Stiven Kinq Yaşıl Mil

www.vivo-book.com 

 

321 

hər  Ģeyi  öz  bildiyin  kimi  edirsən,  bir  problem  yarananda  da  özünün 

yuxarılarda  olan  əlaqələrinin  arxasında  gizlənməyə  çalıĢırsan.  Elə 

Delakruanın siçanını tapdamağını götürək, – birdən gözlərim Brutusun 

baxıĢları  ilə  qarĢılaĢdı  və  mən  tez  sözümü  düzəltdim.  –  Hə,  elə 

Delakruanın  siçanını  tapmağa  çalıĢdığın  insidenti  götürək.  Sən  hər 

dəfə  qaba  rəftar  edirsən,  özünü  kobud  aparırsan  və  yenə  də  hamı  ilə 

kobud  rəftar  edirsən.  Və  sonda  biz  də  kobudluğunun  qarĢılığında 

səninlə kobud rəftar etmək məcburiyyətində qalırıq, vəssalam. Amma 

bizə  qulaq  assan,  sən  bütün  bunların  içindən  tər-təmiz  –  öz 

müvəffəqiyyətli karyerasını hələ baĢlanğıcında olan bir gənc kimi – və 

qızıl  gül  kimi  ətir  saçaraq  çıxarsan.  Burada  səninlə  elədiyimiz  bu 

söhbət  haqqında  isə  heç  kim  bilməyəcək.  Hə,  buna  nə  deyirsən? 

Yetkin  bir  insan  kimi  hərəkət  elə.  Bir  də  söz  ver  ki,  Delakruanın 

edamından sonra buranı öz xoĢunla tərk edib gedəcəksən.  

O,  bizim  təklifimizi  düĢündü.  Bir  neçə  dəqiqə  sonra  üzündə 

qəribə bir ifadə yarandı, elə bir ifadə ki, o yalnız baĢına yaxĢı bir fikir 

gəlmiĢ insanların üzündə görünür. Onun üzündəki ifadədən heç xoĢum 

gəlmədi, çünki Persi üçün yaxĢı görünən fikir bizim üçün heç də yaxĢı 

olacağı anlamına gəlmirdi.  

–  Hər  Ģeyi  atıram  bir  kənara,  –  Burtus  dilləndi.  –  Sadəcə,  bir 

düĢün.  O  irin  tuluğu  Uortondan  canını  qurtarmaq  nə  qədər  gözəl 

olardı.  

www.vivo-book.com 

 

322 

Persi bir söz demədən baĢını yırğaladı və mən də onun elektrik 

stulundan  durmasına  imkan  verdim.  O,  uniformasını  dartıĢdıraraq 

düzəltdi,  arxadan  Ģalvarını  içinə  saldı  və  darağı  ilə  saçlarını  daradı. 

Sonra isə baĢını qaldırıb bizə baxdı. 

– DanıĢdıq, mən razı. Sabah axĢam Delakruanın edamında öndə 

durub  sərəncamçı  olacam,  sabahısı  gün  isə  Briar  Ricə  keçirilməm 

haqqında ərizəmi müdiriyyətə təqdim edəcəyəm. Və biz həmin an hər 

Ģeyi bitirmiĢ sayacağıq. Bu sizi qane edirmi? 

– Qane edir, – onunla razılaĢdım. Onun üzündə hələ də bayaqkı 

ifadə  vardı,  amma  mən  rahatladığımdan,  buna  elə  bir  əhəmiyyət 

vermədim. 

O, əlini irəli uzatdı. 

– Hə, razısınızsa, əl sıxaqmı? 

Mən və Brutus onun əlini sıxdıq.  

Biz yenə də səfeh vəziyyətində qalmıĢdıq.  

 

 

 

 

 

4 

 

 

www.vivo-book.com 

 

323 

 

 

 

Ertəsi  gün  çox  isti  və  boğanaq  keçdi,  lakin  bu,  qəribə  oktyabr 

istisinin  son  günü  oldu.  Səhər  iĢə  gələndə,  haradasa  qərbdə,  göy 

guruldayırdı  və  qara  buludlar  yavaĢ-yavaĢ  sıxlaĢaraq  səmanı  tutmağa 

baĢlamıĢdı.  AxĢamtərəfi  buludlar  bir  qədər  alçalaraq  yer  üzünə 

yaxınlaĢdı  və  onların  qatlarının  arasından  yerə  tərəf  mavi-ağımtıl 

rəngli  ildırım  oxları  çıxmağa  baĢlamıĢdı.  AxĢam  saat  on  radələrində 

Trapenqus əyalətindən güclü qasırğa keçmiĢdi – Teftonda qasırğa dörd 

nəfərin ölümünə səbəb olmuĢ və ödəniĢli at tövləsinin damını qoparıb 

göyə  sovurmuĢdu  –  Kold  Mauntində  isə  tufan  və  fırtına  gücündə 

Ģiddətli küləklər əsmiĢdi. Edamdan bir neçə gün sonra ağlıma gəlmiĢdi 

ki,  bütün  bu  qorxunc  hava  Ģəraiti  ilə  göylər  bəlkə  də  Eduard 

Delakruanın dəhĢətli ölümünə qarĢı etiraz səsini ucaldırmıĢ.  

Əvvəlcə,  hər  Ģey  son  dərəcə  yolunda  gedirdi.  Delakrua  bütün 

gününü öz kamerasında çox sakit keçirmiĢdi: o, gah Mister Cinqlz ilə 

oynayır,  gah  da  çarpayısında  sakitcə  uzanıb  öz  dostunu  əzizləyirdi. 

Uorton bir neçə dəfə hay-küy salmağa cəhd elədi; əvvəlcə, Delakruaya 

qıĢqırdı  ki,  qoca  Laki  Pyer  cəhənnəmdə  “tustep”  rəqsini  oynayandan 

sonra  onlar  üçün  siçanburqerlər  hazırlayacaqlar,  lakin  balaca  fransız 

ona  heç  bir  cavab  vermədi  və  yəqin  Uorton  da  etdiyi  bu  zarafatdan 

daha zərifini edə bilməyəcəyini düĢündü və təslim olaraq susdu.  

www.vivo-book.com 

 

324 

Saat  on  birə  on  beĢ  dəqiqə  iĢləmiĢ  ġuster  ata  gəldi  və  “Bizim 

Atamız” duasını Delakruaya fransız dilində oxuyacağını deyərək, bizi 

əməlli-baĢlı  sevindirdi.  Bu  bizə  yaxĢı  əlamət  kimi  gəldi.  Əlbəttə  ki, 

belə düĢünməkdə çox yanılmıĢmıĢıq.  

Təxminən saat on bir radələrində edamın Ģahidləri də toplaĢmağa 

baĢladılar, onların əksəriyyəti bir-biri ilə asta səslə gözlənilən pis hava 

Ģəraiti  və  elektrik  təminatında  olan  qeyri-müntəzəmlik  səbəbi  ilə 

edamın  təxirə  salına  biləcəyi  haqqında  danıĢırdı.  Yəqin  onlar  Qoca 

Qığılcımın  enerjini  generatordan  almasını  və  əgər  ildırım  birbaĢa 

generatoru  vurmazsa,  Ģounun  istənilən  hava  Ģəraitində  davam 

edəcəyini  bilmirdilər.  Həmin  gecə  Harri  aparat  otağında  idi  və  buna 

görə də o, Billi Doc və Persi təĢrifat məmurları kimi çıxıĢ edəcək və 

edama  tamaĢa  etməyə  gələn  adamları  öz  yerlərinə  qədər  müĢayiət 

edib,  onlardan  sərinləĢdirici  içkilər  istəyib-istəmədiklərini  soruĢmalı 

olacaqdılar.  Edam  mərasimində  iki  qadın  da  iĢtirak  edirdi,  onlardan 

biri  Delakruanın  zorlayaraq  qətlə  yetirdiyi  qadının  bacısı,  ikincisi  isə 

yanğında həlak olan qurbanlardan birinin anası idi. Ġkincisi iri əndamlı, 

solğun bənizli və üzündən qətiyyətli  olduğu oxunan bir xanım idi. O 

xanım Harri Tervillegerə demiĢdi ki, edamına baxmağa gəldiyi adamın 

onu  gözləyən  cəzadan  qorxmuĢ  birisi  olduğunu  ümid  edir  və  bir  də 

söyləmiĢdi  ki,  edam  ediləcək  bu  adamın  onun  üçün  hazırlanmıĢ 

cəhənnəm  sobalarındakı  alovdan  və  iblisin  əlaltılarının  onu 

www.vivo-book.com 

 

325 

gözlədiyindən  xəbəri  var.  Sonra  o,  göz  yaĢlarını  tuta  bilməyərək 

ağlamıĢ və üzünü balıĢ üzü boyda krujeva dəsmalla qapamıĢdı.  

Qulaqbatırıcı göy gurultusu eĢidildi, dəmir dam bu səsi yüngülcə 

boğsa  da,  səs  çox  bərk  gəldi.  Otaqda  toplaĢan  insanlar  baĢlarını 

qaldırıb  narahatlıqla  ora-bura  baxdılar.  Belə  gec  saatda  qalstuk 

vurduqlarından  özlərini  narahat  hiss  edən  kiĢilər  tərləyərək  qızarmıĢ 

yanaqlarını silirdilər. Bura anbar otağındakı mavi manqaldan daha isti 

idi.  Əlbəttə  ki,  bütün  nəzərlər  indi  Qoca  Qığılcıma  dikilmiĢdi.  Onlar 

həftənin  əvvəlində  bu  mərasim  haqqında  müxtəlif  zarafat  edib  gülə 

bilərdilər,  amma  həmin  axĢam  saat  təxminən  on  bir  otuzda  bütün  bu 

zarafatlar  artıq  eĢidilməz  olmuĢdu.  Mən  öz  hekayəmə  bu  palıd  stula 

həqiqətən  oturmalı  olan  insanların  yumor  hissinin  bir  anda  necə 

buxarlanıb  yoxa  çıxdığı  haqqında  danıĢmaqla  baĢlamıĢdım,  lakin  bu 

mütləq  an  gəlib  çatanda  üzlərindən  təbəssümlərin  silindiyi  insanlar 

yalnız ölümə məhkum edilmiĢlər olurdu.  

Öz platformasının üstündə bir növ yerə çökmüĢ kimi görünən bu 

stulun  ayaqlarının  hər  iki  tərəfindən  kənara  uzanan  buxovlar  vardı, 

sanki  iflic  vurmuĢ  birisinin  geyinməsi  üçün  ora  taxılmıĢdılar. 

Otaqdakılar daha demək olar ki, söhbət eləmirdilər və birdən yenə göy 

gurultusunun  qulaqbatıran  səsi  eĢidiləndə,  elə  bil,  nəhəng  bir  ağac 

çartıltı  ilə  sınaraq  yerə  çırpıldı.  Delakruanın  qurbanının  bacısı  hətta 

qorxusundan boğuq səslə qıĢqırdı da. ġahidlər bölməsində öz yerini ən 

axırıncı tutan isə həbsxananın rəisini əvəz edən Körtis Anderson oldu.  

www.vivo-book.com 

 

326 

On  ikinin  yarısında  Delakruanın  kamerasına  yaxınlaĢdım. 

Brutusla  Den  isə  məndən  bir  qədər  arxada  gəlirdilər.  Del  dizlərinin 

üstündə  Mister  Cinqlzı  tutaraq  öz  çarpayısının  üstündə  oturmuĢdu. 

Siçan  baĢını  məhkuma  tərəf  uzatmıĢdı,  onun  muncuq  gözləri  isə  düz 

onun  üzünə  zillənmiĢdi.  Delakrua  barmaqları  ilə  Mister  Cinqlzın 

qulaqlarının arasını qaĢıyırdı. Delakruanın yanaqları ilə iri göz yaĢları 

axırdı,  deyəsən,  siçan  da  gözlərini  məhz  bu  göz  yaĢlarına  zilləmiĢdi. 

Addım  səslərimizi  eĢidən  Del  baĢını  qaldırıb  bizə  baxdı.  Rəngi 

qaçmıĢdı. Mən arxamda nə baĢ verdiyini görməsəm də, Con Koffinin 

öz  kamerasının  qapısı  yanında  dayanıb  bizi  müĢahidə  etdiyini  hiss 

etdim.  

Açarlarımın metal qapıya toxunaraq çıxardığı cingiltini eĢidəndə 

Delakrua  səksəndi,  amma  soyuqqanlılığını  qoruya  bildi.  Mən  qıfılı 

açıb  qapını  yana  itələyəndə,  o,  hələ  də  qucağında  tutduğu  Mister 

Cinqlzın baĢını tumarlamağa davam edirdi.  

– Salam, boss Eckum, – deyə o məni salamladı. – Salam uĢaqlar. 

Sən  də  uĢaqlara  salam  ver,  Mister  Cinqlz.  –  Lakin  Mister  Cinqlz 

ovsunlanmıĢ kimi baĢı dazlaĢmağa baĢlamıĢ bu balaca adama baxmağa 

davam  edirdi,  sanki  onun  yanaqları  ilə  axan  göz  yaĢlarının  haradan 

əmələ  gəldiyini  bilmək  istəyirdi.  Əlvan  rəngli  makara  isə  “Korona” 

siqar qutusunun bir kənarına səliqə ilə qoyulmuĢdu və mən düĢündüm 

ki, o, sonuncu dəfə ora qoyulub və bu fikirdən içimdə qəfil və kəskin 

bir sancı hiss etdim.  

www.vivo-book.com 

 

327 

– Eduard Delakrua məhkəmənin nümayəndəsi kimi... 

– Boss Eckum? 

Mən  əvvəlcədən  hazırlanmıĢ  rəsmi  nitqimə  davam  etmək 

istədim, amma sonra fikrimi dəyiĢərək ondan soruĢdum: 

– Nə məsələdi, Del? 

O, siçanı mənə uzadaraq dedi: 

–  Alın,  götürün!  Elə  eləyin  ki,  Mister  Cinqlza  heç  bir  xətər 

dəyməsin. 

– Del, düĢünmürəm ki, o mənimlə yaĢamaq istəsin. O bəlkə... 

–  Ġstəyir,  o  özü  mənə  dedi  ki,  istəyir.  O  mənə  dedi  ki,  sənin 

haqqında  hər  Ģeyi  bilir,  boss  Eckum  və  o  bilir  ki,  sən  onu  siçanların 

tryuklar  göstərdiyi  Floridadakı  o  yerə  aparacaqsan.  O  sənə  etibar 

elədiyini  mənə  söylədi.  –  O  əlini  bir  az  da  irəli  uzatdı  və  qoy  Allah 

mənim  bəlamı  versin,  əgər  siçan  onun  əlindən  mənim  çiynimə 

keçmədisə.  O  elə  yüngül  idi  ki,  mən  əynimdəki  kiteldən  onun 

çiynimdə  olduğunu  hiss  belə  etmirdim,  sadəcə,  çiynimdə  balaca  bir 

yerin isindiyini hiss edə bilirdim. – Boss? Bir də sizdən xahiĢim budur 

ki, o əclafın bir də mənim siçanıma yaxınlaĢmasına yol verməyəsiniz. 

O əclafın mənim siçanıma xətər yetirməsinə imkan verməyin.  

–  YaxĢı,  Del,  mən  ona  bu  imkanı  bir  də  vermərəm.  –  Məsələ 

burasında idi ki, bəs indi, məhz indiki anda bu siçanla mən nə etməli 

idim?  Mən  çiynimdə  bir  siçan  oturduğu  halda  Delakruanı  Ģahidlərin 

önündən keçirib edama apara bilməzdim axı.  

www.vivo-book.com 

 

328 

–  Hələlik  mən  onu  götürərəm,  boss,  –  deyən  kiminsə  səsi 

arxamda guruldadı. Bu səs Con Koffinin səsi idi və mənə qəribə gələn 

isə  onun  bu  təklifi  məhz  mənim  bunu  düĢündüyüm  an  verməsi  oldu; 

elə bil, Con Koffi fikrimdən keçənləri oxuya bilirdi. – Sadəcə, hələlik, 

qısa müddətə, əlbəttə, əgər Del buna etiraz etmirsə... 

Del rahatlanaraq baĢını yırğaladı.  

– Hə, götür onu, Con, bu axmaqlıq baĢa çatana qədər, oldumu? 

Sonra isə... – Onun nəzərləri yenə mənə və Brutusa tərəf döndü. – Siz 

onu Floridaya aparacaqsınız. O Mausvilldi, nədir, ora. 

– Hə, arxayın ol. Yəqin, Pol ilə birlikdə mən də gedərəm. – deyə 

Brutus  dilləndi  və  onun  gözləri  diqqətlə  siçanın  mənim  çiynimdən 

Koffinin bizə tərəf uzanmıĢ iri ovcuna keçməsini izlədi. Bunu edərkən 

Mister  Cinqlz  nə  etiraz  etdi,  nə  də  qaçmağa  çalıĢdı,  əksinə,  Delin 

əlindən mənim çiynimə keçdiyi kimi, böyük bir həvəslə Con Koffinin 

əli ilə yuxarı dırmaĢdı.  

– Bunun üçün biz yəqin öz məzuniyyətimizin bir hissəsini götürə 

bilərik, düz demirəmmi, Pol? 

BaĢımı  yırğaladım.  Del  də  baĢını  yırğaladı,  onun  gözləri  indi 

aydınlaĢmıĢ, dodaqlarına isə güclə sezilən bir təbəssüm qonmuĢdu. 

–  Onun  çıxardığı  oyunlara  tamaĢa  etmək  üçün  insanlar  on  sent 

ödəyəcəklər. UĢaqlar isə iki sent. Elə deyilmi, boss Hovell? 

– Hə, elədir, Del, düz deyirsən.  

www.vivo-book.com 

 

329 

–  Sən  yaxĢı  adamsan,  boss  Hovell,  –  Del  dedi.  –  Sən  də,  boss 

Eckum.  Siz  hər  ikiniz  bəzən  mənim  üstümə  qıĢqırırdınız,  bəli,  amma 

yalnız  buna  zərurət  olanda.  Siz  hamınız  yaxĢı  insanlarsız,  bircə  o 

Persidən  baĢqa.  Çox  istərdim  ki,  haradasa  baĢqa  bir  yerdə  sizinlə 

görüĢə biləydim. Pis dövran, pis insanlar... 

– Sənə bir söz deməliym, Del, – dedim. – Sənə deyəcəklərim bu 

yola  çıxmazdan  öncə  hər  bir  kəsə  deməli  olduğum  sözlərdir.  Elə  də 

böyük  bir  Ģey  deyil,  amma  bu  da  mənim  iĢimin  bir  hissəsidir. 

Oldumu? 

– Bəli, cənab, – deyə o, son dəfə Con Koffinin nəhəng çiynində 

əyləĢmiĢ Mister Cinqlza baxdı və, – Au revour, mon ami (salamat qal, 

dostum  –  fr.),  –  deyərək  bərkdən  ağlamağa  baĢladı.  –  Je  t'aime,  mon 

petit,  (səni  sevirəm,  mənim  balacam  –  fr.),  –  dedi  və  siçana  hava  ilə 

öpüĢ göndərdi.  Bəlkə də hava ilə  göndərilən öpüĢ gülməli  görünməli 

idi,  amma  həmin  vaxt  bu  bizə  heç  də  gülməli  gəlmədi.  Gözlərim  bir 

anlıq  Dinin  baxıĢlarına  tuĢ  gəldi  və  mən  dərhal  nəzərlərimi  ondan 

yayındırdım.  Din  dəhliz  boyu  karser  otağına  tərəf  baxırdı  və  onun 

üzündə çox qəribə təbəssüm vardı. Mənə elə gəldi ki, o elə indicə zır-

zır ağlayacaq. Mənə gəlincə, “məhkəmənin rəsmi nümayəndəsi kimi” 

sözləri  ilə  baĢlayaraq  söyləməli  olduğum  nitqimi  söylədim.  Nitqimi 

bitirəndən sonra Delakrua öz kamerasından son dəfə bayıra çıxdı.  

–  Bir  dəqiqə  ayaq  saxla,  dostum,  –  deyə  Brutus  əli  ilə  onun 

qırxılmıĢ təpəsini, dəbilqənin geyindiriləcəyi yeri yoxladı. Sonra əli ilə 

www.vivo-book.com 

 

330 

Delakruanın  kürəyini  Ģappıldadaraq  baĢı  ilə  mənə  hər  Ģeyin 

qaydasında olduğunu iĢarə etdi. – Ülgüclə qırxılan kimi sapsığallıdır. 

Hə, indi gedə bilərik. 

Bax beləcə, Eduard Delakrua YaĢıl Mil  ilə  özünün son  səfərinə 

çıxdı,  göz  yaĢları  ilə  tər  bir-birinə  qarıĢaraq  onun  yanaqları  ilə  aĢağı 

süzülürdü,  baĢının  üstündə  isə  göy  guruldayırdı.  Brutus  ölümə 

məhkum  edilmiĢin  solunda,  mən  sağında  gedirdik,  Din  isə  bizim 

arxamızda gəlirdi.  

ġuster  ata  mənim  kabinetimdə  idi,  baĢqa  iki  nəzarətçi  – 

Rinqqold  və  Battl  isə  otağın  künclərində  mövqe  tutub  vəziyyətə 

nəzarət  edirdilər.  ġuster  ata  Delakruaya  baxaraq  gülümsədi  və  sonra 

onunla fransız dilində danıĢdı. Onun danıĢığı mənə qeyri-təbii və çox 

quru gəldi, lakin onun nitqi möcüzə yaratmıĢdı. Del də ona gülümsədi 

və  sonra  ġuster  ataya  yaxınlaĢıb  qollarını  onun  belinə  dolayaraq 

qucaqladı. Bunu görən Rinqqold və Battl cəld hərəkətə keçmək üçün 

yerlərindən  atılsalar  da,  mən  əlimi  havaya  qaldırdım  və  baĢımı 

buladım.  

ġuster  ata  Delakruanın  göz  yaĢları  ilə  boğularaq  fransızca 

söylədiklərinə  diqqətlə  qulaq  asdı  və  onun  dediklərini  əla  baĢa 

düĢürmüĢ  kimi  Delakruanın  kürəyini  Ģappıldatdı.  O,  balaca  fransızın 

çiyninin üstündən mənə baxaraq dedi:  

– Onun söylədiklərinin heç dörddə birini belə baĢa düĢmədim.  

– Bunun vacib olduğunu düĢünmürəm, – deyə Brutus mırıldandı. 

www.vivo-book.com 

 

331 

–  Mən  də  düĢünmürəm,  mənim  oğlum,  –  deyə  ġuster  ata  ona 

gülümsəyərək cavab verdi. O bizimlə iĢləyən ruhanilərin ən yaxĢısı idi 

və  mən  yalnız  o  an  dərk  etdim  ki,  onun  taleyi  haqqında  heç  nə 

bilmirəm.  Ümid  edirəm  ki,  bütün  bu  gördüklərinə  rəğmən,  o  öz 

inancını qoruyub saxlaya bilmiĢdi.  

O,  Delakruanın  diz  çökməyə  sövq  etdi  və  dua  etmək  üçün 

qollarını sinəsinin önündə çarpazladı. Delakrua da onun kimi etdi.  

–  Ey  bizim  göylərdə  qərar  tutmuĢ  Atamız,  –  deyə  ġuster  ata 

fransız dilində dua etməyə baĢladı və Delakrua da ona qoĢuldu. Onlar 

birlikdə  “Bizim  Atamız”  duasını  bizim  üçün  anlaĢılmaz  olan  fransız 

dilində  baĢdan-ayağa  –  “bizi  kələkbaz  Ģeytanın  əməllərindən  qoru, 

amin” sözlərinə qədər – oxudular. Duanın sonun çatanda, Delakruanın 

yanaqlarındakı  göz  yaĢları  da  artıq  demək  olar  ki,  tam  qurumuĢ,  elə 

onun  özü  də  əməlli-baĢlı  sakitləĢərək  özünə  gəlmiĢdi.  Sonra  isə 

Bibliyadan ingilis dilində ayələr oxuyanda, “durğun sular” haqqındakı 

qədim  duanı  da  ehmal  edib  yaddan  çıxarmadılar.  Duanı  oxuyub 

bitirəndən  sonra  ġuster  ata  ayağa  qalxmaq  istədi,  amma  Del  onun 

əbasının  qolundan  tutaraq  fransızca  nəsə  dedi.  ġuster  ata  qaĢlarını 

çatıb  diqqətlə qulaq asandan sonra ona cavab verdi. Del yenə ona nəsə 

dedi və sonra ümid dolu baxıĢlarını ona zillədi. 

ġuster ata mənə tərəf dönərək dedi: 

www.vivo-book.com 

 

332 

–  O,  baĢqa  bir  dua  da  oxumaq  istəyir,  cənab  Eckum.  Mən  öz 

inancıma görə bu duanı oxumasında ona yardım edə bilmərəm. Siz nə 

deyirsiniz, oxusunmu?  

Mən divardan  asılmıĢ  saata baxdım və  gecənin  yarısına hələ  on 

yeddi dəqiqə qaldığını gördüm.  

–  Hə,  qoy  oxusun,  –  deyə  cavab  verdim,  –  amma  bir  az  cəld 

olmaq  lazımdır,  çünki  bizim  əməl  etməli  olduğumuz  zaman  qrafiki 

var.  

– Hə, sizin nə demək istədiyinizi yaxĢı baĢa düĢürəm, – deyərək 

ġuster ata Delakruaya tərəf dönüb baĢını yırğaladı.  

Del,  dua edirmiĢ kimi,  gözlərini qapadı,  amma qısa bir müddət 

heç  bir  söz  deməyərək  susdu.  O,  qaĢlarını  çatdığından  alnında  dərin 

qırıĢlar  əmələ  gəlmiĢdi  və  həmin  an  mənə  elə  gəldi  ki,  birisinin 

çardaqda  çox  uzun  illər  ərzində  istifadə  etmədiyi  (ya  da  ehtiyacı 

olmadığı) bir Ģeyi axtardığı kimi, indi o da öz beyninin dərinliklərində 

nəsə  axtarır.  Mən  bir  də  saata  baxmalı  oldum  və  elə  ağzımı  açıb  bir 

söz  demək  istəyirdim  ki  –  əgər  Brutus  köynəyimin  qolumdan  çəkib 

baĢını yırğalamasaydı, deyəcəkdim də.  

Elə  həmin  anda,  Del  amerikalı  fransızların  cavan  qadın  döĢü 

kimi  yumru  və  yumĢaq  ləhcəsində,  xəfif,  amma  çevik  bir  tərzdə  öz 

duasına baĢladı:  

– "Marie! le vous salue, Marie, oui, pleine de grace; le Seigneur 

est  avec  vous;  vous  etes  benie  entre  toutes  les  femmes,  et  mon  cher 

www.vivo-book.com 

 

333 

Jesus, le fruit de vos entrailles, est beni." (Ya Məryəm, sənə salamlar 

olsun,  ey  hamıdan  mərhəmətli  olan,  Məryəm.  Qoy  Allah  özü  həmiĢə 

səninlə olsun, ey qadınların ən əzizi və müqəddəsi! Sizin rəhminizdən 

bu  iĢıqlı  dünyaya  göz  açmıĢ  müqəddəs  Tanrımız  Ġsa  özü  Sizə  yar 

olsun!) – O yenə ağlamağa baĢladı, lakin düĢünmürük ki, o özü bunun 

fərqində idi. – "Sainte Marie, ma mere, Mere de Dieu, priez pour moi, 

priez pour nous, pauv' pecheurs, maint'ant et l'heure ... l'heure de notre 

mort.  L'heure  de  mon  mort."  (Ya  Müqəddəs  Məryəm,  anam  mənim, 

Allahın anası, müqəddəs bakirə, mənim üçün dua elə, bizim hamımız 

üçün,  biz  günahkar  bəndələr  üçün,  belə  bir  saatda...  ölüm  saatımda 

mənim üçün dua elə). O, dərindən nəfəs alaraq toxdadı. – "Ainsi soit-

il." (Amin). 

Delakrua  duasının  bitirib  ayağa  qalxanda,  otağın  yeganə 

pəncərəsindən  içəri  düĢən  ildırımın  ağ-mavi  rəngli  parıltısı  bir  anlıq 

içərini  nura  qərq  etdi.  Delakruadan  baĢqa,  hamı  səksənərək  yerindən 

dik atıldı. O, deyəsən, hələ də söylədiyi duaların təsiri altında qalaraq 

özünü  unutmuĢdu.  O,  əlini  hara  uzatdığına  baxmayaraq,  havaya 

qaldırdı.  Brutus  cəld  onun  əlindən  tutub  yüngülcə  sıxdı.  Delakrua 

nəzərlərini qaldırıb ona baxdı və azacıq gülümsədi.  

–  Nous  voyons...  (Biz  görürük),  –  deyə  Delakrua  sözə  baĢladı, 

amma  yenə  susdu.  Hiss  ediləcək  dərəcədə  gərginləĢərək,  o,  yenə 

ingilis  dilinə  keçdi.  –  Ġndi  biz  yolumuza  davam  edə  bilərik,  boss 

Hovell, boss Eckum. Ġndi Allah ilə mənim aramda razılıq var.  

www.vivo-book.com 

 

334 

–  YaxĢı,  –  deyərək  mən  düĢündüm  ki,  görəsən,  iyirmi  dəqiqə 

sonra elektrik cərəyanının altında olanda da Allah ilə onun arasında bu 

razılıq olacaqdımı? Mən ümid edirdim ki onun bu son duası eĢidilib və 

Məryəm  ana  onun  üçün  bütün  ruhu  və  ürəyi  ilə  dua  edəcək,  çünki 

qadınları  zorlayan  və  qatil  Eduard  Delakrua  üçün  həmin  an  əllərini 

uzadıb  çata  biləcəyi  bütün  dualar  çox  əhəmiyyətli  olacaqdı.  Bayırda 

yenə göy gurultusu eĢidildi. – Di tərpən, Del, daha az qalıb. 

–  YaxĢı,  boss,  yaxĢı  gəlirəm.  Çünki  mən  daha  qorxmuram.  O, 

belə desə də, mən onun gözlərindən oxudum ki, – Allahla, ya Allahsız, 

Müqəddəs Məryəmlə, ya da Müqəddəs Məryəmsiz – o yalan deyirdi. 

YaĢıl  xalının  son  metrlərini  addayıb  balaca  qapıdan  keçmək  üçün 

əyiləndə, demək olar ki, onların hamısının canına qorxu düĢür.  

–  Pilləkənin  sonunda  dayan,  –  deyə  o,  qapıdan  keçəndə,  mən 

astadan onun qulağına pıçıldadım, əslində mən bunu etməli deyildim. 

O, pilləkənlərin sonuna çatanda dayandı, özü də soyuqqanlı bir Ģəkildə 

dayandı.  Və  orada  onun  ilk  gördüyü  Ģey  platformanın  üstündə 

dayanmıĢ Persi Uetmor oldu. Onun bir ayağının yanında içində süngər 

olan  vedrə,  sağ  ombasının  arxasından  isə  qubernator  ilə  rabitə  üçün 

divardan asılmıĢ qara telefon görünürdü.  

– Yox, – deyərək Delakrua asta səslə inildədi. – Yox, yox, bircə 

o olmasın! 

– Durma, davam elə, – deyə Brutus dilləndi. – Sadəcə mənə və 

Pola bax. Onun orada olduğunu isə unut.