Həkimlər üçün Vərəm üzrə Təkmilləşdirmə Kursu
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bu bölmədə Siz öyrəndiniz ki...
Vərəm Mycobacterium tuberculosis (M. tuberculosis) ilə törədilən yoluxucu bir xəstəlikdir Ağ ciyər Vərəmli (ACV) xəstələr yoluxucudurlar və Vərəmi digər insanlara ötürə bilərlər Digər insanı yoluxdurmaq üçün yalnız az miqdarda vərəm çöpü kifayətdir. İlkin yoluxma M. tuberculosis -ə birinci dəfə məruz qalan zaman baş verir Nəfəsalma zamanı ağ ciyərə daxil olan nüvəli damcıların ( M. tuberculosis tərkibli) ölçüləri çox xırda olduğundan,onlar bronxların mukosiliar müdafiəni keçib, ağ ciyərin terminal alveollarında çökür Xəstəlik basillərin ağ ciyərdə çoxalması nəticəsində pnevmonik fokusun yaranması ilə başlanır İlkindən sonrakı Vərəm ilkin yoluxmadan bir neçə il sonra latent Vərəm oçağının reaktivasiyası nəticəsində inkişaf edə bilər Bir insanın yoluxma riski M. tuberculosis-in havada konsentrasiyası, nüvəli damcı tərkibli havanın təsirinə məruz qalma vaxtı, Vərəmli xəstənin bədənində basillərinin miqdarı və ya yoluxuculuq dərəcəsi, məruz qalma baş verən yerdə ventilasiyanın vəziyyəti və infeksiyaya şəxsi həssaslıq kimi bir neçə amildən asılıdır Yoluxucu Vərəmli xəstə ilə təmasa məruz qalan insanların hamısı M. tuberculosis-ə yoluxmur və Vərəmə yoluxma heç də həmişə Vərəm xəstəliyinə gətirib çıxarmır M. tuberculosis-ə yoluxan (90 %-a yaxın) insanların əksəriyyətində Vərəm xəstəliyi heç vaxt inkişaf etmir (burada onu da qeyd etmək lazımdır ki, həmin insanların immun sistemi İİV infeksiyası və ya digər xəstəliklər nəticəsində zəifləməyib) İİV-ə və Vərəmə yoluxan şəxsdə bir il ərzində Vərəm xəstəliyinin inkişaf ehtimalı 5-15 % təşkil edir Bölmə 1 1. Hansı bənddə Vərəmin necə ötürülməsi qeyd edilib? Bütün düzgün bəndləri seçin. a) Yoluxucu Vərəmli xəstələrlə yaxın təmasda olmaq yoluxmanın ən yüksək ehtimalı deməkdir. b) Latent Vərəmli xəstə M. tuberculosis-i öskürən, asqıran, danışan və ya oxuyan zaman ifraz edir. c) Vərəm xəstəliyi vərəm basil tərkibli nüvəli damcılar vasitəsilə yayılır. d) Vərəm yemək zaman eyni əşyalardan istifadə etməklə yayılır. 2. Aşağıda verilən bəndlərin hansı ilkin yoluxmanı təsvir edir? Bütün düzgün bəndləri seçin. a) M. tuberculosis –nin təsirinə birinci dəfə məruz qalanda baş verir b) M. tuberculosis ağ ciyərlərin terminal alveollarında yerləşir c) İlkin yoluxmadan 4-6 həftə sonra immun sisteminin reaksiyası yaranır. d) Xüsusi yerləşməyə malik patoloji zədələnmə, çox vaxt toxumanın yayılmış destruksiyası və kavernaların əmələ gəlməsi ilə nəticələnir 3. Vərəm yüksək yayılan ölkələrdə BCG Peyvəndin vurulması məsləhətdir: a) bütün yeni doğulmuş uşaqlara b) İİV-ə yoluxması məlum olanlar istisna olmaqla, bütün yeni doğulmuş uşaqlara c) Vərəmə yoluxma riski yüksək olan yeni doğulmuş uşaqlara d) Vərəmə yoluxma riski yüksək olanlar istisna olmaq şərtilə, bütün yeni doğulmuş uşaqlara Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar: Vərəmin Etiologiyası və Patogenezi Bölmə 1 Vərəmin Etiologiyası və Patogenezi 4. Aşağıdakı fikri tamamlayın. İİV-la əlaqəli zəif immun sistemi Vərəm ______ Vərəm______ doğru inkişafına təsir edən ______amildir. Həm İİV-a, həm də Vərəmə yoluxan şəxsdə Vərəm xəstəliyinin yaranma riski______ 5-15 % olur.... 5. Vərəmin ötürülmə riski bu dörd amildən asılıdır? 1. 2. 3. 4. 6. Aşağıda verilən qrupların hansında Vərəmə yoluxmanın Vərəm xəstəliyinə doğru inkişafına daha yüksək ehtimal var? Bütün düzgün bəndləri seçin. a) İİV-ə yoluxan insanlar b) Digər tibbi vəziyyətlərə görə, zəif immunitetə malik olan insanlar (məs., sitostatiklər, şüalanma və ya kortikosteroidlər qəbul edən şəxslər, şəkərli diabet və ya mədə/duodenal peptik xora xəstəliyi və ya digər xəstəliklər) c) Siqaret çəkənlər d) Bədən çəkisi azalmış insanlar (ideal bədən çəkisindən 10 % və ya daha aşağı) e) Spirtli içkilər və/və ya narkotik maddələrdən asılı insanlar 1: a,b,və c 2: a,b,c və e 3: b 4: daha vacib, infeksiya, xəstəlik və il ərzində 5: 1. Məruz qalma vaxtı 2. Havanın həcmi 3. Ventilasiya 4. Yoluxucu xəstənin bədənində basillərinin miqdarı 6: a,b,c,d və e cavablar Bölmə 1 Vərəmin Etiologiyası və Patogenezi Vərəmin diaqnostikası Bölmə 2 2 Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası Vərəmin diaqnostikası İnfeksiyanın digər insanlara ötürülməsindən əvvəl müalicəyə başlamaq üçün ən yoluxucu xəstələrin (SS+ ACV-li olanlar) erkən aşkarlanması əsasdır. Bu cür xəstəlik hallarının erkən aşkarlanması və müalicəsi həm xəstənin sağalmasını tezləşdirir, həm də Vərəm çöplərinin ağ ciyərləri destruksiya etməsini məhdudlaşdırır. Bu bölmədə bütün həkimlərin əməl etməli olduqları VQBS standartları və məqsədləri aşağıda qeyd edilib: Bütün böyükləri öskürək barəsində sorğulamaqla Vərəmə şübhəli şəxslərin identifikasiyası. Əgər insanda 2-3 həftə və ya daha artıq müddətdə davam edən, mənbəsi məlum olmayan bəlğəmli öskürək müşahidə olunursa, onda bu şəxs ACV-nə şübhəli sayıla bilər. (Standart 1) Vərəmin aşkarlanması və müalicəsinin monitorinqi üçün əsas vasitə kimi mikroskopiyaya yüksək keyfiyyətli bəlğəm nümunələrinin (iki nümunə) toplanmasını təmin etmək lazımdır. (Standartlar 2 və 4) Bəlğəm yaxması müsbət, bəlğəm yaxması mənfi, ağ ciyərdən kənar, dərmanlara rezistent, İİV-lə yanaşı gedən və pediatrik Vərəm növlərinin düzgün diaqnostikası üçün lazımi diaqnostik testlərin (bura bəlğəm yaxmaları, rentgenografiya, M. tuberculosis-in əkməsi və dərmanlara həssaslıq testləri daxildir) sifariş edilməsi (və ya müvafiq bir təşkilata müraciət edilməsi). (Standartlar 3, 5 və 11) Vərəmə şübhəli uşaqların diaqnostikasında bakterioloji təsdiqlənmənin bəlğəmin mikroskopiyada yoxlanması və əkilməsi ilə yanaşı baş verməsini təmin etmək lazımdır. Mənfi bakterioloji nəticələr olan zaman, diaqnostika rentgenoloji cəhətdən tapılan Vərəmə uyğun patoloji əlamətlərə və ya Vərəmə yoluxma və ya yoluxucu xəstəlik halı ilə təmasda olma tarixcəsinə (müsbət tuberkulin dəri testi və ya qamma interferon rilizinq analizi) əsaslanmalıdır. (Standart 6) Yoluxucu Vərəmli xəstələrlə yaxın təmasda olan şəxslərin müvafiq qiymətləndirilməsi və idarəedilməsi və həmçinin 5 yaşından aşağı uşaqların və ya İVV infeksiyalı şəxslərin aktiv Vərəmə görə qiymətləndirilməsindən sonra aktiv Vərəm istisna olmaqla təxmin edilən LVİ –nın müalicə olunması təmin edilməlidir. (Standartlar 18 və 19) Yerli qaydalar tələb etdiyi kimi, həm yeni, həm də təkrar müalicə olunan Vərəm xəstəlik halları barədə yerli səhiyyə orqanlarına hesabat verilməlidir. (Standart 21) Bölmə 2 Öyrənmə Məqsədləri Bu bölmədə iştirakçılar aşağıda qeyd edilənləri öyrənəcəklər: Vərəmə və MDR-Vərəmə şübhəli halları necə identifikasiya etmək lazımdır İİV müsbətli xəstələrdə Vərəmin aşkarlanması necə olmalıdır Uşaqlarda Vərəmi necə aşkarlamaq Hansı diaqnostik testlərin edilməsi barəsində qərarı necə vermək Diaqnostik testlər üçün nümunələrin müxtəlif toplanma yolları haqqında Vərəm xəstəlik hallarını necə təsnif etmək lazımdır Təmasların araşdırılması necə təşkil olunmalıdır BÖLMƏ 2 Vərəmin diaqnostikası Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası 1. Müayinə üçün müraciyət edən xəstələr arasında Vərəmə sübhəli olanların identifikasiyası Vərəm xəstəliyinin diaqnostikasında ən əsas şübhənin çox olmasıdır. Vərəm xəstəliyinə oxşar əlamətləri biruzə verən, xüsusilə uzun müddətli öskürək (adətən 2 həftədən artıq davam edən) hər hansı bir şəxs Vərəmə şübhəli sayılır. Digər əlamətlərə hemoptozis (qanlı bəlğəm), gecə tərləmələri, hərarət və bədən çəkisinin azalması aiddir. ACV-ə şübhəli xəstənin aşkarlanmasının ən müvafiq yolu bəlğəm yaxmasının mikroskopiyasıdır. Vərəmə oxşar digər əlamətlərin olub-olmamasına (məs. hemoptozis) baxmayaraq, uzun müddətli öskürək səbəbindən Sizə müraciət edən, xəstəni (böyük və ya uşaq) Vərəmə şübhəli saymalısınız. Öskürək ACV-nin ən çox rast gələn əlamətidir və 95 % bütün bəlğəm müsbət Vərəm hallarında müşahidə olunur. Ehtiyat infeksiyaya nəzarət tədbiri (daha ətraflı məlumat üçün 7-ci bölməyə bax) kimi, öskürən xəstəni digər xəstələrdən dərhal ayırmaq lazımdır və Vərəm çöplərinin olmasını təyin edən bəlğəm yaxma müayinəsi aparılmalıdır. 1.1. Vərəmin digər əlamətlərinə malik xəstələr Digər xəstələrdə xəstəliyin diaqnostikası zamanı öskürək və ya bəlğəmin olmaması ilə yanaşı Vərəmə oxşar başqa əlamətlər (məs. gecə tərləmələri, hərarət və ya bədən çəkisinin azalması) müşahidə oluna bilər. Bu hallarda da, xəstə Vərəmə şübhəli sayılır, lakin bəlğəm müayinəsi Vərəmi aşkarlamaya bilər. Belə xəstəlik hallarının diaqnostikası üçün döş qəfəsinin rentgen müayinəsi, əkmə, biopsiya və kliniki qiymətləndirmə kimi üsulların aparılması lazımdır, çünki həmin şəxslər bəlğəm yaxması-müsbət və ya bəlğəm yaxması-mənfi olub, hələdə aktiv ACV və/və ya ACKV xəstəliyinə malik ola bilərlər. 2. Vərəmə şübhəli əlamətləri olan xəstənin Birincili Qiymətləndirilməsinin təşkili: 1. Dəqiq tibbi tarixçəsini əldə edin. 2. Fiziki müayinəni tamamlayın. 3. Müvafiq xidmətlərə istinad etmək və yaxud həmin xidmətləri təmin etmək Aşağıda qeyd edilən laboratoriya müayinələri üçün iki-üç sayda yaxşı keyfiyyətli bəlğəm nümunəsi: * Turşuya davamlı basillərin (TDB) mikroskopiyası * Əgər mümkündürsə, M. tuberculosis-in əkməsi * Əgər mümkündürsə, Dərmanlara həssaslıq testi (DST) Döş qəfəsinin rentgen müayinəsi 4. Vərəm xəstəliyini təsdiq və ya istisna edin, və ya xəstənin lazımi qaydada diaqnozun təsdiqi və ya istisnası edilə bilən bir yerə göndərin. 3. Xəstənin Tibbi Anamnezi və Kliniki Müayinəsi Vərəmə şübhəli olan şəxsləri Vərəmə məruz qalmaları, yoluxma və ya Vərəm xəstəliyi barədə onların tarixçəsini toplayın. Əlavə olaraq, Vərəm proqramı və ya yerli səhiyyə bölməsi ilə əlaqə saxlayıb, keçmişdə xəstənin Vərəm əleyhinə müalicə alması barədə məlumat alın. Əgər müalicə rejimi qeyri-müvafiq olub və ya xəstə müalicəyə riayət etməyibsə, xəstəlik yenidən qayıda bilər və dərmanlara rezistent ola bilər. LVİ –dan aktiv Vərəm xəstəliyinə doğru inkişaf riskinin artmasına və ya xəstədə Vərəm və ya da dərmanlara rezistent Vərəm xəstəlik ehtimalının artmasına gətirən digər amilləri, xüsusən İİV infeksiyasını, nəzərə alın. İİV statusu məlum olmayan bütün xəstələr İİV üzrə müayinələrdən və laborator analizlərdən keçməlidirlər (xüsusən də, İİV yüksək müşahidə olunan bölgələrdə). Hər hansı bir xəstənin fiziki müayinəsi onun qiymətləndirilməsinin əsas bir hissəsidir. Bu Vərəmin təsdiqi və ya istisnası üçün istifadə oluna bilməz, lakin xəstənin ümumi vəziyyəti haqqında, ACKV-in potensial hissələri daxil olmaqla, dəyərli məlumatla təmin edə və Vərəmin müalicəsinə təsir edə bilən digər amillər üzrə məlumat əldə etməyə kömək edə bilər. Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası 4. Diaqnostik Üsullar və Testlər 4.1. Yaxmanın mikroskopiyası Yaxma mikroskopiyasına dair M. tuberculosis turşuya davamlı basillər kimi təsnif olunur. Bu o deməkdir ki, bir dəfə rənglənən bakteriya, sonradan turşunun təsirinə məruz qalan zaman rəngsizləşmir. ACV-ə şübhəli bütün xəstələrin bəlğəm nümunələrinin mikroskopik müayinəsinin aparılmasını təmin etmək zəruridir. Demək olar ki, bütün müəsissələrdə bəlğəm yaxmasının mikroskopiya müayinəsi mümkündür. Baxmayaraq ki, mikrobioloji diaqnoz M. tuberculosis-in əkilməsi (və ya müvafiq şəraitdə, klinik nümunədə spesifik nuklein turşularının ardıcılığının identifikasiyası) ilə təsdiqlənir, bir çox müəsissələrdə nə əkmə, nə də sürətli amplifikasiya üsulları hal-hazırda mövcud və ya mümkün deyil. Bu cür şəraitdə, Vərəm diaqnozu bəlğəm nümunələrinin yaxmalarında mikroskopiya müayinəsi zamanı TDB –rın tapılması ilə də təsdiqlənə bilər. Bəlğəm yaxmasının təkrar mikroskopiyası aktiv xəstəlik hallarının təxminən üçdə ikisində ACV –i diaqnostika edə bilər. Demək olar ki, bütün kliniki şəraitlərdə Vərəmin çox yayıldığı mühitdə mikroskopiya vasitəsilə TDB identifikasiyası daha çox M. tuberculosis kompleksinə xasdır. Bir şəxsdə Vərəmin aşkarlanması üçün ən sürətli üsul bəlğəm yaxmasının mikroskopiyasıdır; əlavə olaraq, bu üsul yoluxucu olan xəstələri təyin etməyə yardım edir. 4.2 Əkmə M. tuberculosis –in müsbət yaxmaları Vərəm xəstəliyinin diaqnozunu təsdiq edir. Bir çox ərazilərdə əkmə üsulu mövcud deyil. Baxmayaraq ki, yaxmanın mikroskopiyası Vərəmin aşkarlanmasında ən effektiv yoldur, bakterioloji əkmə Vərəm diaqnozunun təsdiqlənməsi üçün ən həssas üsuldur. Adətən əkmə ixtisasslaşdırılmış çox vaxt regional və ya milli bakterioloji Vərəm laboratoriyalar tərəfindən aparılır. Mümkün olan hallarda, mənfi yaxma nəticələri zamanı və Vərəmə ciddi şübhəli xəstələrdə əkmə aparılmalıdır, lakin əkmə nəticələri əldə edilənə qədər müalicəni gecikdirmək olmaz. Demək olar ki, bütün kliniki şəraitlərdə Vərəmin çox yayıldığı mühitdə mikroskopiya vasitəsilə TDB identifikasiyası daha çox M. tuberculosis kompleksinə xasdır. Bir şəxsdə Vərəmin aşkarlanması üçün ən sürətli üsul bəlğəm yaxmasının mikroskopiyasıdır; əlavə olaraq, bu üsul yoluxucu olan xəstələri təyin etməyə yardım edir. 4.3. Dərmana qarşı həssaslıq testləri (DHT) Vərəm ştammının rezistent olub-olmamasını aşkar etmək üçün əkmə və DHT aparılmalıdır. Bu laboratoriya proseduru Vərəmə qarşı dərmanların mövcud olduğu qidalı mühitlərdə M. tuberculosis ştammının bitməsini təyin edir. Ümumiyyətlə, M. tuberculosis-in birincili təcrid olunmuş nümunəsinin izoniazid, rifampisin və etambutol dərmanlarına qarşı həssaslığını yoxlamaq lazımdır. Əgər bitmə müşahidə olunursa, bu ştammın həmin dərmana rezistent olması deməkdir. Bu səbəbdən, bəlğəm əkilməlidir və əkmədən təcrid olunmuş M. tuberculosis – nin DHT-i aparılmalıdır. MDR-Vərəmə şübhəli bütün xəstələrin MDR –Vərəmi və ya dərmana qarşı rezistentliyinin hər hansı bir növünün təsdiq edən bəlğəm yaxmalarına əlavə əkmə və DHT-i də aparılmalıdır. İlkin əkmədən sonra aparılan standart DHT üsulları əlavə olaraq 4 həftədən 6 həftəyə qədər vaxt apara bilər. Sürətli DHT üsullarının istifadəsi bu vaxtı əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər və mümkün olduğu zaman istifadə olunmalıdır. Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası 4.4. Nuklein turşularının amplifikasiya müayinəsi Mikobakteriyal nuklein turşusunun amplifikasiyası əsasında qurulan bir sıra test sistemləri mövcuddur. Əkmə prosesinə yüksək səciyyəvilik və həssaslıqla yanaşılan bu sistemlər vasitəsi ilə Vərəm diaqnozunun bir neçə saat ərzində qoyulması mümkündür. Bu testlər TDB-müsbət olan şəxslərdə vərəmin sürətli təsdiqlənməsi üçün çox əlverişlidir və eləcə də, TDB-mənfi ACV və ACKV-nin diaqnostikasında da faydalıdır. 4.5. Xətti zond sınağı MDR-Vərəm probleminin artmasına və həqiqətən müalicə olunmayan XDR- Vərəmin epidemiya təhlükəsinə cavab olaraq, ÜST MDR-Vərəmə və XDR-Vərəmə şübhəli bütün xəstələrdə xəstəlik hallarının aşkarlanmasını yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə rifampisinə qarşı rezistentliyin sürətli müayinəsinə dair daha sürətli çatım üçün çağırış nəşr edib. Molekulyar xətti zond sınağı və ya DNT polimeraza-əsaslı test proqressiv (mikroskopiyası müsbət) xəstəliyi olan şəxslərin birbaşa bəlğəmindən istifadə edərək qoyula bilirlər və izoniazidə və rifampisinə qarşı rezistentlik nəticələrini bir gün ərzində əldə etmək mümkün olur. Bu çox böyük, inanılmaz dərəcədə dərmanlara qarşı rezistentliyin aşkarlanmasını sürətləndirən bir nailiyyətdir. İnkişaf edən ölkələrdə dərmanlara qarşı rezistentliyin aşkarlanmasına dair hal-hazırda ən çox istifadə edilən üsul - standart bərk qidalı mühitdən istifadədir və bu üsulun nəticələri iki –üç ay ərzində əldə edilə bilər. Xəstənin qeyri-müvafiq və qeyri-effektiv müalicəsinə sərf edilən vaxtı azaldaraq, daha çox həyatı xilas etməyə imkan yaradan xəstələrin erkən müaicəsinin də daxil edildiyi MDR-Vərəmin sürətli diaqnostikası bir sıra üstünlüklərə malikdir. Bu üsulla dərmanlara qarşı əlavə rezistentliyin inkişafını azaltmaq, MDR-Vərəmin yayılmasını nəzarət altında saxlamaq mümkün olacaq. 4.6. Döş qəfəsinin radioqrafiyası Döş qəfəsinin radioqrafiyası Vərəmin aşkarlanmasında həssas, lakin qeyri-səciyyəvi testdir. Döş qəfəsinin və ya xəstəliyə məruz qalan bədənin digər şübhəli sahələrinin radiografiya müayinəsi əlavə qiymətləndirilmə üçün şəxslərin identifikasiyasına, xüsusilə də, İİV-ə müsbət olan şübhəli xəstələrin identifikasiyasına yardımçı ola bilər. Lakin, Vərəm diaqnozu yalnız radioqrafiya əsasında qoyula bilməz, çünki rentgen müayinəsi ağ ciyərlərdə Vərəm olmayan digər xəstəliklərə aid patoloji əlamətləri üzə çıxara bilər. Vərəmin aşkar olunması üçün yalnız döş qəfəsinin radioqrafiyasından yeganə diaqnostika testi kimi istifadə etmək Vərəmin həm hiperdiaqnostikası, həm də hipodiaqnostikası ilə nəticələnə bilər. 3 4.7. Tuberkulin əsaslı dəri testi TDT uşaqlarda LVİ-nın aşkarlanmasında diaqnostik vasitə kimi ən çox istifadə olunan üsuldur. Tuberkulin vərəm çöpünün təmizlənmiş protein derivatıdır (PPD). M. tuberculosis-ə yoluxan şəxsdə tuberkulinə qarşı hiperhəssaslıq yaranır və tuberkulinin vurulmasından 48 saat sonra yoluxmuş insanın dərisində geçikmiş yerli reaksiya müşahidə olunur. Bu reaksiyanın nəticəsi inyeksiya yerində olan dərinin indurasiyasının (qalınlığın, qızarmanın yox) diametrini ölçərək qiymətləndirilir. Müxtəlif vəziyyətlər bu reaksiyanın meydana çıxmasının qarşısını ala bilər. (növbəti səhifəyə bax). Reaksiya yalnız şəxsin haçansa M. tuberculosis-ə yoluxmasını göstərir. TDT immuniteti qiymətləndirmir və Vərəm xəstəliyinin olmasını və ya yayılmasını göstərmir . Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası Amerika Birləşmiş Ştatları Xəstəliklərə Nəzarət və Prevensiyaya dair Mərkəzlər (CDC), PPD tuberkulin dəri testinin həssaslığına və xüsusiyyətinə və müxtəlif qruplarda Vərəmin yayılmasına əsaslanaraq, Vərəm xəstəliyinə doğru inkişaf riskini nəzərə alaraq differensial fərqləndirici sərhəd göstəricisini müəyyən etmişdir. Xəstəliyin aktiv formasının inkişafina daha az meyli olan şəxslərdən fərqli olaraq, xəstəliyin aktiv formasının inkişafina daha çox meyli şəxslər aşağı differensial sərhəd göstəricisinə malikdirlər. Xəstəliyin inkişafına meyli insanlara İİV infeksiyalı şəxslər, immunosupressiv terapiyanı qəbul edənlər, yoluxucu Vərəmli xəstə ilə yaxın təmasda olanlar, uşaqlar, əvvəlki Vərəm ilə əlaqəli döş qəfəsində patoloji dəyişiklər olan şəxslər daxildirlər. Tuberkulin əsaslı dəri test nəticəsinin meydana çıxmasının qarşısını ala bilən şəraitlər İİV infeksiyası Zəif qidalanma Vərəmin də daxil edildiyi bir sıra bakteria mənşəli infeksiyalar Virus mənşəli infeksiyalar, məs. qızılca, suçiçəyi, infeksion mononukleoz Xərçəng İmmunosupressiv dərmanlar, məs. steroidlər PPD-nin düzgün vurulmaması 4.8. Qamma interferon rilizinq analızı (IGRAs) Son zamanlar, Vərəmin xüsusi antigenlərinə cavab olaraq azad olunan interferonun ölçülməsinə dair iki in-vitro analiz testi ticari baxımından mövcud oldu. Bu QuantiFERON- TB Gold In-Tube® və T-SPOT.TB® adlı testlərdir. IGRA-ri BCG peyvəndi ilə kross-reaktivliyinin və qeyri-vərəm mikobakteriya tərəfindən həssaslaşdırılmanın olmamasına görə, TDT-dən daha spesifikdir. IGRA-ri ən azı TDT-i kimi aktiv Vərəmə qarşı həssas olmalarını və aşağı insidentli (xəstəlik əmsalı) ərazilərdə təmas araşdırılmalarında M. tuberculosis -ə məruz qalma zamanı TDT-dən daha yaxşı korrelyasiya göstərib. 4.9. Aktiv Vərəmi aşkar etmək üçün seroloji və digər diaqnostik testlər Bir sıra seroloji testlər müxtəlif mikobakterial antigenlərə qarşı anticisimlərin aşkarlanmasına əsaslanır. Müstəqil şəkildə, çox dəqiqliklə aparılan qiymətləndirmələr zamanı bu testlərin diaqnostik məqsədlə istifadəsinin, xüsusən Vərəm ehtimalı az olan şəxslərdə, faydalı olmadığı qeyd edilir. Diaqnostik nümunələrdə mikobakterial antigenlərin aşkarlanması məqsədi ilə müxtəlif üsullar müəyyən edilir, lakin hal-hazırda özlərini tam şəkildə doğrultmadığı üçün bu üsulların istifadəsi məhdudlaşdırılıb. 5. Yaxma Müayinəsi üçün Bəlğəmin Toplanması Bəlğəmi ifraz edə bilən və ACV-ə şübhəli bütün şəxslərdən mikroskopik müayinə üçün iki bəlğəm nümunəsini (iki nümunə 95%-ə yaxın yaxma-müsbət hallarını aşkar edir) toplamaq lazımdır. Əvvələr, ÜST təlimatlarında üç nümunənin toplanması məsləhət görülürdi, lakin sonra bu tövsiyyə keyfiyyəti yaxşı olan və biri TDB – rın sayının artması üçün səhər tezdən toplanılması şərti ilə iki nümunəyə dəyişildi. Hər Vərəmə şübhəli şəxsdən aşağıda izah olunan kimi bəlğəm nümunəsi toplanır və laboratoriyaya göndərilir. Əgər laboratoriya yaxında yerləşirsə, bəlğəm nümunəsini toplamaq üçün Siz Vərəmə şübhəli şəxsi birbaşa laboratoriyaya göndərə bilərsiniz. Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|