O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat

OG’ZAKI USLUB VA UNING TURLARI 

Tarbiyachining            hikoyalari   

ularga   quyilgan talablar 

Suhbat,   uning   turlari  Badiiy  adabiyot  un-ga 

qoyilgan talab 

 

 

 

---

 

 

Ilmiyligi, 

 

 

bolalar 

yoshiga 

mos 

tabiatshu-

noslikka jonliligi 

Kirish  

Yakuniy 

1.Tarbiyaviyligi  

2.Hissiyotliligi  3.Jonliligi-

obraz-liligi. 

Og’zaki  metodlardan  foydalanish  bir  qancha  vazifalarni  xal  etadi.  Tabiatga  oid 

hikoyaning qimmati shu bilan anikdanadiki, u ma`lum ta`limiy vazifaeini hal etar ekan, 

maktabgacha  yoshdagi  bolalarning  tajriba  va  qiziqishlarini  nazarda  tutgan  holda 

tuziladi  va  ma`lum  yoshdagi  guruh  bolalariga  mo’ljallanadi.  Uning  badiiy  adabiyotni 

o’qishga  nisbatan  afzalligi  mana  shundandir.  Hikoyani  idrok  etish  bolalar  uchun 

anchagina  murakkab  aqliy  faoliyatdir.  Bola  kattalarning  nutkini  eshitishi  va  tinglay 

olishi, hikoya davomida uni anglab olishi ogzaki tasnif asosida etarlicha jonli obrazlarni 

faol  tasavvur  qilishi  tarbiyachi  himoyasidagi  voqea-hodisalarning  bir-biriga  bogliqligi 

hamda  munosabatlarni  aniqlash  va  tushunishi,  hikoya  mazmunidagi  yangiliklarni 

o’zining avvalgi bilim i bilan qiyoslab kurishi lozim. 

Bularning  barisini  tarbiyachi  tabiat  haqidagi  hikoyasiga  bo’lgan  talablarni 

belgilaydi.  Tilni  jonliligi,  obrazliligi,  aniqligi  -tarbiyachining  hikoyasiga  qoyiladigan 

mutloq talabdir. 

Hikoya  uchun  tarbiyachi  xilma  xil  material:  tabiatga  oid  shaxeiy  kuzatishlari, 

ajoyib  kishilarning  hikoyalari,  tabiat  hodisalari  haqidagi  ocherklar  va  hikoyalar  ilmiy 

materiallardan foydalaniladi. 

Suhbat  didaktik  vazifalardan  kelib  chiqqan  holda:  kirish  suhbati  va  yakuniy 

suhbatga bulinadi 

Kirish  suhbati  tarbiyachi  kuzatishlar,  ekskursiyadan  oldin  qo’llaydi.  Maqsad 

bo’lajak  kuzatishlar  bilan  mavjud  bilimlar  o’rtasida  aloqa  o’rnatish  maqsadida 

bolalarni bilimini aniqlashdir 

Yakuniy  suhbat  bilib  olingan  dalillarni  bir  tizimga  solish  va  aniqlashtirishga, 

mustahkamlashga  yo’naladi.  Suhbatning  samarali  bo’lishi  bolalarni  oldindan  qanday 

tayyorlanganligiga bog’liq. Suxbat - bu ular bilan o’tkazilgan ishning yakunidir. Shuning 

uchun  tarbiyachi  oldida  bolalarda  kuzatishlar,  mehnat  faoliyati,  oyinlar, 

tabiatshunoslik,  kitoblarini  o’qish,  hikoyalar  orqali  tasavvurlar  hosil  qilish  vazifagi 

turali.  Tarbiyachi  doimo  suhbatni  ta`limiy  maqsadini  aniq  tasavvur  qilishi  kerak. 

Suhbat  hodisa,  dalillarni  taxlil  qilishdan,  ularning  xususiyatlari,  belgilari,  hodisalarya 

o’rtasida  muhim  aloka  va  munosabatlarni  ta`kidlashdan  boshlanadi  Bunday  tahlil 

---

 

 

umumlashtirishga  utishni  ta`minlaydi,  tarqoq  dalillarni  tizimga  soladi.  Suhbat  tabiat 

bilan tanishtirish uslubi sifatida o’rta, katta, tayyorlov guruhlarida qo’llaniladi. 

Bolalar  adabiyotida  tabiat  turlari  badiiy  vositalar  yordamida  ifodalanidi.  O’z 

mazmuniga  kura  ilmiy  bo’lgan  tabiatshunoslik  haqidagi  kitob  ayni  vaqtda  san`atning 

bir turidir. Uning xususiyati mana shundadir. 

Tabiat  haqidagi  tabiat  kitobidan  pedagog  birinchi  navbatda  tarbiyaviy 

maqsadlarda  foydalanadi.  U  san`atning  turi  sifatida  faqat  bolaning  aqligagina  emas, 

balki  uning  hissiyotiga  ham  ta`sir  etadi.  Tabiatshunoslik  kitobi  bolalarda  bilishga 

qiziqishni  kuzatuvchanlikni  bilimga  bo’lgan  havasni  tarbiyalash  uchun  boy  material 

beradi,  U  bolalar  oldiga  yangi  savollarni  quyadi.  Bolalarni  atrofdagi  tabiatga  diqqat 

bilan  o’rashga  majbur  qiladi.  Tabiat  haqidagi  bolalar  kitobi  tarbiyachining  ilmiy 

dunyoqarashni shakllantirishda asosiy vosita sanaladi. 

Demak,  bolalarni  yuksak  e`tiqodli  ma`naviy  barkamol,  ajoyib  fazilatli,  xushfe`l, 

mehnatkash.  samimiy  kishilar  bo’lib  tarbiyalashda  badiiy  adabiyotning  o’rni  ham 

kattadir. Badiiy adabiyotda berilgan barcha voqea hodisalar hayotiy, jonli qilib berilishi 

lozim.  Shundagina  bola  shu  asar  qahramonlariga  ishonadi.  Bolalar  bog’chasi 

tarbiyachisi esa o’sha asarlar orqali tarbiya maksadlariga muvaffaq bo’lishlari mumkin.