O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi s. A. Usmanov

AICHB 
AICHB 
AICHB 
AICHB 
2.5-rasm. Funksional boshqaruv tuzilmasi: 
B - boshliq; FR – funksional rahbarlar; I – ijrochilar. 
2.5-rasmda funksional boshliqlarning ijrochilar bilan ma‘muriy aloqalari (1-I – 
4-I) aynan 5-I ijrochi uchun ham bir xil (ular rasmning aniqligini oshirish maqsadida 
ko‘rsatilmagan). 
Ushbu tuzilmada yakkaboshchilik tamoyili buzilgan va kooperatsiya (birgalik va 
mehnat taqsimoti asosida ishni tashkil etish shakli) qiyinlashgan. Hozirgi kunda 
amaliyotda qo‘llanilmaydi.
Chiziqli funksional tuzilma
– ierarxik bosqichli bo‘lib, unda safdagi rahbarlar 
yakkaboshliq hisoblanadi, ularga esa funksional organlar yordam ko‘rsatadi. Pastki 
darajadagi bunday rahbarlar ma‘muriy jihatdan, boshqaruvning yuqori darajasidagi 
funksional rahbarlarga bo‘ysinmaydi. Bunday tuzilma eng keng tarqalgan. (2.6-
rasm). 
2.6-rasm. Boshqaruvning chiziqli-funksional tuzilmasi: 
B 
FR
FR 
FR 
FR 
FR 
1-I 
2-I 
3-I 
4-I 
5-I 

---

91 
D - 
direktor
; FR – 
funksional rahbarlar
; FBL – 
funksional bo‟linmalar
; AICHB 
– 
asosiy ishlab chiqarish bo‟linmalari.
Ba‘zida bunday tizimni shtabli tizim deb atashadi, chunki mos bosqichlardagi 
funksional rahbarlar, chiziqli rahbarning shtabini tashkil etishadi (2.6-rasmda 
funksional boshliqlar, direktor shtabini tashkil etishadi). 
Divizional 
(filialli) tuzilma 2.7-rasmda ko‘rsatilgan. Divizionlar, faoliyat sohasi 
bo‘yicha yoki bo‘lmasa hududiy joylashuvi bo‘yicha bo‘linadi. 
2.7-rasm. Divizional boshqaruv tuzilmasi 
 
Matritsali 
tuzilma (2.8 va 2.9-rasmlar) shu bilan xarakterliki, ijrochi ikki va 
undan ortiq rahbarlarga ega bo‘lishi mumkin (bitta – chiziqli, boshqasi – dastur yoki 
yo‘nalish rahbari).
2.8-rasm. Mahsulotga yo‘naltirilgan matritsali boshqaruv tuzilmasi. 
Shtab 
Rahbar 
1 filial 
rahbari 
Shtab 
2 filial 
rahbari 
3 filial 
rahbari 
Shtab 
Shtab