Эя я ч, fQ andaM,J
Yüklə 114,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Divanü lüğat-it-türk 181 BU BABIN ĞÜNNƏLİLƏRİ
- ,juä FƏ’AL VƏ FƏUL BABI
- BU BABIN DÖRD HƏRFLİLƏRİ
- HƏR NÖV HƏRƏKƏSİ İLƏ ^ FƏ’Lİ (FƏ’LA) BABI
- S e ç k i n Ə r d i ilə S ə r a p T u ğ b a Y u r t s e v ə r « o s a l » ( D L T - 2 0 0 5 . s. 3 6 2 ) k im i o x u m u ş l a r . Divatıü lüğat-it-tür/c
- Divanü lüğat-it-türk 185 İ s r o: aşağı. soııra. « Jj ü -^1
- Divanü lüğat-it-türk 187
- FƏ’Lİ BABI İ к i187: iki. TƏRKİBİNDƏ с NÇ HƏRFİ OLAN ĞÜNNƏLİLƏRİN F U ’UL BABI
- HƏR NÖV HƏRƏKƏSİ İLƏ ^ FƏ’ƏLU BABINDA OLAN SÖZLƏRİN BİR BAŞQA NÖVÜ A 1 1
- Divanü lüğat-it-türk 191 TƏRKİBİNDƏ ^ NQ HƏRFİ OLAN ĞÜNNƏLİLƏR
- BU BABIN MÜZAƏF OLANLARI
|
180 Mahmud Kaşğari tüno atılsa, q o y u n u n əti saralar, yatan ad am ın üstt'ıno atıl- sa, sidik tu tu q lu ğ u n a uğrayar. A 1 1 u n: altın, qızıl. Ö m g э n: şah d a m a r ın iki tərəfındə olan dam arlar. ü 1^ ! I n q a n 177: dişi dəvə. H əm in söz bu məsəldə də işbnmişdir: « J iS i & ın q a n m q rasa, b o tu bozlar = dişi dəvə inləsə, егкэк dəvə h a y verər». Bu söz q o h um ların bir-birinə olan yaxınlıqlarını, d ü ş k ü n lü k b rin i göstərir. BU BABIN MİSAL OLANLARI о -Ц Л 0 у n a ş: oynaş. B aşq a bir a d am la sevişən qadın. сзЦЛ О у n а к: «JSLul JU j I o y n ak iş b r= o y n a q , şux qadın». о Ы А у r a n: ayran. J VAV HƏRFİ ƏLAVƏ EDİLƏNİ jclLf О у n a ğ u: oynağu yer = o y n an ac aq yer». BU BABIN MƏNQUSU d M U 1 у a n: bir bitki kökü. Q oxusu gözəldir, yeyilir178. 177 Salih Mütollibov bu sözü «inqon», «ınqarsa» sözünü isn «iııqorsə» kiırıi vermişdir (TSD, I tom, bel 142). Scçkin Ərdi i b Sərap Tuğba Yurtsevər bu sözləri incə səslibrb «ingon» və «inqərsə» kimi (DLT-2005, s. 290) oxumuşlar. 17S Bəsim Atalayın fikrinco, «йУ( ulyan» sözünün imlası yanlışdır. Onun izahına göro. bu söz ölənq» olmalıdır. O, fikrini dastəkbınok üçün «Lüğoti-çağatayi»yə v,ı R adlovun liiğətinə müraciot edir (DLT. I, s. 121). Digor naşirlər homin sözii «ulyan» kimi vermişbr. Çinlibr (DLT-Çin. I cild, s. 131), Seçkin Ərdi ilə Sərap Tuğba Yurtse- vər də bu sözü «ulyan» kimi (DLT-2005. s. 621) oxumuşlar. Divanü lüğat-it-türk 181 BU BABIN ĞÜNNƏLİLƏRİ Ə r n q э k: b arm a q . Bu məsəldə də işlənmişdir: « j у cAy o - b j beş ə rn q ə k 174 tüz ərməs=beş b arm a q bir olmaz», пссэ ki, insanlar da bir deyillər. i-SLSJjf 0 r ı ı q ə k : kirəc, gips. ,juä FƏ’AL VƏ FƏ'UL BABI А 1 u ç: soyumuş, soyudulm uş n ə sn ə180. jVİ U 1 a r: kəklik. Jjjl E d h i z: hər şeyin yi'ıksəyi. j j J j \ U s и z: S y * J usuz kişi = yuxusuz adam». I s ı z 181: ipə-sapa yatm ayan şıltaq uşaq. Ə g i ş: m etal əridilən zam an çıxan pis şey b r, şlak. İ g i ş: harınlaşm ış heyvan, at. *— E w ə к: «ji ewək ər=tələs/k/ən, ü t ə b k adanı». Ə 1 ü к : istehza ctmək, məsxərə etmok, o b salmaq. £V( U 1 a ğ: ulaq. Bəyin əmri i b çap a -çap a gcdon p oçtalyonun (çapar) b aşq a bir a ta çatıb minincnyo qodor miıuliyi at. £Vf U 1 a ğ: yam aq, p altar yamağı. (Jliki U x а к: qaysını sıxaraq əldo o lu n an şiro. Bımdaıı şorbot hazırlanır. 174 Bosim Atalay bıı sözii ərnqok» ( P L l , I, s. 121), Salilı Mütnllibov «erənqək» (TS1), I tom, bct 143). Hiiscyıı Düzgün «ərnnqok» J J s. 133). Seçkin Əıdi i b Sərap Tuğba Yurtsevor (DLT-2005, s.263) və çinlibr «ornqok» (I)LT-(,'iıı, I cild, s.131) kimi oxumıışlar. Baba uyğunluğu baxımından ilk və son variant doğrudur. İSH Bnsiın Atalaym qcydino görə, bu sözün dig.ır nmnası «şaflalı»dır (DLT, I, s. 122). ısı C/inlibr (D LT-Çin, I cild. s. 132) və Scçkin Ərdi i b Sorap Tuğba Yurtsevər bu sözü «csiz» kimi (DLT-2005, s. 266) oxumuşlar. 182 Mahmud Kaşğari U ş a к: çəkindirmə. «jj*> J b il u ş a k söz = çəkindirmək üçün deyi- b n söz». JLuıf U s а l 182: JU-I usal kişi = iş bilməyən adam , qafil». Jli! İ n а 1 : anası əsilzadə, atası sadə x a lq d a n olan b ü tü n g əncbrə ve- r i b n ad. Bu, dəyişməz. о-У А у a s: «ı-SjS a yas kök = açıq h ava, açıq göy». Ü z b ri parlaq o ld u ğ u ü çün kölələrə «o-M ayas» deyilir. üJjf U t u n: dəyərsiz, alçaq. BU BABIN DÖRD HƏRFLİLƏRİ Ö g э y: d o ğ m a o lm ayan, «I j ! ögəy a t a = ögey ata». B unun ki mi «Jc( ^ısf ögəy oğul», « J js ögəy kız» d a deyilir. U m a y: yoldaş. Q ad ın d o ğ d u q d a n s o n ra onun q a rn ın d a n çıxan m ü rək k ə b kimi nəsnə. B u n a «uşaqlıq yoldaşı» da deyirbr. H əm in sözə bu məsəldə də rastlanır: « j j I j ^Ь>( u m a y k a tapınsa, oğul b u lu r = u m a y a yalvaran qadının og lu [uşağı] olar». Q ad ın lar um ayı uğurlu sayırlar. HƏR NÖV HƏRƏKƏSİ İLƏ ^ FƏ’Lİ (FƏ’LA) BABI W J A r p a: arpa. «A rpa» sözü bu məsəldə də işbnmişdir: « i-Soja tJİ j±uı lijlt o-bıjlil arpasız at aşumas, arkasız 182 S e ç k i n Ə r d i ilə S ə r a p T u ğ b a Y u r t s e v ə r « o s a l » ( D L T - 2 0 0 5 . s. 3 6 2 ) k im i o x u m u ş l a r . Divatıü lüğat-it-tür/c 183 alp çərig sıy u m as= arpasız at çöl aşmaz. arxasız alp qoşun basmaz», (arpasız at yoxuşu aşa bilməz. igidin arxası ol- masa, döyüş səfini yara bilməz). Bu s ö z b hər bir işdə kö- m ə k b şm ə k tövsiyə olunur. О r t u: orta. hər işin ortası. jfiJ О r t u: « J j j J o rtu эг = o r ta yaşlı adam». [ y j О r t u: « ( y j j J əw o rtu s u = ev ortası». О r t u: «jjjf ü j s k ün o rtu su = günorta». Çigilcə. I j j ! E r t э: ertə. A r ç ı: ЬеуЬэ, xurcun. j j j f О r d u: x aqanın o tu rd u ğ u şəhər; [iqamətgah, saray, paytaxt]. B urad an a lın araq xaqanların o tu rd u ğu K aşğar şəhərinə O rd u K ən d » deyilmişdir. j j J О r d u: B alasağun yaxınlığında bir şəhər, fiqamətgah). Balasağun şəhərinə «jJjf Jj5 K uz O rdu» deyilir. j j J О r d u: « ^ b j j J o rd u başı = xaqanın sarayını və ya çadırını dö- şəyən şəxs, fərraş». j j J О r d u: siçan və köstəbək kimi to rp a q d a yaşayan heyvanların yu- vası. j j J О r d u: «JI j j j j ( ord u tal = h am am otu». İki bhconin (türk və türk- mon) birində. Ə к d ü: qılınc qını və b u n a bənzər şeybri oym aq üçün işlənon ucu əyri bıçaq. ıs-^l Ə к d i: sığır və q o y u n kimi heyvanların kosildiyi yer, sallaqxana. Ə m d i: indi. əmdi kəldim=indi goldim». O ğuzlar əlifı kəsro i b əvoz edərək «imdi» deyirbr. Bu bonddə də işbnir: ı_j_İS * ^ 't 18 4 Mahmud Kaşğari (»_JJ*J j V l- J l « Ö pk əm kəlip oğradım , A rslan layu kökrədim , A lp lar başın toğradım , Əmdi məni kim tutar?» Ö fkəm gəldi, uğradım , A slan kimi kükrədim , A lp lar başın doğradım , İn di məni k im tutar? (Qəzəblə d üşm ənin ü sü tü n ə getdim, aslan kimi kükrədim , düşmən əs- g ə r b r in in başmı bədənindən üzdüm , məni kim tutar, kim qab ağ ım ı kəsə bilər deyə qışqırdım). U m d u: istək, dilək, um unc. 'Jj' A n d a: o rad a, o rd a. tsjjf О p r ı: çuxur, çökək. О t r a: orta. Y an ları olan hər şeyin ortası. Bu söz «j3jf ortu» sö- zündən əmələ gəlmişdir. j j j I А у r u: «başqa, elə isə, deyilsə» m ənasında bir sözdür. « bU J İ «' С у * L *"1 m u n u tiləməsə sən ay ru пэ kərək = bunu deyilsə, b aşqa пэ istəyirsən», (buna razı deyilsənsə, onda пэ istəyirsən). cfjj* A d h r ı: buğ d a təmizləmək üçün istifadə o lu n an alət. l S j*' A d h r ı: iki yam olan hər nəsnəyə də « j j j ' adhrı» deyilir. A d h r ı: «£& ts jj' adhrı butluğ = baldırı, budu açıq adam». О t r u: hər şeyin qarşısı. « j & jjj( ISLL» Jj( ol m a n q a o tru kəldi = о mənim q a rşım d an gəldi». A s r a: alt, aşağı. Divanü lüğat-it-türk 185 İ s r o: aşağı. soııra. « Jj' ü -^1 Jf ol andan isrə ol = həqiqətən о o n d an aşağı vo sonradır». A s r ı: qaplaıı. İki roııgli ipə «£*" asrı yışığ» deyildiyi kimi, q ap lan rongiııə bonzədiyi üçün iki rəngli hər şeyə «asrı» dcyilir. j О ğ r 1 : oğru. «Ji < 5 jc-f я bu nənq anınq oğrı ol = bu nəsnə o n d an aşağıdır»18-1. Bu misalda əsas şey £ ğ hərfmin kəsrə olaraq söybnm əsidir. A ncaq bu hərfın kəsrəsi atılaraq qı- saldılmışdır. Ərəb dilində də b e b şe y b r var. Məsələn: ‘ j j ü Ə g r i: əyri. Bu atalar sözündə də işbnmişdir: « j5L j i : j j S,\ (jljjj J b 4 əyridir deyər». Bu söz öz ayıbına kor o lm ayan adam lar b arədə söybnir. ijSİ Ü g г э: tu tm a c a bənzər əriştə şorbası. Tutm ac d a h a sulu olur. tjjü Ə 1 r i: oğlaq dərisi. Bir d ziyadəsi i b «əldiri» do dcyilir. j j J A r j u: çaqqal, (iki т э х г э с arasındakı j j ib). Bir dəstə a d a m bir şeyin otrafında toplaşdığı zam an « &£ kişi arju- layu kurı» dcyilir, yəni çaqqalların a d am yemək üçün bir yero toplaşdıqları kimi cam aat da bir уегэ yığışdı de- məkdir. A r s u: doyorsiz şey. Oğuzca. ' j p j A r ğ u: iki dağ arası. B undan çıxış cdərak Talas i b Balasağun ara- sındakı şəh 3 r b r ə də «Arğıı» deyilir, çünki o ra la r iki dağ arasıdır. 1(0 Bu misal səhvdir, çiinki oradakı «oğrı» sözü «oğrıı» məııasını vennir. 186 Mahmud Kaşğari U r ğ a: böyük ağac. Oğuzca. A rğuca da belədir. !■*-»!. I m ğ a: icraçı, təhsildar, vergi toplayan. И А п ğ a: «J a n ğ a эг = dəyərsiz adam ». Dəyərsiz hər şey üçün iş- lədilir. J j İ r w i: irwi k u la k = incə, u zun qulaq». J J . İ r w i: H in d is ta n d a n gətirilən dərm an. Xəstələrə verilir. läj' A г к a: arxa, kürək. А г к a : çətin a n la rd a k ö m ə k edən adam . Bu məsəldə də işlənmiş- dir: «o«Ujluı l i j i J arkasız эг çərig sıyumas = ar- xasız эг düşm əni basa bilməz». Ö p к э: ağciyər184. Ö p к э: öfkə, qəzəb, hirs. Çünki öfkə ağciyərdən gəlir. Bu, birini о birinə yaxınlaşdırmışdır, necə ki, ərəbcə yağışa d a göy [sə- mai] deyilir. Ö t к i: əvəz, bədəl. Çigilcə. «& jü № Ji b u atk a ötki berdim = bu atın bədəlini verdim». 0 ç к ü: keçi. j*->! İ ç к ü: içki, içilən hər şey. j ü l E h d g ü: yaxşı, gözəl. Bu beytdə də işlənmişdir: MS jj j ( j l 5 ü l L*j( 1....К ilS (jj£l (jJÜjSİİ jl£Jİ J j > j «Kəlsə kişi, a tm a a n q a r ö rtər külə, Bakkıl a n q a r edhgülügün ağzın k ü b » . Y a n in a bir a d a m gəlsə, üzünə y a n a r kül atm a, Ağzın gülərək o n a yaxşılıqla bax. 184 Kilisli basm a nüsxədə öpkə» sözüııü verməyi unutm uşdur, Bəsim Atalay öz nəşrində onu bərpa etmişdir (DLT, 1. s. 128). Divanü lüğat-it-türk 187 (Y an in a bir a d a m golsə. on u n ü/.üno isti kül atm a. ona g ü b r ağızla, xoşluqla b a \). Ə г к i: şəkk, şübhə bildirəıı bir odatdır. Jf ol kəlirmü ərki = о golirmi ki». Bu ədat sual ədatı yerində işbnir. jSjf Ö г к ü: hürgüc. jS—l Ə s к ü: ə b k , xəlbir. Ə s к i: köhnə. « ö jj əski ton = köhnə paltar». Ü 1 к ü: əhd, peyman. ISJ 0 1 к ə: «cP^ əlkə bulak = tü r k b r in bir bölüyü». ! ^ ( O ğ l a: gənc, igid. Arğuca. f U ğ 1 1 : K aşğ ard a yetişən dadlı, ağ yerkökü. ь»31 A d h m a: b»j( a d h m a yılkı = yaşlı olduğu üçün yük vurulm a- yıb bu rax ılan heyvan». k jf Ö r m ə: hörm ə, «&* b jf örmə saç = hörm ə saç». b j i A z m a: xayasının dərisi yarıldığı üçün qo y u n sürə bilməyən qoç. b>j( Ü j m ə: tu t ağacı, (iki məxrəc arasındakı j j ib). U s m ı: Usını Tarım = islam diyarından uyğur elinədək axan böyük bir çay». U yğur elində q um a qarışıb itir. 0 g m o: evin kəməri. L*s( Ö к m ə: yığına, b^f ökmr» to p rak = yığma torpaq». Yığılan hər şeyə b e b dcyilir. L*ll A 1 m a: alm a. Oğuzca. Digor t ü r k b r almıla» d ey irb r. О 1 m a lx5: q ab -q ac aq . If<5 Bosim Atalayın qeydino göro, kitabda birco dofo işbtıon bıı sözün песо yazılacağı və oxıınacağı moluırı dcyil. O, «oluk» sözü ib ıııüqayiso edorak «b»ll olma» variantına üstiinlük vcrınişdir ( D L l', I, s. 130). Salih Mütnllibov bıı sözü «ıılma» şoklində yazıb «kulda pişirilqan non = kııldo bişirilon çörok» kimi çevirmişdir (TSD, I, bet 150). Hüseyn Düzgiin h.ınıin sözü «olma» kimi oxuyaraq «kıızn» kimi torcümo etmiş J J s.137), Scçkin Ərdi i b Sorap Tuğba Yurtsevnr iso «olma» söziinii «vaza» kimi məna- landırmışlar (DLT-2005. s.356). Demnli, prin.sip etibarib Bosiın Alalay haqlıdır. 188 Mahmud Kaşğari Ö t n ü: bore. « (jU jj <> mən yarm ak ö tn ü berdim = mən borc pul verdim». A ş n u: əvvəl, öncə. шэп a n d a n aşnu kəldim = mən o n d a n əvvəl gəldim». Wi A n d a: orada. O ğ u zlar «sonra» m ənasında işlətdikləri zam an əlifı n u n a çevirərək «and an » d ey irb r. A n caq «orada» məna- sında işlədorkən digər t ü r k b r kimi «anda» deyirbr. ‘-ill-in и n hərfınə çevrilməsi ərəbcədə də m övcuddur. M u sa pey- ğəm bərin hekayəsi i b bağlı bir ayətində ulu Tanrı b e b de- mişdir: . B u rada Ь» sözündəki uül ^ n hərfınə çevrilmişdir. Ə ’ş a 186 adlı bir şairin aşağıdakı sözündə də belə olm uşdur: j Äjabü Aj'jjxj у Lij^äUi LjLaHı V j B u rad akı sözü i b d & ü deyilmək istonmişdir. FƏ’Lİ BABI İ к i187: iki. TƏRKİBİNDƏ с NÇ HƏRFİ OLAN ĞÜNNƏLİLƏRİN F U ’UL BABI Ö t ü n ç: ödünc, borc. LSoi q a m ən an q ar yarm ak ö tü n ç b erd im = mən o n a borc pul verdim». ısft «Divan»da adı bir neçə dofo çokilon vo şeiıbrindon ö rn o k b r verilon klassik ərəb şairi əl-Ə’şa (?-629) cahiliyyə dövründon islama keçidin on tanınmış söz sorraflanndan biıidir. O, Məhəmməd peyğomboro (s.ə.s.) son doroco gözəl vo parlaq bir mədhiyyo həsr edərok onu təriflomiş, ancaq islam dinino kcçmomişdir. Bu mədhiyyə dini ədəbiy- yatda çox məşhurdur. IS7 Seçkin Ərdi ilə Sərap T uğba Yurtsevor bu sö/ü e ib toşdidlo «ekki» (DLT-2005. s. 253) oxumuşlar. Divanü lüğat-it-türk 189 g-uji U t u ıı ç: ayıb. u ta n c. utunç ış = utanılacaq iş». Əsli ho- ya m ən asın d ak ı « ^ f uwut» sözımdondir. gj»' Ü ç ü n ç: sayda üçiincii. £-Ş! İ к i n ç: sayda ikinci. Q ayda: 1 0 -dan aşağı olan sayJarda kökə özündən ovvolki sayın arxasından gəldiyini bildirmok üçün и n vo £ ç horfləri f—nç] artırılır. « j ü j j j j törtiinç», beşinç» kimi. Bu saylarm osli «Ljjj: d ö rt» vo «<_>*“ beş»dir. Bu qayda üzro o nuncuya «güjjl onunç», iyirminciyə yigirminç» deyilir ki, on d o q q u z d a n sonra gəlon demokdir. Bu q ayda dəyişməzdir. Ə r i n ç: ola/r/ ki, bolko. « ^ J J* ol koldi orinç = о bolkə gəldi, ola ki, gob». 5 -ijf U r u n ç: rüşvot. gjjt F, r i n ç: naz-nem ot içindo yaşam aq. Bozi lohcolordə iki гпэхгэс arasınd ak ı j j i b « > J crinj» deyilir. A w ı n ç: bir şeyo alışma, ovunm a. « c s J ol m a n q a awındı = о mono alışdı». İ к i n ç: sayca ikinci olaraq golon. Ö к ü n ç: peşm anlıq. «l 5 ^ ol tolim ö künç ö k ü n d ü = о çox peşm an oldu». Ö g ü n ç: öyiinc, öyünmo. «ı-SljS LiliUİJİ bu işko no ögünç kə- rok = bu işlo öyünmoyo ııo gorok var». U 1 ı n ç: «cta ulınç yol = düz o lm ayan, qıvrılan yol». Qıvrım olan hor nəsnəyo b e b deyilir. 190 Mahmud Kaşğari İ 1 э n ç: fıkrinin səhv olduğu bəlli olan adam ın bir iş h a q q ın d a söz söyləməsini qınam aq. U m u n ç: u m m a. ^ u m u n ç tənqrigə tut = u m u d u tanrıya bağla, ta n rıd an m ədəd gözlə». О n u n ç: onuncu, onu n ç y a rm a k = onuncu pul». Başqa şeylər ü çü n də b e b deyilir. £■“! I n a n ç: inanılan, güvənilən. B u rad an alınaraq «<-* j In anç bəg» deyilir ki, inanılan bəy deməkdir. HƏR NÖV HƏRƏKƏSİ İLƏ ^ FƏ’ƏLU BABINDA OLAN SÖZLƏRİN BİR BAŞQA NÖVÜ A 1 1 n ç u: atılan, «<-£ЛЗ jşJjİ atınçu n ən q = atılan nəsnə». j* " ! İ t i n ç ü: itələnən, « itinçü nənq = it ib n [itəbnən] nəs- nə». I d h ı n ç u: «&* ıdhınçu saç = kişinin s o n rad an buraxılan, uzadılan saçı». Başqası üçiin do b eb d ir. Y ü k vurulm ayan, buraxılan heyvana « < ^ 6 * $ ıdhınçu yılkı» deyilir. A r ı n ç u 188: günah, suç, xəta. A w ı n ç u: «<-&A3 jşjŞI awınçu nənq = ovunulan, ahşılan şey». Bu n u n üçün cariy əbrə də awınçu» deyilir. А к ı n ç ı: axınçı, gecə ikən düşməni basan əsgər. I(<(i Bəsim Atalayın qeydinə göro, sözüni'm ilk horfin hom altında, həm də üstündo hərəkə var (DLT, I. s. 134). Ç inlibr (DLT-Çin, I cild, s. 144) və Salih Mütəllibov bu sözii «arınçu» (TSD. 1 tom, bet 153), Seçkin Ərdi ilo Sərap Tuğba Yurtsevnr isn «irinçü» (DLT-2005. s.31) kimi oxumuşlar. Divanü lüğat-it-türk 191 TƏRKİBİNDƏ ^ NQ HƏRFİ OLAN ĞÜNNƏLİLƏR A b a n q IX9: «əgor» mənasında bir ədatdır. «u*- '■“‘J* ö ** a b an q sən b a rs a sən = əgər san getsən». О t u n q: odun. ‘-Sjji Ü r ü n q: ağ o la n nəsnə. Oğuzlar «J* ak» dey irb r. Ö r ü n q 190: g ə n cb rin dırnaqları üstündə olan ağlıq. tırn q ak örünqi = dırnaq ağlığı». Ö r ü n q: əfsunçuya, sehrbaza v e rib n pul. « j a <-*Jl əlig ö rü n q i b er = əl m uzdu ver». ‘-Sjjf Ü г э n q 191: R u m ölkəsi yaxınlığında, quzey bölgəsində bir yerin adı. D o ğ ru su Vərənq/[Varanq]»dır. İ r i n q: irin. Ü ş э n q: «o-Ij üşənq taş = düz qaya». Başqa bir ləhcədə «uSJLiu yüşanq»dir. •-£-21 А 1 a n q: «ıSJi alanq yazı = düz ova/lıq/». Bu söz «açıq qapı» dem ək olan « J M anqıl» kəlməsindəki hərflərin yer dəyiş- məsindən meydana gəlmişdir. BU BABIN MÜZAƏF OLANLARI Ə n q э k: d a m a ğ ın iki yanında azı dişlər çıxan yer. Im Scçkin Ərdi ilə Sorap T uğba Yurtsevnr bu sözü «apanq» (DLT-2005, s. 145) kimi oxumuşlar. 14,1 Seçkin Əıdi ilə Sərap T uğba Yurtsevor «öriinq» imlalı bu vr> bundan sonrakı sözü «ürünq» şəklindo ( DLT-2005, s. 639) oxumıışlar. 141 Seçkin Ərdi ilə Sərap Tuğba Yurtscvər bu sözü «oranq» (DLT-2005, s. 360) kimi oxumuşlar. 192 Mahmud Kaşğari 0 n q э к: qadınların baş örtülərini bağladıqları ip. i-S-M Ö n q i к: q adın ların keçi qılından d ü z ə ltd ik b ri süni saç, parik. önqik yürgəyək = əsil saça əlavə olaraq hö- rülm üş saç». Əsli « u ^ ö n q i= b a ş q a » sözündəndir. Ö n q ü k: balışların uclarına h ö rü lən ipək p ü sk ü lb r, qotazlar. B U B A B I N D Ö R D H Ə R F L İ S İ ^ Ö n q i: başqa. Sözün s o n u n d a k i dir. S özün əsli « ü f i önqin»dir. Bu cür çevrilmə эгэЬ dilin- də də var. O n la r «gizb n di» m ə n asın d a həm « ü ^ ! inkənə- mə», həm də inkəm ə» d e y irb r. B U B A B I N B A Ş Q A B İ R N Ö V Ü jh & J Ə r n q э у ü: altı b a rm a q lı ad am . Ə r n q э у ü: qısaboy, boyu iki arşın o la n adam . H Ə R N Ö V H Ə R Ə K Ə S t İL Ə j M * F Ə ’A L U , F U ’Ə L U , F İ ’A L U B A BI j&f U 1 a t u 192: b u ru n silmək ü çün a d a m ın q o y n u n d a gəzdirdiyi ipək q u m a ş parçası, yaylıq. А 1 a ç u: alaçıq. A b a ç ı: x o rtd an . U şaqları q o r x u tm a q üçün abaçı kəldi = d a m d a b a c a , x o r td a n gəldi» deyilir. |ч- Bəsim Atalayın ( D L 1 , I. s. ] 36) və Salih M ütəllibovun (TSD, I tom, bet 155) «j&f ulatu» kimi oxuduqları bu sözü Seçkin Ərdi ilə Sərap T u ğ b a Yurtsevər «ülətü» kimi oxuınuşlar (DLT-2005, s.636). A ğ ı у ı: ip^k qumaijları q o r u y a n a d a m . jc-Vİ U Yüklə 114,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|