O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

TO’RTINChI BO’LIM. 
DUNYoNI ANGLASh: G’OYa VA HAQIQAT 
1-mavzu. Ong va ruhiyat 
Reja: 
1. Ong va ruhiyatning ijtimoiy-tarixiy mohiyati. 
2. O’z-o’zini anglash, uning shakllari. 
3. Ong va axborot. Informatsion portlash. 
4. Hozirgi davrda ong va dunyoqarashda tub o’zgarishlarni amalga oshirish zaruriyati. 
Ong nima?
inson azal-azaldan o’zigagina xos bo’lgan ongning nima ekanligi to’g’risida o’ylab, bahslashib keladi. 
Bu bahslarning bir jihati, ong tabiat mahsulimi yoki inson ongi ilohiy yaratilganmi? degan masaladan iborat. Ikkinchi 
jihati esa, inson dunyoni doimo bir xil anglaganmi? Ya’ni asrlar davomida inson ongi takomillashib kelganmi yoki 
hamon o’sha-o’shami? degan muammo bilan bog’liq. 
«O’zingni bilsang, olamni bilasan», – degan edi Suqrot. Aforizmga aylanib ketgan bu fikr ortida olam kabi inson 
ham siru sinoatlarga boy, u o’zini bilish orqali olam mohiyatini anglashga yo’l ochishi mumkin, degan g’oya yotibdi. 
Shu ma’noda, inson o’zini tashqi olamdan ajratib, alohida bir mo’’jiza va tadqiqot mavzui sifatida o’rganishga harakat 
qila boshlagan paytdan buyon uni o’ylantirib kelayotgan muammolardan biri ongning mohiyati, uning kelib chiqishi 
masalasidir. 
Shu nuqtai nazardan qaraganda, ongning tabiatini anglash masalasi – eng qadimiy falsafiy masalalardan biri, deyish 
mumkin. Garchand ong va uning turli xususiyatlari insonga xos hodisa sifatida psixologiya, adabiyot, sotsiologiya kabi 
fanlarning tadqiqot mavzui doirasiga kirgan bo’lsa-da, ongning mohiyati, uning turli ko’rinishlari o’rtasidagi munosabat 
kabi masalalarni o’rganish bilan aynan falsafa shug’ullanadi. 
Ongning mohiyati masalasi eng qadimiy muammolardan biri ekan, uni anglash jarayonida turli xil javoblar 
bo’lganligi tabiiy. Bu savolga eng qadimiy javob diniy va mifologik qarashlar doirasida berilgan. 
Ongni diniy tushunish
uni ilohiy hodisa, xudo yaratgan mo’’jiza tarzida talqin qilishga asoslanadi. Ko’pgina dinlarda 
inson ongi buyuk ilohiy aqlning mittigina aks etishi, uning namoyon bo’lish shakli tarzida tavsiflanadi. Inson tanasidagi ruh 
bizning istak va fikrlarimizning tashuvchisidir. Jon o’lishi bilan ong ham o’ladi. Bunday qarashlarning ildizi juda qadimiy 
bo’lsa-da, ular hamon o’zining ko’plab tarafdorlariga ega. Zero, u olam va odamning yaratilganligi masalasi bilan bevosita 
bog’liqdir. Kimda-kim olam va odam yaratilganligini tan olar ekan, ong ham yaratganning qudrati ekanligini tan olishi tabiiy.