O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi s. A. Usmanov

5.6.
XIZMATLARNI SERTIFIKATLASH TARTIBI, XIZMAT VA 
BUYUMLARNI SERTIFIKATLASHDA SINOV 
LABORATORIYALARINING O‟RNI
 
Mahsulotlar sifati va xavfsizligi bo‘yicha sertifikatlashtirish jarayoni 
mahsulotning belgilangan talablarga muvofiqligini sinash bilan amalga oshiriladi. 
Sinash, sinov laboratoriyasining tartib va qoidalariga muvofiq o‘tkaziladi hamda 
sinov usuli me‘yoriy hujjatlarga asosan belgilanadi. Akkreditlangan sinov 
laboratoriyalari muayyan mahsulotni yoki muayyan sinov turlarini, o‘rnatilgan 
tartibda amalga oshiradi va sertifikatlashtirish uchun sinov bayonnomasini taqdim 
etadi.
Bayonnoma mahsulotning amaldagi sifat va xavfsizlik ko‘rsatkichlari 
to‘g‘risidagi sinov natijalari bo‘yicha rasmiylashtiriladi, bu esa sertifikatni berish 
yoki bekor qilish uchun xolisona asos bo‘lib xizmat qiladi. Bu sertifikatni olish 
huquqini tasdiqlovchi yagona talab emas, biroq bu ish zarurdir. Sinovlarni o‘tkazish 
jarayoni 5.4-rasmda keltirilgan. 
5.4-rasm. Sinovlarni o‘tkazish jarayoni.

---

244 
O‘rnatilgan talablardan kelib chiqqan holda sinov laboratoriyasi va sinovlar 
aniqlanadi. Sinov laboratoriyalari (sertifikatlashtirish jarayonidagi uchinchi tomon) 
akkreditatsiya sohasiga kiruvchi mahsulotlarni sifat va xavfsizlik ko‘rsatkichlarini 
sinashi, laboratoriyaning layoqatligi rasman tan olingan, sertifikatlashtirish ob‘ekti 
iste‘molchilar, ta`minotchilardan mustaqil bo‘lgan shartlarda sinovlarni o‘tkazishga 
huquqi mavjuddir. 
Mahsulotlar sifati va xavfsizligini sinash bo‘yicha sinov laboratoriyalari 
akkreditlashda so‘ralgan mahsulotlarni sinash laboratoriyalari (SL) va putur 
etkazmasdan tekshirish (PT) laboratoriyalariga bo‘linadi, O‘z DSt ISO/IEC 
17025:2007 va O‘z DSt 20.202:2001 standartlariga muvofiq umumiy talablar 
bo‘yicha akredittsiyalanadi. 
Mahsulotlar sifati va xavfsizligini sinash bo‘yicha sinov laboratoriyalari 
faoliyatini aniqlovchi asosiy huquqiy hujjat «Sinov laboratoriyasi haqidagi Nizom» 
(keyinchalik – Nizom) hisoblanadi (5.5-rasm.). 
Nizomda quyidagilar keltiriladi: 
- laboratoriyaning huquqiy maqomi; 
- ma‘muriy bo‘ysinuvchi; 
- laboratoriya tuzilmasi; 
- laboratoriya maqsadlari va masalalari; 
- laboratoriya bajaradigan vazifalari;
- buyurtmachilar, yordamchi pudratchilar yoki korxonaning tarkibiy 
bo‘linmalari bilan o‘zaro hamkorligi tartibi; 
- ijara qilinayotgan uskunadan foydalanish tartibi; 
- tarkibiy birliklar (bo‘linmalar, uchastkalar) ni laboratoriyaga bo‘ysinishi; 
- tekshirish (sinash) ob‘ektlari ko‘rsatilgan laboratoriya, qo‘llayotgan sinov 
turlari va/yoki PT turlari (usullari) (SL va/yoki PT laboratoriya pasporti); 
- laboratoriya huquqlari, majburiyatlari va javobgarligi; 
- chet tashkilotlar bilan o‘zaro hamkorligi; 
- sifat bo‘yicha talablar bayon etilgan bo‘lishi kerak. 

---

245 
Laboratoriyaning yuridik maqomi, o‘tkazilayotgan ishlarning natijalariga ta‘sir 
qilishi maqsadida laboratoriya xodimlariga har qanday tazyiqni bartaraf etishni 
ta`minlashi zarur. 
5.5-rasm. Mahsulotlar sifati va xavfsizligini sinash bo‘yicha sinov 
laboratoriyalarini akkreditlashtirish uchun hujjatlari to‘plami. 
Agarda laboratoriya, korxonaning tarkibiy bo‘linmasi bo‘lsa, unda ob‘ektlarni 
tekshirish (sinash) bo‘yicha o‘tkazilayotgan ishlar natijalarini mustaqilligi va xolisligi 

---

246 
sharoitlarini ta`minlash uchun u korxonada sifat uchun javobgar bo‘lgan yuqori 
lavozimdor shaxsga (sifat bo‘yicha direktoriga, sifat bo‘yicha direktor moviniga, 
bosh muhandisga), ma‘muriy tomondan bevosita bo‘ysinishi kerak hamda SL va PT 
bo‘yicha rahbarlikni amalga oshirish va tayyorlash (montaj qilish) ishlatish va 
ta`mirlash jarayonida ob‘ektlarni sinash va PT o‘tkazishi va arbitraj vazifalarini 
bajarishi lozim. 
Laboratoriyaga biriktirilgan ob‘ektlarni sinash va PT bo‘yicha ishlarini 
bajarayotgan 
laboratoriyaning 
barcha 
xodimlari 
tekshirilayotgan 
ob‘eklar 
qaramog‘ida bo‘lgan korxona ishlab chiqarishi bo‘linmalarining rahbarlariga 
ma‘muriy va iqtisodiy tobe bo‘lmasligi kerak. 
Laboratoriya tuzilmasi Nizomida bayon etilgan texnik vazifalari bajarilishini 
ta`minlashi kerak. 
Laboratoriya mutaxassislarining tarkibi, ularning bilimi va kasbiy malakasi, ish 
tajribasi laboratoriyani o‘z vazifalarini bajarishini ta`minlashi kerak. 
Sinash va PT lozim bo‘lgan ob‘eklarning nomlarini ro‘yxati, qo‘llanilayotgan 
hujjatlar, foydalanilayotgan uskunalar va standart na‘munalar, PT (sinash) ni 
qo‘llanilayotgan turlari va usullari, mutaxassislar tarkibi, ishlab chiqarish maydonlari 
haqidagi axborot laboratoriya pasportida taqdim etilgan bo‘lishi lozim. 
Ob‘ektlarni PT ni PT radiatsion turi bilan bajarayotgan laboratoriyalar 
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash Vazirligi tomonidan belgilangan tartibda 
beriladigan sanitar pasportiga ega bo‘lishi, radiatsion xavfsizlikning sanitariya 
me‘yorlari va qoidalari talablariga muvofiq kelishi, shuningdek, radioaktiv 
manbalarni saqlanishi bo‘yicha talablariga va O‘zR IIV tomonidan belgilangan 
yong‘in xavfsizligi talablariga muvofiq kelishi kerak. 
Ob‘ektlarni PT GOST 18353 bo‘yicha PT ni magnit, singib o‘tuvchi moddalar 
turlari bilan bajaruvchi hamda oson alangalanuvchi defektoskopik materiallardan 
foydalanuvchi laboratoriyalar belgilangan me‘yorlarga muvofiq o‘t o‘chirish 
vositalari bilan jixozlangan bo‘lishi kerak. 
PT o‘tkazishda radioaktiv manbalardan foydalanayotgan laboratoriyalar ushbu 
manbalarni etkazib berish va ularni saqlash vositalari bilan, shuningdek, ular 

---

247 
tarkibiga kiruvchi PTV ni zaryadlash va qayta zaryadlash vositalari bilan jixozlangan 
bo‘lishi kerak. 
Laboratoriyada, Nizomda belgilangan faoliyat sohasiga, bajarilayotgan ishlar 
tavsifiga va hajmiga muvofiq bo‘lgan hamda o‘lchash va tekshirish (sinash) 
natijalarning haqqoniyligi, xolisonaligi va kuzatuvchanliligini tekshirilishini 
ta`minlaydigan sifat tizimi amal qilinishi kerak. 
Sifat 
tizimining 
hujjatlari 
sifat 
bo‘yicha 
qo‘llanma 
ko‘rinishda 
rasmiylashtirilishi yoki «Sinov laboratoriya haqidagi Nizom» ga bo‘lim bo‘lib kirishi 
mumkin. 
Sifat bo‘yicha qo‘llanmaga sifat tizimida bo‘ladigan o‘zgarishlar muntazam 
ravishda kiritilishi lozim (sifat bo‘yicha qo‘llanmani faollashtirish). 
Laboratoriyada sifat tizimining ishlab turishi uchun javobgar mutaxasis 
tayinlangan bo‘lishi kerak. 
Sifat bo‘yicha qo‘llanmani faollashtirishini laboratoriya rahbari yoki sifat 
tizimining ishlashi uchun javobgar etib tayinlangan mutaxassis bajarishi kerak. 
Sifat bo‘yicha qo‘llanma: 
- sifat sohasidagi siyosati; 
- laboratoriyani faoliyati sohasi; 
- laboratoriyaning tashkiliy tuzilmasi, ma‘muriy bo‘ysinuvi, laboratoriya 
tarkibiga kiruvchi korxona bo‘linmasi; 
- ob‘ektni PT o‘tkazish mumkinligini aniqlash maqsadida konstruktorlik 
hujjatlarini ko‘rib chiqishi protsedurasi; 
- ob‘ektni tayyorlash (montaj qilish), ishlatish va ta`mirlash jarayonida PT 
ishlab chiqish, joriy etish, uni o‘tkazish protsedurasi; 
- PT bo‘yicha MH ishlab chiqish, amalda joriy etish, qo‘llash protsedurasi; 
- 
lavozim 
yo‘riqnomalariga 
muvofiq 
laboratoriya 
xizmatchilarini 
majburiyatlari; 
- PT bo‘yicha ishlarni o‘tkazish protseduralari, shu hisobda natijalarini 
rasmiylashtirish va xulosalar qilish; 
- PT o‘tkazishda qo‘llaniladigan ma‘yoriy hujjatlar; 

---

248 
- qiyoslash va attestatlashni tashkil etish va o‘tkazish; 
- texnik xizmat ko‘rsatishni o‘tkazish tartibi; 
- PT dan oldin texnik holatni tekshirish tartibi; 
- ichki auditni o‘tkazish tartibi; 
- mulkchilikning maxfiyligini va huquqlarini himoya qilishni ta`minlash 
qoidalari; 
- da‘volarni (reklamatsiyalarni) ko‘rib chiqish tartibi; 
- xodimlarni o‘qitish, attestatlash tartibi; 
- ob‘ektni PT bajarish uchun xodimlarga ruxsat berish tartibi;
- yordamchi pudrat va chet tashkilotlar bilan ishlash tartibi aniqlangan bo‘lishi 
kerak. 
Laboratoriya korxonaning tarkibiy bo‘linmasiga (masalan markaziy zovod 
laboratoriyasiga) kirgan holda, bunday tarkibiy bo‘linma uchun muayyan PT 
laboratoriyasiga qo‘yiladigan talablar bayon etilgan Nizomi va sifat tizimini ishlab 
chiqishga ruxsat etiladi.