Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi



Yüklə 10,69 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə137/144
tarix06.03.2017
ölçüsü10,69 Mb.
#10325
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   144

N

və qaz quyu

ulur. Aləti az

arının azad his

– 1,05 – sərt q

nq modulu, (

uların canlı en 

– dartıcı qüvvə

və P

2

 dartıcı qü



n tutulma dərin

İ-MÜƏYYƏ

planlaşdırma

ldə edilməsi v

ştəri tələblər

rma məsələsid

planlaşdırma



inistik İstehs

nistik istehsal



etrlər 

övründə istehs

dövründə vah

RNATIONA

              

mə də isə risk 

dən gözlənilm

mənfi təsirlər

transfer etmə

ransfer edilən

mi tətbiqlər ri

ki yüngülləşdi

dir. Riskin 

attırmak, pros

in izlənilməsi

ənilməsi və  r

mə planına dax

aricinə çıxıb ç

ə prosedurları

NEFT VƏ Q

KƏM

ularının qazılm

zad etmək üçü

ssəsinin uzunl

 

qıfılların olmas



 Mp

kəsik sahəsi, 

ələr, N ; 

üvvələrin təsi

nliyini təyin e

ƏN ŞƏRAT

a müəyyən bi

və bölüşdürülm

rinə uyğun  i

dir. Məqsədi ü

a  məsələləri  ü



al Planlaşdır

l planlaşdırma

salın  sabit dəy

hid istehsal xə



L SCIENTIF

üçün bir ehtim

məz hadisələr ü

rini üçüncü şə

ə üsulu ilə  ri

n  təşkilatla  p

isk transfer etm

irmək, riskin o

olacaq təsirl

sesləri daha sa

i və nəzarət ed

risk prosesini

xil edilən risk 

çıxmadığı, lay

ın təqib edilmə

QAZ QUYU

MƏRİN TU

İlqa

Azərbayca



ilqar.

ması zamanı  g

ün  əvvəlcədən

luğunu təyin e

sını nəzərə ala

pa) ; 


sm

2

 ; 



irindən uyğun 

etdikdən sonra



TİDƏ STO

Qu

Q

qurba

r zamanda m

məsinə birbaşa

istehsal gücü

ümumi dəyəri 

üçün riyazi m

rma 

a üçün əsas riy

yəri 

ərci 



FIC CONFER

637 


mal planı hazı

üçün ehtiyatla

əxslər üzərinə

isk ortadan q

paylaşılır.Proy

mə nümunələr

ola biləcək m

lərini yüngül

adə hala gətirm

dilməsi proses

in təsirli bir 

cavabları layi

yihə təxminlər

əsi bu mövzu 



ULARININ

UTULMUŞ 

 

ar MƏHƏRR

an Dövlət Nef



meherremli_9

 

geoloji, texnik

n onun tutulm

etmək üçün aş

an əmsallardır

olaraq  


l

2

 - 



a alətin azad e



 

 

 

OXASTİK  İ

 

rban AĞAŞİ

Qafqaz Univer



an.agashirinov

 

müştəri tələbat

a kömək edir.

ü, işçi qüvvə

minimallaşdır

modellər iki 

yazi model (bə

RENCE OF Y

 

ırlanılır. Risk

ar yaradılmışd

köçürülməsid

qaldırılmış olm

yektdəki məhs

ri ola bilər. 

mənfi təsirlərin

lləşdirmək üç

mək kimi tədb

si, layihə boy

şəkildə idarə

ihə boyunca h

rinin uyğun ol

əhatəsindədir

N QAZILM

YERİNİN 

RƏMOV 

ft Akademiyas



92@box.az 

ki və texnoloj

ma dərinliyini

şağıdakı ifadə

r ; 

l

1



 qiymətinə

edilməsi üçün 



İSTEHSAL

İRİNOV 

rsiteti 


v@mail.ru 

tını  təmin etm

. İstehsal plan

əsinin mövcu

rmaq və ya gə

kateqoriyada

əzi həll yanaşm

YOUNG RES

        18-19 A

lə mübarizə a

dır. 

dir. Ümumiyy



maz. Bu üsul

sulların zəma

ni azaldaraq p

çün, layihə

birlər də alına 

yunca risk cav

ə olunub olun

həyata keçirili

lub olmadığı, 

r. 


MASI ZAM

TƏYİNİ 

sı 


oji amillərin tə

i  təyin etmək

dən istifadə o

bərabərdir. 

texniki və tex

L  PLANLA

mək üzərə ist

nlaşdırma mah

udluğu və  iş

əliri maksimal

a  təsnifləşdiril

maları) aşağıd

SEARCHER

April 2014, B

aparmaq üçün 

ətlə maliyyə r

lda riskin olm

anət sənədləri

proyekt içində

xərclərini ar

bilər. 


vab planlarının

nmadığının  q

ir. Ayrıca təyi

risk əlamətlər



MANI          

əsirindən qazm

k lazımdır. Bi

lunur. 


xnoloji tədbirlə

AŞDIRMA

tehsal fəaliyy

hiyyətcə istehs

ş  qısaltmalar

llaşdırmaqdır.

lir: determini

dakı kimi ifadə

RS 

aku, Azerbai

 zaman, resur

risklər üçün te

ması  vəziyyət

inin olması, 

 qəbul edilə b

rtırma,  təqvim

n tətbiq olunm

qiymətləndirilm

in olunan riskl

rinin bilinməs

                  

ma boruları  q

r ölçülü tutul

ər hazırlanır.



A  MODEL

yəti üçün möv

sal və satınalm

rını  məqsədlə

istik və stoxa



ə oluna bilər:

ijan 

rs və 


ercih 

tində 


bəzi 

bilən 


mini 

ması, 


məsi 

lərin 


si ve 

                  

quyu 


lmuş 

İ 

vcud 


mada 

əyən 


astik 

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

638 


 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Ch(t) - dövründə saxlama (depolama) dəyəri 

-istehsal gücü 

D(t) - dövründə tələb

 

Dəyişən kəmiyyətlər 

P(t) - t dövründə istehsal həcmi 

I(t) - müddət sonunda inventar (təchizat) səviyyəsi 

y(t) - t müddətində istehsal baş verirsə 1, əks halda 0 

Çoxölçülü istehsal planlaşdırma modeli 

)

(



)

(

)



(

)

(



1

1

1



t

I

C

t

y

t

f

t

P

C

n

t

h

n

t

n

t

p







 (1)

 

•İnventarlaşdırma balans məhdudiyyətləri 



I(−1)+P(t) = D(t)+I(t)  = 1..(2) 

•Tutum məhdudiyyətləri 



P(t) <=Cy(t)  = 1..(3) 

• Mənfi olmayan və tam məhdudiyyətlər 



P(t) ≥0, y(t)   {0,1}  = 1..(2.4) (4) 

Burada məqsəd (1) ildə iş gücü maliyyətini (1), istehsal xərcini (2) və inventar dəyəri (3) daxil olan ümumi maliyyəti 

minimallaşdırmaqdır. Bərabərlik (2) göstərirki, hər hansı bir dövrdə mövcud inventar üstəgəl bu dövrdə tələb, əvvəlki dövrə 

inventar  və  cari dövrdə istehsalın cəminə    bərabərdir. Bərabərlik (3)-də güc məhdudiyyəti (4) ifadəsini təmin edərkən, 

dəyişənlərin nəticələri P (t) mənfi olmayan və y (t) binar (ikili) ədəd olar.  

İki mərhələli Stoxastik İstehsal Planlaşdırma Modeli 

Bu model iki mərhələdə müəyyən olunur. İlk mərhələdə  dəyişənlər qeyri-müəyyən və  təsadüfi dəyişənlərin 

reallaşmasından  əvvəl optimallaşdırılır. Təsadüfi dəyişənlər reallaşdırıldıqdan sonra, ikinci mərhələ  dəyişənləri 

optimallaşdırılır. Birinci mərhələdə  nəticə  dəyişənləri  struktur komponenti adlanır  ki, bu da ikinci mərhələdə müəyyən 

edilir. İkinci mərhələ nəticə dəyişənləri  nəzarət komponenti adlanır.  

Bu iki növ dəyişənlərin iki mərhələli stoxastik modelini müəyyənləşdirək: 



x, burada nəticə dəyişənlərinin vektorudur və tənzimlənə bilməz, bir dəfə xüsusi realizə olunması müşahidə olunur. 

y, burada nəzarət nəticə dəyişənlarinin vektorudur. Onların optimal qiyməti həm qeyri-müəyyən parametrlərin realizə 

olunmasından həm də təsviri dəyişənlərin optimal dəyərlərindən asılıdır.  

İkimərhələli stoxastik proqramlaşdırmanın ümumi modeli aşağıdakı kimidir: 

MinxcTx+E[Q(x,ξ)] (5) 

s.t Ax = b (6) 

x≥ 0 (7) 

Q (x, ξ) burada ikinci mərhələnin optimal dəyəridir. 

Min

y

q( )

T

 y (8) 

s.tT( )x+Wyh( ) (9) 

y≥ 0 (10) 

İkinci mərhələdə  nəticə 



ξ

ω

≡  (q(ω),h(ω),T(ω)) verilənindən asılıdır. Fərz edək ki, ehtimal paylanması  məlumdur və 

axtarılan 



E[Q(x,ξ)]  təsadüfi  ξ = ξ(ω)  vektorundanasılıdır. Bərabərlik (6), struktur komponenti əmsalları sabit və sərbəst 

qeyri-müəyyəndir, ona görə  də ilk mərhələdə emal edilir. Bərabərlik (9) isə  nəzarət komponentidir  və ikinci mərhələdə 

emal olunur. Buna görə  də, (5)-(7) birinci və (8)-(10) bərabərlikləri isə ikinci mərhələ modelini göstərir.  

c  birinci 

mərhələdə dəyər əmsalı vektorudur. 



A ilk  mərhələdə matris əmsalı və b isə müvafiq sağ-əl tərəf vektorudur.   isə ikinci 

mərhələdə  əmsal vektorlarının tətbiqi vektorudur. 



W   ikinci mərhələnin matris əmsalı  və    h(ω)    müvafiq  sağ-əl tərəf 

vektorudur. 



T(ω) iki mərhəlniə birlikdə əlaqələndirən matrisdir. İkinci mərhələ (9) bərabərliyində təsadüfi məcburiyyətləri 

müəyyən edir,  



h(ω)−T(ω) hədəflənən nəticədir, bu zaman pozuntulara icazə verilir, ancaq qarşısı alınarkən q

T

 y dəyəri, x-

in seçilməsinə təsir edir. 

 

Cədvəl 1: Müəssisənin tələbi (aylar üzrə) 

 


II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

639 


 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

İlkin  İnventar və  İnventarlaşdırma Dəyəri:  İlkin inventar  I

s0

, 2007 avqustun sonunda qurtarılan  əmtəələr 

inventarıdır. Bu dəyər hazırda 1500 ədəd müəyyən edilir. İllik inventarlaşdırma xərclərini şirkət təmin edilir və ildə 10% 

səviyyəsində müəyyənləşdirilib və orta hesabla hər hissədə 1000 dollardır. Minimal inventar kimi şirkətinin tələbi 200 ədəd 

müəyyən edilib. 

İstehsal Gücü: İstehsal üçün qrup (w) işçilərin sayı 18-dir və bu sabitdir. Orta sutkalıq hasilat,  τ  2.89 vahididir və 

90% səmərəliliyi ilə  2.60 vahid olur. Şirkət gündə 8 saat, həftədə 5 gün fəaliyyət göstərir, beləliklə müntəzəm istehsal gücü 

orta hesabla ay üzrə 21 iş günündə  983 ədəd hesablanır. 

İstehsal xərcləri: Növbəti istehsal xərcləri (C

r

) və iş vaxtından artıq istehsal xərclərin (



C

o

) planlaşdırılması sona kimi 

sabitdir və müvafiq olaraq saatda 18 və 27 dollardır. İş vaxtından artıq çalışma 20% nisbətində müəyyən edilir. 

Optimal İstehsal Planı və Xərclər Təhlili 

İki mərhələli stoxastik modelini dörd aylıq istehsalda görmək olar. Burada istehsal xərcləri, inventar dəyəri və  iş 

vaxtından artıq çalışma dəyəri ildə 

$ 747,145 olan optimal qiymətini verir. İlk dörd ayın istehsalatı bütün  digər aylarda da 

üst-üstə düşür. 

Cədvəl 2: İkimərhələli Stoxastik Model İstehsal Planı (4 Ay) 

 

 



Nəticə olaraq alınmış, 

$4,695 dəyərini stoxastik ($ 747,145) modeli ilə daha yaxşı verilənlərə malik olan ($ 742,450) 

modelinin fərqindən ala bilərik. Bu bizim gələcəyi və ya ödənməli olan maksimum pulu bilmədiyimiz üçün  ödəmək 

istədiyimiz dəyərdir. 

 

 

 



ABC TƏHLİL OPERATİV KONTROLLİNQ ÜSLUBUNUN ƏSAS ALƏTİDİR 

 

Toğrul POLUXOV  

 “Neftqazelmitədqiqatlayihə” İnstitutu 



togruldownload@gmail.com 

 

Tezisdə operativ kontrollinq fəaliyyətinin səmərəliliyini təmin etmək üçün ABC metoduna qarşı qoyulmuş tələblər şərh 

edilmiş, ABC təhlilinin aparılmasının vacibliyi əsaslandırılmış, onun əsas istiqamətləri müəyyənləşdirilmiş  və müasir 

konrtollinq fəaliyyətində onun tətbiqinin  üstün cəhədləri cədvəldə təsnifləşdirilmişdir.  

Müasir bazar iqtisadiyyatı  şəraitində iqtisadiyyatın stabil,dinamik inkişafı üçün təsərrüfatçılıq proseslərinin yüksək 

sürətlə inkişafı  və onun yüksək peşəkarlıqla tənzimlənməsi zəruridir. Bu isə ilk növbədə kontrollinq fəaliyyətini həyata 

keçirən nəzarətçilər yüksək səriştə, bacarıq və bilik tələb edir. Çünki müəssisənin istehsal fəaliyyətini uğurla həyata 

keçirilməsi və mənfəətliyin təmin olunması kadr ehtiyyatlarından optimal şəkildə istifadəsi ilə əlaqədardır. Bunun üçün isə 

menecerdən sonra, qərar qəbulunda lazimi şəxs olan kontrollerin seçilməsi, yerləşdirilməsi, onların peşə  və ixtisas 

dərəcələrinin yüksəldilməsi ilkin zəruri şərtdir. Çünki ierarxiya prinsipinə uyğun olaraq kontrollinq nəzarət orqanın apardığı 

iqtisadi təhlilərin nəticəsi olaraq zəif yerləri müəyyənləşdirməli, mövcud iqtisadi potensialdan və daxili resurslardan 

səmərəli  şəkildə istifadəyə  şərait yaratmalıdırlar. Bu da kontrollinq üslubunun düzgün seçilməsini, resursların idarə 

edilməsinin səmərəli təşkilini, müvafiq kontrollinq alətlərindən istifadə ilə birbaşa  əlaqədardır. Təbii olaraq istənilən 


II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

640 


 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

prosesdə olduğu kimi məhsullar üzrə rentaberliyin təmin edilməsində  də bilavasitə  nəzarət üslubuda son dərəcə 

əhəmiyyətlidir. Burada yalnız müəssisənin uğuruna təsir edən xarici amillər deyil, həmçinin düzgün və çoxistiqamətli daha 

dolğun analizlərin həyata keçirməsindən və düzgün informasiya kommunikasiyaların təşkilindən söhbət gedir. Müəssisənin 

strateji məqsədlərinin təmin edilməsi operativ nəzarətin mövcudluğu ilə bağlıdır. Bu baxımdan operativ kontrollinqin 

mühüm aləti olan ABC təhlillin fəaliyyət mexanizmi müəyyənləşdirilməlidir. Operativ kontrollinqin bu aləti daha çox gəlir 

gətirən məhsul çeşidin müəyyən etməyə  və  əsas diqqəti ona yönəltməyə, eyni zamanda digər, az gəlirli olan və ya 

ümumiyyətlə itkiyə səbəb olan çeşidlər ilə barədə önləyici qərarların qəbuluna istiqamətlənmişdir.  

Əsası 1906-cı ildə  İtalyan iqtisadçı Pareto tərəfindən qoyulmuş ABC təhlilin  əsas məqsəd təhlil olunan təsərrüfat 

subeyktində istehsal olunmuş məhsul növlərini və ya xidmət sahələrini ən çox satılandan ən az satılana görə kateqoriaylarla 

qruplaşdırıb, hər bir məhsulun satışda payını müyyənləşdirib,  cəmi satışa əsasən bütün  məhsulları A- çox satılan, B-orta 

satışlar, C-aztılan olmaqla üç kateqoriyaya bölməkdir.  Əlbəətdə biz məhsul anlayışını ABC analizin mahiyyətinin başa 

düşlən olması üçün şətri qeyd etdik. Nəzərə almaq lazımdır ki, təhlilin bu növü təkcə  məhsul satışını yox, bütünlükdə 

təsərrüfat subyektinin ayrı-ayrı sahələrini əhatə edir. Analitik umumilləşdirmə nəticəsində əminliklə demək olar ki, operativ 

kontrollinq sistemi çərçivəsində ABC təhlil aşağıdakı istiqamətlərdə aparılmalıdır: 

Müəssisə daxili nomenklaturuna təhlili; 

Əsas müştərilərin müəyyənləşdirilməsi; 

Anbarda materialların saxlaması prosesinin optimallaşdırılması; 

Müstərilərə xidmətin strategiyasının təhlili; 

Anbar qalıqlarının həcminin optimallaşdırılması; 

Xidmət sferasının və istehsal proseslərinin optimallaşdırılması; 

Marketinq fəaliyyətlərinin optimallaşdırılması; 

Büdcə xərclərinin optimallaşdırılması. 

İqtisadi  ədəbiyyatlarda Pareto qanunu (20/80 nisbəti) kimi izah olunan ABC təhlilin aparılmasının aşağıdakı müsbət 

xüsusiyyətlərinin olması operativ kontrollinq fəaliyyətinin mühüm alətlərindən birinə çevrilməsinə gətirib çıxarır (cədvəl 1) 

 

ABC təhlilin üstünlükləri 



Məzmunu 

Sadəlik və şəffaflıq 

Bu metodun istifadəsi rahat, etibarlı, başa düşüləndir. Qısa zaman 

ərzində bu cür təhlili aparmaq mümkündür. 

Universal yönümlü olması 

ABC təhlil vahid prinsip üzərində qurulan çox funksinal təhlildir. 

Yuxarıda sadalan istiqamətlər üzrə təhlil apararkən ABC metodan 

istifadə etmək olar. 

Avtomatlaşdırmış uçota 

ehtiyac olmaması 

Digər təhlil növləri mürəkkəb xarakterli ERP sistemlərinin olmasını, 

komputer proqramlarını və s. tələb etsən təhlil mürəkkəblik 

hesablamalar ilə dolu olsada ABC təhlil bir mənalı olaraq kağız, 

kalkulyator və ya excel vasitəsi ilə icra oluna bilər. 

Resursların optimallaşdırması 

ABC təhlildən istifadə vaxta  və əmək resurslarına qənaət, qərar 

qəbulunu təhlil nəticə əldə edilmiş elementlərlə əsaslandırmaq və 

istehsal təsərrüfat fəaliyyətini düzgün istiqamətə yönəltmək 

Cədvəl 1. Operativ kontrollinqdə ABC təhlilin aparılmasının üstünlükləri 

 

Qeyd olunanları diqqət mərkəzində saxlayaraq fikirmizcə bu gün Respublikamızda fəaliyyət göstərən müəssisələr belə 



bir təhlili mütəmadə olaraq aparmalı  və qərar qəbulunda rəhbərlik üslübunun bazasına çevrilməlidir ki, ABC təhlil xüsusi 

olaraq məqsədyönlü və qənaətli tədbirlərin həyata keçirilməsinə imkan versin. Bu isə kontrollinq konsepsiyası çərçivəsində 

son nəticədə üstəlik xərclərin uçotuna və idarəedilməsinə yönəlməklə yanaşı, uçot siyasətinin yeni forması kimi, istehsal 

təsərrüfat fəaliyyətinin bütün aspektlərini  əhatə etməlidir.Müəssisələrin qloballaşan dünya iqtisad sisteminə inteqrasiya 

olunduğu bir vaxtda   təkcə ABC analizlə kifayətlənmək olmaz. Bununla yanaşı müasir kontrollinqin XYZ, FMR və VEN-

analiz kimi mühüm alətləri öyrənilməli, müəssisənin profilinə uyğun olaraq bu analizlərin aparılması metodologiyası 

müəyyənləşdirilməlidir.  

 

 



 

 

 Qafqaz Uni

Məqaləd


ləsi tədqiq ed

OZ – oxları

hazırlanıb və

Burada  


artımları aras

Burada 


Müstəvi 

burada 


Qüvvə v

.

burada 



(2), (3) i

Burada a


Məlumd

model qəbul 



0

P



Burada  

Bəzi çev


Burada a

II INTER

versity           

Ü

də en kəsiyi sa

dilir. Koordin

ı isə çubuğun

ə materialların

Huk qanunun

sındakı əlaqə a

,h, 


 - uy

kəsiklər hipo

    

 – çubuğun 



və momentləri

 – çubuğu

ifadələrini (4) 

aşağıdakı əvəz

dur ki, baxılan

edilir): 

,        

(

2



2





x

C0 elastiki əs

virmələrdən so

aşağıdakı əvəz



RNATIONA

              

ÜÇLAYLI 

abit və iki sim

nat sistemi aşa

n en kəsiyind

n elastiklik mo

nu nəzərə alsaq

aşağıdakı kim

    ,   


 ,   

    ,   


yğun layların q

otezasının çubu

(3) 

oxunun əlavə



in artımları aşa

un en kəsiyinin

– də yazaraq 

zləmələr edilm

n çubuğun bö

)

0





С

M

sasın yataq əm



onra (8)-dən a

zləmə edilmiş



L SCIENTIF

QEYRİBI

ƏSAS ÜZ

Bi

Q

b_ke

metriya oxuna 

ağıdakı kimi s

də yerləşir Tu

odulları uzunlu

q çubuğun həy

mi olar     

     (

qalınlıqlarıdır



uğun bütün qa

ə deformasiya

ağıdakı formu

n enidir. 

qüvvə və mom

mişdir: 


,

 

öhran vəziyyə



0

2

2





t

m

msallarıdır,m-i



aşağıdakı  hərə

şdir:   


FIC CONFER

641 


IRCİNS ÇU

ZƏRİNDƏ 

 

illurə KƏRİM

Qafqaz  Unive



erimova@hotm

 

malik üçlaylı

seçilmişdir: : O

utaq ki, çubu

uq (x) və qalın

  (1) 


yəcanlanmış v

 

(2) 



 

r. 


alınlıq elemen

ası,  


əyrili


ullarla hesabla

mentin artırm

ətindəki hərək

 

isə çubuğun va



əkət tənliyini a

 


Yüklə 10,69 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   144




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin