Maqmarik süxurlardan fərqli olaraq çökmə süxurlar Yer səthində atmosfer
Yüklə 364,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Çökmə süxurların yatım formaları Lay və onun elementləri. Nisbətən bircinsli olub, böyük məsafədə yayılan və təxminən paralel müstəvilərlə hüdudlanmış süxur kütləsinə lay və ya təbəqə deyilir. Əslində lay sözü çox vaxt faydalı qazıntıların təbəqələri üçün işlənir. Layların növbələşməsirıə laylanma deyilir. Laylar qısa geoloji zaman ərzində, su hövzələrində çökmə hadisəsinin ritmik dəyişməsi nəticəsində əmələ gəlir. Zamandan asılı olaraq su hövzəsində toplanan qırıntı materiallarının növü, rəngi, ölçüsü və eləcə də hövzədə baş verən fiziki- kim- yəvi, biokimyəvi hadisələrin dəyişməsi əmələ gəlmiş çöküntülərə iz salır. Bu izlər süxur kütləsinin struktur, tekstura, mineraloji tərkib və s. əlamətlərə görə bir-birindən ayrılan müstəvilərlə ifadə olunur. Bunlara laylanma müstəviləri deyilir. Hər bir layı özündən əvvəl əmələ gəlmiş laydan ayıran müstəviyə o layın dabanı, özündən sonra əmələ gəlmiş laydan ayıran müstəviyə isə layın tavanı deyilir (şəkil 31). Şəkil 31. Müxtəlif vəziyyətlərdə olan lay elementləri Laylanmada iştirak edən hər bir müstəvi bir layın dabanını, başqasının isə tavanını təşkil edir, zz 1 müstəvisi d layının tavanı olduğu halda, c layının dabanı, yy' isə «b» layının dabanı, c layının tavanıdır. Bəzən laylar bir-birindən seçilə bilən müstəvi ilə ayrılmayıb, bir-birinə keçid təşkil edir. Belə hallarda daban və tavanın vəziyyəti müəyyən dərəcədə şərti qəbul olunur. Layın dabanı ilə tavanı arasındakı ən qısa perpendikulyar məsafəyə layın həqiqi qalınlığı, onun Yer üzərinə çıxan hissəsinə isə görünən qalınlığı deyilir ki, bu da çöl şəraitində rulet VASİTƏSİLƏ asanlıqla ölçülə bilər. İşdə, layın həqiqi qalınlığını hesablamaq üçün lay ilə relyefin üfüqi müstəvisi ilə əmələ gətirdiyi bucaqlar və layın görünən qalınlığı təyin edilməlidir. Relyefin vəziyyətindən asılı olaraq həqiqi qalınlığı təyin edərkən müxtəlifhallararast gəlinə bilər . Şəkil 32. Müxtəlif relyef şəraitində layın həqiqi qalınlığının hesablanması: 1. relyef üfüqi, lay isə mailidir; 2. relyef maili, lay isə həmin mailə əks istiqamətdə yatır; 3. relyef və lay hər ikisi maili olub, eyni istiqamətdə yatır; 4. relyef və lay hər ikisi maili olub, bundan əvvəlki vəziyyətin əksini təşkil edir; 5. relyef maili, lay isə üfüqi yatım əmələ gətirir. 6. relyef maili, lay isə şaquli yatım əmələ gətirir; 7. lay quyu vasitəsilə açılmışdır. Əmələgəlmə şəraitndən asılı olaraq laylanmanın müxtəlif formaları vardır. Bunlardan paralel, dalğavarı, çəp və linzavarı: Yüklə 364,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|