Ön söZ (M. M. Musayev) I. Azәrbaycan diLİNİn morfologiyasina yeni baxişlar

Mənbələr 
Abdulla K.M. 
Unutmağa  kimsə  yox…,  roman,  Bakı  2011, 
Azərbaycan Nəşri, 527 s. 
Araslı H. 1878, Kitabi-Dədə Qorgud, Gənclik, Bakı, 1978,  
Azərbaycan  dilinin  izahlı  lüğəti,  I  Cild,  A-Q,  Azərbaycan  SSR 
Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı, Bakı, 1964, 595 s. 
Azərbaycan  dilinin  izahlı  lüğəti,  III  Cild,  Q-R,  Azərbaycan  Milli 
Elmlər Akademiyası, Şərq-Qərb, Bakı 2006, 670 s. 
Kərimzadə F. 1982, Xudafərin köprüsü, Bakı.  
Manas. Kırgız elinin batırlık eposu. 2 -Kitap, Moskova, 1968, 685 s. 
Min bir mahnı 2007, Rafiqin mahnı kitabı, Bakı, 624 s.  
RADLOFF, Wilhelm 1999, Türkierin Kökleri, Dilleri ve Halk 
Edebiyatından  Denemeler.  I Cilt, 458 s.,  II Cilt, 810 s. Ankara, 
EKAV Eğitim ve Kalkınma Vakfı. 
Şıxlı İ. 1968, Dəli Kür, Bakı, Gənclik, 448 s. 
Tezcan, Semih ve Boeschoten, Hendrik 2001, Dede Korkut 
Oğuznameleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 315 s. 
 
 
 
 
161 
 

 
ӘLAVӘLӘR 
I ӘLAVӘ 
 
-
ır (-ir,-ur,-ür) etdirənlik feilləri 
 
-A-  
 
aşır- 
 
-B-  
 
batır-  
bitir- 
 
-D-  
 
değir-  
(duyurmak, bildirmek, s. 540)  
doğur-  
doyur-  
düşür- 
 
-G-  
 
geçir-  
göçür- 
 
-
İ-  
 
içir- 
 
-K-  
 
kaçır-  
kayır- 
  
-P- 
 
pişir- 
 
-S- 
 
sızır-  
(sızdırmak, süzmek, s. 1977)  
 
-
Ş- 
 
şaşır- (2) 
 
şişir- 
 
-T-  
 
taşır- 
 
-U-  
 
uçur- 
 
-Ü-  
 
üşür- (saldırtmak, s. 2320)  
 
-V-  
 
vazgeçir- 
 
 
162 
 

-Y-  
 
yatır-  
yetir-  
yitir- 
 
163 
 

II 
ӘLAVӘ 
 
T (-
ıt, -it, -ut, -üt) etdirənlik feilləri 
 
-A- 
acıt- 
afallat- 
ağart-  
ağlat-  
ağrıt-  
akıt- 
aksat-  
aksırt-  
anımsat-  
anırt-  
anlat-  
arıklat-  
aşağılat-  
ayart(‹ayırt-)  
ayılt- 
azalt- 
 
-B-  
 
bayatlat-  
bayılt- 
belert- 
belirt- 
bellet-  
benimset-  
benzet-  
berkit-   
bocalat- 
boşalt- 
boynuzlat- 
 
 
büyült- 
büyüt- 
 
-C- 
 
cayırdat- 
cazırdat- 
cırlat- 
cıvıt- 
cıyaklat- 
cıyırdat- 
cızırdat- 
cumbuldat- 
 
-Ç- 
 
çakıldat- 
çarpıt- 
çatırdat- 
çatlat- 
çayırlat- 
çemberlet- 
çıldırt- 
çınçınlat- 
çıngırdat- 
çınlat- 
çıtırdat- 
çıtlat- 
çoğalt- 
çökelt- 
çuvallat- 
çürüt- 
 
 
-D- 
 
damlat- 
daralt- 
darılt- 
dehlet- 
delirt- 
dinlet- 
dirilt- 
doğrult- 
domalt- 
donat- (2) 
duraklat- 
durult- 
duyumsat- 
düzelt- 
düzlet- 
 
-E- 
 
eğrilt- 
eğrit-(‹eğrilt-) 
eksilt- 
ekşit- 
ergit- 
erit- 
eskit- 
esnet- 
esrit- 
 
164 
 

evirt- 
 
-F- 
 
ferahlat- 
fıkırdat- 
fırlat- 
fışırdat- 
fışkırt- 
fokurdat- 
foslat- 
fosurdat- 
foşurdat- 
 
-G- 
 
gacırdat- 
gebert- 
genişlet- 
gerilet-  
gevret-  
gevşet-  
gıcırdat- 
gözet- (2) 
gümbürdet-  
gümlet-  
güneşlet- 
 
-H-  
 
hafiflet-  
hapşırt- 
harlat-  
hatırlat- 
havlat-  
haykırt- 
hıçkırt-  
hırlat-  
hırpalat-  
hışıldat-  
hoplat-  
hışırdat-  
hortlat-  
 
-I-  
ılıt-  
ısırt-  
ıslat-  
ışılat-  
ışıldat-  
ışıt- 
 
-
İ- 
  
ihtiyarlat-  
ilerlet-  
incelt-  
inildet- 
inlet-  
irkilt-  
işet- 
 
-K-  
 
kabart- 
kanat-  
kapat-  
karart-  
katılt-  
kavlat- 
kavrat-  
kaykılt-  
kaynat- 
kıkırdat- 
kımıldat- 
kıpırdat- 
kısalt- 
kıtırdat- 
kıvrat- 
kızart- 
kocalt- 
kocat- 
kokut- 
korkut- 
koyult- 
körelt- 
kudurt- 
kurut- 
küçült- 
kütlet- 
kütürdet- 
 
-M- 
 
miyavlat- 
morart- 
 
-O- 
 
otlat- 
 
-Ö-  
 
öğürt- 
öksürt-  
özlet- 
 
-P-  
 
165 
 

 
parıldat-  
parlat-  
patırdat-  
patlat-  
pıtırdat-  
pislet-  
pofurdat-  
püskürt- 
 
-R- 
 
rahatlat- 
-S-  
 
sağalt-   
sarart-  
sa
rkıt-  
savurt-  
semirt-  
serinlet- 
sersemlet- 
seyrelt-  
sıçrat-  
sızlat-  
sivrilt-   
soğut-  
solut-   
susat-  
sümkürt- 
 
-
Ş- 
 
şakırdat-  
şaklat-  
şangırdat-  
şapırdat-  
şaplat-  
şaşalat- 
şenelt-  
şıkırdat-  
şımart-  
şişmanlat- 
 
 
 
-T-  
 
takırdat-  
tangırdat-  
tanıt-  
tavsat-  
terlet-  
tıkırdat-  
tıngıldat-  
tıngırdat-  
tıpırdat-  
titret-  
tokurdat-  
tozut-  
töskürt- 
türet- 
 
-U-  
 
ucuzlat-  
ufalt-  
ulut-  
uyut-  
uzat- 
 
-Ü-  
 
üret-  
ürküt-  
ürpert- 
üşüt- 
 
-Y-  
 
yadırgat-  
yalpalat-  
yanılt- 
yansıt- 
yaşart-  
yaşat-  
yavaşlat-  
yayımlat-  
yeğnilt-  
yeşert-  
yıllat-  
yıprat-  
yoğalt-  
yont-  
yönelt-(2) 
 
yumuşat-  
yücelt-  
yükselt- 
 
-Z-  
 
zangırdat-  
zayıflat-  
zıngırdat-  
zırlat-  
zonklat 
 
166 
 

III 
ӘLAVӘ 
Oğuz qrupu türk dillərində felin sadə və mürəkkəb zaman 
şəkillərinin morfoloji əlamətləri 
Türkiyə türkcəsi 
1. İndiki zaman 
-
ıyor (-iyor, -uyor,-
üyor) 
sev-iyor-um 
sev-iyor-sun 
sev-iyor 
sev-iyor-uz 
sev-iyor-sunuz 
sev-iyor-lar 
 
sev-mi-yor-um 
sev-mi-yor-sun 
sev-mi-yor 
sev-mi-yor-uz 
sev-mi-yor-sunuz 
sev-mi-yor-lar 
   
 idi 
iyor+-du 
sev-iyor-du-m 
sev-iyor-du-n 
sev-iyor-du 
sev-iyor-du-k 
sev-iyor-du-nuz 
sev-iyor-lar-
dı 
 
sev-m-iyor-du-m 
sev-m-iyor-du-n 
sev-m-iyor-du 
sev-m-iyor-du-k 
sev-m-iyor-du-nuz 
sev-m-iyor-lar-
dı 
   
imiş 
iyor+-
muş 
sev-iyor-
muş-um 
sev-iyor-
muş-sun 
Azərbaycan 
türkcəsi 
1.İndiki zaman 
-
ır -ir, -ur,- ür  
(-
yır,-yir,  -yur,  -
yür) 
sev-ir-
əm 
sev-ir-s
ən 
sev-ir 
sev-ir-ik 
sev-ir-siniz 
sev-ir-l
ər 
 
sev-m-ir-
əm 
sev-m-ir-
sən 
sev-m-ir 
sev-m-ir-ik 
sev-m-ir-siniz 
sev-m-ir-
lər 
 
 idi 
ir+-di 
sev-ir-di-m 
sev-ir-di-n 
sev-ir-di 
sev-ir-di-k 
sev-ir-di-niz 
sev-ir-di-l
ər 
 
sev-m-ir-di-m 
sev-m-ir-di-n 
sev-m-ir-di 
sev-m-ir-di-k 
sev-m-ir-di-niz 
sev-m-ir-di-l
ər 
 
    
imiş 
ir+-
miş 
Qaqauz türkcəsi 
1. İndiki zaman 
1.1.Samitlə bitən 
feillərdə 
1.1.1(-
ı)er  
al-
ıer-ım 
al-
ıer-sın 
al-
ıer 
al-
ıer-ız 
al-
ıer-sınız 
al-
ıer-lar  
 
ál-me-
ıer-ım 
ál-me-
ıer-sın 
ál-me-
ıer 
ál-me-
ıer-ız 
ál-me-
ıer-sınız 
ál-me-
ıer-lar 
 
1.1.2.(-i)er 
ver-ier-im 
ver-ier-sin 
ver-ier 
ver-ier-iz 
ver-ier-siniz 
ver-ier-ler  
 
vér-me-ier-im 
vér-me-ier-sin 
vér-me-ier 
vér-me-ier-iz 
vér-me-ier-siniz 
vér-me-ier-ler 
1.2. Saitlərlə bitən 
feillərdə 
1.2.1. Açıq 
saitlərlə bitən 
feillərdə 
Türkmən türkcəsi 
1. İndiki 
zaman//häzirki zaman 
1.1. Sadə indiki zamanın 
şəkilləri 
1.1.1.Ümumi indiki 
zaman 
-ýar/-ýär (-ýa:r /-ýä:r) 
ýaz-ýar-yn, gel-ýär-in 
ýaz-ýar-
syň, gel-ýär-siň 
ýaz-ýar, gel-ýär 
ýaz-ýar-ys,  gel-ýär-is 
ýaz-ýar-
syňyz, gel-ýär-
siňiz 
ýaz-ýar-lar, gel-ýär-ler  
 
ýaz-ma-ýar-yn, gel-me-
ýär-in 
ýaz-ma-ýar-
syň, gel-me-
ýär-
siň 
ýaz-ma-ýar, gel-me-ýär 
ýaz-ma-ýar-ys,  gel-me-
ýär-is 
ýaz-ma-ýar-
syňyz, gel-
me-ýär-
siňiz 
ýaz-ma-ýar-lar, gel-me-
ýär-ler 
 
1.1.2. Konkret indiki 
zaman  
du:r, oty:r, ýaty:r, ýö:r 
du: r-un, oty: r-yn, ýaty: 
r-yn 
du: r-
suň, oty: r-syň ýaty: 
r-
syň 
du: r, oty: r, ýaty: r 
du: r-us, oty: r-ys, ýaty: 
r-ys 
 
167 
 

sev-iyor-
muş 
sev-iyor-
muş-uz 
sev-iyor-
muş-sunuz 
sev-iyor-lar-
mış  
 
sev-m-iyor-
muş-um 
sev-m-iyor-
muş-sun 
sev-m-iyor-
muş 
sev-m-iyor-
muş-uz 
sev-m-iyor-
muş-
sunuz 
sev-m-iyor-lar-
mış 
 
 ise (-sa, -se) 
   -
ıyor+-sa 
yap-
ıyor-sa-m 
yap-
ıyor-sa-n 
yap-
ıyor-sa 
yap-
ıyor-sa-k 
yap-
ıyor-sa-nız 
yap-
ıyor-lar-sa  
 
yap-m-
ıyor-sa-m 
yap-m-
ıyor-sa-n 
yap-m-
ıyor-sa 
yap-m-
ıyor-sa-k 
yap-m-
ıyor-sa-nız 
yap-m-
ıyor-lar-sa 
 
2. Keçmiş zaman 
2.1.Şühudi keçmiş 
zaman 
-
dı (-di, -du, -dü),  
-
tı (-ti, -tu, -tü) 
sev-di-m 
sev-di-n 
sev-di 
sev-di-k 
sev-di-niz 
sev-di-ler 
 
sev-me-di-m 
sev-me-di-n 
sev-me-di 
sev-ir-
miş-əm 
sev-ir-
miş-sən 
sev-ir-
miş 
sev-ir-
miş-ik 
sev-ir-
miş-siniz 
sev-ir-m
iş-lər 
 
sev-m-ir-
miş-əm 
sev-m-ir-
miş-sən 
sev-m-ir-
miş 
sev-m-ir-
miş-ik 
sev-m-ir-
miş-siniz 
sev-m-ir-
miş-lər 
 
isə (-sa, -sə) 
-ir+-
əm+-sə//  -sə-
m 
gəl-ir-əm-
sə//gəl+səm 
gəl-ir-sən-
sə//gəl+sən 
gəl-ir-sə//gəl+sə 
gəl-ir-sə-k  //gəl-sə-
k 
gəl-ir-sə-niz*  //gəl-
ir-siniz-
sə 
gəl-ir-sə//gəlsə 
 
gəl-m-ir-əm-sə 
gəl-m-ir-sən-sə 
gəl-m-ir-sə 
gəl-m-ir-sə-k*(gəl-
mə-sə-k) 
gəl-m-ir-sə-niz* 
(gəl-m-ir-siniz-sə) 
gəl-m-ir-sə 
 
2.Keçmiş zaman 
2.1.Şühudi  keçmiş 
zaman 
-
dı (-di, -du, -dü)  
sev-di-m 
sev-di-n 
sev-di 
1.2.1.1.(-
ı)er 
başle-ıer-ım 
başle-ıer-sın 
başle-ıer 
başle-ıer-ız 
başle-ıer-sınız 
başle-ıer-lar  
 
1.2.1.2.(-i)er 
iste-ier-im 
iste-ier-sin 
iste-ier 
iste-ier-iz 
iste-ier-siniz 
iste-ier-lär  
 
1.2.2.Qapalı 
saitlərlə bitən 
feillərdə 
1.2.2.1.(-
ı)er 
tanı-er-ım 
tanı-er-sın 
tanı-er 
tanı-er-ız 
tanı-er-sınız 
tanı-er-lar 
 
1.2.2.2.(-i)er 
i-er-im 
i-er-sin 
i-er 
i-er-iz 
i-er-siniz 
i-er-lär 
 
2. Keçmiş zaman  
2.1.Şühudi keçmiş 
zaman 
-
dı (-di, -du, -dü),  
-
tı (-ti, -tu, -tü) 
al-
dı-m 
al-
dı-n 
al-
dı 
al-
dı-k 
du: r-
suňyz, oty: r-syňyz, 
ýaty: r-
syňyz, 
du: r-lar, oty: r-lar, ýaty: 
r-lar 
 
inkarı yoxdur  
 
Bununla bərabər, agla:p 
du:r, garrap ýö:r, işlä:p 
oty:r, ýuwdup yaty:r 
kimi-yp/-
ip feli bağlama 
şəkilləri köməkçi 
feillərlə işləndikdə 
inkarlıq şəkli də 
sözügedən köməkçi 
feillərlə verilir. Məsələn: 
aglama: n du: r, 
garrama: n yö: r,  
işlemä: n otı: r, 
ýuwutma:  n yatı: r vb. 
 
1.2
. İndiki zamanın 
modal şəkilləri   
1.2.1. Olası indiki zaman 
Ýa: n, -ýä: n+dyr/-dir 
ýaz-ýa: n-dyr-yn, gel-ýä: 
n-dir-in 
ýaz-ýa: n-dyr-
syň, gel-
ýä: n-dir-
siň 
ýaz-ýa: n-dyr, gel-ýä: n-
dir 
ýaz-ýan-dyr-ys, gel-ýän-
dir-is 
ýaz- ýa: n-dyr-
syňyz, 
gel-ýä: n-dir-
siňiz 
ýaz- ýa: n-dyr-lar, gel-
ýä: n-dir-ler 
 
 ýaz-ma-ýa: n-dyr-yn, 
gel-me-ýä: n-dir-in 
ýaz-ma-ýa: n-dyr-
syň, 
gel-me-ýä: n-dir-
siň 
ýaz-ma-ýa: n-dyr, gel-
me-ýä: n-dir 
 
168 
 

sev-me-di-k 
sev-me-di-niz 
sev-me-di-ler 
 
     idi 
-di+y+-di 
gel-di-y-di-m 
gel-di-y-di-n 
gel-di-y-di 
gel-di-y-di-k 
gel-di-y-di-niz 
gel-di-y-di-ler  
 
gel-me di-y-di-m 
gel-me di-y-di-n 
gel-me di-y-di 
gel-me di-y-di-k 
gel-me di-y-di-niz 
gel-me di-y-di-ler 
 
-
dı+y+-sa 
yap-
tı-y-sa-m 
yap-
tı-y-sa-n 
yap-
tı-y-sa 
yap-
tı-y-sa-k 
yap-
tı-y-sa-nız 
yap-
tı-lar-sa  
 
yap-ma-
dı-y-sa-m 
yap-ma-
dı-y-sa-n 
yap-ma-
dı-y-sa 
yap-ma-
dı-y-sa-k 
yap-ma-
dı-y-sa-nız 
yap-ma-
dı-lar-sa 
 
2.2. Nəqli keçmiş 
zaman 
-
mış (-miş, -muş, -
müş) 
sev-
miş-im 
sev-
miş-sin 
sev-
miş 
sev-
miş-iz 
sev-
miş-siniz 
sev-di-k 
sev-di-niz 
sev-di-l
ər 
 
sev-
mə-di-m 
sev-
mə-di-n 
sev-
mə-di 
sev-
mə-di-k 
sev-
mə-di-niz 
sev-
mə-di-lər 
 
yox 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
-di+m+-
sə 
sev-di-m-
sə 
sev-di-n-
sə 
sev-di-
sə 
sev-di-k-
sə 
sev-di-niz-
sə 
sev-di-l
ər-sə 
 
sev-
mə-di-m-sə 
sev-
mə-di-n-sə 
sev-
mə-di-sə 
sev-
mə-di-k-sə 
sev-
mə-di-niz-sə 
sev-
mə-di-lər-sə 
 
2.2.N
əqli  keçmiş 
zaman 
-
mış  (-miş,  -muş,  -
müş) 
al-
dı-nız 
al-
dı-lar  
ál-ma-
dı-m 
al-ma-
dı-n 
al-ma-
dı 
al-ma-
dı-k 
al-ma-
dı-nız 
al-ma-
dı-lar      
 
  idi 
-
dı+y+dı 
al-
dı-y-dı-m 
al-
dı-y-dı-n 
al-
dı-y-dı 
al-
dı-y-dı-k 
al-
dı-y-dı-nız 
al-
dı-y-dı-lar  
 
 
al-ma-
dı-y-dı-m 
al-ma-
dı-y-dı-n 
al-ma-
dı-y-dı 
al-ma-
dı-y-dı-k 
al-ma-
dı-y-dı-nız 
al-ma-
dı-y-dı-lar 
 
2.2. Nəqli keçmiş 
zaman 
-
mış (-miş, -muş, -
müş)  
al-
mış-ım 
al-
mış-ın 
al-
mış 
al-
mış-ık 
al-
mış-ınız 
al-
mış-lar   
 
ál-ma-
mış-ım 
ál-ma-
mış-ın 
ál-ma-
mış 
ál-ma-
mış-ık 
ál-ma-
mış-ınız 
ál-ma-
mış-lar   
    
ýaz-ma-ýa: n-dyr-ys, gel-
me-ýä: n-dir-is 
ýaz-ma-ýa: n-dyr-
syňyz, 
gel-me-ýä: n-dir-
siňiz 
ýaz-ma-ýa: n-dyr-lar, 
gel-me-ýä: n-dir-ler 
 
Türkməncədə felin  ise (-
sa, -se) 
şəkilçisi ilə 
formalaşan mürəkkəb 
şəkli işlənir.  ‘Bolmak’ 
felinə  -sa, -se şəkilçisi 
artırılır. Bunun 
nəticəsində sözügedən 
feil aşağıdakı şəkillərdə 
işlənilir: al-ýa: n bolsa, 
gel-ýä: n bolsa,al-an 
bolsa, gel-en bolsa, 
al-jak bolsa, gel-jek 
bolsa, 
al-ar bolsa, gel-er bolsa 
 
1.2.2. İndiki zamanın 
rəvayəti 
   Ýa: r+- 
myş/-miş 
ýaz-ýa: r-
myş-ym, gel-
ýä: r-
miş-im 
 ýaz-ýa: r-
myş-yň, gel-
ýä: r-
miş-iň 
 ýaz-ýa: r-
myş, gel-ýä: r-
miş 
ýaz-ýa: r-
myş-yk, gel-ýä: 
r-
miş-ik 
ýaz-ýa: r-
myş-yňyz, gel-
ýä: r-
miş-iňiz 
ýaz-ýa: r-
myş-lar, gel-ýä: 
r-
miş-ler  
 
ýaz-ma-ýa: r-
myş-ym, 
gel-me-ýä: r-
miş-im 
 ýaz-ma-ýa: r-
myş-yň, 
gel-me-ýä: r-
miş-iň 
 ýaz-ma-ýa: r-
myş, gel-
me-ýä: r-
miş 
 
169 
 

sev-
miş-ler 
 
sev-me-
miş-im 
sev-me-
miş-sin 
sev-me-
miş 
sev-me-
miş-iz 
sev-me-
miş-siniz 
sev-me-
miş-ler 
 
idi 
miş+ti 
gel-
miş-ti-m 
gel-
miş-ti-n 
gel-
miş-ti 
gel-
miş-ti-k 
gel-
miş-ti-niz 
gel-
miş-ler-di  
 
gel-me-
miş-ti-m 
gel-me-
miş-ti-n 
gel-me-
miş-ti 
gel-me-
miş-ti-k 
gel-me-
miş-ti-niz 
gel-me-
miş-ler-di 
 
imiş  
miş+miş   
bil-
miş-miş-im 
bil-
miş-miş-sin 
bil-
miş-miş 
bil-
miş-miş-iz 
bil-
miş-miş-siniz 
bil-
miş-ler-miş  
 
bil-me-
miş-miş-im 
bil-me-
miş-miş-sin 
bil-me-
miş-miş 
bil-me-
miş-miş-iz 
bil-me-
miş-miş-
siniz 
bil-me-
miş-ler-miş 
 
 -
mış+-sa 
yap-
mış-sa-m 
sev-
miş-əm 
sev-
miş-sən//sev-
ib-
sən 
sev-
miş (-ib) 
sev-
miş-ik 
sev-
miş-siniz//sev-
ib-siniz 
sev-
miş-lər//sev-ib-
lər  
 
sev-
mə-miş-əm 
sev-
mə-miş-sən// 
sev-
mə-yib-sən 
sev-
mə-miş (-yib) 
sev-
mə-miş-ik 
sev-
mə-miş-
siniz//sev-
mə-yib-
siz 
sev-
mə-miş-lər// 
sev-
mə-yib-lər 
 
idi 
miş+di 
sev-
miş-di-m 
sev-
miş-di-n 
sev-
miş-di 
sev-
miş-di-k 
sev-
miş-di-niz 
sev-
miş-di-lər  
 
sev-
mə-miş-di-m 
sev-
mə-miş-di-n 
sev-
mə-miş-di 
sev-
mə-miş-di-k 
sev-
mə-miş-di-niz 
sev-
mə-miş-di-lər 
 
  
imiş 
miş+miş 
g
əl-miş-miş-əm 
g
əl-miş-miş-
s
ən//gəl-ib-miş-sən 
g
əl-miş-miş 
(ib-
miş) 
idi 
miş+tı  
al-
mış-tı-m 
al-
mış-tı-n 
al-
mış-tı 
al-
mış-tı-k 
al-
mış-tın-ız 
al-
mış-tı-lar    
 
ál-ma-
mış-tı-m 
ál-ma-
mış-tı-n 
ál-ma-
mış-tı 
ál-ma-
mış-tı-k 
ál-ma-
mış-tın-ız 
ál-ma-
mış-tı-lar   
 
3. Gələcək zaman   
3.1. Müəyyən 
gələcək zaman 
-(y)acek, -(y)ecek 
al-aca-m 
al-aca-n 
al-acek 
al-ace-z 
al-ace-
nız 
al-acek-lar  
 
al-ma-y(a)ca-m 
al-ma-y(a)ca-n 
al-ma-y(a)ce-k 
al-ma-y(a)ce-z 
al-ma-y(a)ce-
nız 
al-ma-y(a)cek-lar 
  
ace(y)+dı 
al-acey-
dı-m 
al-acey-
dı-n 
al-acey-
dı 
al-acey-
dı-k 
al-acey-
dı-nız 
al-acey-
dı-lar   
 
al-ma-y(a)cey-
dı-
m 
ýaz-ma-ýa: r-
myş-yk, 
gel-me-ýä: r-
miş-ik 
ýaz-ma-ýa: r-
myş-yňyz, 
gel-me-ýä: r-
miş-iňiz 
ýaz-ma-ýa: r-
myş-lar, 
gel-me-ýä: r-
miş-ler 
  
1.2.3.İndiki keçmiş 
zaman  
1.2.3.1. –amo: k 
ýaz-amo: k, gel-emo: k 
ýaz-
aňo: k, gel-eňo: k 
ýaz-ano: k, gel-eno: k 
ýaz-amyzo: k, gel-emizo: 
k 
ýaz-
aňyzo: k, gel-eňizo: 
k 
ýaz-ano: k-lar, gel-eno: 
k-lar 
 
ýaz-amo: k-
mış-ım, 
gelemo: k-
mış-ım, yaz-
oňo: k-mış-ıň, gel-eňo: 
k-
mış-ıň, yaz-ono: k-mış, 
gel-eno: k-
miş 
 
Bununla bərabər, 
sözügedən feil şəkli 
inkarlıq forması olmadan 
inkar şəklində işlənilir. 
Başqa sözlə, türkmən 
dilinin tarixi inkişafı 
prosesində  alanım yok- 
dan alamok, gelenim 
yok- dan gelemok 
əmələ 
gəlmişdir.  
1.2.3.2.   eken  
ýaz-ýa: r eken-im, gel-
ýä: r eken-im 
ýaz-ýa: r eken-
iň, gel-ýä: 
r eken-
iň 
ýaz-ýa: r eken(i), gel-ýä: 
r eken(i) 
ýaz-ýa: r eken-ik , gel-
 
170 
 

yap-
mış-sa-n 
yap-
mış-sa 
yap-
mış-sa-k 
yap-
mış-sa-nız 
yap-
mış-lar-sa  
 
yap-ma-
mış-sa-m 
yap-ma-
mış-sa-n 
yap-ma-
mış-sa 
yap-ma-
mış-sa-k 
yap-ma-
mış-sa-nız 
yap-ma-
mış-lar-sa 
 
3. Gələcək zaman 
-acak (-ecek) 
sev-
eceğ-im 
sev-ecek-sin 
sev-ecek 
sev-
eceğ-iz 
sev-ecek-siniz 
sev-ecek-ler 
 
sev-me-y-
eceğ-im 
sev-me-y-
eceğ-sin 
sev-me-y-ecek 
sev-me-y-
eceğ-iz 
sev-me-y-ecek-siniz 
sev-me-y-ecek-ler 
 
-ecek+-ti 
gel-ecek-ti-m 
gel-ecek-ti-n 
gel-ecek-ti 
gel-ecek-ti-k 
gel-ecek-ti-niz 
gel-ecek-ler-di  
 
gel-me-y-ecek-ti-m 
gel-me-y-ecek-ti-n 
gel-me-y-ecek-ti 
gel-me-y-ecek-ti-k 
gel-me-y-ecek-ti-niz 
gel-me-y-ecek-ler-
di 
g
əl-miş-miş-ik 
g
əl-miş-miş-
siniz//gəl-ib-miş-
siniz 
g
əl-miş-miş-
l
ər//gəl-ib-miş-lər 
 
 g
əl-mə-miş-miş-
əm 
g
əl-mə-miş-miş-
s
ən// 
gəl-mə-yib-miş-sən 
g
əl-mə-miş-miş  (-
yib-
miş) 
g
əl-mə-miş-miş-ik 
g
əl-mə-miş-miş-
siniz// 
gəl-mə-yib-miş-
siniz 
g
əl-mə-miş-miş-
l
ər// 
gəl-mə-yib-miş-lər 
 
-
mış+m+-sa 
yaz-
mış-am-sa 
yaz-
mış-san-
sa//yaz-
ıb-san-sa 
yaz-
mış-sa//yaz-ıb-
sa 
yaz-
mış-sa-q*//yaz-
mış-ıq-sa 
yaz-
mış-sa-nız 
(sınız-sa)*//yaz-
mış-sınız-sa//yaz-
ıb-sınız-sa 
yaz-
mış-lar-sa 
//yaz-
ıb-ar-sa 
 
yaz-ma-
mış-am-sa 
yaz-ma-
mış-san-
sa//yaz-ma-
yıb-san-
sa 
yaz-ma-
mış-
sa//yaz-ma-
yıb-sa 
al-ma-y(a)cey-
dı-n 
al-ma-y(a)cey-
dı 
al-ma-y(a)cey-
dı-k 
al-ma-y(a)cey-
dı-
nız 
al-ma-y(a)cey-
dı-
lar  
 
3.2. Qeyri-
müəyyən gələcək 
zaman 
3.2.1.saitlərlə bitən 
feillərdə 
-r 
başla-r-ım 
başla-r-sın 
b
aşla-r 
başla-r-ız 
başla-r-sınız 
başla-r-lar 
 
3.2.2.Samitlərlə 
bitən feillərdə 
-ar, -är,-
ır,- ir, -ur, 
-ür 
al-ar-
ım//al-ır-ım 
al-ar-
sın//al-ır-sın 
al-ar//al-
ır 
al-ar-
ız//al-ır-ız 
al-ar-
sınız//al-ır-
sınız 
al-ar-lar//al-
ır-lar 
 
 al-ma-r-
ım//al-ma-
m 
al-ma-r-
sın//al-ma-
z-
sın 
al-ma-r//al-ma-z 
al-ma-r-
ız//al-ma-
zız 
al-mar-
sınız//al-
ma-z-
sınız 
al-ma-r-lar//al-ma-
z-lar 
ýä: r eken-ik 
ýaz- ýa: r eken-
iňiz, gel-
ýä: r eken-
iňiz 
ýaz-ýa: r eken-ler, gel-
ýä: r eken-ler 
 
ýaz-ma-ýa: r eken-im, 
gel-me-ýä: r eken-im 
ýaz-ma-ýa: r eken-
iň, 
gel-me-ýä: r eken-
iň 
ýaz-ma-ýa: r eken(i), gel-
me-ýä: r eken(i) 
ýaz-ma-ýa: r eken-ik , 
gel-me-ýä: r eken-ik 
ýaz- ma-ýa: r eken-
iňiz, 
gel-me-ýä: r eken-
iňiz 
ýaz-ma-ýa: r eken-ler, 
gel-me-ýä: r eken-ler