Таълими методикаси book · December 022 citations reads 2,437 author
Geografiya o‘qitishda modulli ta’lim
Yüklə 56 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
8.3. Geografiya o‘qitishda modulli ta’lim 1. Modul ta’limining mohiyati. Pedagogik adabiyotlarda modul pedogogik texnologiyani tashkil qiluvchi tarkibiy bo‘laklarni ifodalovchi tushuncha sifatida qaraladi. Bu tarkibiy bo‘laklar, ya’ni modullar eng kichik bo‘laklardan hamda 200 ularning turli miqdordagi to‘plamlardan iborat bo‘ladi. “Modul” (lot. “modulus”) tushunchasi: 1) tizim ichidagi o‘zaro chambarchas bog‘liq elementlardan iborat tugun; 2) muayyan texnologiyani tashkil qiluvchi tarkibiy bo‘laklarni ifodalovchi atama; 3) o‘quv materiallining mantiqiy tugallangan birligi. Geografiya ta’limida didaktik imkoniyatiga ko‘ra o‘zlashtirilishi zarur bo‘lgan manba, o‘quv materialini mantiqan tugallangan bo‘laklarga ajratib o‘rganish imkoniyatiga ega. Boshqacha aytganda, modul ta’limining asosiy vositasi, tugallangan axborot bloki sifatida talqin etiladi. Xalqaro tashkilot YUNESKO tomonidan 1982-yilda tashkil etilgan anjumanda e’lon qilingan ma’ruzada “modul” tushunchasi “O‘quv materialini u bilan tezkor individual tanishish va ketma-ket o‘rganish asosida yakka tartibdagi va guruh mashg‘ulotlarida bir yoki bir necha malakani o‘zlashtirish uchun mo‘ljallangan alohida o‘rgatuvchi to‘plam (paket)” deb ta’kidlangan. Modul negizida geografiya o‘qitish metodikasi fanining muayyan qismi – bo‘limi (odatda 10-12 soatli), nisbatan katta hajmga ega mavzusi (ko‘p holatlarda 5-8 soat hajmdagi ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlar hamda mustaqil ta’lim uchun mo‘ljallangan materialning mohiyatini yorituvchi o‘zaro bog‘liq tushuncha, elementlar to‘plami aks etadi. Odatda, modul ko‘rinishidagi bo‘laklar kichik modul, birlamchi modul, modullar to‘plami, modullar darajasi va modullarning majmuaviy tuzilmasi tarzida qo‘llaniladi. O‘quv manbai, o‘quv materialining hajmi, axborotlarni qamrab olish ko‘lamiga ko‘ra modullar kichik, o‘rtacha va yirik bo‘laklarga ajratiladi. Misol uchun, oliy ta’lim muassasalarida geografiya o‘qituvchilari toyyorlash yo`nashi bo‘yicha mo‘ljallangan “Geografiya o‘qitish metodikasi” o‘quv moduli bir necha modullar to‘plamidan iborat bo‘lib, mavjud modullar o‘zi tomonidan qamrab olingan o‘quv materiali, mavzusi negiziga kiradigan o‘quv axborotlarining hajmi, ko‘lamiga ko‘ra kichik, o‘rta va katta modul tarzda aks etadi. Odatda, o‘quv moduli tarkibiga kiruvchi modullar bir-biri bilan o‘zaro mutanosib bo‘lmaydi. Ya’ni bir o‘quv moduli tarkibida bir necha kichik, o‘rta va katta modullar mavjud bo‘ladi. B.P.Farberman tomonidan quydagicha: “Modul ta’limi – o‘quv jarayonini tashkil etishning muayyan shakli bo‘lib, unga ko‘ra o‘quv materiali mantiqiy tugallangan birliklari – modullarga asoslangan holda ma’lum bosqich va qadamlar asosida o‘zlashtiriladi”, deb ta’kidlangan. Ta’limning modul tizimi haqida birinchi marta Tokio shahrida 1972-yilda tashkil etilgan YUNESKOning Butunjahon Konferensiyasida so‘z yurtilgan. 201 Uzbekistonda N.X.Avliyakulovning “Modulli o‘qitish texnologiyalari”, N.A.Muslimovning “Innovatsion ta’lim texnologiyalari” va boshqalar tomonidan modulli ta’limning ilmiy va metodik jihatdan ishlab chiqilgan bo‘lib, hozirgi kunda amaliyotda keng qo‘llanilmoqda. Modul ta’limi tarkibiy bo‘laklarining o‘zaro joylashishi hamda texnologik jarayonni amalga oshirish ketma-ketligining avvaldan belgilangan tartib-qoidalari algoritm deb yuritiladi. Ayni vaqtda oliy ta’lim muassasalarida har bir o‘quv moduli (fani)dan o‘quv materiallarini modullarga ajratish ular bo‘yicha yaratilgan. Davlat ta’lim standartlari (DTS)ning tarkibiy bo‘laklariga mos keladigan bloklarga muvofiq amalga oshirilmoqda. Modul ta’limi zamonaviy ta’limning istiqbolli turi sanaladi. U o‘quv materialini kodlashtirishga asoslanadi. O‘quv materialini kodlashtirishda matnga asoslangan ma’lumotlar imkon qadar muayyan shaklga kiritiladi. Ya’ni o‘quv axborotlarining mohiyati sur’at, grafika, tasvir, jadval, diagramma, sxema, model, turli ramzlar, shartli geografik belgilar yordamida kodlashtiriladi. Kodlashtirish o‘z-o‘zidan o‘quv materialining hajm jihatidan zichlanishini ta’minlaydi. Binobarin, u inson bosh miyasining fiziologik imkoniyatlariga tayanilgan holda asoslangan. Ya’ni modul ta’limi inson bosh miyasi to‘qimalarining modulli tuzilishi nuqtayi nazardan asoslangan. Inson bosh miya to‘qimasi, qariyb 15 mlrd. neyron (asab hujayralari)dan, boshqacha aytganda, shartli modullardan iborat. Ko‘p sonli asab hujayralari bir- birlari bilan o‘zaro to‘qnashadi. Odatda, birgina hujayra, uning o‘simtasi bilan 6 ming marta o‘zaro to‘qnashadi. Demak, bosh miya hujayralari to‘qimasidagi to‘qnashuvlar soni 15000000000x6000 miqdorni tashkil etadi. O‘quv moduli esa ta’lim jarayonining alohida bitta hujayrasi sifatida e’tirof etiladi. Unga ko‘ra har bir hujayra muayyan vaqtda o‘ziga xos yaxlitlikni, tizimni tashkil etuvchi alohida elementlardan iborat umumiy o‘quv axborotini tashkil etadi. Fiziologik imkoniyatlariga ko‘ra inson miyasidagi hujayralar to‘qimalarining modulli tuzilmasi axborotlarni kvant (ayrim bo‘laklar, qismlar) tarzida samarali qabul qiladi. Geografiyani o‘qitishda modul ta’limining samaradorligi hozirgi kunda quyidagi omillarga bog‘liq: - oliy o‘quv yurtining moddiy-texnik imkoniyati; - professor-o‘qituvchilar tarkibining malakaviy darajasi; - talabalarning tayyorgarlik darajasi; - didaktik materiallarning mavjudligi; - o‘quv natijalarining holis baholanishi; - ta’lim natijalarining tizimli, izchil tahlili; - ta’lim natijalarining tahlili asosida modullarni maqbullashtirilishi. 202 Modulli o‘qitishda, asosan, modullar buyicha tuzilgan o‘quv dasturlari asosida o‘qitish nazarda tutiladi. Modul kurs mazmunini uch sathda qamrab oladi: to‘la, qisqartirilgan va chuqurlashtirilgan. Dastur materiallari bir vaqtning o‘zida barcha ehtimol qurilagan kodlarda: geografiyaga doir rasm, test, belgilar va so‘z bilan berilishi modul ta’limi tamoyillariga muvofiq o‘quv axborotini “zichlashtirish”; O‘quv rejaga ko`ra ta’lim jarayonini tashkil etishda mashg‘ulotlarni haftalik modulli rejalashtirish va talabalar bilimini kredit modul tizimi asosida baholash samarali hisoblanadi. Unga ko‘ra bitta o‘quv moduli (2-3 ta ma’ruza, tegishli, amaliy mashg‘ulotlari) bir haftaga rejalashtirilib, talabalar bilimini testlar, sinov topshiriqlari yordamida baholash bilan tugallanishi zarur. Geografiya ta’limi metodikasida modul tizimi quyidagi tamoyillarga asoslanadi: Yüklə 56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|