Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurasının

LOQOPEDİYA HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT DİSLALİYA

Əvvəlki fəsildə qeyd edildiyi kimi, uĢaqların çoxu 4-5 yaĢda artıq

Səsin tələffüz edilməsində təkmilləĢib norma həddinə çatır. Lakin

inkiĢafın müəyyən mərhələsində sosioloji, fərdi və pataloji amillərin

nəticəsində uĢaqlarda tələffüz qüsurları öz-özlüyündə keçməyib, daha da

dərinləĢir və nitq pozğunluğuna çevrilir.

Səs tələffüzü pozğunluqlarından biri də dislaliya adlanır.

Dislaliya (yunanca dis-hissəvi pozğunluq, çatıĢma-mazlıq və

Lalio-danıĢıram) normal eĢitmənin olması və nitq aparatının mühafizə

olunmuĢ innervasiyası (sinir hüceyrələri ilə təmin olunması) ilə

müəyyənləĢir.

Göstərmək lazımdır ki, dislaliya uĢaqlar arasında ən geniĢ

yayılmıĢ nitq pozğunluqlarıdır. Aparılan tədqiqatlara görə məktəbəqədər

yaĢlılar arasında 15, 20% kiçik, ibtidai sinif Ģagirdləri arasında 5,7%

uĢaq dislaliya qüsuruna malikdirlər. MənĢəyinə görə dislaliya iki növə

ayrılır: funksional və mexaniki (üzvü).

1.Funksional dislaliya

Funksional dislaliya səs tələffüzünün pozulmasının elə bir

Formasıdır ki, burada artikulyasiya aparatında heç bir çatıĢmamazlıq

müĢahidə edilmir.

Bu qüsurun yaranmasının səbəblərindən ən geniĢ yayılması

uĢaqların ailədə düzgün nitq tərbiyəsi almamasıdır. Bəzən yaĢlılar (ata,

ana və nənə) uĢağın nitqini təqlid edir, uzun m

Nitq insanın ən vacib psixi funksiyalarından biridir. Nitqli ünsiyyət insanlar arasında sosial əlaqələri yaratmaqla yanaĢı, həm də idrak fəaliyyətinin ali formalarını inkiĢaf etdirir. UĢaq nitqə yiyələnməklə ətraf aləmin ümumiləĢdirilmiĢ gerçəkliyini qavrayır, öz təfəkkürünü inkiĢaf etdirmək bacarığına malik olur. Buna görə də uĢaqda düzgün nitq tərbiyəsi təkcə estetik əhəmiyyət daĢımayıb, həm də onun Ģəxsiyyət kimi kamilliyi, əqli və psixi inkiĢafı üçün çox gərəklidir.

Nitq və təfəkkür bir-biri ilə arasıkəsilməz əlaqədədir. Nitqin bu və ya digər dərəcədə pozulması uĢağın həm əqli, həm də psixi inkiĢafında müəyyən çətinliklər törədir. Düzgün və səlis nitqin olmaması uĢaqları utancaq, özünə qapanmıĢ, aqressiv edir. Məktəbdə belə uĢaq özünü daha çox rahat hiss edir. O özü ilə həmyaĢıdları arasındakı fərqi xüsusi kəskinliklə hiss etdiyindən ünsiyyətə girməkdən, kollektivdə olmaqdan imtina edir, bu isə öz növbəsində onun ümumi inkiĢafına mənfi təsir göstərir. Məhz buna görə də ailə, uĢaq müəssisələri və məktəb qarĢısında duran ən mühüm vəzifələrdən biri uĢaqlarda düzgün və səlis nitq mədəniyyətinin inkiĢaf etdirilməsidir. Bu vəzifənin uğurla həyata keçirilməsi defektologiyanın mühüm sahələrindən biri olan loqopediya elmi ilə sıx əməkdaĢlıq etməklə mümkündür. UĢaqlarda çox rast gəlinən qüsurlardan biri nitq fəaliyyətinin pozulmasıdır. Buna loqopatiya deyilir. Loqopatiya loqopediyanın əsas mövzusudur.