F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Jül Vern – 190”, “Hər dövrdə sevilərək oxunan
|
Həyat və yaradıcılığı
Böyük fransız yazıçısı Jül Vern 1828-ci il fevralın 8-də Fransanın qərbində, Nant şəhərində anadan olmuşdur. Elmi-fantastik roman janrının yaradıcılarından biri olan Jül Vern ədəbi fəaliyyətə 1849-cu ildən fantastik roman və hekayələrlə deyil, şeirlə başlamışdır. Onun 1863-cü ildə 35 yaşında yazdığı “Beş həftə hava şarında” adlı romanı öz müəllifinə böyük şöhrət qazandırmaqla yanaşı, yazıçının adını Fransa sərhədlərindən çox-çox uzaqlarda məşhur etmişdir. Çapdan çıxandan dərhal sonra bu əsər bir çox dünya dillərinə tərcümə edilmişdir. Jül Vern çoxsaylı elmi-fantastik, ictimai-satirik, macəra, roman və povestin, “Kapitan Qrantın uşaqları” (1867-1868), “80000 kilometr su altı ilə” (1869-70), “80 günlük dünya səyahəti” (1872), “Gizli ada” (1875), “On beş yaşlı kapitan” (1878), “Üzən ada” (1895) və başqa əsərlərin müəllifidir. Jül Vernin romanlarında dünyanın bütün qitələrindən, oradakı müxtəlif ölkə və xalqlardan, böyüklü-kiçikli şəhərlərdən bəhs edilmişdir. Fransız yazıçısının ən çox maraqlandığı və ən çox oxuduğu əsərlər – dünya səyyahlarının əsərləri (səyahətnamələri) idi. Bax elə buna görə də Jül Vern heç vaxt görmədiyi, səyahət etmədiyi ölkələri, xalqları, şəhər və dənizləri elə dəqiq, elə inandırıcı və elə təfsilatlı təsvir etmişdir ki, oxucu inana bilməmişdir ki, o, təsvir etdiyi yerlərdə olmayıb, o yerləri görməyib. Məsələn, Jül Vern özünün “Klodius Bombarnak” (1892) əsərində Azərbaycanı, Gəncə, Bakı, Xəzər dənizini və respublikamızın başqa yerlərinin elə gözəl və dəqiq təsvirini vermiş ki, adam həmin təsvirlərin qiyabi olmasına, Fransadan kənara çıxmadan təsvir edilməsinə heç cür inana bilməmişdir. Jül Vern yaradıcılığının ən önəmli cəhəti Yer və Kainatın sirlərini açmağa səy göstərən elmi romantikanın son dərəcə güclü olması 5 amilidir. Onun qəhrəmanları təmənnasız alimlər, milli zülm və müstəmləkəçiliyə qarşı etiraz edən humanistlərdir. Jül Vern cəmiyyətin aşağı təbəqəsinin maraqlarına, arzu və istəklərinə üstünlük vermiş, yeri gələndə zəhmətkeş insanların müdafiəsinə də qalxmışdı. O, elmi nailiyyətlərdən varlıların xeyrinə istifadə olunmasının əleyhinə çıxmış və əsərlərində bu ideyanı təlqin etməyə çalışmışdı. Onun yaradıcılığı bir çox görkəmli alim, ixtiraçı və səyyahın (D.Mendeleyev, K.Siolkovski, F.Nansen) elmi axtarışlarına güclü təsir göstərmişdir. Yazıçının əsərləri zaman-zaman dünya dillərinə, o cümlədən Azərbaycan dilinə tərcümə edilmiş və indi də edilməkdədir. O, yüzə qədər romanın müəllifidir. Müəllifin “80 günlük dünya səyahəti” adlı macəra romanı ən çox tanınan və oxunan əsərlərindəndir. Romanda cərəyan edən hadisələr və əsərin əsas qayəsi haqda Jül Vern romanın çap olunmasından xeyli əvvəl “Magasin pittoresque”də (Mənzərə jurnalı) hələ 1870-ci ildə məqalə dərc etmişdir. Məqalədə fransız yazıçısı sübut etmiş ki, 80 gün ərzində dünyanı səyahət edib qurtarmaq olar. Məqalədəki hesablamalar ingilis mətbuatında da (“Morning Chronicli”) dərc edilmişdir. Jurnalın əməkdaşı cavan və güclü ingilis centlmeni 80 gündə dünyanı səyahət etməyin mümkünlüyü haqda yoldaşları ilə mübahisə etmiş, mərc gəlmiş və səyahəti vaxtında başa vurmaqla mərci udmuşdur. Səyahətdə gənc ingilis bütün növ nəqliyyat vasitələrindən, qayıq, yelkənli qayıq, xizək, gəmi, fil, at, araba və başqalarından istifadə etməklə səyahəti vaxtında başa vurmuşdur. Jül Vernin qeyri-adi səyahətlər seriyasından olan “Yerdən aya qədər” romanı isə 1865-ci ildə yazılmışdır. Əsərdə yazıçı isə yumorla bəşəriyyətin ən qədim arzu və istəklərindən olan elmi-texniki inkişaf və onun tətbiqi, qısa müddətdə böyük-böyük məsafələrin qət edilməsi, Yer planetindən başqa planetlərə – Aya, Marsa, Yupiterə və Veneraya səyahətin 6 mümkünlüyünün təmin edilməsi kimi problemlərə toxunmuşdur. Maraqlıdır ki, Jül Vernin o dövrdə özünün sevimli fantastik janrında peyğəmbərcəsinə irəli sürdüyü, təsvir etdiyi bəzi ideyalar sonralar gerçəkləşmiş və həyata keçmişdir: aya səyahət baş tutmuş, səsdən iti gedən təyyarələr ixtira olunmuş, şar balonlarla uzun məsafələri qət etmək mümkün olmuş, qitələrarası ballistik raketlər hazırlanmışdır və s. Jül Vern “Kapitan Qrantın uşaqları” romanını 1867-68-ci illərdə yazmışdı. Bu romanda, bütövlükdə mütərəqqi yazıçının yaradıcılığında fransızların fədakarlığı, qəhrəmanlığı, humanistliyi mövzusu aparıcı yer tutmuşdur. Bir fransız ailəsinin başçısı kapitan Qrantı tapıb onun həyatını xilas etmək, onu ailəsinə qaytarmaq üçün “Dunkan” gəmi ilə heyəti haralara getməmiş, Yer kürəsinin hansı regionunda axtarışlar aparmamışdır! Maraqlıdır ki, gəmidəki fədakar insanlar – Eduard Qlenarvan, Mak-Nabs, kapitan Con-Manqls, Paqanel, kapitan Qrantın dözümlü və cəsarətli uşaqları və başqaları böyük ruh yüksəkliyi və inamla kapitan Qrantı axtarmış və onun tapılacağına ümid bəsləmişdilər. “Kapitan Qrantın uşaqları” romanında paralel olaraq Cənubi Amerika ölkələrinin, Yeni Zelandiya və dünyanın başqa regionlarının gözəl və təkrarsız təbiətindən, insanlarından, müxtəlif sosial təbəqələrdən , taleləri üzlərinə gülməyən yoxsul, bədbəxt və nakam insanlardan söhbət açılmışdır. Bu, paralel, gərgin atmosfer yaratmaqdan ötrü yazıçı tərəfindən tapılmış uğurlu bir üsuldur. “Kapitan Qrantın uşaqları” romanını Azərbaycan dilinə Cabbar Məcnunbəyov tərcümə etmişdir. Jül Vern dünya gənclərinin sevimli yazıçısı olub və indi də sevimli olaraq qalmaqdadır. Fransız, eləcə də dünya yazıçıları arasında Jül Vern ən çox tərcümə olunan sənətkardır. Öz dövründə onun qədər böyük təsir gücünə malik olan ikinci bir yazıçı tapmaq qeyri-mümkündür. 7 XIX əsrin axırları-XX əsrin əvvəllərində yazıb-yaratmış fransız yazıçısı Reyman Rusel, Jül Vern yaradıcılığına, yazıçının şəxsiyyətinə pərəstiş edən, onun əsərlərindən gen-bol bəhrələnən yazıçılardan biridir. Jül Vernin özü də ədəbi fəaliyyətində başqa yazıçılardan bəhrələnməmiş deyildir. Belə ki, o lap gənc yaşlarından Aleksandr Düma (ata) ilə dostlaşmış, onun fantastik və macəra ruhlu əsərlərinin təsir dairəsindən axıra qədər çıxa bilməmişdir. Bu il görkəmli yazıçının anadan olmasının 190 ili tamam olur. Bu münasibətlə respublikanın mədəniyyət müəssisələrində, həmçinin kitabxanalarda yubiley tədbirlərinin keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında da yazıçının yubileyi ilə bağlı tədbirlərin keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Yazıçının yaradıcılığını oxuculara daha yaxından tanıtmaq məqsədilə onun kitablarından ibarət sərgi təşkil olunur. Sərgi aşağıdakı başlıqlardan biri ilə qurula bilər: “Jül Vern – 190”, “Hər dövrdə sevilərək oxunan Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|