O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi s. A. Usmanov

 
(6.1)
 
bu erda 

 - 
tasodifiy miqdorning o‘rtacha xatoligi kvadrati; 
Δ
 - 
absolyut aniqlik; 
v
- variatsiya koeffitsienti; 
x



- 
nisbiy aniqlik (
x
- o‘rtacha tanlov) 


)
x
x
(
t


- 
me‘yoriy xatolik. 
Axborotning miqdoriy bahosi,
qaror qabul qilishda noaniqlikni bartaraf etish 
imkonini beradi. Foydali axborot, qabul qilinishi mumkin bo‘lgan qarorlar sonini 
qisqartirish imkonini beradi ya‘ni: 
),
P
/
P
(
f
I
0
1


 
(6.2)
 
bu erda 
I
- axborotning miqdori; 
P
0 
- 
axborot olingunga qadar bo‘lgan 
hodisaning ehtimolligi; 
P
1
- axborot olingandan keyingi hodisaning ehtimolligi. 
Axborotning miqdoriy bahosi, entropiya (
N
) tushunchasi asosida beriladi va 
u 
qaror qabul qilishda tanlash erkinligi yoki tizim holatining noaniqligi o‟lchami 
hisoblanadi
. 
,
P
log
P
H
i
n
1
i
2
i




(6.3) 
bu erda 
P
i 
- tizimning 
i 
- chi holatida bo‘lish ehtimolligi; 
n 
- bo‘lishi mumkin bo‘lgan 
holatlar soni.
Aborot olishda tizim noaniqligining tuzatilgan qiymati uning miqdoriy 
o‘lchami deyiladi. Masalan, agar ayni agregat uchun nosozlik holati 
(A), R
o
ehtimollik bilan sodir bo‘lishi mumkin bo‘lsa, u holda bu holatning entropiyasi 
o
P
А
Н
2
0
log
)
(


, agar 
R
o
= 0,5
bo‘lsa 
1
5
,
0
log
)
А
(
Н
2
о



ga teng bo‘ladi. 
Agar yangi axborot olingandan so‘ng (tajribalar, hisobot materiallarini tahlil qilish 
natijalari va hokazo) "A" hodisaning ehtimolligi 
P
1
gacha o‘ssa, entropiyaning yangi 

---

265 
qiymati quyidagicha bo‘ladi 
N
1
(A) = -log
2
P
1
. 
Bunda ayni shu holda mavjud 
axborotning miqdoriy qiymati entropiya o‘zgarishiga bog‘liq, 
,
P
log
P
log
)
A
(
H
)
A
(
H
I
0
2
i
2
1
0





(6.4) 
Ehtimolligi o‘zaro teng bo‘lgan ikkita natijadan yuzaga kelgan noaniqlikning 
o‘zgarishi axborotning o‘lchov birligi hisoblanadi va