O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

In’ikos shakllari evolyutsiyasi va ong.
Ong in’ikosning oliy shaklidir. Xo’sh, in’ikos deganda nima tushuniladi. 
In’ikos muayyan ta’sir natijasida paydo bo’ladi. Buning uchun esa, hech bo’lmaganda, ikkita ob’ekt bo’lishi va ular 

---

o’rtasida o’zaro ta’sir bo’lishi lozim. Eng umumiy ma’noda, har qanday predmetlarning u bilan ta’sirlashuvda bo’lgan 
boshqa predmetlarning ta’sirini muayyan tarzda aks ettirishi bilan bog’liq xossasiga in’ikos deyiladi. 
Shu ma’noda in’ikos hamma joyda mavjud. Ayni paytda har bir holatda u o’ziga xos xususiyatga egadir. Chunonchi, 
notirik tabiatdagi in’ikos bilan tirik tabiatdagi in’ikos bir-biridan tubdan farq qiladi. Notirik tabiatda in’ikos oddiyligi bilan 
ajralib tursa, tirik tabiatda u murakkab xarakter kasb etadi. 
Shu bilan birga, notirik tabiatda in’ikos passivligi, tirik tabiatda esa, faolligi bilan ajralib turadi. Tirik tabiatda 
in’ikos tashqi ta’sir natijalaridan faol foydalanishni keltirib chiqaruvchi axborotli in’ikos shaklini oladi. 
Ayni paytda axborotli in’ikosning o’zi tirik tabiatning har bir darajasida yanada murakkablashib, o’ziga xoslik kasb 
etadi. Mana shunday murakkablashuv jarayoni psixik in’ikosning shakllanishiga zamin yaratdi. Aynan psixik in’ikos 
darajasida voqelikka aktiv munosabat ham shakllanadi, in’ikosning ilgarilab borishidan esa, o’z navbatida, uning o’ziga 
xos, yuqori shakli bo’lgan ongning paydo bo’lishiga imkoniyat yaratdi. 
Ong va miya. 
Inson miyasi nozik, murakkab tuzilishga ega bo’lgan tizimdir. Aynan uning murakkabligi ong paydo 
bo’lishi mumkinligining asosiy shartidir. Bunday holat ham uzoq davom etgan evolyutsiyaning tabiiy hosilasidir. 
Ammo yuksak darajada tashkil topgan miyaning o’zi ham hali ong paydo bo’lishi uchun etarli emasligini 
unutmaslik lozim. Bu miya normal funktsional faoliyat ko’rsatishi zarur. Va nihoyat, normal funktsional faoliyat 
ko’rsatuvchi miya sohibi ijtimoiy munosabatlarga tortilgan bo’lishi shart. 
Shu o’rinda vulgar materialistlar qarashlariga yana bir marta murojaat qilish lozim. Agar ular haq bo’lganida edi, 
hayvonot olamiga tushib qolgan inson bolalarida ham ong shakllangan bo’lishi kerak edi. Ular hayvonlar orasida 
bo’lganida ham jigar safro ishlab chiqaraveradi. Ammo, miya ongni ishlab chiqarmaydi. Bundan ongning ijtimoiy-ruhiy 
hodisa ekanligi va u faqat jamiyatdagina shakllanishi mumkinligi haqidagi xulosa kelib chiqadi.