Эя я ч, fQ andaM,J
d i: ilişdi, «c $ 4
Yüklə 114,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ö NÜ HƏMZƏLİ, QOŞA SAMİTLİ SÖZLƏR уЗ A 1 1 1
- M ahmud Kaşğari A 1 1 1 : «
- Divanü lüğat-it-türk 223
- BU BABIN MƏNQUS OLANLARI
- (jisjl - ögər-ögm ək). Divanü lüğat-it-türk 225 BU BABIN DÖRD HƏRFLİLƏRİ
- BU BABIN ĞÜNNƏLİLƏRİ jjSüi 0
- Divanü lüğat-it-türk 227 ÜÇ HƏRFLİLƏR BÖLMƏSİ 217 HƏR NÖV HƏRƏKƏ İLƏ ORTASI HƏRƏKƏLİ OLAN FƏ’ƏL BABI
- Divanü lüğat-it-türk 229
- Divanü lüğat-it-türk 231
|
1 d i: ilişdi, «c $ 4 j i j s tikən tonığ ildi = tik an p a lta ra ilişdi». B aşqa ş e y b r üçün də b e b deyilir. jjJ! İ 1 d i: endi, d & ü j ər ta ğ d an kıdhı ıldı = ad am d ağ d an aşağı endi». M üzare şəkilçisi ilk örn ək d ə [tikan ilişmək ö rn əyində] J 1 hərfi fəthəli, ikinci örn ək d ə zəm məli oxuna- raq təşkil edilir. Birincidə «jŞ ib r» , ikincidə «jit ılur» ola- caq d ır. «İlişm ək» m ən asm d ak ı sö zün m əsdəri ^ ke ib «uSLaII ilm ək», «enm ək» m ən asın d a olan sözün m əsdəri isə J k a ilə « Jbüj ılm ak»dır. ts-b»! Ə m d i: əm di, « j-^ l U gjS kənç an asm əm di = uşaq anasm ı əm di». H eyvanların əm m əsi də belədir, (J-»f -<-&»! əm ər- əm m ək). ı W U m d ı: u m d u , « ts ^ l tJf ol m əndən nənq u m d ı = о m ən- dən b ir şey um d u » , (J-»f - 5 cj( o t ö n d i = o t bitdi». tjjjf Ö n d i: «tsJjf J( ol əwgə ö n d i= o , evinə getdi». U yğurca, (J-*L <-SUl( önər-ö n m ək ). İ n d i215: endi, «ıs^! Л ol ta ğ d a n k u dhı indi = o, d a ğ d a n aşağı endi». и n hərfi J 1 hərfin d ən çevrilm işdir. Ə rəb di- liııdə d ə bu xüsusiyyət var. M ə s ə h m ^ ^ j C y ^ lh j və s ö z b rin d ə d ə b e b d ir. Ö NÜ HƏMZƏLİ, QOŞA SAMİTLİ SÖZLƏR уЗ A 1 1 1 : atdı. «JA 214 Bu ifadə yazma nüsxədə « 215 Seçkin Ərdi ilə Sərap T u ğ b a Yurtsevər bu sözü e ilə «endi» şəklində (DLT-2005, s.258) oxumuşlar. 2 2 2 M ahmud Kaşğari A 1 1 1 : « 1 1 1 : «yjsjU yjl Jİ ol attı nənqni = a d a m о şeyi atdı, tullad ı» , (jijf - Jbul a ta r- atm ak). U 1 1 1 : uddu. «J& Jf ol anı u ttu = o, o y u n d a onu ud d u» . B aşqası üçün də belə deyilir, (jIjİ - j u r f u tar-u tm ak ). Bu bən d d ə də işlənmişdir: yluıli %i tfb jc i uıUJUui «K ış yay bilə tokuştı, K ın q ır k ö zü n bakıştı, T u tu şk a lı yakıştı, U tğ alım a t oğraşur». Qış yay i b to q q u şd u , Qızm ış gözlə baxışdı, T u tu şm aq çın yaxlaşdı, B ir-birini u dm ağa əlb şir. (Y ay i b qış bir-biri i b döyüşə g irişd ib r, qəzəblə bir-birini s iiz d ü b r, tu- tuşm aq iiçün yaxınlaşdılar, biri digərini u d m aq üçiin əl- ləşir). Ö t t i: ötdü. « у &Ф $ ok keyiktən ö tti = ox geyikə girib о yan- dan çıxdı». B aşqa şeyə keçən hər nəsnə üçün b e b deyilir. Ö t 1 i: «JÄ öjj> k arın ötti = q arın boşaldı, açıldı», ( j ^ -<-SLej( ötər- ötm ək). Ü t t i: ütdü. «JÄ У&} J( ol başığ ütti = o, başı iitdü». B aşqası da b eb d ir, (jljf -uSL«j( ütər-ütm ək). Divanü lüğat-it-türk 223 J*\ İ t t i: itə b d i. « ^ l (jjl Jf ol anı idti = о o n u itəb d i. çırpdı. əli və ya ay ağ ı i b itə b d i, onu уегэ yıxdı», (j^! -«-SUjI itər-itm ək). J*i\ E t t i: etdi. «Jki! tən q ri m əninq ışım elti = tanrı m ənim işimi y o lu n a q o y d u , ra st saldı». J*i\ E 1 1 i: «jjrt! J ol y ü k ü n ç e tti= o , n am az qıldı». O ğuzca. O ğuzlar bir şey e b d ik b r i zam an « J 4 etti» sözünü iş b d ir b r , digər t ü r k b r kıldı» d e y irb r. A n caq «kıldı» sözü qad ın la c ü tb şm ə k d ə işb d ild iy i ü çü n q ad ın lar sıxılm asın deyə o ğ u zla r o n u işlətm əkdən vaz k eçm işb r, ( Л ! -^buj! etər- etm ək). Bu sözüıı m isal q ism in d ə olm ası d a caizdir. BU BABIN MƏNQUS OLANLARI J j j ' О p d ı: < J> -J эг suw o p d ı = a d a m suyu h o p u rd a d ıb içdi». B aşqası d a belədir, ( j b j l - j u / j l o p ar-o p m ak ). ı ^ l i A ç 1 1 : acdı. « J ^ >'J эг a ç tı= a d a m acdı», ( j M - JU*II açar-açm ak). j J J l A r d ı: «t$ JjH J эг a rd ı = ad am y o ru ld u » . Başqası d a b e b d ir. tSJj» A r d ı : ^ arar- a rm a k ). Ö r d i: « j J j j f £** J' ol saç ö rd i = o, saç hördü». H ö r ü b n hər şey üçüıı b e b deyilir, ( J j J örər-örm ək). o rar-o r- ınak). E r d i: j ' э г erdi = adam yalnızlıq du y d u , eym əndi». :I6 Karl Brokkeltnann bu sözü «ıırdı» şəklindo oxumuşdur. Bosim Atalay bu oxunuşa etiraz cdir və haqlı olaraq bildirir ki, honıin söz onnak» kimi oxunmalıdır (D L T , I. s.172), çLmki «orğak = o raq » sözü e b «ormak» köklindondir. 224 M ah m u d K aşğari E r d i: « ii-Ы ^ Л ol ta m erdi = o, divarı yardı». B aşqası d a belədir, ( J ji\ егэг-еггпэк). isJjj f Ö r d i: bulıt ö rd i = b u lu d g ö rü n d ü » . Ö r d i: «(j^jj ' tfja koy ö rd i= q o y u n la r ağ ıld an çıxdı, y ayılm aq üçün yaylım a yönəldi». Q o y u n la r gecə sahibsiz h a ld a o t- lağa b u rax ıld ıq ları zam an d a b e b deyilir. tjJ jjf Ö r d i: Jf ol saw dıç ö rd i = о, səbət h ö rdii, x u rm a lifındən zənbil h ö rd ü » . Ə lb h ö r ü b n hər şey üçü n b e b d e yilir, (J j j f - ^ j j f ö rər-ö rm ək ). ıs-O'l A z d ı: azdı. J j i Jf ol yol azdı = o, yol azdı», ( J J ü -Jjbjii azar-azm ak). ts J jj' U z d ı: ö td ü , keçdi. anm q atı uzdı - o n u n atı keçdi». B aşqasm ı keçən h ər şey üçün b e b deyilir, ( J J j ' - J b j j ı uzar-uzm ak ). A s d ı: asdı. d Jf ol ət asdı = o, ət asdı». Ç əngələ asılan nəsnələr üçü n və asılan a d a m üçün b e b deyilir, (J-u.ll - JU «I| asar-asm ak ). A ş 1 1 : aşdı. Jİ ol ta ğ aştı = o, dağ aşdı». B aşqası d a b e b d ir, (jlrfiü - j u i i l aşar-aşm ak ). ^ jc ll A ğ d ı: «cs JelllS ğyj Jf ol ta ğ k a ağdı = o, d ağ a d ırm an d ı». B aşqa şeyi aşm aq d a belədir, (jl£ " -jUfcit ağar-ağm ak). ^ j p II A ğ d ı: « bulıt ağdı = bulud görü nd ü» . II A ğ d ı: «tfjcll a n ın q yüzi ağdı = o n u n bənizi q açd ı, rən- gi pozuldu, dəyişdi». ^jätl A w d ı: ^Jäl' a n q a r kişi aw dı = xalq o n u n ə tra fın d a top- landı», (jläll -ju a ll aw ar-aw m ak). Ö g d i: öydü, təriflədi, m əd h etdi. « ^ j ' J** Jİ ol məni ögdi = о məni öydü», (jisjl -<-SL»sji ögər-ögm ək). Divanü lüğat-it-türk 225 BU BABIN DÖRD HƏRFLİLƏRİ А у d ı: dedi. « Jf ol m a n q a söz aydı = о т э п э söz sö y b d i» , (jjJİ-ıjb u l ay ar-ay m ak ). csJjj' О у d 1 : o y d u . «tfJjjl ö jc la Jf ol k a ğ u n oydı = o, q o v u n oydu». B aşqası d a b e b d ir, ( j b j (- Jb u jf o y ar-oym ak). О у d 1 : basdı. «t$Jjf j j j l Jf ol u n u ğ oydı = o, u n u b a sara q sıxış- dırdı». B ir şeyi yerləşdirm ək və sıxışdırm aq ü çü n də b e b deyilir, (jbf -JL u ( oyar-o y m ak ). BU BABIN ĞÜNNƏLİLƏRİ jjSüi 0 n q d i: эг ən q d i = a d a m çaşdı, əngi-m əngi oldu», ( j ^ -uSUSJ) ənqər-ənqm ək). Ö n q d i: dəldi. «&&$ Jf ol yığaç ö n q d i = o, ağac dəldi». D iv arm təm əlini və b aşq a şe y b ri dəlm ək do b e b d ir, (jl*jf - LİUSüi ö n qər-önqm ok). j & j t О n q d 1 : soldu. cjĞ-’j -ь barçın boduğı o n q d ı = ipok p a rça n ın rongi soldu», ( J * 4 - o n q ar-o n q m a k ). B una o n q u k tı» d a deyilir. Qayda: Bu bölm onin əm r şokli iki hərfli olur. «Jl (jU jj y arm ak al», «J! СЙ a ttm ıl» sözlərindoki «al» və «ıl» sözləri kimi, «pul al» vo « atd an en» dem əkdir. B u n d an so n ra tü rk d ilin d ə fe’l k ö k b rin in əm r şəkli o lduğunu bilosən, 226 Mahmud Kaşğari əm r form ası o la ra q sabitləşən şəkil əsil k ö k d ü r. Bir çox səbəblər və bir çox m ən alar dolayısı ilə bu k ö k ə bir sıra hərflər əlavə o lu n u r. İn k a r dü zəltm ək üçü n b ü tü n fe’llərdə əm r şəklinin so n u n a «Ь* -m a» şəkilçisi a rtırm a q lazım dır: alm a= alm a » , «LJI ılm a= enm ə» kim i. B ü tü n qay d ala- rın, m ü d d ə a la rın to plan dığ ı yer salim k itab ıd ır. T a n rı izin versa, o ra d a izah olu n acaq dır. İki hərflilər bölm əsi bitdi. Divanü lüğat-it-türk 227 ÜÇ HƏRFLİLƏR BÖLMƏSİ 217 HƏR NÖV HƏRƏKƏ İLƏ ORTASI HƏRƏKƏLİ OLAN FƏ’ƏL BABI ts Ö p ü r d i: içirtdi, <> Jf ol m a n q a m ü n ö p ü rd i = о m ənə şorba içirdi». B aşqası d a belədir, ö p ü rü r-ö p ü r- mək). Ö t ü r d i: ö ttü rd ü . ’j p J( ol sıbuzğu ö tü rd i = o, tü tək ö ttü rd iı, çaldı». Başqası d a b e b d ir, ( j j j İ ö tü rü r - ötürm ək). U t u r d ı: kəsdi, jf ol saç u tu rd ı = o, saç kəsdi». P altar və p a lta ra bənzər şey b ri kəsm ək də b e b d ir, ( j j j I - ^ U j j I u tu ru r-u tu rm a k ). ji J Ä Ö t ü r d i: dəldi, J ol tam ö tü rd i = o, dam dəldi», ( j> f - ö tü rü r-ö tü rm ək ). < s U ç u r d ı: u ç u rd u . « j J( ol k u ş u çu rd ı = o, quş uçurdu». U ç u r d ı: Jf ol anı a ttın uçurdı = о o n u a td a n saldı», u çu ru r-u çu rm ak ). Ö ç ü r d i: jjf Jf ol otuğ ö çü rd i = o, o du sö n d ü rd ü » . Bu a ta la r sö zü n d ə də işb n m işd ir: «o»Ujk( o tu ğ 217 Təbii ki, burada xəbər şəkilçisi nəzərə almmır. Yalnız bu halda bölmədəki sö zb r üç hərfli sayıla bilər. Lakiıı bir az sonra hətta altı hərfli sözlər gəlir. Üstəlik, sözlər fə’əl babı iizrə deyil, fa'əl'di babı üzrə verilir. 228 M ahmud K aşğari o d h ğ u ç b irb öçürm əs = od u atəşlə sö n d ü rm əzb r» . Bu söz «qanı q an la yum azlar, su i b yuyarlar» m əq am ın d a iş b d i- lir. Ö ç ü r d i: an ın q öpkəsin öçürdi = o n u n h irsin i soyutdu». Ö ç ü r d i: «cs-OV' ol anı u ru p tını ö çü rd i = о o n u d ö y ərək solu ğ u n u kəsdi». (jj* f ö ç ü rü r-ö ç ü rm ə k ). j jjk l İ ç ü r d i: içirdi. « j «-äj *41 J ol a n q a r suw içürdi = о o n a su içirdi». B aşqası d a b e b d ir, ( j j *! - içürür-içü rm ək ). tsJjj' Ə d h i r d i: ayırdı. «cs-O.ji Jf ol edhgüni y a w la k ta n əd- hirdi - o, yaxşını pisdən, düzü yəridən, xeyıri şordən ayır- dı». Bu m əsəldə də işb n m işd ir: ^ ətli tır- nqaklı əd h irm əs= ət d ırn a q d a n ayrılm az». Bu söz ətin dır- n a q d a n ayrılm adığı kim i, q o h u m la n n da b ir-b irin d ən ay- rılm ayacağm ı bildirm ək ü çü n deyilir, əd h irü r- ədhirm ək). ıS*J$ Ə d h i r d i: seçdi. ts-Jjj' cfl ol ədhirdi nənqni = o, bir şeyi ■eçdi», (jj.j' -ı-SUjji ədhirür-ədhirm ək). Ü d h э r d i m: uydum , «fAjJİ ^ m ən an ı ü d h ərd im = m ən o n a uyd u m , dalm ca getdim », ü d h ərü r-ü d h ərm ək ). ıS*J^ A s u r d ı: asqırdı. «<* J>»1 J эг asurdı = adam asq ırd ı» , ( j j ^ - asu ru r-asu rm ak ). 0 s u r d ı: эг osurdı = ad am yel buraxdı», osu ru r-o su rm ak ). 1 s ı r d ı: d işb d i. й ıt ısırdı = it d işb d i, q ap d ı» . Bu mə- səldə də işb n ir: «Чн й it ısırm as, at təp- məs tem ə= it tu tm az, a t təpm əz dem ə», çünki o n la rın təbi- əti, yaradılışı о cü rdü r, ( jj^ ) ısırur-ısırm ak). Divanü lüğat-it-türk 229 j i j u i Ö ş э r d i: q a ra ld ı, a n ın q közi öşərdi = on u n [aclıq d an ] gö zü qaraldı», ö şərü r - öşərm ək). О ğ u r d ı: tsjs^u, J Эг sü n q ü k o ğurdı = o, süm ü y ü yardı və ay ırd ı» , ( j j c f o ğ u ru r-o ğ u rm ak ). Ə w ü r d i: J İ a Ə w ü r d i: «tsJjä' j s j ü Ə g i r d i: « ( jijä bəg kən d əgirdi = bəy şəhəri m ühasirəyə aldı». Ə g i r d i: чч u rağ u t yıp əgirdi = q adın ip əyirdi». j Ə g i r d i: ı j > - suw kəm ini əgirdi = su gəm ini əydi, çe- virdi». Ə g i r d i: «(SiJÜ и** ol m əni ışka əgirdi = о m əni işə qoş- du», (j'jŞ İ- əgirər-əgirm ək). j i j ü А 1 a r d г. q ız ard ı, iHi ta lk a alardı = üzüm qızardı». < А 1 a r d ı: q am aşd ı, « j j j * an ın q közi ala rd ı = o n u n gözü qam aşd ı» . А 1 a r d ı: «tfJjlf kişi yini alardı = adaırıın bədəni ala oldu», (jjV l -JbıjJt alaru r-alarm ak ). İ 1 ə r d i: '^4* m əninq közüm ə nənq ilərdi= m ənim gözüm ə bir şey ilişdi, g ö rü n d ü » , (q a ra n lıq d a n , yaxud ara- lıdan, u z a q d a n gözüm ə b ir şey ilişdi). Bu b ən d d ə də işb n - mişdir: ---- ää ti-ij-1) 5L*_j ------ ¥ ÜJ 1 2 3 0 M ahmud Kaşğari « K a k la r kam uğ kölərdi, T ağ lar başı ilərdi, A ju n tm ı yılırdı, T ü tü çəçək çərkəşür». Q u ru ta m am göl oldu, D a ğ la r başı g ö rü n d ü , D ü n y a m n nəfəsi qızdı, D ü rlü çiçəklər sıralandı. (S ular artdı, çala-çu x u ru d o ld u rd u , d ağ larm başı g ö rü n ən kimi oldu, d ü n y a n ın nəfəsi qızdı, gül-çiçək açdı). Ə m ü z d i: əm izdirdi, c & lj u rağ u t o ğlm qa süt ə m ü z d i= q a d m uşağm a süd əm izdirdi», (JS^ əm ü- zür-əm üzm ək). Ö p ü ş d i: ö p ü şd ü , V j j <-SLL» -LİLuiuj öp ü şü r-ö p ü şm ək ). ,jx uul A 1 1 ş d ı: atışdı. «з-ьЫ m ənim lə birlikdə ox atdı». Н эг han sı bir şeyi a tm a q ü çü n də b e b deyilir, atışu r-atışm ak ). ^iuuf U t u ş d u: u d d u , ( jh ji Vjj >-£X« J( ol m əninq b ir b y arm a k u tu şd u = о m ə n im b birlikdə pul u d d u » , - J U uu İ u tu - şu r-u tu şm ak ). 1 1 i ş d i: Vjj J( ol a n ın q b ir b itişdi = о o n u n la itəb şd i» , itişür-itişm ək). Bir şeyi m üştərək q o ru m aq - d a kö m əkləşm ək və ya y arışm aq üçü n də b e b deyilir. Divanü lüğat-it-türk 231 A ç ı ş d ı: juİa( jjfl ISJL> J( ol m a n q a kapuğ açışdı = о гпэпэ q ap m ı a ç m a q d a köm ək etdi». Y arış zam anı d a b e b deyi lir, ( j > ^ l -JU u İ a İ açışu r-açışm ak )218. Ö ç э ş d i: öcəşdi, «cjJ-ivf V j j <-S ü j J( 0 1 m əninq b ir b öcəşdi = о m ənim lə öcəşdi», öçəşür-öçəşm ək). j İ ç i ş d i: içdi, «tsJ*-*! Vjj Jf ol m əninq b ir b süt içişdi = о m ənim lə süd içm əkdə bəhsə girdi». Y ard ım laşm aq d a be b d ir , içişür-içişm ək). [Q ay d a]: Bu cü r fe’llər iki n ö v d ü r. Birincisi, iki fail a ra s ın d a təsirli o la n fe’llərdir. Bu, ərəb dilinin m ü- fa ’ə b b a b ın a u y ğ u n d u r. B u növ fe’lb r bir iş üzərində yar- d ım la şm a və yarışm a d a ifad ə edir. İkincisi, failin b ü tü n hissələrinə dağılm ış, içərisinə sinmiş, hop m u ş bir fe’l o lm a q d ır. M əsələn: sirkə açışdı = sirkənin h ər tərəfi acılaşdı», « c s - ^ l üJ^ to n tərni içişdi = p altar təri içdi, ö zü n ə h o p d u rd u » . F e ’lb r in bir çoxu b eb d ir. A d h 1 ş d ı: J* li' J эг a d h ak ı adhışdı = ad am ın ayağı apışdı». B ir-birindən ay rılan , açılan hər nəsnə üçün b e b deyilir, -JU İJİ ad h ışu r-ad h ışm ak ). 2IS Bundan sonra yazma nüsxədə olan və basm a nüsxədə unudulan bu parça gəlir: fjl üzüm açışdı=üzüm turşudu» (DLT, I, s. 180). Salih Mütəllibov və Hüseyn Düzgün bu çatışmazlığın fərqinə varmamışlar. Halbuki tərcümə mətnlərindən anlaşıl- dığına görə, onların hər ikisinin əlində basma nüsxə olmuşdur. Təsadüfən həmin nüsxəyə baxmamış olsalar belə, эп azı Bəsim A talay nəşrində bu çatışmazhğı görməli və düz3İtınəli idibr. 232 M ahmud Kaşğari tfiuüf U d h u ş d ı: « ^ ^ 1 Vjj <-&!» Jf ol m əninq b ir b u d h u şd ı = о yat- m a q d a m ənim lə yarışdı», (kim d a h a çox y a ta r deyə, о yat- m aq ü zrə m ənim lə yarışdı). j juäil U d h 1 ş d ı: JİJİ a d h a k udhışdı = a y a q uyuşdu». U d h l ş d ı: yoğurt u dhışdı = q atıq u y u şd u , tu td u » , - j j J Jİ ol m a n q a a r tu t ıdhışdı = о m ənim lə ərm əğanlaşdı», (o mənə, m ən də o n a hədiyyə verdim ). B aşqası ilə edilən hər yarış d a b e b d ir, - Jbuij! ıdhı- şu r-ıd h u şm ak ). jiuıjW A r ı ş d ı: ]jVf o lar ikki arışdı = o n la r b ir-b irb rin i al- d atd ılar» , ( j j A j I' - JU*İJI arışu r-arışm ak ). (s ^ ’J A r u ş d ı/ə r ü ş d i: g b yağ aru şd ı= y ağ əridi». B aşqası da b e b d ir, ( j j ä ’J - J b u iji aru şu r-aru şm ak /ərü şü r-ərü şm ək ). ıj±u!J U r u ş d ı: v u ru şd u , Vjj an ın q b irlə u ru şd ı= o n u n la vu- ruşdu». B ə y b r və ya b aşq a a d a m la r v u ru şd u ğ u zam an da b e b deyilir, -Jb u ijf u ru şu r-u ru şm ak ). Bu məsəldə də işb n m işd ir: « buijj V j j V j j alp lar b ir b u ru şm a, bəglər birlə tu ru ş m a = a lp la r i b v u ru şm a, bəylər ib d u ru şm a , bəhsə girmə). A şağıdakı şeirdə də işbn m işd ir: jbLiL*iai u-j-ü (J& jm Lüä çtljä «Ə rən alpı okuştılar, K m q ır k ö zü n bakıştılar, K a m u ğ to lm u n to k u ştılar, K ılıç k ın k a küçün sığdı». Divanü lüğat-it-türk 233 Ərlər, alp lar çağırışdılar, Q ızm ış g ö z b baxışdılar, B ü tü n silahlarla to q q u şd u la r, Q ılm c qına güclə sığdı. (Savaş səhnəsini təsvir edərək d ey ir ki, a lp ərənlər, ig id b r bir-birini h ay lay ıb çağırdılar, qızm ış h a ld a qəzəblə bir-birini süzdü- b r , b ü tü n silah larla v u ru şd u la r, qılıncın ü stü n d ə q u ru m u ş q a n ın çoxluğu ü zündən qılınc q ın a güclə girdi). j i & J Ü r ii ş d i: « j± u iJ Jf ol m a n q a o t ürüşdi = о m ənə odu ü fləm əkdə k ö m ək etdi», -ı-SLbijf ü rü şü r -ürüşm ək). Ö r ii ş d i: rışm a q da b e b d ir. -<-SU«jf örüşür-örüşm ək). [Q ay d a ]: K öm əkləşm əni, y ard ım laşm an ı y a rışm a d a n ayırd etm ək istəyən onu fe’b q o şu lan əd at ilə ta n ım alıd ır. Ə dat fe’l b m an q a» şəklində birləşirsə, «m ənim üçü n » dem əkdir, fe’l b u halda «kö m ək , y ardım » m ən asın d ad ır. F e ’lə «Vjj *£1* m əninq birlə» sözü əlavə edilirsə, «m ənim lə» dem ək o lu r, yarış m ənasına gəlir. İki ad am arasın d a baş verən iş- lərin h am ısın d a əsil o lan b u dur. Ü çü n cü şəxsin fe’li nəzərdə tu tu lu rsa , « j ^ anqar» kəlməsi gəlir ki, «o n a» dem əkdir. Bu, k ö m ək m ənasında gəldiyi z am an be- b o lu r. Y arış m ənası qəsd o lu n u rsa, «Vjj <-&JI an ın q b irb » sözü işlədilir, «onunla» dem əkdir. Buııu y ad ın d a yaxşıca saxla! |