Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti p a r a z I t o L o g I ya
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Muhоkаmа uchun sаvоllаr: 1.
Parazitologiya faniga hissa qo„shgan chet ellik olimlar haqida ma‟lumot bering. 2.
O„zbekiston olimlari va ularning parazitologiya faniga qo„shgan hissalarini bayon qiling.
ish mazmuni oshiruvchi shaxs, vaqt 1 Tayyorlov bosqichi: 1.1. Dars maqsadi: Talabalarga parazitizm va parazitlar to„g„risida tushunchalar hamda parazitizmni turli xil ko„rinishlari haqida ma‟lumot berish.
izohlay oladi. 1.2.2. Parazitizmni turli xil ko„rinishlari haqida ma‟lumot bera oladi. 1.3. Dars shakli: guruh va mikroguruhlarda ishlash, hikoya qilish. 1.4. Metod va usullar: Kuzatish, suhbat, kolleksiyalardan va jadvallardan foydalangan holda o„rgatish. 1.5. Kerakli jihozlar: ko„rgazmali qurollar, kolleksiyalar va jadvallar. O„qituvchi 2 O„quv mashg„ulotini tashkil qilish bosqichi: 2.1. Маvzu e‟lon qilinadi. 2.2. Ма‟ruza boshlanadi, аsosiy qismlari bayon qilinadi. O„qituvchi,15 daqiqa 3 Guruhda ishlash bosqichi: 3.1. Talabalarga muammoli savol beriladi. 3.2. Тalabalar fikri eshitiladi, boshqa talabalar bahsga chaqiriladi. 3.3. Umumiy xulosalar chiqariladi. 3.4. Umumiy xulosaga kelinadi . O„qituvchi- talaba, 40 daqiqa 4 Mustahkamlash va baholash bosqichi: 4.1. Parazitizm va parazitlar to„g„risidagi tushunchalar. Parazitizm va parazitlar to„g„risidagi tushunchalarni izohlab bering.
bering. 4.2. Eng faol talabalar (baholash mezoni asosida) baholanadi. O„qituvchi, 15 daqiqat 5 O„quv mashg„ulotini yakunlash bosqichi: 5.1.Talabalar bilimi tahlil qillinadi. 5.2. Mustaqil ish topshiriqlari beriladi. 5.3. O„qituvchi o„z faoliyatini tahlil qiladi va tegishli o„zgartirishar kiritadi. O„qituvchi, 10 daqiqa Аsоsiy sаvоllаr: 1. Parazitizm va parazitlar to„g„risidagi tushunchalar. 2. Parazitizmni turli xil ko„rinishlari.
Mаvzugа оid tаyanch tushunchаlаr vа ibоrаlаr. Parazitizm, avtotrof organizmlar, geterotrof organizmlar, indifferent munosabat, antogonistik munosabat, kommensalizm, mutualizm, simbioz, epioykiya, entoykiya. 1-sаvоl bo„yichа dаrs mаqsаdi: Talabalarga parazitizm va parazitlar to„g„risidagi tushunchalar haqida ma‟lumot berish. Idеntiv o„quv mаqsаdlаri: 1.
Parazitizm va parazitlar to„g„risidagi tushunchalar haqida ma‟lumot bera oladi. Birinchi sаvоl bаyоni: Parazitizm (yunoncha parasites–tekinxo„r, hamtovoq) har xil turga mansub organizmlar o„rtasidagi o„zaro munosabatlarning bir ko„rinishidir. Bunda organizmlardan biri (parazit) ikkinchisi (xo„jayin) dan yashash muhiti va ozuqa manbai sifatida foydalanib, unga zarar yetkazadi. Parazitlik bilan hayot kechirish parazit turning o„ziga xos filogenetik belgisi bo„lib, shu turga kiruvchi barcha individlar uchun xosdir. Parazitlar biologiyasi, ekologiyasi, tarqalishi, kelib chiqishi, qo„zg„atadigan kasalliklari va ularga qarshi kurash choralarini o„rganadigan fan – Parazitologiyadir. Fan rivojlanishiga qarab XVII asrdangina parazitlarni erkin yashaydigan organizmlar bilan umumiy o„rganila boshlangan. Ungacha parazitlarga alohida guruh sifatida qaralib, ba‟zida ularning kelib chiqishi ham sirli bo„lib, tirik organizmlarda o„z- o„zidan paydo bo„ladi degan fikr ilgari surilgan. Parazitlar hayvonot olami sistemasiga kiritilgandan keyingina parazitizm tushunchasini qayta ko„rib chiqish, yanayam aniqroq tushuncha berish kerakligi talab qilindi. Shunday harakatlardan dastlabkisi R. Leykartga (Leuckart,1879) tegishli. Uni fikricha, parazitlar keng va haqiqiy ma‟noda shunday organizmlarki, ularga boshqa bir organizmdan o„ziga oziqa va yashash makoni topgan barcha mavjudotlarni kiritish mumkin. Parazitlarga ichki gijjalar, ularga o„xshash fo„rmalar, boshqa erkin yashaydiganlarga o„xshash turlar ham kiradi deydi. Shunga ko„ra parazitni asosiy belgisi uni oziqlanish turida, barcha boshqa tirik organizmlar hisobiga yashovchi mavjudotlarni parazit organizmlar deb tushunadi. Minchin (1912) har qanday organizm boshqa bir organizmning tana bo„shlig„i va tana yuzasida yashashi bilan parazit bo„lib qolavermaydi, parazit xo„jayin bilan yashashi, uni hisobiga oziqlanishi bilan birga unga zarar keltiradi deydi. N.A. Xolodkovskiy (1914) parazitizmda bir organizm (parazit) ikkinchi bir organizm (xo„jayin) tanasidan oziqa manbai, yashash uchun makon sifatida foydalanib qolmasdan, xo„yin tanasi, yoki tana shirasi hisobiga oziqlanishi bilan birga, unga bevosita zarar keltiradi deydi. Ta‟rif bir tomonlama, tibbiy, veterinar xarakterga ega. Parazitizmga yirik parazitolog olimlar qanday ta‟rif berishgan ekan: аkademik Ye.N. Pavlovskiyning (1935) fikricha, parazitizm davrida parazit o„z xo„jayinini to„qimalari, tana shirasi yoki uning hazm bo„layotgan oziqasi hisobiga oziqlanib, ulardan vaqtinchalik yoki doimiy yashash uchun makon sifatida ham foydalanadilar. Lekin bu ta‟rifga ko„ra ham ba‟zi bir qon so„ruvchi ikki qanotlilar parazit bo„lmay qoladi. Chunki ular xo„jayinlaridan yashash uchun makon sifatida foydalanmaydilar. K.I. Skryabin ta‟rificha, parazitizm bu organizmlar orasidagi shunday biologik o„zaro munosabatki, ulardan biri – parazit vaqtinchalik yoki doimiy, ikkinchisini tana
ustida yoki to„qimalari orasida yashab, uni hisobiga oziqlanadi, lekin o„z navbatida unga hech qanday xizmat qilmaydi. Bunda faqat oziqlanish va xo„jayindan faqat bir tomonlama foydalanish ko„zda tutiladi. V.A. Dogel fikriga ko„ra, hamma yuqorida qayd qilingan parazitolog olimlarning fikrlarini umumlashtirib, parazitizm to„g„risida shunday fikr bildiradi. Parazitlar shunday organizmlarki, qaysiki ular boshqa tirik organizmlardan oziqa manbai, yashash muhiti sifatida foydalanib qolmasdan, balki ularga qisman yoki to„liq o„zini tashqi muhit bilan bo„ladigan o„zaro munosabatlarini boshqarish vazifasini ham o„z xo„jayinlariga yuklab qo„yadilar. Bundan parazitni yashash muhitini ikki taraflama xo„jayin organizmi parazit uchun birlamchi, atrof-muhit ikkilamchi muhit bo„lib hisoblanadi. Shunday qilib, xo„jayin organizmi parazit va atrof-muhit o„rtasida vositachi bo„lib xizmat qiladi. Parazitizm birga yashashning shunday shakliki, bunday birga yashashdan bir tomon, parazit manfaatdor, xo„jayin esa zarar ko„radi. Bu ta‟rif parazitizmga juda keng ekologik ma‟no beradi. Bunda asosan parazitizmgina emas balki u bilan bog„liq bo„lgan boshqa masalalar ham qamrab olinadi. Parazitizm bu ekologik masala bo„lib, parazitologiyani o„rganishda faqat parazit bilan xo„jayin o„rtasidagi munosabatlar emas balki parazitik hayot kechirish natijasida yuzaga keladigan oqibatlar ham o„rganiladi. Parazitizm aslida parazit bo„lib yashagan organizmni birinchidan, o„zini himoya qilishi va boshqa organizm hisobiga oziqlanish uchun doimo intilishi natijasida yuzaga kelgan (Chendler,1956). Ayrim ma‟lumotlarga ko„ra, tabiatda erkin hayot kechiradigan organizmlar soniga nisbatan parazitlar ko„proqdir. Ko„pchilik organizmlar o„ziga xos parazitlardan tashqari boshqa hayvonlardan yuqtirib olgan parazitlar uchun ham xo„jayin bo„lib qoladilar. Shuning uchun ham parazitologiyani o„rganish organizmlar orasidagi munosabatlarni o„rganish va ularni evolyutsiani asosiy masalalarini hal qilishda muhim ahamiyatga ega. Parazitologiya va u bilan bog„liq bo„lgan turli xil hodisalarni o„rganish tibbiyot, veterinariya, ekologiya sohalarini rivojlantirishda ham katta ahamiyatga ega.
1. Parazitizm tushunchasiga izoh bering? 2. Xo„jayin-parazit munosabatlarining qanday shakllari bor?
haqida ma‟lumot berish. Idеntiv o„quv mаqsаdlаri: 1.
Parazitizmni turli xil ko„rinishlari haqida ma‟lumot bera oladi.
Parazitizmni turli xil ko„rinishlari. Parazitizm hayvonat olamida uchraydigan ba‟zi bir holatlardan butunlay ajralib qolgan mustaqil bir holat emas. U bir necha ko„rinishda uchraydi. Parazitizm bilan bog„liq bo„lgan asosiy masalalar simbioz va sinoykiyadir. Bu hodisalar jarayonida biz ikkita har xil turga mansub bo„lgan hayvonlarning o„zaro munosabatlarini ko„rib chiqamiz. Yer yuzidagi barcha tirik organizmlar oziqlanishiga ko„ra ikkita guruhga bo„lib o„rganiladi: 1. Avtotrof organizmlar. 2. Geterotrof organizmlar.
Avtotrof organizmlar – anorganik moddalardan organik moddalarni sintez qiladi. Bularga yashil o„simliklar kiradi. Geterotrof organizmlar esa, tayyor organik moddalar hisobiga oziqlanuvchilardir. O„z navbatida bularni o„simlikxo„r, hamaxo„r va hokazolarga bo„lish mumkin. Hamaxo„rlar o„z navbatida parazit, yirtqich va saprofitlarga bo„linadi. Parazitlarni esa odam, hayvon va o„simlik parazitlariga bo„lib o„rganiladi. Barcha tirik organizmlar bir- biri bilan bevosita va bilvosita munosabatda bo„ladi. Evolyutsion taraqqiyot jarayonida organizmlarning bunday bog„lanishi u yoki bu darajada murakkablashib borib, biologik jihatdan turli kategoriyalarga bo„linadi, ya‟ni hayvonlar har xil guruhlarni tashkil etib, birgalikda hayot kechirish jarayonida betaraf (indifferent), do„stlik va antogonistik munosabatlarda yashaydi. I. Indefferent – betaraf munosabatlar. Ular bir xil sharoitda, bitta muhitda (hududda) yashaydi, bir-biriga zarar ham foyda ham keltirmaydi. Bularga korall poliplar, ignaterililardan–dengiz yulduzlari va dengiz nilufarlari misol bo„ladi. II. Antogonistik – qarama-qarshi munosabatlar. Bunday munosabatda birga yashovchilarni bittasi ikkinchisiga zarar keltiradi. Bularga yirtqichlik hamda parazitlik misol bo„ladi. Parazitlar parazitlik qilib hayot kechirishi bilan xarakterlanadi. Yirtqich bilan parazit bir-biridan ajralib turadi. Yirtqichlar hamma vaqt o„z o„ljalaridan kuchli bo„lib, ularni o„ldirib to„liq yoki qisman iste‟mol qiladi (masalan, bo„ri bilan qo„y). Parazit esa o„z xo„jayiniga nisbatan kuchsiz, shuning uchun uni o„ldirishga kuchi yetmaydi, faqatgina kasallantiradi. U o„z egasining tanasida doimiy yoki vaqtincha yashab, uning hisobiga hayot kechiradi. III. Simbios – o„zaro foydali munosabatlar. Simbiozning ma‟nosi «sim»–birga, «bios»–hayot (tirik), birgalikda yashovchilarni ikkalasi ham bir-biridan ma‟lum darajada foydalanadi. Simbios juda murakkab bo„lib, bir nechta ko„rinishi mavjud. Hatto biri ikkinchisisiz yashay olmaydi. Boshida bunday birga yashash faqat birga yashovchilarning bittasi uchungina zarur bo„lib qoladi, chunki uni o„zi mustaqil ravishda tashqi muhit bilan aloqa bog„lay olmaydi. Simbioz ikkita boshqa-boshqa turga mansub organizmlar o„rtasidagi juda murakkab bog„lanishlarni ifodalaydi. Masalan, termitlarning ichagida xivchinlilardan – gipermastiginalar yashaydi. Termitlar laboratoriya sharoitida xivchinlilardan tozalanganda parazitlar darhol o„lgan. Parazitlari bor termitlar va parazitlardan tozalangan termitlar bir xil sharoitda kuzatilganda, oziqa yetarli, sharoit qulay bo„lganda parazitlari bor termitlar 1,5 yilgacha yashagan, parazitlardan tozalangan termitlar esa atigi 10–14 kungina yashab, keyin ular o„la boshlagan. Tirik qolganlarini olib, suniy parazitlar bilan zararlantirilganda ular yashab ketgan. Shu yo„l bilan termitlarni, xivchinlilar bilan tabiiy sharoitda simbioz holda yashashi isbotlangan, ya‟ni termitlar yog„och mahsulotlari bilan oziqlanadi, xivchinlilar esa klechatkani parchalaydi. Simbiozning yana bir ko„rinishi sinoykiya (sin–birga, oikos–uy-joy). Bu shunday birga yashashki, ikkala birga yashovchi hayvonlar bir-biriga nisbatan betaraf bo„lishi mumkin, yoki ulardan biri ikkinchisidan foydalanadi, lekin unga hech qanday zarar keltirmaydi. Shunday qilib birga yashovchilardan biri ikkinchisiga sust ravishda xizmat qilib, o„zi uchun bunday birga yashashdan hech qanday manfaat ko„rmaydi. Ba‟zan birga yashovchilarni biri o„zini tanasini kichikligi tufayli yoki juda sust harakatchanligi tufayli ikkinchi birga yashovchining tanasi ustiga chiqib olib, uni yo„ldoshi sifatida yashaydi. Bunday munosabat ko„rinishlarini umumiy termin bilan «ijara (kvartirant)» deb ifodalash mumkin. Ijara yashashni bir nechta ko„rinishlari mavjud. 1. Oddiy ijara – xo„jayin tanasida yoki uning ta‟sir doirasida yashaydi. Ijarada birga yashaganda bir organizm ikkinchisidan uy sifatida foydalanadi. Masalan, gorchak balig„i o„z ikralarini ikki pallali mollyuskalardan-tishsizlarning mantiyasi ichiga qo„yib, dushmanlaridan himoya qiladi yoki juda kichik Fiyerasfer baliqlari, biron bir xavf tug„ilganda meduzalarning soyabonlari ostiga yashirinadi. 2. Epioykiya – ijaraga yashovchi xo„jayin tanasi ustiga o„tirib olib, undan transport vositasi sifatida foydalanadi. Masalan, Sirripeda avlodiga mansub qisqichbaqasimonlar kit va akulalarning tanasi ustiga yopishib olib ulardan transport sifatida foydalanadi, o„zlari esa planktonlar bilan oziqlanadi yoki yopishqoq baliq orqa suzgichi bilan akulaga yopishib passiv harakat qiladi va akulalardan qolgan oziqlar hisobiga yashaydi. Bunda yopishqoq baliq akulalar hisobiga boshqa joylarga tarqaladi, bunga epioykiya deb ataladi. 3. Entoykiya – xo„jayinga o„tirib olish bilan birga, uni hisobiga oziqlanishga o„tadi. Masalan, Ammotidae oilasiga mansub baliqlar goloturiyalarning suvli o„pkalarida yashaydilar, lekin ular ba‟zida suvga chiqib mayda qisqichbaqasimonlar bilan ham oziqlanishi mumkin. Sinoykiyaning asosiy ko„rinishlaridan yana biri bu kommensalizmdir. Kommensalizm ko„rinishdagi munosabatda bir organizm ikkinchi organizmdan qolgan keraksiz oziq hisobiga yashab unga zarar qilmaydi. Bunga sinoykiya deyiladi, ya‟ni synoikia yunoncha yashash joyi demakdir. Masalan, kichkina halqali chuvalchang zohid qisqichbaqa joylashib olgan mollyuska chig„anoqlarida yashab, qisqichbaqadan qolgan ozuqa hisobiga oziqlanadi. Sutemizuvchilar ichagida yashovchi bir hujayralilar (kipriklilar), ichakdagi bakteriyalar, zamburug„larni yeb hayot kechiradi. Mutualistik munosabatlarda ikki xil turga mansub bo„lgan birga yashovchilar, ikkalasi ham bir-biridan foyda ko„rib yashaydi. Masalan, krablar qisqichli oyoqlariga aktiniyalarni yopishtirib oladi. Aktiniyalarning otiluvchi hujayralaridan himoya sifatida foydalanadi. Aktiniyalar esa o„troq hayot kechiradi va krab yordamida bir joydan ikkinchi joyga ko„chib o„tadi. Muhоkаmа uchun sаvоllаr: 1. Parazitizm va parazitlar to„g„risidagi tushunchalarni izohlang. 2. Parazitizmni turli xil ko„rinishlari haqida ma‟lumot bering. 3. Kommensalizm, mutualizm va simbioz tushunchalariga izoh bering.
№ Bosqichlar va bajariladigan ish mazmuni Amalga oshiruvchi shaxs, vaqt 1 Tayyorlov bosqichi: 1.1. Dars maqsadi: Talabalarga parazitlarni xo„jayinlari bilan bog„lanish shakllari. Infektsion, invazion va tabiiy o„choqli kasalliklar hamda Ye.N. Pavlovskiy ta‟limoti haqida ma‟lumot berish. 1.2. Idеntiv o„quv mаqsаdlаri: 1.2.1. Parazitlarni xo„jayinlari bilan bog„lanish shakllari haqida gapira oladi. 1.2.2. Infektsion, invazion va tabiiy o„choqli kasalliklar hamda E.N. Pavlovskiy ta‟limoti to„g„risida tushunchaga ega.
qilish. 1.4. Metod va usullar: Kuzatish, suhbat, kolleksiyalardan va jadvallardan foydalangan holda o„rgatish. 1.5. Kerakli jihozlar: ko„rgazmali qurollar, kolleksiyalar va jadvallar. O„qituvchi 2 O„quv mashg„ulotini tashkil qilish bosqichi: 2.1. Маvzu e‟lon qilinadi. 2.2. Ма‟ruza boshlanadi, аsosiy qismlari bayon qilinadi. O„qituvchi, 15 daqiqa 3 Guruhda ishlash bosqichi: 3.1. Talabalarga muammoli savol beriladi. 3.2. Тalabalar fikri eshitiladi, boshqa talabalar bahsga chaqiriladi. 3.3. Umumiy xulosalar chiqariladi. 3.4. Umumiy xulosaga kelinadi . O„qituvchi- talaba, 40 daqiqa 4 Mustahkamlash va baholash bosqichi: 4.1 Parazitlarni xo„jayinlari bilan bog„lanish shakllari. Parazitlarni xo„jayinlari bilan bog„lanish shakllarini gapirib bering. Infektsion, invazion va tabiiy o„choqli kasalliklar hamda E.N. Pavlovskiy ta‟limoti to„g„risida tushuncha bering.
o„zgartirishar kiritadi. O„qituvchi, 10 daqiqa Аsоsiy sаvоllаr: 1. Parazitlarni xo„jayinlari bilan bog„lanish shakllari. 2. Infektsion, invazion va tabiiy o„choqli kasalliklar hamda Ye.N. Pavlovskiy ta‟limoti to„g„risida tushunchalar.
bog„lanish shakllari to„g„risida ma‟lumot berish. Idеntiv o„quv mаqsаdlаri: 1.
Parazitlarni xo„jayinlari bilan bog„lanish shakllarini izohlay oladi.
Parazitlarni xo„jayinlari bilan bog„lanish shakllari. Ba‟zi erkin yashovchi organizmlar turli tasodiflarga ko„ra boshqa organizmlarga tushib qolib, yashab ketish hodisasiga fakultativ parazitizm deyiladi. Fakultativ parazitizm parazitlarni kelib chiqishini o„rganishda muhimdir. Erkin yashovchi organizmlar parazitlikka o„tishida ularning tuzilishi va fiziologiyasida o„ziga xos xususiyatlar hamda ma‟lum sharoitlar mavjud bo„lishi shart. Masalan, xo„jayinlarni hazm shirasi ta‟sir qilmaydigan mustahkam teri qoplamiga ega bo„lishi, anaerob sharoitda yashay olishi kerak. K.I. Skryabin tajribalarida shaxtyorlarni kaproanaliz qilish natijasida ulardan erkin yashovchi nematodalar (Rhabditis) ni topgan. Nematodalarning rhabditis avlodida ana shu xususiyatlar mavjud. Natijada, shu xususiyati ularni erkin formalarini (Rhabditis) odam parazitiga aylanish imkonini beradi. Demak, parazitlar fakultativ yo„l bilan ham paydo bo„ladi. Kamdan-kam hollarda soxta parazitizm ham uchrab turadi. Bunda ayrim organizmlar evolyutsion taraqqiyot davrida moslashmagan ikkinchi organizm tanasiga tasodifan tushib qoladi. Lekin bu organizm tanasida yashayolmaydi (masalan, yomg„ir chuvalchangi umurtqali hayvonlarning ichagidan chiqishi mumkin), turli pashsha, chivinlarning lichinka yoki tuxumlari oziqa orqali odam organizmiga tushib qolsa, turli kasallik belgilarini keltirib chiqaradi (ich ketishi, ko„ngil aynishi, qayt qilish va hokazo). Chuchuk suvda yashaydigan zuluklar mayda suv hayvonlari uchun yirtqich, lekin sutemizuvchilar uchun parazit hisoblanadi. Parazitlar xo„jayin organizmida yashash muddatlariga qarab vaqtinchalik va statsionar (doimiy) parazitlarga bo„linadi. Vaqtinchalik parazitizmda parazit xo„jayin organizmida vaqtinchalik yashaydi, normal oziqlanadi, lekin rivojlanib ko„paymaydi. Bunda parazit va xo„jayin o„rtasida garmonik bog„lanishlar bo„lmaydi. Parazit faqat oziqlanish vaqtida xo„jayinga tashlanadi. Bularga ko„pgina qon so„ruvchi ektoparazitlarni misol qilib ko„rsatish mumkin(chivinlar, pashshalar, kanalar, qandalalar, zuluklar va boshqalar). Statsionar parazitizm ikkiga bo„lib o„rganiladi. Davriy va doimiy. Davriy parazitizmda-organizmlarning rivojlanish sikllarida parazitizm gallanadi. Ayrim organizmlar lichinkalik davrida parazit (larval parazitizm, masalan: mermitidalar). Ayrimlari esa voyaga yetgan davrida(imaginal) parazitlik qiladi (masalan: nematodalardan-Strongilidalar). Doimiy parazitizmda parazit tashqi muhitga chiqmaydi. Rivojlanishning hamma bosqichlarini xo„jayin tanasida o„tkazadi (bitlar, junxo„rlar, parxo„rlar, qichima kanalari va boshqalar). Shuningdek, obligat hamda fakultativ xo„jayinlar ham uchraydi. Rivojlanishi uchun qulay sharoit bo„lgan organizm parazitning obligat yoki haqiqiy xo„jayini hisoblanadi. Jigar qurtining haqiqiy xo„jayini qo„y), aksincha parazitning rivojlanishi uchun qulay sharoit yetarli bo„lmagan organizm fakultativ xo„jayin deyiladi (o„rdaklarda drepanidoteniylar). Ayrim hollarda giperparazitizm (o„ta parazitlik) uchraydi. Bunda bir parazit ikkinchi parazitning tanasida yashaydi. Masalan, ayrim bir hujayrali hayvonlar apikomplekslar(sporalilar)dan nozemalar toksakara degan nematodaning jinsiy organlarida yoki nematodalardan bunostomalar tasmasimon chuvalchanglardan- moniyeziylarning tanasida parazitlik qiladi. Transovarial parazitizm-(kasallik qo„zg„atuvchilari bilan
avlodlarini zararlantirish) kasallik qo„zg„atuvchilarini yuqtirib olgan ektoparazitlar: kanalar, qandalalar, o„zlarining avlodlarini ham shu kasallik qo„zg„atuvchilari bilan zararlaydi. Tuxumdan chiqqan kana va qandalalar sog„lom odam va hayvonlarni chaqsa kasallik qo„zg„atuvchilarini yuqtiradi.
Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|