarımı 

oxuyana  qədər  gözləyəsən,  –  deyə  etiraz  etdim  və  həmin  vaxt 

Delakruanın ölümü haqqında düĢündüm.  

–  Mən  onu  istənilən  halda  oxuyacağam,  –  deyə  o,  israr  etdi.  – 

Hər bir sözü. Sənə söz verirəm. Lakin bunun üçün sən əvvəlcə  yazını 

bitirməlisən.  

O  məni  öz  düĢüncələrimlə  tək  qoyub  getdi,  amma  mən  yazıya 

baĢlayınca,  kifayət  qədər  uzun  bir  müddət  keçdi.  Qələmimlə  masanı 

taqqıldada-taqqıldada  pəncərədən  çölə  baxaraq,  tutqun  göy  üzünün 

arabir  aydınlaĢmasına  tamaĢa  edərək,  məni  Poli  deyə  çağıran  və  tez-

tez  çinlilər,  irlandlar  və  zəncilər  haqqında  yersiz,  axmaq  və  gülməli 

olmayan  zarafatlarından  bezib  yorulmayan  Bred  Dolan  haqqında  və 

bir  də  Eleyn  Konnellinin  dedikləri  haqqında  düĢünərək  təxminən  bir 

saat  eləcə  boĢ-bekar  oturdum.  “O  hesab  edir  ki,  sənin  nəsə  bir  sirrin 

var. Əslində, mən də elə düĢünürəm”.  

Bəlkə də onlar haqlıdırlar, bəlkə mənim doğrudan da sirrim var. 

Hə, ola bilsin ki, mənim sirrim var. Və əlbəttə ki, Bred Dolan bu sirri 

öyrənmək  arzusundadır.  Ona  görə  yox  ki,  o  bunun  vacib  bir  Ģey 

olduğunu düĢünür (bu belə deyil, məncə, təkcə mənim üçün bəlkə də 

əhəmiyyətlidir), sadəcə  ona  görə ki,  onun fikrincə, mənim kimi  qoca 

kaftarların  gizli  sirləri  ola  bilməz:  nə  mətbəxin  yaxınlığındakı 

asılqandan  plaĢ  götürmək,  nə  də  sirr  saxlamaq  olar.  Mənim  kimi 

qocaların  hələ  də  insan  olduqlarını  da  düĢünmək  olmaz.  Bizim  belə 

www.vivo-book.com 

 

302 

düĢünməyimizə  nə  üçün  icazə  verilməməlidir  axı?  O  təbii  ki,  bunu 

bilmir. Bu mənada da o, Persiyə bənzəyir.  

Və  budur,  mənim  düĢüncələrim  çayın  kor  qolu  kimi  hərlənib-

fırlanıb  yenə  Bred  Dolanın  damın  altından  çıxıb,  mətbəxin  giriĢində 

biləyimi sıxaraq kəsildiyi yerə – Persi Uetmora, kinli Persi Uetmora və 

bir  dəfə  ona  gülmüĢ  insandan  onun  necə  qisas  aldığı  yerə  –  döndü. 

Delakrua  özünün  əlvan  makarasını  divara  atır,  Mister  Cinqlz  isə  onu 

geri  gətirirdi  və  bir  dəfə  makara  divara  çırpılaraq  kameradan  dəhlizə 

diyirləndi. Persi isə bu Ģansını əldən vermədi. 

 

 

 

 

 

 

2 

 

 

 

 

 

– Dur, eləmə, ay axmaq! – deyə Brutus bağırdı, lakin Persi ona 

əhəmiyyət vermədi. Mister Cinqlz elə yenicə makaranı haqlamıĢdı ki, 

www.vivo-book.com 

 

303 

– bütün fikri makara ilə məĢğul olduğundan, siçan köhnə düĢməninin 

yaxınlıqda olduğunu görə bilmədi – Persi özünün ağır, qara ayaqqabısı 

ilə  siçanın  üstünə  basdı.  Mister  Cinqlzın  onurğa  sümüyünün  Ģaqqıltı 

ilə  necə  sındığı  aydınca  eĢidildi,  onun  ağzından  qan  axmağa  baĢladı. 

Siçanın  balaca,  qara  gözləri  hədəqəsindən  çıxmıĢdı.  Mən  onun 

gözlərində  insanlara  xas  olan  təəccüb  və  iztirab  ifadəsini  gördüm. 

Delakrua  dəhĢət  və  kədərdən  dəli  kimi  bağırdı.  O  özünü  kameranın 

qapısına  atıb  əllərini  barmaqlığın  arasından  saldı,  mümkün  olduqca 

irəli uzadaraq siçanı təkrar-təkrar adı ilə çağırmağa baĢladı.  

Persi müzəffər bir görkəmlə əvvəlcə Delakruaya, sonra isə bizə 

tərəf dönərək gülümsədi. 

–  Bax  belə!  –  dedi.  –  Bilirdim  ki,  gec,  ya  tez  o  mənim  əlimə 

düĢəcək.  Bu,  sadəcə,  vaxt  məsələsi  idi.  –  O  bizə  arxasını  çevirdi  və 

qanına  qəltan  olmuĢ  Mister  Cinqlzı  linoliumun  üstündə  balaca  qan 

gölməçəsində tərk edərək tələsmədən YaĢıl Mil ilə oradan uzaqlaĢdı. 

Din  dizini  masanın  kənarına  çırpıb  kribbic  taxtasını  döĢəməyə 

aĢıraraq yerindən sıçradı. DaĢlar öz dəliklərindən çıxıb yerə töküldü və 

müxtəlif  istiqamətlərə  diyirləndi.  Lakin  nə  Din,  nə  də  Harri  buna 

əhəmiyyət verdi. 

– Sən yenə nə elədin? – Din Persinin üstünə qıĢqırdı. – Sən yenə 

nə oyun çıxardın, ay beyinsiz əbləh?  

Persi ona cavab vermədi. O, heç bir söz demədən, barmaqları ilə 

saçlarını sığallaya-sığallaya növbətçi masasının yanından keçib mənim 

www.vivo-book.com 

 

304 

kabinetimə, oradan da anbar otağına getdi. Onun əvəzinə Billi Uorton 

cavab verdi:  

–  Boss  Din?  Məncə,  o,  balaca  fransızcığaza,  sadəcə  baĢa 

salmağa çalıĢdı ki, ona gülüb məsxərəyə qoymaq heç də ağıllı hərəkət 

deyildi.  –  O,  sözünü  bitirib  öz  dediyinə  özü  gülməyə  baĢladı.  Bu  lap 

kəndli  gülüĢü  idi,  ürəkdən  və  səmimi.  Həyatımda  elə  insanlarla  da 

(düzdü,  bunların  böyük  əksəriyyəti  qorxaq  adamlardı)  qarĢılaĢmıĢam 

ki, onların səsi  yalnız gülərkən normal çıxırdı. Azğın Billi Uorton da 

məhz belələrindən idi.  

Mən karıxmıĢ halda  yenə döĢəmədə uzanmıĢ siçana baxdım. O, 

hələ də nəfəs alırdı, amma bığlarına bulaĢmıĢ xırda qan damcıları artıq 

laxtalanmağa  baĢlamıĢdı  və  onun  bir  zamanlar  iĢıl-iĢıl  parıldayan 

muncuq  kimi  yumru  gözlərinə  donuq  bir  ifadə  çökməkdə  idi.  Brutus 

əyilib yerdən əlvan rəngli makaranı qaldırdı və əvvəlcə ona, sonra isə 

mənə  baxdı.  O  elə  lap  mənim  kimi  karıxmıĢ  görünürdü.  Bizim 

arxamızda  isə  Delakrua  hələ  də  dəhĢət  və  kədərindən  bağırmağa 

davam  edirdi.  Əlbəttə,  məsələ  yalnız  siçanda  deyildi;  Persi 

Delakruanın  müdafiə  xəttində  yarıq  açmıĢdı  və  indi  onun  bütün 

qorxuları  qarĢısı  açılmıĢ  sel  kimi  bayıra  axırdı.  Lakin  Mister  Cinqlz 

onun  daxilində  keçirdiyi  hisslərin  mərkəz  nöqtəsi  idi  və  onun  ürək 

acıdan hayqırtılarına qulaq asmaq çox çətindir.  

–  Aman  Allahım,  yox!  –  deyə  o,  hıçqırtıların  və  öz  anlaĢılmaz 

fransızcasında etdiyi dolaĢıq yalvarıĢ və duaların arasında təkrar-təkrar 

www.vivo-book.com 

 

305 

qıĢqırırdı.  –  Aman  Allahım,  yox,  Aman  Allahım,  yox,  zavallı  Mister 

Cinqlz, mənim Mister Cinqlzım, yox, Allahım, yox! 

– Onu mənə verin. 

Bu qalın səsi eĢidəndə mən çaĢqınlıqla nəzərlərimi qaldırıb səsin 

gəldiyi  tərəfə  baxdım;  əvvəlcə  onun  kimə  məxsus  olduğunu  ayırd 

eləyə  bilmədim.  Səsin  gəldiyi  tərəfə  baxanda  qarĢımda  Con  Koffini 

gördüm. O da Delakrua kimi əllərini öz kamerasının dəmir barmaqlığı 

arasından  uzatsa  da,  onun  kimi  ora-bura  yellətmirdi.  O,  sadəcə 

ovuclarını  açaraq  qollarını  mümkün  olduqca  irəli  uzatmıĢdı.  O  öz 

ovuclarını bizə tərəf elə uzatmıĢdı ki, sanki israrla nəsə istəyirdi. Onun 

səsində də bir ötkəmlik vardı və məncə, elə buna görə bu səsin ona aid 

olduğunu ilk dəfədən baĢa düĢə bilməmiĢdim. Ġndi bizim qarĢımızdakı 

adam  bir  neçə  həftə  bu  kamerada  yaĢayan  və  daim  gözü  yaĢlı,  yazıq 

görkəmli zənciyə heç bənzəmirdi.   

–  Onu  mənə  verin,  mister  Eckum!  Hələ  zaman  var  ikən,  onu 

mənə verin! 

Elə həmin an onun mənim üçün etdiklərini xatırladım və hər Ģeyi 

anladım.  DüĢündüm  ki,  daha  bundan  pisi  ola  bilməz,  lakin  yaxĢı  bir 

Ģeyin  baĢ  verəcəyinə  də  ümid  etmirdim.  Mən  siçanı  döĢəmədən 

qaldırdım  və  Mister  Cinqlzın  bədəninin  müxtəlif  yerlərindən  çıxan 

çoxsaylı xırda sümükləri barmaqlarımla hiss edəndə ətim ürpəĢdi, elə 

bil,  yerdən  siçan  yox,  tüklü  dəri  ilə  üzlənmiĢ  iynə  yastığı