O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»
Yüklə 3,31 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O‘rmon-dasht zonasi.
|
Keng barg‘li o‘rmonlar zonasi. Keng barg‘li o‘rmonlar mo‘’tadil iqlim
sharoitida shakllangan landshaft komplekslari bo‘lib, G‘arbiy YYevropaning Atlantikayoni sektorida va Sharqiy Osiyoning Tinch okeanyoni sektorida joylashgan. Bu zona sernam va iliq dengiz iqlim, sharqda esa musson iqlim xususiyatiga ega. Qishi yumshok, Qor qoplami uzoq saqlanmaydi, yozi salqin, iyulning o‘rtacha harorati o‘arbda 16°-20°S ga, sharqda 20°-24°S ga teng. Yanvarning o‘rtacha harorati g‘arbda 0°S gacha ko‘tariladi. O‘rtacha yillik atmosfera yog‘inlari ham g‘arbda 800-1000 mm dan sharqda 1600-2000 mm gacha ko‘payadi. Keng barg‘li o‘rmonlarning o‘ziga xos zonal o‘simliklari buk bilan eman daraxtlaridir. O‘simliklarning ko‘p yarusligi keng barg‘li o‘rmonlar uchun xosdir. Hozirgi paytda keng barg‘li o‘rmonlar ko‘plab kesib yuborilgan. Natijada qadimiy keng barg‘li o‘rmonlarning maydoni keskin kamayib, ularning o‘rnini suniy ekilgan yosh igna barg‘li daraxtlar yYevropa yeli, pixta, oddiy qarag‘ay, dengizbo‘yi qarag‘ayi va boshqalar egallagan. Bu o‘rmonlar tagida qo‘ng‘ir o‘rmon tuproqlari keng tarqalgan. G‘arbiy YYevropada va Sharqiy Osiyoda aholining zich joylashishi zonaning o‘simlik qoplami qatorida hayvonot olamiga ham kuchli ta’sir ko‘rsatgan. Hayvonlarning soni ancha kamayib qolgan, ayrim turlari umuman yuqolib ketgan. Keng barg‘li o‘rmonlarga xos bo‘lgan eng qadimgi hayvonlardan zubr faqat qo‘rikxonalarda saqlanib qolgan. Bir necha hayvon turlari Qizil kitobga kiritilgan va ular inson tomonidan muhofaza qilinadi. O‘rmon-dasht zonasi. Bu zona o‘rmonlar bilan dashtlar o‘rtasidagi o‘tkinchi zona bo‘lib, ikki xil landshaft tipidan-o‘rmon va dashtlardan tashkil topgan. Zona hududida shimoldan janubga qarab o‘rmonlar kamaya boradi, dasht landshaft komplekslarining maydoni orta boradi. O‘rmon-dasht zonasida sur tuproqlar ustida o‘sadigan keng barg‘li , mayda barg‘li va qarag‘ay o‘rmonlar podzollashgan, ishqori yuvilgan, tipik va qisman oddiy qora tuproqlarni qoplab olgan turli xil o‘tli dashtlar bilan almashinadi. Qadimgi vaqtlarda o‘rmonlar va dashtlar egallab olgan maydonlarni nisbati bir-biriga teng bo‘lgan. Keyinchalik o‘rmonlar ko‘plab keslib, ularning o‘rnini antropogen dashtlar va agrolandshaftlar egallagan. O‘rmon-dasht zonasining iqlimi tayga va aralash o‘rmonlar zonalariga nisbatan iliqroq va quruqroq. Iyul oyida havoning o‘rtacha harorati 19°-21°S atrofida bo‘ladi. Yillik yog‘in miqdori g‘arbda Ukraina o‘rmon-dashtlarida 600- 500 mm dan sharqda Sibir o‘rmon dashtlarida 400-300 mm gacha kamayadi. Zonaning shimoliy chegaralarida yog‘in miqdori bilan bug‘lanish miqdori, yani namlik balansi birga teng. Janubga kelgan sari yog‘ingarchilik miqdori kamaya boradi, mumkin bo‘lgan bug‘lanish miqdori aksincha orta boradi. Ukraina o‘rmon- dashtlarida buk, g‘arb, O‘rta Rossiya va Zavolje o‘mon-dashtlarida eman, zarang, juka va qayrag‘ochlar, Sibir o‘rmon-dashtlarida qayin, tilog‘och va qarag‘aylar ko‘p o‘sadi. O‘t o‘simliklari chalov, betaga va turli xil o‘tlardan iborat. Turli xil utli dashtlarda fitomassalarning umumiy zaxirasi 25-50 t/ga ni tashkil etadi. O‘rmon-dashtlar inson xo‘jalik faoliyati tasirida kuchli o‘zgarib ketgan. Qishloq xo‘jaligida bug‘doy, javdar, makkajuxori, grechixa, no‘xat, kungaboqar, qand lavlagi eqiladi. Yüklə 3,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|