Fənn: Klinik psixologiya

təlimini,  fizikada  Eynşteynin  “nisbilik”  nəzəriyyəsini,  riyaziyyatda  Lütfizadənin  “qeyri-səlis 

məntiq  nəzəriyyəsi”ni  xatırlaya  bilərik.  Lakin  heç  bir  elmi  cərəyan  freydizm  kimi  öz  fənni 

çərçivəsindən kənarda belə böyük şöhrət qazanmamışdır. Psixoanaltik nəzəriyyə psixi proseslər 

haqqında ö dövrə qədər hakim olmuş baxışları bütünlüklə dəyişdirmiş və bununla yanaşı fəlsəfə, 

antropologiya, ədəbiyyat və incəsənətə güclü təsir göstərmişdir. Təkcə onu demək kifayətdir ki, 

yazıçılardan  S.Sveyq,  C.Oldric,  rəssamlardan  P.Pikasso,  S.Dali,  rejissorlardan  C.Kokto  və 

M.Forman kimi dahi sənətkarların yaradıcılığında Freydin ideyaları dərin iz buraxmışdır. 

    Bəs psixoanalizin gücü və təsiri nədədir? 

---

2 

 

    Freydin tədqiqatlarının nəticələri haqqında məlumatlar Avstriya paytaxtının elmi ictimaiyyəti 

tərəfindən  hiddətlə  qarşılandı.  O  dövrün  tibb  xadimləri  nevrolik  pozuntuların  inkişafında 

seksuallığın rolunu qəbul etməyə hələ hazır deyildilər. Belə fərziyyələr XIX əsrin sonunda hakim 

olan mənəvi-etik baxışlara zidd gedirdi. Bir neçə il Freydin tədqiqatlarından söz açılmır, onların 

üzərindən  sükutla  keçilir.  Yaranmış  vəziyyətdə  Freyd  özünü  kimsəsiz  adada  tənha  qalmış 

Robinzon  Kruzoya  bənzədirdi.  Elm  aləmindən  tamamilə  təcrid  olunmuş  Freyd  1900-cü  ildə 

psixoanalizin  əsas  müddəalarını  özündə  əks  etdirən  “Yuxugörmələrin  izahı”  fundamental 

əsərini yazır. Yuxuları öyrənərkən o, belə nəticəyə gəlir ki, zahirən mənasız, cəfəng görünməsinə 

baxmayaraq, onlar mühüm əhəmiyyət kəsb edirlər. Yuxuların funksiyası ayıqlıq zamanı realizə 

olunmamış  arzu  və  meyllərin  təmin  olunmasıdır.  Məsələn,  aclıq  duyan  adam  yuxuda  üzərində 

müxtəlif yeməklər düzülmüş süfrə görə bilər. Bir çox hallarda istəklər şəxsiyyətin etik baxışları 

ilə  bir  araya  sığmayan  parlaq  seksual  mövzularla  zəngin  olduğundan  onlar  yuxuda  tanınmaz 

dərəcədə  dəyişdirilir.  Freyd  yuxugörmələrin  və  psixi  xəstəliklərin  simptomları  arasında  çoxlu 

oxşar mexanizmlər olduğunu göstərir. Bu baxımdan Freyd yuxuların izahını psixoanalizin vacib 

əhəmiyyəti kimi qiymətləndirir. 

     Bir il sonra işıq üzü görmüş  “Gündəlik həyatın psixopatologiyası” əsəri səhv hərəkətlərin, 

yanlış  sözlərin,  yazıların  meydana  çıxmasına,  əşyaların  və  adların  unudulmasına  həsr 

olunmuşdur.  Burada  Freyd  çoxlu  misallarla  sübut  edir  ki,  yaddaşın  nəyisə  xatırlaya  bilməməsi 

hər  hansı  arzuolunmaz  assosiasiyalar,  xoşagəlməz  hadisələrlə  bağlıdır.  Məsələn,  səhv  yığılmış 

telefon  nömrəsi  vacib  danışığı  təxirə  salmaq  cəhdi  ilə  əlaqədardır.  Bəzən  sadə,  ilk  baxışdan 

mənasız  görünən  yanlış  sözlər  bu  və  ya  digər  obyektə  gizli  meyli,  yaxud  mənfi  münasibəti 

bildirir. 

    Bir-birinin  ardınca  Freydin  əsərləri  nəşr  olunur:  “Seksuallıq  nəzəriyyəsi  üzrə  üç  oçerk”-

(1905),    “İsteriyanın  analizindən  bir  parça”  –  (1905),  “Hazırcavablıq  və  onun  şüursuzluğa