Эя я ч, fQ andaM,J
Yüklə 114,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Divanü lüğat-it-türk 2 0 9
- ƏF’ƏL’ƏL B A B I A r s а 1 1
- Divanü lüğat-it-türk 2 1 3 İKİ HƏRFİ ZƏMMƏLİ OLANLAR BABI
- 2 1 4 Mahmud Kaşğari
- Divanü lüğat-it-türk 215 BİSMİLLAH İR-RƏHMAN İR-RƏHİM HƏMZƏLİ FE ’LLƏR KİTABI
- Divanü lüğat-it-türk 2 1 7
|
1 -S 4 SUİİ eşiklik yığaç = a sta n a düzəltm ək üçün h a z ırla n a n ağac». B aşqa şeyə də b e b deyilir. E ş ü к 1 i к: «Ся-л > * 4 ^ eşüklik b arçın = baş yaylığı tikm ək üçün h a z ırla n a n ipək p arça». <-^kaf yum şaq olsa, «eşüklüg = q u m aş sahibi» m ənasına gələr. <-*4^ E w э к 1 i k: işdə tə b sm ə k , tələskənlik. <-*4*^ Ə к э к 1 i k: q a d ın ın arsızlığı, həyasızlığı. ‘-*4s-sf Ü к э к 1 i k: san d ıq q ayırm aq üçün ay rılan ağac. 2 0 8 M ahmud Kaşğari Ü к э к 1 i g: ü stü n d ə bürcləri o lan q alay a ükəklig tam » deyilir. Ə 1 i g 1 i k: əlcək. Ə m i к 1 i g: «J5LJ»! <-* 4 M əm iklig işlər = əmzikli, əm izdirən qa- dın». H əm in söz bu m əsəldə də işlənm işdir: « <-*4M əm iklig u ra ğ u t kösəkçi b o lu r = əm zikli qadın iştahlı olur», (əm izdirən q a d m iştahlı olur, o n a пэ lazım sa, verilsin). 0 n ü к 1 ü g: ənikli, «C& ^J ən ü k lü g arslan = ənivi, balası olan aslan». BİRİNCİ VƏ İKİNCİ HƏRFİHƏR NÖV HƏRƏKƏLİ FƏ’ƏL’A N BABI [Qayda]: Bu bölm ə sifətlərin tə yindən d a h a çox, d a h a daim i hərəkət bildiridiyini göstərir. Bu, ərəb dilində fe’lin ö zü n d ən d a h a çox o n u n daim iliyini göstərən və sifət m ən asın a gələn m ifa ’il babı kim idir. «^Uİaua m itəam » çox təam , yem ək yedirən, m ih rab » çox h ərb edən, sav aşan ad am dem əkdir. Bu bölm ədəki sözlərin so n u n d a ü n olm alıdır. O ğuzlar və q ıp çaq ların çoxu b u a n hərfıni bu şak » d e y irb r. Bu, gerçək b ir q ay d ad ır. A b ı t ğ a n: gizləyən, ü j j ' Ji J ctf ol эг ol özin kişidən a b ıtğ a n = o a d a m özünü hər kəsdən gizləyəndir». Divanü lüğat-it-türk 2 0 9 (jlü a.1 A ç ı t g a n: acıd an , J( lj S J f 0 ] k ü p 0 j süçikni açıtğan = о k ü p içinə q o y u lan şirin şeybri acıd an d ır» . U d h 1 1 ğ a n: y atız d ıra n , uy u d an , « ü 1* ^ Jİ ^ j j bu ot ol ki- şini u d h ıtğ a n = b u dorm an adam ı u y u d an d ərm a n d ır» . A r 1 1 ğ a n: tə m iz b y ə n , arıtlay a n , « i J J ^ Jf ol kişi ol tarığ a rıtğ a n = o ad am d u rm a d a n buğda a rıtla y a n d ır, arıt- layır». A z ı t ğ a n: azd ıran , « J( ol kişi ol yoldan azıtğan = o, a d am ları lıey y o ld an azdırandır». U z u t ğ a n: u zad an ; b ü ro k ra t, « ü ^ j f J( J ’л bu эг ol ışığ u zu tğ an = bu a d a m daim işi uzadandır». (jUjji О z ı t ğ a n: ü? Jf J [и bu эг ol atın ozıtğan = bu ad am həm işə atım irəli sürəndir». U s ı t ğ a n: sıısad an . «(jliiuıl j j bu k u yaş ol kişini u sıtğ a n = b u günəş, bu şiddətli isti ad am ı çox isidir və susa- dır». Bu bən d d ə də işlədilm işdir: (5 M '*■ *n°l (jlxlwjf Л— (JM Jİ J J ------ ( j j i « U sıtğ an kuyaş kap sad ı, U m u n çlu ğ a d h aş yaysadı, Ə rtiş suw ın kcçsədi, B udun an ııı ürk ü şü r» . S u sad a n günəş qap lad ı, U m u lan d o st paxıllıq etdi, İrtış su y u n u keçınək istədi, X alq b u n d a n ü rküşür. 2 1 0 Mahmud Kaşğari (Y ayın istisi bizi əldən saldı, köm ək u m d u ğ u m u z do st bizə həsəd elədi, d ü şm ən İrtış çaym ı keçm ək ü zrəd ir, xalq b u n d a n q o x u y a düşür). jlxjçl A ğ 1 1 ğ a n: j?! Ji Л bu keyik ol ıtığ ta ğ k a ağ ıtğ an = bu geyik iti daim öz d alın ca d ağ a qalxm ağa v a d a r edir», (özünə h ü rd ü rə rək , özünü q o v d u raraq )» . А к ı t ğ a n: axıdan, « ü ^ ’■# bu tağ ol tu w ra k 204 akın a k ıtğ an = b u dağ y ağ m u ru tez axıdır». £l*jä( О к ı t ğ a n: o x u d an , « u ^ л bu bitik ol kişini o k ıtğ an = bu k ita b adam ı çox o x u td u ru r» . U 1 1 1 ğ a n: u la td ıra n , « o ^ ü?! Jf J л bu эг ol ıtm u u tğ an - bu adaırı itini çox h ü rd ü rə n adam d ır» . ylijjf U n 1 1 ğ a n: u n u tq a n , « u ^ j> * Л bu ər ol söz u m tğ an = bu ad am sözü çox u n u d a n ad am d ır» . ütijji A n u t ğ a n: hazır, « jAi! J Л bu эг ol ışığ a n u tğ a n = bu ad am həm işə işə hazırdır». U ç u r ğ a n: u çu ra n , Jf J j j bu эг ol kuşığ u çu rğ an = bu a d a m çox quş uçurur». A ç u r ğ a n: acd ıran , л bu aş ol kişini açur- ğan = b u yem ək adam ı çox acdırır». A s u г ğ a n: asq ıran , « Jf J j j bu эг о! təlim asu rğ an = bu a d a m hey asqırır». О s u r ğ а n: J f J л bu эг ol o su rğ an = bu ad am çox yel bu rax an d ır» . 204 Bastna nüsxodə «tuwrak», yazma nüsxoda «tofrak» şəklindnki bu s ö z Bəsim A t a - l a y ı n f i k r i n c ə , « t a w r a k » , y ə n i « t e z » o l m a i ı d ı r ( D L T , I. s. 156). S a l i h M i i t o l l i b o v b u m ə s o l ə d ə B o s i m A t a l a y l a h ə r n r ə y o l d u ğ u n ı ı b i l d i r m i ş d i r ( T S D . 1 l o m . b e t 171). S e ç k i ı ı Ə r d i ila S ə r a p T u ğ b a Y u r t s e v ə r b u s ö z ü « l a w r a k » k i m i ( D L T - 2 0 0 5 . s . 146) o x u m u ş l a r . Divanü lüğat-it-türk 211 I s ı r ğ a n: q a p a n . q ap ağ a n . ısırğan ıt = tu tağ an , qa- p a ğ a n it». öj * j № A v u j ğ u n: dori aşılayan p ah d qozası. (jlx*iul A t ı ş ğ a n: tİ1' Vjj Ji ol m əninq birlə ox atışğan = y a n ş a r a q m ə n im b ox a tm a q o n u n adətidir». Ö p ü r g э n: hö p ü rd o ld iro n , içirən, « J л bu эг ol süt ö p ü rg ə n = bu ad am hey başqasm a siıd içirəndir». İ ç ü r g э n: Jfji bu эг ol təlim süçik içürgən = b u ad am ın adəti b aşq asm a şərab içirtm okdir». Ə d h ə r g ə n: « bu ıt ol kcyikni odhorgən = bu it о geyiki d aim izbyir». D aim öz haqqm ı a x ta ra n ad am a d a b e b deyilir. w ü r g э n - 1 e w ü r g o n: « ü ^ j ^ ü ^ f j-“ ! ctf J л bu эг ol ışığ ew ürgon-tew iirgən = bu adam işbri həmişo qarışd ırır, cvirir-çevirir». ö d h ü r g э n: seçon, « о^ ' ^ л bu or togmo nonqni ö d h ü rg o n = bu adam hor şeyi scçon, sofulayan adam dır». Ö ş о r g о n: csjj* J( J Л bu or ol közi öşorgon = bu, ac- lıq d an vo b u n a bonzor sobobbrdon daim gözü q a ra la n ad am d ır» . 0 g i'ı r g о n: doni olan bir b itk id ir. Hımu karluq tü rk m o n b ri ye- yirlor. qISjS) 0 g i r g o n : çox oyiron, ^ J' л bu işlor ol tolim yıp əgirgon = bu q ad ın çox ip oyirondir». (jliiu- E t i 1 g э n-s а у ı 1 ğ a n: Jf J л bu or ol etilg o n -say ılğ an ^ b ir çox işloro girib-çıxaıı ad a m d ır» 205. 2,15 S e ç k i n Ə r d i ilə S ə r a p T u ğ b a Y u r t s e v ə r b u m i s a l ı d a h a d o l ğ ı ı n t ə r c i i m o e t m i ş l ə r : « b u . t əl a ş l ı b i r a d a m d ı r , d u r m a d a n b i r i ş d ə n о b i r i işn q o ş u r » ( Ü L T - 2 0 0 5 . s . 2 9 5 ) . 212 M ahmud Kaşğari E t i 1 g э n: a tla rd a m üşahidə o lu n a n bir çiban xəstəliyi. Ç ib an yarıld ıq d a keçir. F arsca b u n a «xunam » deyilir. 0«J3» E t i 1 g э n: «Jf fAa' ,^ 4 Л m əninq ışım ed h g ü lü g ü n etilgən o l= m ən im işim daim yaxşılaşır, yaxşılığa üz tu tu r» . (jLSJjf Ü z ü 1 g э n: ü z ü b n , üzülgən, « c p S J J Ji bu yışığ ol üzülgən = b u d a im a ü z ü b n ipdir». (jLSJjf Ü r ü 1 g э n: q a b a ra n , « O ^ J J J# bu ər ol öp k ən ürülgən =bu a d a m ö fkədən, h irsindən tu lu q kim i q ab aran d ır» . q \S1 ü ,\ E ş i 1 g ə n: e ş ib n , J ч ч ’л b u yıp ol eşilgən = bu ip dairn eşilir, u zanır». öLSLLii E ş i 1 g ə n: bu kay ır ol eşilgən ~ bu daim e şib n , axan q u m d u r» . 0 ^ 1 Ə g i 1 g э n: əyilgən, Jf Ji b u b u ta k ol əgilgən = b u çox əyilgən, əyilən b u d aq d ır» . Ö к ü 1 g э n 206: yığılan, «öl^-Ш Jf л bu nənq ol tutçı ökülgən = b u d a im a yığılan bir nəsnədir». B U N U N B A ŞQ A B İR N Ö V Ü U r u m d a y: zəhərin təsirini d əf edən bir daş, padzəhir. Jb il ƏF’ƏL’ƏL B A B I A r s а 1 1 k: həm erkəkliyi, həm dişiliyi olan bir heyvan. O ğuzca. 2,,(' S e ç k in Ə rd i ilə S ə r a p T u ğ b a Y u r ls e v ə r b u s ö z ü « ü k ü lg ə n » k im i o x u m u ş la r ( D L T - 2 0 0 5 . s .6 3 5 ) . Divanü lüğat-it-türk 2 1 3 İKİ HƏRFİ ZƏMMƏLİ OLANLAR BABI Ü s к ü ç207: q u ru ü züm , kişmiş. Ö g г э у ü k: adət-ənənə. X a q a n Ə frasiyaba həsr o lu n m u ş mər- siyədə d ö v ra n d a n bəhs edən bu bənddə də işb n m işd ir: cjf £ j —£ Jjf ( jj| l-lla (jjf «Ö grəyügi m u n d a ğ ok, M u n d a ad h ın tə n q d ağ ok, A tsa ajun o ğ rap ok, T ağ la r başı k ərtü lü r» . Z əm an əd ən üm id yox, B aşqa səbəblər də çox, A tsa fələk bircə ox, D ağ la r başı kərtilər. (Z əm an ən in ad əti b e b d ir, b u n d an b aşq a, bir çox q o rx u lu s ə b ə b b r də var. Fələk d ağın b aşın a b ir ox atsa, bağın başı uçar). JJ ui F U ’AL’İL BABI U s а у u к 208: qafıl, « J u sa y u k ə r= q ə fb td ə olan, qafil». 21)7 Bu sözün afəl'əl babına uyması üçün üskoç»dcyil. üskonəç/ üs- kətəç» şəklində olması barədə Bəsim Atalayın (ıkri doğrudur (DLT, I, s.159). Karl B rokkclman bu sözü «üskəç» imlası ilə vermişdir. Səhvdir. Salih Mütəllibov rnüvafiq qeydlərlə biılikdə «üskiç» variantını qəbul etmişdir (TSD, I tom, bct 174). Hüseyn D üzgün «üskənəç» J J s.148), çinlilər «üskiç» (DLT-Çin, I cild, s. 172), Seçkin Əıdi ilə Sərap T uğba Yurtsevər isə «üskəbəç» (DLT-2005, s.640) kimi oxumuşlar. 20x Seçkin Ərdi ilə Sərap T uğba Yurtsevər bu sözü о ilə «osayuk» kimi (DLT-2005, s.362) oxumuşlar. 2 1 4 Mahmud Kaşğari B U B A B IN M Ə N Q U S O L A N I U у a d s l 1 i k: « J uyadsilik эг = üzünə çox həya g əb ıı, ııtancaq adam ». B U B A B IN M Ə N Q U S О L A N B A ŞQ A B İR N Ö V Ü Ü h i: bayquş. T ü rk lərin çoxu <-$ g i b ügi» dcyir. D o ğ ru su da budur. Ç ün k i tü rk dilində » h hərfi yoxdur. B U B A B IN Ğ Ü N N Ə L İS İ Ö t к ü n ç: hckayə, ö tk iin ç ö tk ü n d i = hekayə söy- lədi». Ğ Ü N N Ə L İL Ə R İN ^ F Ə ’A L İL B A B I А I a n q ı r: tü rk m ə n b rin yediyi «gələni» adlı kiçik bir heyvan. U n q a m u k: « J u n q am u k эг - solaxay adaırı». uSÜLsül Ö n q э у ü k: önqoyük nonq = bir şeyo məxsus olan» dem əkdir. Bir a d a m a ayrılan nosnəyə də «önqəyük» d e yilir. B U B A B IN B A ŞQ A B İR N Ö V Ü О t u n q 1 u к : o d u n lııq , o d u n dam ı. T a ıın y a şiık ü r olsuıı. homzəli isim b r kitabı bitdi. Divanü lüğat-it-türk 215 BİSMİLLAH İR-RƏHMAN İR-RƏHİM HƏMZƏLİ FE ’LLƏR KİTABI 2 1 6 Mahmud Kaşğari İKİ HƏRFLİLƏR BÖLMƏSİ Q ayd a: Bilməlisən ki, biz hər b ab ın fe’llərindən [hər fe’lin keçmiş zam an, m ü- zare və m əsdərindən] bəhs edəcəyik. Biz keçm iş zam am göstərib m ü zaren i və m osdəri buraxm aq fıkrində idik. Ç ünki b u n la rd a n heç bəhs etm əm ək d ah a d o ğ ru olardı. A ncaq bəhs etm əsək, m ü zare şəküçisinin necə olacağı, hansı h ə rə k ə lə rb hərəkələnocəyi bilinmoyəcəyi üçiin m əc- buriyyət. q arşısm d a yazdıq. M əsdər də eynən bu cü rd ü r, yazm asaq, h an sı m əsdərin qalın kafla, hansınm inco k afla söyləndiyi bilinm əz. B u nd an başqa, b ü tü n fe’llərdo bclə bir q ay d a var: sonu ^ ke ilə bitən m əsdərlərin keçm iş zam am və miızaresi incə, so n u d ə r b r iiçün bu, dəyişmoyon qayd adır. cS-M Ö p d i: öp dü , и** J( ol moni ö p d i= o məni öpdü», (<-Sbuf -jb( öp ər-öpnıok). Bu mosoldə do işbnm işdir: « j-^Lj taşığ ısrum asa, öpm iş kərok = daşı d işb y ə bil- məyən gorək o n u öpə, öpm əlidir». Bu söz a rzu su n a çat- maq üçün iş b rin d o yum şaqlıq göstorm əsi tövsiyə o lu n an a d a m la r h a q q ın d a dcyilir. Divanü lüğat-it-türk 2 1 7 Ö p d i: içdi, «ts-M miin öpdi = şo rb a içdi». Ş orbaya bənzər ş e y b r üçün də belə deyilir, ( ‘-S'-J - j j öpər-ö p m ək ). A ç d ı: açdı, jja k a p u ğ a ç d ı^ q a p ın ı açdı», (J U ä I- j Uİ aça r-a çm ak ). U ç d ı : u çd u , « c s ^ kuş uçdı = quş uçdu». j U ç d ı: « ı s ^ anınq k u tı uçdı = onu n d ö v b ti, q u tu getdi». ı j ^ U ç d ı : «<$■**! ıs^ j i эг a ttın k u d h ı uçdı = adam a td a n yıxıldı». U ç d ı: Cıjl o t uçdı = od söndü». U ç d ı: «&■**! ərn in q öpkəsi uçdı = ad am ın qəzəbi so- yu d u , hirsi, əsəbi, öfkəsi sovuşdu». U ç d ı: J ər tını uçdı = ad am ın nəfəsi kəsildi, öldü». B u nların h am ısında bu söz iş b n ir, (J U ä İ . j U( u ç a r - uç- m ak). İ ç d i: içdi, J эг suw içdi = a d a m su içdi». Нэг hansı bir şeyi içən və ya içinə çəkən şey üçün də b e b deyilir, ( -jl*! içər-içm ək). j i J Ə r d i: idi, «ujJjİ ^ °1 an d a ğ ərdi = о e b oldu, e b idi», ( - j j J э г й г -э г т э к )209. (j^ J Ü r d i: «tsJjf ^ Jf ol o t ürdi = o, atəş, od ü fbdi». ısJJ Ü r d i: lıü rd ü , köpək h ü rd ü y ü zam an ıt ürdi» deyilir, ( J J - ürər -ü rm ə k ). U r d ı: «cSJjf |JJ £ əligindəki nənqni yerdə u rd ı = əliııdəki nəsnəni уегэ q o ydu». Bu deyim də də işbnm işdir: 204 Bıırada Bosim Atalayın maraqlı bir qcydi var. Onu olduğu kimi veriıik: «Bu giin dilimizdə idi, imiş kimi şi'ıhudi və nəqli keçmiş zaman şəkilbrindən başqa heç bir l'orması qalmamış bu fe’l bəzi Osmanlı qrammatistləri tərəfindan «imək» şəklində gös- lərilmiş və bu gün işlənmədiyi bildirilmişdir. Bozi Osmanlı qram m atistbri isə b e b bir fe'lin olmadığmı söybsələr də. birincibrin sezişi doğrudur. «Divan»ın 1 cildinin 99-cu sahifbsinda verilmiş «ərkən=ikən» sözii də buıuı iosdiq edir» (DLT, I, s. 164). 218 Mahmud Kaşğari jjİ£ ü£ (jisS küm iiş ki'ıngə ursa. altıın ad h a- kın gəlür = güm üş günəşə qoyulsa, qızıl o rava öz avağı ib gəb r», (gi'ımüş pul güııəşə qoyulsa. qızıl o ray a y ü yürərək gələr). Bu söz işlorinin görülm əsi üçi'ın pulunu əsirgəmo- ırıəsi lövsiyə o lu n a n şəxsə deyilir. U r d ı: « belədir, ( - j j ’J urur-u rm ak ). Ə z d i: t$ y J ol təri əzdi = o, dərini qazıdı, sıyırdı». ( J J - əzər-əzm ək). csJjf Ü z d i: « ls -İj( <■?« Jf ol yip üzdi = o, ipi kəsdi». İp və b u n a bənzər şeylər ü ç ü n də belə deyilir, (<-S4j( - J jf üzər-üzm ək). E s d i2,<>: jAä Jİ ol yışığ esdi = o, ipi uzatdı». B aşqa şeylər üçiin də belə deyilir, (<-SU«l esər-esm ək). Ə s d i: əsdi, и*Л əsin əsdi = əsinti, k iıb k osdi». ( S ^ Ə s d i: səpdi, so v u rd u , j— jI £J> ta rığ əsdi = toxum sovurdu». Başqa h a lla rd a da belə deyilir. Yel to rp ağ ı so v u rdu ğ u za m an d a belə söylənir. Bu söz təsirli və ləsirsiz [fe’l] o laraq işləııir. U s d ı: susadı, ər 211 usdı = ad am susadı». - j b J usar- usm ak). U s d u m: 5 U mən ö y b usdum = mən elə sandım , elə zənn eldim , e b başa düşdüm ». O ğuzca. M əsdəri y ux arıdakı ki midir. :i0 B.Alalaym fikrincə, bu. « j -ьл csdi» deyil, eşdi» olm ahdır (DLT, 1, s. 165). S. Ərdi i b Sorap Tuğba Yurtsevor iso bu sö/ü «osdi» kimi (DLT-2005. s.265) oxıımuşlar. İl k horfi orobco ' ilə veriləıı bir qism s ö /b r i oslindo о ilo «oşdi» şoklindo oxıııııaq lazım- dır. ancaq bclo sözlər tarixi orl'ocpiyada hcç vaxl о i b tobffüz edilmomişbr. Bilgi üçün. :u Basma ııüsxodə « J or» sözü ornb ollfbasında yanlışlıqla « j' or» kimi hərokobıı- mişdır. Bosiııı Alalav d ü z ə l t m i ş d i r ( l ) L T . I. s . 1 66). Biz do d o ğ r u variantı g ö l ü r d ü k . sö/ii orob olilhası ilo «J or» dcyil. « J or» şoklimb horokolodik. Divanü lüğat-it-türk 219 E ş d i: eşdi, Jl ol kayırnı eşdi - o, q u m u eşdi». U n u çu- vala və ya çu v ala bənzər şeylərə axıdıb tö k m ək üçün də b e b deyilir. E ş d i: atlığ eşdi (?) = atlı getdi, çapdı». jiuA E ş d i: « c s ^ ' k a y n ar aşıç eşdi = q a y n a r q azan daşdı», ( ı-Sbuil -jU iieşər-eşm ək). Ü ş d i: « ls ^ j f jf ol ok üşdi = o, oxu biz i b deşdi, dəldi». Ü ş d i: ətm əkgə təlim kişi ü şd i= x alq çörəyə ü şü şd ü , ad aırıla r çörək üçü n toplaşdı», (<-SU*äf üşər- üşm ək). jJäi Ö w d i2!2: o v d u , J( 0 1 ətm ək öw di = o, çörəyi ufaladı», ( uSUai -J İf öw ər-öw m ək). (SJ 5 İ 0 w d i: LSjJjİ k ö rü n çk ə kişi əw di= xalq g ö rü b c ə k şeyə tərəl' q açdı», (xalq görm ək üçü n b ir şeyin ə tra fın a toplaş- dı), ( ‘-Sbjİİ -jüäi əw ər-əw m ək). < 5 ^! E w d i: tə b s d i, эг ew d i= ad am tə b sd i» . H əm in söz bu şeirdə də işb n m işd ir: f jal J ä ___ k( LJjLjJ I (j— ------j V j j ^-31 « U d h u b arıp öküş ew dim , Təlim y o rıp küçi kəw dim , A tım birlə ləgü ewdim , M əni k ö rü p yini ağ d ı213». : ı : S e ç k i n Ə r d i ilo S o r a p T u ğ b a Y u r t s e v ə r b u s ö z i i n ilk h o ı f ı n i 11 i b , y ə n i « u w d ı » k i m i ( D L T - 2 0 0 5 , s . 6 2 8 ) o x u m u ş l a r . D e y o s ə n , bu o x ı ı n u ş d a l ı a d o ğ r u d u r . - 1-1 B o s i m A t a l a y b u b o n d d o o l a ı ı s o h v l ə ı i d ü z ə l t m i ş d i r ( D L T . I. s. 167). 2 2 0 M ahmud Kaşğari D alınca v arıb tələsdim , Ç ox y o ru b gücdən saldım , A tım la ça tm ağ a tələsdim , M əni g ö rü b tü k ü ürpəşdi. (C a n a v a rd a n d a n ışa ra q deyir: onu ta p m a q ü çü n tələsdim , q o v u b güc- dən saldım , atım la o nu haxladım , m əni görəndə tü kləri ü r- pəşdi), (<-SUä) -jiSj ewər-ew m ək). А к d ı: axdı, ı_ * > * s u w akd ı = su axdı». А к d ı: «ısJä ^ yağı a k d ı = dü şm ən sel kim i axdı, h ü cu m a keç- di», ( uSLsäi . j ö a k a r-ak m ak ). ts& U к d ı: anladı, J эг ışm u k d ı214= ad am işini anladı», (jt^ -ju ä f u k a r-u k m a k ). ı s ^ Ə к d i: əkdi, £J> Jf ol tarığ əkdi = o, darı, to xu m əkdi». B ir şeyin ü stü n ə əzilm iş b ir nəsnə və ya qoyulan d ə rm a n üçü n də b e b deyilir, .jisi əkər-əkm ək). Ö к d i: top lad ı, JSİ J U j j J( ol y a rm a k ökdi = o, pul to p lad ı, yığ- dı». B aşqa şey ü çü n də b e b deyilir, -j^ f ö k ər-ö k - mək). Ə g d i: əydi, J jj əgər-əgm ək). ı s ^ A 1 d ı: aldı, 0 4 ıtf ol alım ın aldı = o, alacağını [b o rcun u ] aldı». t s ^ A 1 d ı: tu td u , « j $ JjI ^ bəg el aldı = bəy el aldı, ölkə tu td u » , (-jJ' alır-alm ak). U 1 d ı: «ts^i ət pışıp uldı = ət bişib əpridi, ifrədi». U 1 d ı: köhnələrək sü z ü b n və yırtılan p a lta r üçün də uldı» deyilir, (jli Jb»3İ - ulur-ulm ak). Divanü lüğat-it-türk 2 2 1 j A İ Yüklə 114,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|