O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi s. A. Usmanov

 
bit
 
deb ataladi. 
Agar soz va nosoz holatlarning ehtimolligi o‘zaro teng bo‘lsa ya‘ni 
R=0,5
u 
holda nazoratdan so‘ng 
R=1
ehtimollik bilan soz yoki nosoz holat aniqlanadi. Bunda 
olingan axborot bir bitga teng ya‘ni
 
1
1
log
5
,
0
log
I
2
2




 
Axborot qimmatining bahosi.
Axborot olishning qimmati yangi yoki qo‘shimcha 
axborot narxini undan olinadigan samara bilan taqqoslashga keltiriladi.
 
6.2.
AXBOROT TO‟PLASH MANBALARI, AXBOROTLARGA 
QO‟YILADIGAN TALABLAR VA AXBOROT TASHUVCHILAR
 
 
ATK dagi boshqarish jarayonlari sikllar bilan kechadi va nisbatan yopiq 
xususiyatga ega. Boshqarish sikli boshqarilayotgan ob‘ektning (ATK, ustaxona, 
mintaqa va boshqalar) holati haqida axborot yig‘ishdan boshlanadi, so‘ngra bu 
axborot qaror qabul qilish uchun tahlil qilinadi, nihoyat, bu qarorlar ijrochilarga 
etkaziladi. Shunday qilib, boshqarish asosida ob‘ektning holati haqidagi axborot 
yotadi. Axborot olinishi mumkin bo‘lgan manbalar:
- korxonada mavjud hisobga olish tizimi; 
- me‘yoriy va ma‘lumotnoma hujjatlari; 
- tanlab o‘tkaziladigan kuzatuvlar va xodimlardan surishtirishlar; 
- tajribalarni umumlashtirish va tahlil etish.
Ishlab chiqarishni hisobga olish korxona faoliyatidagi texnik, iqtisodiy va 
boshqa ko‘rsatkichlarni (masalan, yonilg‘ining amaldagi sarfi, TXK larning rejadagi 
va amaldagi davriyligi, buzilishlar orasida o‘tilgan yo‘l va shu kabi) qayd etishdan 
iborat. Ishlab chiqarishga va xo‘jalik faoliyati bo‘yicha bajarilgan amallar haqidagi 
ma‘lumotlar birlamchi qog‘oz yoki elektron tashuvchilarda natural, qiymat yoki 
boshqa ko‘rinishlarda qayd etiladi (6.1-jadval) [15, 382 b]. 

---

266 
6.1-jadval.
Ishlab chiqarishdagi hisobga olish ob‘ektlarining namunalari. 
ATK ishlab chiqarish bo‘linmalari (avtosaflar, TXK va ta`mirlash uchastkalari, 
omborlar, mintaqalar) va xizmatlar (buxgalteriya, rejalash bo‘limi, texnika bo‘limi va 
hakazo) ning majmuasidan iborat bo‘lib, ularning har birida muayyan masalalar hal 
qilinadi. Hamma bo‘linmalarni (ulardagi xodimlarni) ikki qismga ajratish mumkin: 
vazifalarini korxona hududida bajaruvchi va hududdan tashqarisida bajaruvchi. 
Bo‘linmalar va xodimlarning faoliyati turli hujjatlarda qayd etiladi (tabellar, yo‘lga 
chiqish haqida naryadlar, yo‘l va ta`mirlash varaqalari, ehtiyot qismlarni olish uchun 
talabnoma va hakazo). Korxona faoliyatining natijalari turli hisobotlar va 
ma‘lumotlar ko‘rinishida rasmiylashtiriladi. Shunday qilib, axborot manbalari bo‘lib 
ATK ning bo‘linmalari xizmat qiladi, ulardagi xodimlar muayyan xildagi ishlarni 
bajaradilar. Ba‘zi manbalar va axborot tashuvchilar namunasi 6.1-rasmda keltirilgan.