Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları
-Irak’ta Bir ET Başarısızlığı
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
31-Irak’ta Bir ET Başarısızlığı
1980’lerdeki IPS başkanı ve 1980’lerin sonları ile 1990’lardaki SWEC danışmanı konumum, bana, Irak hakkında çoğu insanın sahip olmadığı bilgiye erişim imkanı verdi. Gerçekten de, 1980’lerde Amerikalılar bu ülke hakkında çok az şey bilirdi. Irak onların radar ekranlarında değildi, o kadar. Ben ise orada olanları merakla izliyordum. Dünya Bankası, USAID, IMF ve diğer uluslararası finans kurumlarında çalışan eski arkadaşlarla ve kayınpederim de dâhil, Bechtel, Halliburton ve diğer büyük mühendislik ve inşaat
firmalarındaki insanlarla temasımı sürdürdüm. IPS alt- yüklenicileri ile diğer bağımsız enerji
firmalarında çalışan
mühendislerin çoğu,
aynı zamanda
Ortadoğu’daki projelerin de içindeydi. ET’lerin Irak’ta hararetle çalıştıklarının farkındaydım. Reagan ve Bush yönetimleri, Irak’ı, bir başka Suudi Arabistan haline getirmeye kararlıydı. Saddam Hüseyin’in, Suud Hanedanı’nın yolundan gitmek için birçok geçerli nedeni vardı. Bunun için, Suudiler’in Para Aklama Tezgahı’ndan elde ettikleri kazançları görmesi yeterdi. O anlaşma yapıldığından beri, Suud çöllerinden modern şehirler yükselmiş, Riyad’ın çöp toplayıcı keçileri yerlerini parıltılı kamyonlara bırakmıştı ve şimdi de, Suudiler, dünyadaki en
gelişmiş teknolojilerden yararlanıyorlardı: Modern tuz arındırma tesisleri, atık su arıtma sistemleri, iletişim ağları ve enerji dağıtım ağları. Saddam
Hüseyin şüphesiz ki, konu
uluslararası hukuk olduğunda Suudiler’in özel muamele
gördüğünün de
farkındaydı. Washington’daki iyi dostları, dünyanın büyük bir kısmı tarafından terörist derecesinde radikal olarak nitelendirilen fanatik grupların finansmanı ve uluslararası kaçakların barındırılması da dâhil,
birçok Suud
eylemini görmezden geliyordu. Gerçekten de, ABD, Usame bin Ladin’in Sovyetler Birliği’ne karşı yürüttüğü Afgan savaşı için Suudi Arabistan’dan açıkça finansal destek istemiş ve almıştı. Reagan ve Bush
yönetimleri, bu anlamda, Suudiler’i cesaretlendirmekle kalmamış, başka birçok ülkeye de aynısını yapmaları ya da en azından, başlarını diğer yöne çevirmeleri için baskı uygulamıştı. 1980’lerde Bağdat’daki ET varlığı çok güçlüydü. Saddam’
ın sonunda
gerçeği göreceğine emindiler ve ben de bu varsayımı destekliyordum. Sonunda, eğer Irak,
Washington ile Suudi Arabistan arasında yapılana benzer bir anlaşmaya varırsa, Saddam, ülkesinin yönetimi ile ilgili olarak istediğini alabilir, hatta dünyanın o bölgesindeki etki alanını bile genişletebilirdi. Saddam’ın patolojik bir despot olması, kitle katliamları nedeniyle ellerine kan bulaşmış olması, acımasız davranış ve eylemlerinin Adolf Hitler’inkileri çağrıştırıyor olması önemli değildi. ABD, bu tip insanlara bundan önce de birçok defa
hoşgörü göstermiş, hatta onları
desteklemişti. Petrodolarlar, kesintisiz petrol sağlama sözü ve tahvillerin faizinin tüm Irak’ın altyapı sistemlerini iyileştirmek, yeni şehirler yaratmak ve çölleri birer vahaya dönüştürmek için Amerikan şirketlerini tutmakta
kullanılmasını sağlayacak bir anlaşma
karşılığında, ona Amerikan devlet tahvili vermeye çoktan razıydık. Diğer birçok ülkede yaptığımız gibi, ona tanklar ve savaş uçakları satmaya ve bu teknolojiler gelişmiş silahların yapımında kullanılabilecek bile olsa, onun için kimyasal tesisler ve nükleer santraller yapmaya gönüllü olabilirdik. Irak bizim için, ilk bakışta göründüğünden çok daha fazla önemliydi. Yaygın kanının aksine, Irak sadece petrol demek değildi. Aynı zamanda, su ve jeopolitik de demekti. Irak, hem Dicle, hem de Fırat nehirlerinin geçtiği iki ülkeden biri olduğu için gittikçe kritik hale gelen su rezervlerinin en önemli kaynaklarını kontrol etmektedir. 1980’lerde, suyun gerek politik, gerekse ekonomik olarak önemi enerji ve mühendislik sektöründeki bizler için belirgin bir hal almaya başlamıştı. Özelleştirme yarışında bağımsız küçük enerji firmalarına göz diken
büyük şirketlerin çoğu, şimdi Afrika, Latin Amerika ve Ortadoğu’daki su sistemlerini özelleştirme peşinde koşuyordu. Petrol ve suya ek olarak, Irak son derece stratejik bir mevkide bulunmaktadır. İran, Kuveyt, Suudi Arabistan, Ürdün, Suriye ve Türkiye ile sınırı olup, Basra Körfezi’nde de kıyısı vardır. Hem İsrail, hem de eski Sovyetler Birliği’nden roketle kolaylıkla vurulabilecek uzaklıktadır. Askeri stratejistler modern Irak’ı, Fransız ve Kızılderili Savaşları ile Amerikan İhtilali sırasındaki Hudson Nehri vadisiyle eşdeğer tutarlar. 18.yüzyılda, Fransızlar, İngilizler ve Amerikalılar, Hudson Nehri vadisini kontrol edenin kıtayı da kontrol edeceğini bilirdi. Bugün ise
Mezopotamya’yı kontrol
edenin, Ortadoğu’yu kontrol edecek anahtarı da elinde tuttuğu, herkes tarafından bilinen bir gerçektir. Ama hepsinden önemlisi, Irak, Amerikan teknolojisi ve mühendislik becerileri açısından devasa bir pazar idi. Dünyanın en büyük (bazı tahminlere göre
Suudi Arabistan’da bulunanlardan bile
daha büyük)
petrol sahalarından birine sahip olduğu gerçeği, çok büyük altyapı ve endüstrileşme programlarını finanse edecek durumda olduğunu garanti ediyordu. Tüm büyük oyuncular; mühendislik ve
inşaat firmaları, bilgisayar sistemleri sağlayıcıları, uçak, füze ve tank yapımcıları, ilaç ve kimyasal madde şirketleri... Hepsi Irak’a odaklanmıştı. Ancak 1980’lerin sonlarına doğru, Saddam’ın ET senaryosunu yutmadığı ortaya çıkmıştı. Bu da, birinci Bush yönetimi için büyük bir sıkıntı ve utanç kaynağıydı. Panama gibi, Irak da George H. W. Bush’un kişiliksiz imajına katkıda bulunmuştu. Bush bir çıkış yolu ararken Saddam, onun ekmeğine yağ sürerek, 1990 Ağustos ayında petrol zengini Kuveyt şeyhliğini istila etti. Bush, kendisinin de Panama’yı yasa dışı ve tek taraflı olarak işgalinin üzerinden bir seneden az bir süre geçmiş olmasına rağmen, Saddam’ı uluslararası hukuku ihlal etmekle suçlayarak karşılık verdi. Başkanın, sonunda tam bir askeri saldırı emri vermesi kimseyi şaşırtmadı. Uluslararası bir gücün parçası olarak 500 bin Amerikan askeri gönderildi. 1991’in ilk aylarında askeri ve sivil Irak hedeflerine karşı bir hava saldırısı düzenlendi. Bunu, teçhizat yönünden yetersiz ve ümitsiz derecede zayıf Irak ordusunu bozguna uğratan, 100 saatlik bir kara saldırısı takip etti. Kuveyt kurtulmuştu. Gerçek bir
despot azarlanmış ama adalete teslim edilmemişti. Amerikan halkının gözünde Bush’un popülarite yüzdesi 90’a fırladı. Irak operasyonu sırasında Boston’da toplantılara katılıyordum; SWEC için gerçekten bir şeyler yapmam istendiği ender zamanlardan biriydi bu. Bush’un kararına verilen coşkulu desteği gayet net olarak anımsıyorum. Doğal olarak, Stone&Webster çalışanları da heyecanlıydı. Ama sadece katil bir diktatöre karşı çıktığımız için değil. Onlar için, Irak’taki bir Amerikan zaferi, yüksek kâr ve terfiler ile zamlar için bir imkân demekti.
Bu heyecan, sadece bizim gibi, savaştan doğrudan yararlanacak sektörlerde çalışan insanlarla sınırlı değildi. Sanki ülkenin her tarafındaki insanların, ABD’nin kendisini askeri olarak yeniden kanıtlamasına şiddetle ihtiyaçları vardı. Sanırım bu tavrın ardında Reagan’ın Carter’i yenilgiye uğrattığı, İran’daki rehinelerin serbest kaldığı
ve Reagan’ın Panama Anlaşması’nı yeniden masaya yatırma niyetini açıkladığı zaman oluşan felsefî değişim de dâhil olmak üzere birçok neden vardı. Bush’un Panama’yı işgali zaten yanmakta olan ateşi körüklemişti. Ancak, milliyetçi söylevlerin ve eyleme çağrıların arkasında, ABD ticari çıkarlarının ve dolayısıyla, Amerikan şirketleri için çalışan çoğu insanın, dünyaya bakış açıları ile ilgili çok daha ince bir değişimin yer aldığı kanısındayım. Küresel imparatorluğa doğru gidiş, ülkenin çoğunluğunun da katkıda bulunduğu bir gerçeklik haline gelmişti. Küreselleşme ve özelleştirme fikirleri ciddi bir
şekilde benliklerimize işlemeye başlamıştı. Son çözümde, bu, sadece ABD ile ilgili değildi. Küresel imparatorluk tam da adı gibi olmuştu; tüm sınırları aşıyordu. Önceden Amerikan şirketleri olarak nitelediklerimiz, artık yasal olarak bile gerçekten uluslararası olmuştu. Çoğu birden fazla ülkede faaliyet gösteriyordu. İşlerini yürütürken kullanacakları kural ve yönetmelikleri istedikleri gibi seçme şansına sahiptiler ve bir sürü küreselleştirici ticaret anlaşması ve kurumu bunu daha da kolay bir hale getiriyordu. ‘Demokrasi’, ‘sosyalizm’ ve ‘kapitalizm’ gibi kelimelerin artık modası geçmeye başlamıştı. Şirketokrasi bir gerçek olmuştu ve giderek dünya ekonomisi ve politikasında kendini en büyük etken olarak öne çıkartıyordu. Garip bir şekilde, Kasım 1990’da IPS’yi sattığım zaman, ben de şirketokrasiye boyun eğdim. Ortaklarım ve kendim için kazançlı bir anlaşmaydı ama satmamızın asıl nedeni,
Ashland Oil şirketinin bize çok fazla baskı yapmasıydı. Deneylerimden, onlarla savaşmanın birçok yönden bize çok pahalıya mal olacağını, satmanın ise
bizleri zengin
edeceğini biliyordum. Ancak, bir petrol
firmasının alternatif enerji şirketimin sahibi olması da bana ironik gelmişti; bir tarafım kendini bir hain gibi hissediyordu. SWEC zamanımın çok azını alıyordu. Zaman zaman, toplantılar için Boston’a gitmem ya da bir teklifin hazırlanmasında yardımcı olmam isteniyordu. Bazen Rio de Janeiro gibi yerlere, oradaki önemli
kişilerle sohbet
etmeye gönderiliyordum. Bir keresinde de, özel bir jetle Guatemala’ya uçtum. Sık sık proje yöneticilerini arayıp, onlara benim de bordroda olduğumu ve yardıma hazır olduğumu hatırlatıyordum. Bu kadar az bir iş karşılığında, o kadar çok para almak vicdanımı rahatsız ediyordu. İyi bildiğim bir işti ve yararlı bir katkıda bulunmak istiyordum. Ama kimsenin böyle bir şeye niyeti yoktu.
Ortada bir insan olmak beni çok rahatsız ediyordu. Varlığımı haklı
gösterecek ve
geçmişimin tüm eksilerini, artıya dönüştürebilecek bir şeyler yapmak istiyordum. Gizliden gizliye ve çok düzensiz olarak, Bir
Yüklə 1,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|