Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
laundering Affair) demekti ama aynı zamanda
şakayla karışık bir kelime oyunuydu; krallığın merkez bankasının adı Suudi Arabistan Para Ajansı (Saudi Arabian Monetary Agency) veya SAMA idi. Bazen bir Hazine temsilcisi de bize katılırdı. Bu toplantılarda çok az soru
sorardım. Çoğunlukla sadece işimi tarif eder, sorularına yanıt verir ve benden ne istenirse yapmaya gayret
etmeyi kabul
ederdim. Müdür
yardımcıları ve Hazine temsilcileri, özellikle benim
uzun vadeli
bakım ve
yönetim anlaşmaları ile ilgili
fikirlerimden etkilenmişlerdi. Hatta müdür yardımcılarından biri, ondan sonra Krallığa atfen sık sık kullandığımız, “Güneş emekliliğimiz üzerinde batana kadar sağabileceğimiz inek” deyimini yaratmıştı. Bu deyim, benim zihnime nedense hep inek yerine keçinin görüntüsünü getirmiştir. Bu
toplantılar esnasında, rakiplerimizin çoğunun
benzer işlerle
uğraştıklarını ve hepimizin de, ortaya koyduğumuz çabalardan dolayı sonunda
cömert kontratlar ile
ödüllendirilmeyi beklediğimizin farkına vardım. MAIN’in ve diğer şirketlerin, kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez mantığıyla, bu ön çalışmaların faturasını üstlendiklerini varsayıyordum. Bunun nedenlerinden biri de, günlük personel zaman çizelgem üzerinde zamanımı fatura ettiğim numaranın ortak ve idari bir genel gider hesabı olması idi. Bu yaklaşım, çoğu projenin araştırma, geliştirme ve teklif hazırlama safhalarında tipik olarak kullanılırdı. Evet, bu defa ilk yatırım miktarı normalin çok üstünde idi ama o müdür yardımcıları, miktarın geri ödeneceğinden son derece
emin görünüyorlardı. Rakiplerimizin de bu işin içinde olduklarını bilmemize rağmen hepimiz, herkese yetecek kadar iş olduğunu varsayıyorduk. Dağıtılacak ödüllerin, yaptığımız işin Hazine tarafından kabul edilme düzeyini yansıtacağını ve sonunda hayata geçecek planları öneren danışmanların, en iyi kontratları alacaklarını bilecek kadar da bu işin içerisindeydim. Tasarla-ve- yap safhasına ulaşacak senaryolar üretmeyi, kişisel bir meydan
okuma olarak alıyordum. MAIN içinde yıldızım hızla yükseliyordu. SAMA’daki anahtar
oyunculardan biri olmak, eğer başarılı olursak, bu yükselişin hızlanmasını garantilerdi. Toplantılarda, SAMA
ve tüm
JECOR operasyonunun bir örnek oluşturacağı olasılığını da açıkça konuşuyorduk. Uluslararası bankalar aracılığı ile borç almaya ihtiyacı olmayan ülkelerde kârlı işler yaratmak için yepyeni bir yaklaşımdı bu. Böyle ülkelere örnek olarak akla hemen İran ile Irak geliyordu. Üstelik insan doğasını da göz önüne alarak, bu ülkelerin liderlerinin de muhtemelen Suudi Arabistan'ı taklit etmek isteyeceklerini düşünüyorduk. İlk başta o kadar olumsuz görünen 1973 petrol ambargosunun, son kertede mühendislik ve inşaat firmalarına birçok beklenmeyen armağan sunacağını ve küresel imparatorluğa giden yolu kolaylaştıracağı kesin gibi görünüyordu. Yaklaşık sekiz ay boyunca ama hiçbir zaman yoğun birkaç günü aşmayan bir şekilde, özel konferans salonuma veya Boston Common Parkı’na bakan apartman daireme kapanarak, bu hayal ışığında çalıştım. Personelimin başka görevleri vardı ve düzenli olarak onları kontrol etsem de, çoğunlukla başlarının çaresine bakıyorlardı. Zaman geçtikçe işimizin etrafındaki gizlilik perdesi de aralandı. Gittikçe daha fazla kişi, ortalıkta Suudi Arabistan ile ilgili bir şeylerin döndüğünün farkına varmaya başladı. Heyecan arttı, dedikodular başladı. Müdür yardımcıları ve Hazine temsilcileri de, sanırım biraz da bu dâhiyane plan hakkındaki detaylar ortaya çıkıp, kendileri de daha fazla bilgiye sahip oldukça, daha açık olmaya başladılar. Gelişmekte olan
bu plan
uyarınca, Washington, Suudi Arabistan’ın, petrol arzını ve fiyatlarını dalgalandırabilse de, her zaman ABD ve onun müttefiklerinin kabul edebilecekleri bir düzeyde tutacağını garanti etmesini istiyordu. Eğer İran, Irak, Endonezya veya Venezuela gibi diğer ülkeler, bir ambargo tehdidinde bulunursa, geniş petrol rezervlerine sahip Suudi Arabistan araya girip boşluğu dolduracaktı. Bunu bilmek
bile, uzun vadede, diğer ülkeleri bir ambargo düşüncesinden uzakta tutmaya yetecekti. Bu garanti karşılığında Washington da Suud Hanedanı’na çok cazip bir teklifle gelecekti: ABD, tam ve tartışmasız bir biçimde politik ve gerekirse askeri destek sağlama garantisi verecek, böylece hanedanın ülkenin hakimi olarak varlığını sürdürmesini sağlayacaktı. Coğrafi konumu,
askeri kuvvetlerinin yokluğu, İran, Irak, Suriye ve İsrail gibi komşuları karşısında genel olarak zayıf konumu düşünüldüğünde, bu
Suud Hanedanı’nın reddedemeyeceği bir teklifti. Bu yüzden de, doğal olarak, Washington bu avantajını bir kritik şart daha kabul ettirmek için kullandı: ET’lerin dünyadaki rollerini yeniden tanımlayan ve ileride, başta Irak olmak üzere, diğer ülkelerde de uygulamaya çalışacağımız bir model haline gelen bir şart. Geriye dönüp bakınca, bazen Suudi Arabistan’ın bu şartı nasıl olup da kabul ettiğini anlamakta zorluk çekiyorum. Tabii ki, geri kalan Arap dünyasının çoğu, OPEC ve diğer Müslüman ülkeler, anlaşmanın şartlarını ve
kraliyet ailesinin Washington’un taleplerine nasıl boyun eğdiğini öğrenince dehşete düşmüştü. Şart şuydu: Suudi Arabistan petrodolarlarını ABD devlet tahvili almak için kullanacak, karşılığında ise bu tahvillerden elde edilecek faiz geliri
ABD Hazine
Bakanlığı’nca Suudi
Arabistan’ın bir Ortaçağ toplumu olmaktan çıkıp, modern ve sanayileşmiş dünyaya adım atmasını sağlamaya yönelik kullanılacaktı. Başka bir deyişle, krallığın petrol gelirinin milyarlarca dolara varan bileşik faizi, benim (ve muhtemelen bazı rakiplerimin) Suudi Arabistan’ı modern bir endüstriyel güce çevirmek için kurmuş olduğumuz hayalleri gerçekleştirmeleri için ABD firmalarına ödenecekti. Kendi hazine bakanlığımız bizi, Suudi parası ile tüm Arap Yarımadası’nda altyapı projeleri ve hatta komple şehirler yapmak üzere işe alacaktı. Her ne kadar Suudiler, bu projelerin genel yapısı hakkında söz söyleme haklarını saklı tutsalar da, gerçek şuydu ki, seçkin (ve çoğu Müslüman’ın gözünde kâfir olan) bir grup
yabancı, Arap Yarımadası’nın gelecekteki görünümünü ve ekonomik yapısını belirliyor olacaktı. Üstelik bu da, muhafazakâr Vahabi prensipleri üzerine kurulu ve birkaç yüzyıldır da bu prensiplere göre yönetilen bir krallıkta olacaktı. Onlar açısından oldukça büyük bir iyi niyet gösterisi gibi görünüyordu ama bu koşullarda ve Washington tarafından öne sürülen politik ve askeri baskılar sonucu, Suud ailesi çok fazla seçeneği olmadığına karar vermiş olmalıydı. Bizim açımızdan, inanılmaz kâr olasılıkları, sınırsız gibi görünüyordu. Şaşırtıcı bir örnek oluşturma potansiyeline sahip, şeker gibi bir anlaşmaydı bu. Ve anlaşmayı daha da tatlı kılan, herkesin, özellikle de defterlerini ve sırlarını başkaları ile paylaşmayı hiç istemeyen Bechtel ve MAIN gibi özel şirketlerin nefret ettiği bir süreç olan meclis onayı alınmasına gerek olmamasıydı. Ortadoğu Enstitüsü’nde yardımcı araştırmacı olan eski gazeteci Thomas W. Lippman, bu anlaşmanın önemli noktalarını çok etkili bir şekilde şöyle özetliyordu: [41] ‘Nakit içinde yüzen Suudiler, yüzlerce milyon doları ABD Hazinesi’ne verecekler, onlar da satıcılara veya çalışanlara ödeme yapmak gerekene kadar bu parayı tutacaklardı. Bu sistem,
Suudi parasının Amerikan ekonomisine geri dönmesini garanti ediyordu. Anlaşma, aynı
zamanda, komisyon
yöneticilerinin Suudiler ile birlikte yararlı olduğuna karar verdikleri herhangi bir projeyi de, meclis
onayına gerek
kalmadan yapmalarını sağlıyordu.’ Bu tarihi
taahhüdün parametrelerini saptamak, kimsenin tahmin edemeyeceği kadar kısa bir sürede gerçekleştirildi. Ama ondan sonra bunu uygulamak için bir
yol bulmak
zorundaydık. Süreci başlatmak için, hükümetin en üst kademelerinde görevli biri, son derece gizli bir görevle, Suudi Arabistan’a gönderildi. Hiçbir zaman emin olamadım ama sanırım o kişi Henry Kissinger idi. Elçi her kim ise ilk görevi kraliyet ailesine, Musaddık, İngiliz petrol çıkarlarını kapı dışarı ettiği zaman, komşu İran’da neler olduğunu hatırlatmak oldu. Sonra, Suudiler’in önüne geri çeviremeyecekleri kadar cazip bir plan koyup, onlara, aslında çok fazla seçenekleri olmadığını gösterdi. Suudiler’in, ya teklifimizi kabul edip onları destekleyip korumamızı garantileyerek, hükümdarlıklarını sağlama almak ya da reddedip Musaddık’ın yolundan gitmek arasında bir seçim yapmak zorunda olduklarını çok açık bir şekilde anladıklarına hiç
şüphem yok.
Elçi, Washington’a döndüğünde, beraberinde kraliyet ailesinin anlaşmayı kabul ettiği mesajını da getirmişti. Sadece küçük bir engel vardı. Suudi hükümeti içindeki anahtar oyuncuları ikna etmemiz gerekecekti. Bize söylendiği kadarıyla, bu aile içi bir mesele idi. Her ne kadar Suudi Arabistan bir demokrasi olmasa da, yine de öyle görünüyordu ki Suud Hanedanı içinde bir fikir birliğine gerek duyuluyordu. 1975 yılında, o anahtar oyunculardan birini ikna etmek üzere atanmıştım. Her ne kadar gerçek bir veliaht prens olduğunu hiçbir zaman belirleyemediysem de, onu her zaman Prens W olarak düşündüm. İşim, onu Suudi Arabistan Para Aklama
Tezgâhı’nın ülkesi
kadar kendisinin de yararına olacağı konusunda ikna etmek idi. Bu, ilk anda göründüğü kadar kolay değildi. Kendisinin iyi bir Vahabi olduğunu söyleyen Prens W, ülkesinin Batı’nın ticari anlayışını taklit ettiğini görmek istemediği konusunda ısrarcıydı. Aynı zamanda, yapmayı önerdiğimiz şeyin sinsi doğasını anladığını da iddia ediyordu. Bizim, bin yıl
önceki Haçlılar ile aynı
hedefleri güttüğümüzü söylüyordu: Arap dünyasının Hıristiyanlaştırılması. Aslında, bu konuda
kısmen de olsa haklıydı. Bence, Haçlılar ile bizim aramızdaki fark sadece bir derece meselesiydi. Avrupa’nın Ortaçağ Katolikleri, Müslümanlar’ı Araf tan kurtarmaya çalıştıklarını iddia ediyorlardı; biz ise
Suudiler’in modernleşmelerine yardım etmek istediğimizi iddia ediyorduk. Gerçekte, sanırım Haçlılar da,
şirketokrasi gibi, öncelikle imparatorluklarını genişletme peşindeydiler. Dini inançlar bir yana, Prens W’nun bir zaafı vardı; güzel sarışınlar. Bugün artık haksız bir klişe haline gelmiş bir şeyden söz etmek gülünç geliyor ve Prens W’nun tanıdığım birçok Suudi arasında bu eğilime sahip ya da en azından bunu görmeme izin veren yegâne kişi olduğunu da söylemeliyim. Yine de, bu tarihi anlaşmanın yapılandırılmasında bir rol oynadığı gibi, görevimi tamamlamak için neler yapabileceğimi de gösterdi. |