Generallari

 
 
 

---

 
39
GENERAL ƏSƏDBƏY TALIŞXANOV 
 
Onlar bir nəsildən çıxmışdılar, bir küçədə oynayıb, bir məktəbdə oxumuşdular. Boş 
vaxtlarını da həmişə birlikdə keçirərdilər. Gənclik yaşına çatanda ulu babaları Qara xanın və Mir 
Mustafa xanın vəsiyyətlərinə əməl edərək hərbi sənəti seçdilər. 
Mirkazım bəyin  əmisi oğlu  Əsədbəy Talışxanov ondan cəmi iki yaş kiçik idi. Əsədbəy 
Ağaəlibəyin Lənkəranda açdığı müsəlman məktəbində ilk ibtidai təhsil aldıqdan sonra, o vaxtın 
ən yaxşı tədris ocaqlarından biri olan Bakı ədadiyyə məktəbində oxumağa başladı... 
...Peterburqdakı Mixaylovsk artilleriya məktəbini bitirəndə  Əsədbəyin artıq iyirmi yaşı 
vardı. Nizami ordu üçün püxtələşmiş yetkin bir zabit idi. 1878-ci ildə Qafqaz Əlahiddə Ordusuna 
göndərilən  Əsədbəy praporşik rütbəsində  əlli ikinci briqadada xidmətə başladı. Xidmətinin 
üçüncü ilində əlaçı zabit olduğuna görə, Əsədbəy Talışxanovu batareya komandiri təyin etdilər. 
Hərbin çətin yolları, müharibələrin  əzab-əziyyəti onu nəinki bezdirdi, hətta ürəkdən 
sevdiyi hərb sənətinə daha da möhkəm bağladı. 
Çar ordusu ötən  əsrin otuzuncu illərindən başlayaraq Orta Asiyada istilaçılıq siyasəti 
aparmağa başladı. Qafqazda Krım müharibəsi (1853-56) sona yetən kimi Şərqə  tərəf yürüş 
başlandı. Ən böyük Kokand və Buxara xanlıqları işğal olundu. Çimkənd, Daşkənd, Səmərqənd 
şəhərləri bir-birinin dalınca alındı. 1880-ci ildə isə Türkmənistanı fəth etmək üçün ruslar oraya 
on bir minlik qoşun yeritdilər. Torpağın hər qarışı  uğrunda inadla döyüşən Axal-Təkinlilər 
general Lazerevin ordusunu məğlubiyyətə uğradırdılar. Şərqə yürüşdə qələbə əldə etmək istəyən 
çar, Göytəpəni, Axal-Təkini ələ keçirmək üçün Şipka qəhrəmanı general Skobelevi də göndərdi. 
Skobelevin qoşunu Qafqaz hərbi Dairəsinin döyüşçüləri ilə birləşib Göytəpə  şəhərini dağıtdı, 
onu müdafiə edən iyirmi beş min: döyüşçünü qılıncdan keçirtdi. Axal-Təkini və Mərv şəhərini 
özlərinə tabe etdilər. 
Əsədbəy Talışxanov da öz batareyası ilə Axal-Tekini işğal edən ekspedisiyanın 
tərkibində iki il iştirak etdi. İstilaçı çarın əmrilə vəzifə borcu kimi din qardaşlarına silah qaldırdı. 
Bu döyüşlərdəki igidliyinə görə üçüncü dərəcəli, qılınc və bantlı “Müqəddəs Anna”, “Müqəddəs 
Stanislav” ordenləri ilə təltif olundu. 
On altı il keçəndən sonra həmin ordenlərin ikinci dərəcəsi ilə  təltif olunan kapitan 
Əsədbəy Talışxanov yeni əsri podpolkovnik rütbəsində qarşılamışdır. 
Tədqiqatçı M.Əliyev yazır ki, hərbi xidmətinin iyirmi beş illiyi münasibətilə  Əsədbəy 
1902-ci ildə dördüncü dərəcəli, bantlı “Müqəddəs Vladimir” ordeni ilə təltif olunmuş, 1910-cu il 
iyulun doqquzunda isə polkovnik rütbəsi qazanmışdır. Bu illər  ərzində o əlli ikinci artilleriya 
briqadasının birinci diviziyonun komandir vəzifəsinə qədər yüksələ bilmişdir. 
Əsədbəy Talışxanov ordudakı nümunəvi xidmətlərinə görə 1916-cı il aprelin iyirmi 
ikisində general-mayor rütbəsi ilə  təltif olunmuşdur. O, həmin il iyulun iyirmi beşində Qafqaz 
Əlahiddə Ordusunun əlli ikinci artilleriya briqadasının komandiri kimi yüksək vəzifəyə  təyin 
olunmuşdur. Uzun illər bu ordunun tərkibində qüsursuz xidmətlərinə görə o, birinci dərəcəli 
“Müqəddəs Anna” və “Müqəddəs Stanislav”, üçüncü dərəcəli “Müqəddəs Vladimir” və 
dördüncü dərəcəli “Müqəddəs Georgi” ordenləri ilə təltif olunmuşdur. 
General-mayor  Əsədbəy Talışxanov 1919-cu ildə Dağıstanın Teymurxan-Şura (indiki 
Buynaksk) şəhərində vəfat etmiş və orada da dəfn olunmuşdur.