Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurasının

Z.M. Əzizova

R.Q. Cəfərova

Ş.N. İsmayılov

«Loqopediyanın nəzəri əsasları haqqında ümumi məlumat»

DƏRS VƏSAİTİ

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi - Metodik Şurasının

«Pedaqogika və psixologiya» bölmə- sinin 19 dekabr 2008-ci il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmişdir(Protokol № 15)

Mingəçevir – 2008

Müəlliflər : p.e.n.,dos. Əzizova Zenfira Mirsəfər qızı

b.m. Cəfərova Raya Qəşəm qızı

b.m. İsmayılov Şahismayıl Namaz oğlu

Rəyçilər : f.e.n.,dos. Manafov Namaz Rizvan oğlu

f.e.n.,dos. Namazova Flora Kamran qızı

MÜNDƏRİCAT

Ön söz

Loqopediya haqqında ümumi məlumat

Nitq aparatının anatomik-fizioloji quruluĢu

Nitq qüsurlarının təsnifatı

UĢaqlarda nitq qüsurlarının tibbi cəhətdən öyrənilməsi

Afaziya

Alaliya

Dislaliya

Rinolaliya

Dizartriya

Bradilaliya

Taxilaliya

Kəkələmə, onun təsnifatı, müayinəsi

EĢitmə qüsurlu uĢaqlarda nitq qüsurları

Oxu və yazı qüsurlarının aĢkar edilməsi metodları Ġbtidai sinif Ģagirdlərində oxu və yazı qüsurlarının korreksiyasının əsas istiqamətləri

Xüsusi hazırlıq siniflərinin təĢkili prinsipləri

Qüsurlu uĢaqların sinfə alınması

Hamı ilə birlikdə: Tematik təlimat

Sosial və emosional inkiĢafın sadələĢdirilməsi

Dilin inkiĢafı üçün Ģəraitin yaradılması

ÖN SÖZ

Son dövrlərdə ictimaiyyəti anormal uĢaqlar və onların korreksiya, reablitasiya və sosial adaptasiya problemləri çox narahat edir və bir problem olaraq aktuallığını heç də itirmir, əksinə özünün həllini gözləyir, daha çox bu məsələyə diqqət tələb edir. Xəstə uşaqlarla ünsiyyət yaratma, ünsiyyətə girmə çətinliyinin aradan qaldırılması iĢində nitqi qüsurlu uĢaqların korreksiyası defektologiyanın tədqiqat obyektində prioritet sahədir.

Nitqi qüsurlu uĢaqların dərs prosesi normal siniflərdə olduğundan kəskin Ģəkildə fərqlənir. Anadangəlmə və yaxud sonradan qazanılmıĢ müxtəlif qüsurluq dərəcəsi olan xəstə uĢaqların xarakterində, psixikasında və dərketmə qabiliyyətində kəskin fərqlər mövcuddur. Adətən onlar həyatından küskün əhval-ruhiyyədə olub tez-tez bədbinliyə qapılır, çox tərs, inadkar və ərköyün olurlar.

Nitqi qüsurlu uĢaqların birinci sinfə qəbulu zamanı bu və ya digər qüsurluq dərəcəsini müəyyən etmək üçün onlar mütləq ciddi müayinədən keçməlidir. Bu, gələcəkdə xəstədə olan mövcud qüsuru tez və effektli Ģəkildə aradan qaldırmağa imkan verir.

Loqopediya nitq inkiĢafı qüsurları haqqında pedaqoji elm olaraq, nitq qüsurlarının aradan qaldırılması və qarĢısını almaq üçün xüsusi təlim-tərbiyə sistemi olaraq qalır.

Dərs vəsaiti məktəbəqədər və məktəbyaĢlı, yeniyetmə uĢaqlarda olan nitq qüsurlarının növləri, zəif eĢitmə ilə əlaqədar olan qüsurlar, onların patalogiyası, fizioloji və psixoloji araĢdırılması, təhlili, bu xəstəliklərin yaranma səbəbləri, öyrənilməsi, müayinəsi, korreksiya iĢi əhatə olunmuĢdur.

Hər bir nitq qüsurunun təsnifatı ilə yanaĢı, onun yaranması mərhələləri, formaları, səciyyəvi xüsusiyyətləri, nitqin ümumi geriliyi, artikulyasiya aparatının müayinəsi, korreksiya iĢi, psixoloji-pedaqoji təsir, ailədə uĢağın nitqinin inkiĢafı üzrə aparılan iĢ təhlil edilməsi əsasında öyrənilməsi nəzərdə tutulur.

Nitq qüsurlarının araĢdırılması, onların qruplara ayrılması, səslərin tələffüzündə təhrif edilməsi, fonetik, fonematik çətinliklər, akustik-artikulyasiya tərəfinin pozulması, nitq geriliyi və onun fəaliyyətinin fizioloji cəhətdən Ģərtlənməsi, psixoloji və fizioloji proseslərdəki anomaliyalar, sinir sistemindəki pozğunluqlar, onların qavrama, dil, hafizə və psixi hallara təsiri, dilin analiz və sintezinin pozulması və digər məsələlərin dərs vəsaitində öyrənilməsi nəzərdə tutulmuĢdur.

Dərs vəsaitində həmçinin qüsurlu uşaqların sinfə alınması, sosialemosional Ģəraitin yaradılması, dilin inkiĢafı üçün Ģəraitin yaradılması, tələb olunan yardımın verilməsi məsələləri də açıqlanır.

Dərs vəsaitində əhatə olunan mövzular pedaqoji fakültənin məktəbəqədər təhsilin pedaqogikası və metodikası və ibtidai təhsilin pedaqogika və metodikası ixtisasları üçün nəzərdə tutulub.