Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
85 Bizim rÿøadÿt gþstÿrmÿk, yÿni ayrûlûqda gþtörölmöø tÿk bir adamûn göcö ö÷ön fþvqÿladÿ sayûla bilÿcÿk hÿrÿkÿt etmÿk iqtidarûmûz qismÿn iradÿmizin hesabûna ger÷ÿklÿøir, qismÿn dÿ, gþröndöyö kimi, bizÿ ya anadangÿlmÿ xas olur, ya da ömumiyyÿtlÿ, he÷ olmur. Èradÿmizin sÿylÿri nÿti cÿ- sindÿ hazûrlanmamûø rÿøadÿt bizim ö÷ön daha aüûr olur. ßgÿr bu, uzun illÿr boyu davam edÿn mÿqsÿdyþnlö sÿy lÿ- ri mizin nÿticÿsidirsÿ, ÿksinÿ, iø asanlaøûr. Bu cör rÿøa dÿtin bizÿ anadangÿlmÿ xas olduüu hallarda isÿ, biz bunu lap rahat, nÿfÿs aldûüûmûz kimi bir adiliklÿ edirik. Ömumittifaq axtarûøû altûnda olanda Ruska Doronin belÿ yaøayûrdû; sadÿ vÿ özöndÿ hÿmiøÿ kþrpÿ tÿbÿssömö ilÿ. Sanki, anadan olan kimi damarlarûna risk dþyöntösö, macÿ- ra ÷ûlûq atÿøi yeridilmiødi. Tÿmizkar vÿ firavan yaøamûø Ènnokenti ö÷ön þzgÿ adû altûnda gizlÿnmÿk, þlkÿ boyu sÿrgÿrdanlûq etmÿk ÿl÷atmaz bir øey idi. ßgÿr onun hÿbsi qÿrara alûnûbsa, buna qarøû han sûsa bir hÿrÿkÿt etmÿyin mömkönlöyö he÷ aülûna da gÿlmirdi. O, sÿfirliyÿ döøönmÿdÿn, hÿyÿcanûn tÿsiri altûnda zÿng etmiødi. Mÿlumatû gþzlÿnilmÿdÿn almûødû vÿ mÿsÿlÿnin Nyu- Yorka gedÿcÿyi möddÿtÿ, bir ne÷ÿ gönlöyÿ tÿxirÿ salûn masû gec ola bilÿrdi. Telefonlara qulaq asûldûüûnû bilirdi, bilirdi ki, nazirlikdÿ Georqi Kovalûn sirrindÿn xÿbÿrdar cÿmi bir ne÷ÿ nÿfÿr adam var. Bununla belÿ zÿng etmiødi. Sadÿcÿ, þzönö u÷uruma atmûødû, hesab edirdi ki, bom- ba nûn bu cör hÿyasûzlûqla oüurlanmasû dþzölmÿzdir, ÷önki bircÿ il sonra bu, dönyanûn hÿdÿlÿnmÿsinÿ gÿtirib ÷ûxa ra- caq. Hisslÿrinÿ tabe olaraq, þzönö u÷uruma atdû, lakin bu u÷u ru mun hÿr øeyi ÿzib mÿhv edÿn daø dibini yenÿ dÿ axûra kimi tÿsÿv vör etmirdi. Mÿsuliyyÿtdÿn yaxa qurtara, aradan ÷ûxa, okea nûn o tayûna u÷a vÿ hÿr øeyi jurnalistlÿrÿ danûøa bilÿ cÿ yinÿ az da olsa ömid edirdi. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 795
Ancaq hÿlÿ dibÿ ÷atmamûødan ruh döøkönlöyönÿ, mÿnÿvi boøalmaya möbtÿla oldu. Onun qûsamöddÿtli qÿtiyyÿtinin zÿnciri qûrûldû: qorxu i÷ÿridÿn onu yeyir, yandûrûrdû. Bazar ertÿsi gönönön sÿhÿri, qövvÿsi xaricindÿ dÿ olsa yenidÿn yaøamaüa baølamaq, iøÿ getmÿk, hÿyÿcanla ÿtrafûndakû adamlarûn baxûølarûnûn vÿ sÿslÿrinin dÿyiøib- dÿyiømÿdiyini izlÿmÿk, bu dÿyiøiklÿrdÿ hansûsa bir tÿhlö- kÿ nin gizlÿnib-gizlÿnmÿdiyini þyrÿnmÿyÿ ÷alûømaq zÿrurÿti yara nanda bu qorxu þzönö daha ÷ox gþstÿrmÿyÿ baøladû. Ènnokenti bacardûüû qÿdÿr þzönö lÿyaqÿtlÿ aparûrdû, ancaq daxilÿn daüûlmûødû, onun möqavimÿt gþstÿrmÿk, ÷ûxûø yolu axtarmaq, xilas olmaüa cÿhd etmÿk iqtidarû tamam yoxa ÷ûxmûødû. Ènnokentini mödirinin yanûna buraxmayan katibÿ ona deyÿndÿ ki, eøitdiyinÿ gþrÿ Volodinin tÿyinatû nazir möavini tÿrÿfindÿn lÿngidilir, hÿlÿ saat on bir olmamûødû. Yenilik axûra qÿdÿr yoxlanûlmamûø olsa da, Ènnokentini elÿ sarsûtdû ki, hÿtta þzönön qÿbul edilmÿsinÿ nail olmaüa, hÿqiqÿti þyrÿnmÿyÿ belÿ göcö qalmadû. Artûq icazÿsi veril- miø gediøini baøqa he÷ bir øey lÿngidÿ bilmÿzdi! Onun BMT-yÿ tÿyin edilmÿsi ilÿ baülû Vûøinskinin dÿrkÿnarû, Sovet Èttifaqû ö÷ön saxlanûlmûø yer artûq mþvcud idi... Demÿli, o iføa edilib... Hÿr øeyi qaranlûq gþrÿrÿk vÿ þzönö ÷iyinlÿrindÿn su dolu vedrÿlÿr asûlmûø kimi hiss edÿrÿk, otaüûna qayûtdû, bircÿ øey edÿ bildi: qapûnû a÷arla baüladû vÿ a÷arû gþtördö (elÿ bilsinlÿr ki, harasa ÷ûxûb). Bunu ona gþrÿ edÿ bilmiødi ki, ikinci masa arxasûnda oturan qonøusu hÿlÿ ezamiyyÿt- dÿn qayûtmamûødû. Ènnokentinin daxilindÿ hÿr øey iyrÿnclik sÿviyyÿsindÿ yumøalmûødû. O, qapûnûn dþyölmÿsini gþzlÿyirdi. Èndicÿ i÷ÿri girib onu hÿbs edÿcÿklÿrini bilmÿk qorxunc, þlömcöl dÿrÿ- cÿdÿ dÿhøÿtli idi. Hÿrdÿn döøönördö ki, qapûnû a÷mayacaq. Qoy sûndûrsûnlar.
796 Ya da onlar i÷ÿri ke÷ÿnÿ kimi þzönö asacaq. Ya da pÿncÿrÿdÿn tullanacaq. Ö÷öncö mÿrtÿbÿdÿn. Döz kö÷ÿyÿ. Èki saniyÿlik u÷uø vÿ hÿr øey qûrûlacaq. Øöur da sþnÿcÿk. Masanûn östöndÿ qalûn ekspert hesabatû – Ènnokentinin borcu dururdu. Getmÿzdÿn ÿvvÿl bu hesabatû yoxlamalû vÿ tÿhvil vermÿli idi. Amma qovluüa baxanda örÿyi bulanûrdû. Yaxøû qûzdûrûlmûø otaq ona soyuq gÿlirdi, o öøöyördö. Èyrÿnc bir daxili göcsözlök! Þz mÿhvini belÿcÿ sakit vÿ hÿrÿkÿtsiz durub gþzlÿmÿli olurdu... Ènnokenti özö östÿ meøin divana uzandû. Yalnûz bu vÿziy- yÿtdÿ, bötön bÿdÿni ilÿ divandan bir nþv dÿstÿk vÿ tÿs kin lik aldû.
Fikirlÿr beynindÿ qarûøûrdû. Yÿni o? O, sÿfirliyÿ zÿng vurmaüa cÿsarÿt etmiødi? Niyÿ? Of–Kenedÿyÿ zÿng edir... Bÿs siz kimdir? Bÿs mÿn hara dan bilir ki, siz döz danûøûr?.. Uf, bu þzön dÿn razû ame- rikalûlar! Axûrda fermerlÿrin dÿ kötlÿvi kollek tiv lÿø di ril mÿ- sinin øahidi olacaqlar! Buna layiqdirlÿr... Gÿrÿk zÿng vurmayaydû. Þzönÿ yazûüû gÿlirdi. Otuz yaøûnda hÿyatû baøa vurmaq. Bÿlkÿ dÿ, iøgÿncÿlÿr altûnda. Yox, zÿng vurduüuna gþrÿ peøman deyildi. Aydûndûr ki, belÿ lazûm idi. O vaxt, sanki, kimsÿ onu idarÿ edirdi, ona yol gþstÿrirdi vÿ qorxmurdu. Nÿinki peøman deyildi, sadÿcÿ, peøman olmaüa, ya da olmamaüa göcö qalmamûødû. Özöcö qorxu altûnda divana qûsûnaraq sÿssizcÿ uzan- mûødû, istÿyirdi ki, bötön bunlar tezliklÿ baøa ÷atsûn, tezliklÿ onu lap elÿ tutsunlar. Amma xoøbÿxtlikdÿn qapûnû he÷ kÿs dþymördö, a÷maüa cÿhd gþstÿrmirdi. Telefon da he÷ zÿng ÷almamûødû. O yuxuladû. Yþndÿmsiz, özöcö yuxular bir-birinin dalûn- ca gÿlirdi, i÷ÿridÿn baøûnû øiøirdirdi ki, ayûlsûn. Yorüun, ÿvvÿl- kin dÿn dÿ ÿzgin vÿ qÿtiyyÿtsiz halda oyandû. Yuxuda onu bir ne÷ÿ dÿfÿ hÿbs etmÿk istÿmiødilÿr, hÿbs etmiødilÿr. Lap Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 797
ÿldÿn döømöødö. Divandan durmaüa, dÿhøÿtlÿri silkÿlÿyib atmaüa, hÿtta qûmûldanmaüa göcö qalmamûødû. Özöcö hal sûz- lûq onu tÿzÿdÿn aüuøuna alûrdû. Yenÿ yuxuladû, nÿhayÿt ki, daø kimi bÿrk. Oyananda artûq dÿhlizdÿ canlanma var idi. A÷ûq, hissiyyatsûz aüzûndan divanûn östönÿ selik axdûüûnû gþrdö. Ayaüa durdu. Qapûnû a÷dû. Yuyunmaüa getdi. ×ayla buter brod paylayûrdûlar. He÷ kÿs onu hÿbs etmÿyÿ gÿlmirdi. Dÿhlizdÿ, ömumi dÿftÿrxanada iø yoldaølarû onu hÿmiøÿki kimi qarøûlayûrdûlar, ona qarøû he÷ kÿs dÿyiøilmÿmiødi. Ancaq bötön bunlar he÷ nÿyi söbut etmirdi. He÷ kÿsin xÿbÿri ola da bilmÿzdi. Baøqa adamlarûn adi nÿzÿrlÿri vÿ sÿslÿri onu bir az gömrahlaødûrdû. Qûzdan ona mömkön qÿdÿr qaynar vÿ tönd ÷ay gÿtir- mÿyi xahiø etdi, lÿzzÿtlÿ iki stÿkan i÷di. Bununla da toxtaq- lûq tapdû. Mödirinin yanûna döømÿyÿ vÿ hÿr øeyi þyrÿnmÿyÿ isÿ halû yox idi... Þzönö þldörmÿk sadÿ vÿ adi þl÷ö ola bilÿrdi. Bu, adi þzönömödafiÿ, þzönÿmÿrhÿmÿt hissi idi. Belÿ olacaqdûsa, hÿbs edilÿcÿyini dÿqiq bilmÿli idi. Bÿs etmÿzlÿrsÿ? Birdÿn telefon zÿng ÷aldû. Ènnokenti diksindi, örÿyi – dÿr hal yox, sonradan – daha ÷ox eøidilÿcÿk tÿrzdÿ vur ma- üa baøladû. Dotti idi – onun telefondan fösunkar musiqi kimi gÿlÿn sÿsi. Dotti höququ bÿrpa edilmiø arvad kimi danûøûrdû. Èølÿ- rini soruøurdu, axøam harasa getmÿyi tÿklif edirdi. Ènnokenti yenidÿn ona qarøû mehribanlûq vÿ minnÿt- darlûq hiss etdi. Arvadû, pis dÿ olsa, yaxøû da olsa, hÿr halda, ÿn yaxûn adamûdûr! Tÿyinatûnûn lÿüv edildiyi barÿdÿ demÿdi. Lakin axøam teatrda tam tÿhlökÿsizlikdÿ olacaüûnû tÿsÿvvör etdi – hamûnûn gþzö qabaüûnda tamaøa÷û zalûnda hÿbs etmÿyÿcÿkdilÿr ki!
798 – Øÿn bir tamaøaya al, – Ènnokenti tapøûrdû. – Operettaya? – Dotti soruøurdu. “Akulina”nû verirlÿr. Belÿdÿ he÷ nÿ yoxdur. Mÿrkÿzi Qûzûl Ordu Teatrûnda ki÷ik sÿhnÿdÿ “Likurq qanunu” olacaq, premyera, bþyökdÿ isÿ “Amerikanûn sÿsi”. MABT 1 -da isÿ “Unudulmaz”dûr. – “Likurq qanunu” maraqlû sÿslÿnir. Hÿmiøÿ ÿn pis pyes- lÿrÿ yaxøû ad qoyurlar. Yaxøû, “Akulina”ya al. Sonra da res- to rana gedÿrik. – Okey! Okey! – Dotti telefonda gölör vÿ sevinirdi. (Bötön gecÿni restoranda olmaq lazûmdûr ki, evdÿ tapa bilmÿsinlÿr! Onlar, axû gecÿ gÿlirlÿr!) Èradÿ cÿrÿyanlarû tÿdricÿn geri qayûdûrdû. Yaxøû, tutaq ki, ondan øöbhÿlÿnirlÿr. Axû Øevronok vÿ Zavarzin – bu ikisi bötön tÿfÿrröatlarla birbaøa baülûdûrlar, onlar hamûdan tez øöbhÿ altûna döømÿlidirlÿr. Øöbhÿ hÿlÿ söbut deyil! Yaxøû, tutaq ki, hÿbs tÿhlökÿsi mþvcuddur. Buna mane olmaüûn yolu yoxdur. Gizlÿtmÿli? Gizlÿtmÿli bir øeyi dÿ yoxdur. Bÿs nÿyin dÿrdini ÷ÿkmÿli idi? O artûq gÿziømÿk vÿ fikirlÿømÿk iqtidarûnda idi. Lap ÿgÿr hÿbs etsÿlÿr dÿ. Bÿlkÿ, bu gön yox vÿ hÿtta bu hÿftÿ yox. Buna gþrÿ gÿrÿk yaøamayasan? Ya da ki ÿksinÿ, son gönlÿrindir – bacardûüûn kimi kef ÷ÿk? Niyÿ belÿ qorxdu? Lÿnÿtÿ gÿlÿsÿn, dönÿn Epikörö elÿ щазыръаваблыглаmödafiÿedirdi–bÿsbundanindiniyÿþzö ö÷ön isti fadÿ etmÿsin? Orada, ÿlbÿttÿ, aüûllû fikirlÿr dÿ yox deyildi.
Eyni zamanda da qeyd kitab÷alarûnû da nÿzÿrdÿn ke÷ir- mÿli, qeydlÿrinin arasûnda mÿhv edilmÿli mÿlumatlarûn olub-olmadûüûnû yoxlamalû idi, kþhnÿ kitab÷asûnda nÿ vaxtsa Epi kör dÿn qeydlÿr etdiyini xatûrladû, ekspertlÿrin hesa bat- la rûnû bir kÿnara qoyaraq, onu vÿrÿqlÿmÿyÿ baøladû. Axtar- dû üûnû tapdû: “Daxili mÿmnunluq vÿ qeyri-mÿmnunluq hissi xeyir vÿ øÿrin ali meyarlarûdûr”. 1 MAБT – Moskva Akademik Bÿdaye Teatrû Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 799
Ènnokentinin yayüûn aülû bu fikri qavraya bilmÿdi. Oxu- ma üûna davam etdi: “Bilmÿk lazûmdûr ki, þlömsözlök yox- dur. Þlömsözlök yoxdur – buna gþrÿ dÿ þlöm bizim ö÷ön øÿr deyil, o, sadÿcÿ, bizÿ aid olmur: nÿ qÿdÿr ki biz varûq – þlöm yoxdur, þlöm gÿlÿndÿ isÿ – biz yoxuq”. Bu ÷ox yaxøûdûr, – Ènnokenti kreslosuna sþykÿndi. Lap bu yaxûnlarda kimsÿ bunu demiødi, kim idi o? Hÿ, dönÿnki cÿbhÿ÷i, dönÿn axøamkû mÿrasimdÿ. Ènnokenti Afinadakû baüû, ÿyninÿ tunika geymiø yetmiø yaølû, mÿrmÿr pillÿlÿrin östöndÿn moizÿ edÿn qarabÿniz Epi- körö gþrdö – þzönö isÿ onun qarøûsûnda möasir kos tyumda, tumbanûn östöndÿ amerikasayaüû saymazyana oturmuø tÿsÿvvör etdi. “Þlömsözlök ehtirasû tÿbiÿtin bizÿ bÿxø etdiyi zaman- dan aüûlsûzcasûna istifadÿ edÿn tamahkar insanlarûn acgþz lö- yön dÿn doümuødur. Aqil insan bu zamanû bötön mömkön lÿz zÿtlÿr ÷evrÿsini baøa vurmaq, þlöm vaxtû gÿlib ÷atanda isÿ yerini baøqa qonaqlara vermÿk, hÿyat masasûndan ÷ÿkilmÿk ö÷ön yetÿrli sayûr. Aqilÿ bir insan hÿyatû da yetÿrlidir, nadan isÿ ÿbÿdiyyÿtlÿ dÿ nÿ etmÿli olduüunu bilmÿyÿcÿk”. ßla deyilib! Amma bÿdbÿxtlik nÿdÿdir: tÿbiÿt sÿni bu masanûn dalûndan yetmiø yaøûnda kÿnarlaødûrûr, DTN isÿ otuz yaøûnda söpöröb atûr?.. “Cismani ÿzablardan qorxmaq lazûm deyil. Kim ki ÿza bûn hÿddini bilir, o, qorxudan qorunmuø olur. Davamlû qor xu hÿmi øÿ ÿhÿmiyyÿtsiz, göclö qorxu isÿ davamsûz olur. Aqil hÿt ta iøgÿncÿ vaxtû belÿ ruhi sakitliyini itirmir. Bugön kö cis- mani ÿzab larûna baxmayaraq, yaddaøû ona ÿvvÿlki hissi vÿ mÿnÿvi hÿz lÿri qaytaracaq, ruhunun tarazlûüûnû bÿr pa edÿcÿk”. Ènnokenti qaøqabaqlû halda kabinetdÿ gÿziømÿyÿ baøladû. Qorxduüu øey þlöm deyildi. Qorxurdu ki, hÿbs edÿrlÿr, ona cismani iøgÿncÿ verÿrlÿr. Epikör isÿ deyir ki, iøgÿncÿyÿ qalib gÿlmÿk olar? Kaø belÿ mþhkÿm olaydû! Lakin þzöndÿ mþhkÿmlik tapmûrdû.
800 Bÿs þlöm? ßgÿr insanlar bilsÿydilÿr ki, belÿ bir dönya vÿtÿn daøû olub vÿ onlarû atom möharibÿsindÿn xilas edib, þlömÿdÿheyиfsilÿnmÿmÿkolardû. Atom bombasû kommunistlÿrin ÿlinÿ döøsÿ planet mÿhv olacaq.
Zirzÿmidÿ iti göllÿlÿyÿn kimi göllÿlÿyÿcÿklÿr, “iø”ini isÿ min qûfûl arxasûnda gizlÿdÿcÿklÿr. Ènnokenti su i÷ÿn quø kimi baøûnû arxaya atdû. Yox, ÿgÿr barÿsindÿ elan etsÿydilÿr, iøi yöngöl yox, daha da qorxunc olardû: biz artûq elÿ bir zölmÿtdÿyik ki, dost la rû- mûzû döømÿnlÿrimizdÿn ayûra bilmirik. Knyaz Kurbski kim olub? Xÿyanÿtkar! Qroznû kim olub? Doüma ata. Ancaq Kurbski þz Qroznûsûndan qa÷a bilmiødi, Ènno- kenti isÿ ÷atdûra bilmÿdi. ßgÿr elan etsÿydilÿr, hÿmvÿtÿnlÿri onu hÿvÿslÿ daøa basardûlar! Kim idi onu baøa döøÿn? Èki yöz milyondan min nÿfÿri baøa döøsÿydi, bu hÿlÿ yaxøû olardû. Kimin yadûnda qalûb ki, Barux planûnû rÿdd etdilÿr: atom bombasûndan imtina etmÿli idilÿr – onda amerikan bombalarû da beynÿl- milÿl qûfûl altûna salûnacaqdû? ßn ÿsasû: o, necÿ cörÿt edib vÿtÿ ni nin ÿvÿzinÿ qÿrar qÿbul etmiødi, bir halda ki, bu höquq ancaq ali kresloya mÿnsubdur, baøqa he÷ kÿsÿ yox? Sÿn Dönyanû Dÿyiødirÿn insanû, Sÿadÿtimizin Memarûnû bombanû oüurlamaüa qoymadûn? Demÿli, sÿn bombanû Vÿtÿ nÿ vermÿk istÿmÿdin! Vÿtÿnin nÿyinÿ lazûm idi bomba? Rojdestvo kÿndinin nÿyinÿ gÿrÿk idi o? Hÿmin o yarûkor cûrtdan arvad onu ney lÿyÿcÿkdi? Ya da ÿlindÿ boüulmuø cöcÿ tutmuø o qarû? Paltarû yamaqlû ayaüûkÿsik kiøi? Bötþv kÿnddÿ bu telefon zÿnginÿ gþrÿ onu kim qûna ya- caqdû? He÷ kÿs baøa da döømÿyÿcÿk, ayrû-ayrûlûqda. Ancaq ömumi iclasa yûüacaqlar, yekdilliklÿ pislÿyÿcÿklÿr... Onlara yollar, par÷a, taxta, øöøÿ lazûmdûr, onlarûn söd- lÿ rini, ÷þrÿklÿrini, bÿlkÿ dÿ, zÿng sÿslÿrini qaytarûn – atom bombasû nÿlÿrinÿ gÿrÿkdir? Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 801
ßn aürûdûcû hal o idi ki, þz telefon zÿngi ilÿ Ènnokenti, ola bilÿr, oüurluüa mane ola bilmÿmiødi. Börönc saatûn bÿzÿkli ÿqrÿblÿri dþrdÿ beø dÿqiqÿ qaldû- üûnû gþstÿrirdi. Qaranlûq döøördö.
Axøamûn ala-toranlûüûnda qara uzun “ZÈM” vaxtanûn a÷ûq darvazasûndan sörÿtlÿ i÷ÿri ke÷ÿrÿk Morfino øaraøka- sû nûn Spiridonun enli körÿyi ilÿ tÿmizlÿnmiø vÿ qarû ÿrimiø hÿyÿ tinÿ girdi, Yakonovun divarûn yanûnda dayanmûø “Pobe da”sûnûn yanûndan ke÷di vÿ daø pillÿkÿnin qarøûsûnda yerÿ mûxlandû. General-mayorun yavÿri qabaq qapûdan ÷þlÿ atûldû vÿ tez arxa qapûnû a÷dû. Øiøman Foma Oskolupov ÿyninÿ dar gÿlÿn tönd-gþy øinelindÿ vÿ qaragöldÿn tikilmiø general papaüûnda maøûndan döødö, belini dözÿltdi. Yavÿri onun ö÷ön binanûn birinci, sonra da ikinci qapûsûnû a÷dû. General qayüûlû halda ikinci mÿrtÿbÿyÿ qalxdû. Elÿ ilk meydan÷ada, qÿdimi qÿndillÿrin arxasûnda, paltarasan dözÿldilmiødi. Qul- luq÷u generalûn øinelini qÿbul etmÿk ö÷ön cÿld onun qaba- üûna qa÷dû (generalûn øinelini tÿhvil vermÿyÿcÿyini bilmirdi.) General øineli tÿhvil vermÿdi, papaüûnû soyunmadû, ha÷alaø- mûø pillÿkÿnin bir tÿrÿfi ilÿ qalxmaüûna davam etdi. Bu zaman pillÿkÿnin möxtÿlif hissÿlÿrindÿn ke÷ÿn bir ne÷ÿ dus- taq vÿ xûrda azad ÿmÿkdaø aradan ÷ûxmaüa tÿlÿsdi. Baøûnda qaragöl papaüû olan general vöqarla, amma vÿziyyÿtin tÿlÿb etdiyi kimi tez yerimÿyÿ ÷alûøaraq, yuxarû qalxûrdû. Paltar- asan da soyunmuø yavÿri gÿlib ona ÷atdû. – Get, Roytmanû tap, – Oskolupov ÷iyni östöndÿn ona dedi, – xÿbÿrdar et – yarûm saatdan sonra nÿticÿlÿrin dalûnca yeni qrupa gÿlÿcÿyÿm. Ö÷öncö mÿrtÿbÿnin meydan÷asûndan Yakonovun kabi- netinÿ tÿrÿf dþnmÿdi, ÿks tÿrÿfÿ – Yeddinciyÿ tÿrÿf getdi. 802 Onu arxadan gþrÿn obyekt özrÿ nþvbÿt÷i telefondan “asûldû” ki, Yakonovu tapûb mÿlumat versin. Yeddincidÿ vÿziyyÿt biabûr÷û idi. Bötön sistemlÿrin uzun aylar ÷ÿkmiø sazlamadan sonra sþköldöyönö, sûndûrûldûüûnû gþrmÿk ö÷ön mötÿxÿssis olmaq lazûm deyildi. (Oskolupov isÿ mötÿxÿssis deyildi.) Klipperin vokoderlÿ nikahû onunla baøladû ki, hÿr iki qurüunu panellÿrÿ vÿ bloklara, az qala, kondensatorlara qÿdÿr sþköb ayûrdûlar. Ordan-buradan kani fol, papiros töstösö qalxûrdû, ÿl burüusunun uüultusu, iøgö zar sþyöømÿ vÿ Mamurinin ÿsÿbi halda telefona qûøqûr- masû eøidilirdi. Bu töstö vÿ uüultunun i÷indÿ dÿ iki nÿfÿr – Lyubimi- ÷ev vÿ Siromaxa – i÷ÿri girmiø general-mayoru dÿrhal gþr- dölÿr (giriø qapûsû hÿmiøÿ onlarûn ehtiyatlû nÿzÿrlÿri altûnda olurdu). Onlar iki möxtÿlif adam deyildilÿr, bu yorul maq bilmÿyÿncötлökdaimisÿdaqÿt,÷eviklik,göndÿiyirmidþrd saat iølÿmÿyÿ vÿ rÿislÿrinin bötön mölahi zÿ lÿrini dinlÿmÿyÿ hazûr lûq demÿk idi. Yeddincinin möhÿn dis lÿri möøavirÿ ke÷i rÿrkÿn Lyubimi÷ev vÿ Siromaxa bÿra bÿr hö quqlu adam- lar kimi bu möøavirÿlÿrdÿ iøtirak edirdilÿr. Labo rato ri ya nûn qar maqarûøûqlûüûnda ÷ox øey þyrÿnÿ bilmiødilÿr. Oskolupovu gþrÿn kimi hÿr ikisi lehimlÿyicilÿrini altlûqlarûn östönÿ atdû, Siromaxa telefona qûøqûran Mamurini xÿbÿrdar etmÿk ö÷ön irÿli atûldû, Lyubimi÷ev isÿ tez yarû- yumøaq kreslonu gþtördö vÿ gþzlÿri ilÿ hara qoyulmasû haqqûnda gþstÿriø gþzlÿyÿrÿk, barmaqlarû östÿ generala tÿrÿf apardû. Baøqa adam bunu etsÿydi, yaltaqlûq kimi gþrö nÿrdi, lakin enlikörÿk, höndörboy, a÷ûq vÿ cazibÿdar sifÿtli Lyubimi÷evin bu hÿrÿkÿti cavan oülanûn yaølû adama qarøû ehtiramû tÿsiri baüûøladû. Kreslonu yerÿ qoyub, onu Oskolupovdan baøqa hamûdan gizlÿdirmiø kimi dayanan Lyubimi÷ev he÷ kÿsin, hÿtta generalûn þzönön dÿ gþrÿ bilmÿyÿcÿyi bir tÿrzdÿ ÿli ilÿ oturacaüûn gþzlÿ gþrönmÿyÿn tozunu ÷ûrpdû, kÿnara atûldû vÿ Siromaxa ilÿ birgÿ sevinclÿ sual vÿ ya gþstÿriø gþzlÿmÿyÿ baøladû. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 803
Foma Quryanovi÷ papaüûnû ÷ûxartmadan oturdu, yalnûz øinelinin döymÿlÿrini a÷dû. Laboratoriyada hÿr øey susdu, burüu daha deøik a÷mûrdû, papiroslar sþnmöødö, sÿslÿr kÿsilmiødi, tÿkcÿ Bobûnin þz kön cöndÿn ÷ûxmamûødû vÿ qalûn sÿsi ilÿ quraødûrûcûlara gþs- tÿ riølÿr vermÿyinÿ davam edirdi, bir dÿ ki Pryan÷ikov ÿlindÿ qaynar lehimlÿyici sþkölmöø vokoderin dayaüû ÿtrafûnda fûrlanûrdû. Qalanlarû mödiriyyÿtin nÿ deyÿcÿyini gþzlÿyÿrÿk susurdu. ×ÿtin telefon sþhbÿtindÿn sonra tÿrini silÿn (o, karkas panellÿrini xarab etmiø mexaniki emalatxananûn rÿisi ilÿ möbahisÿ edirdi) Mamurin yaxûnlaødû, yorüun halda sabiq iø yoldaøûnû, indi isÿ ÿl÷atmaz olmuø rÿisini salamladû (Foma ona ö÷ barmaüûnû uzatdû). Mamurin solüunluüun vÿ þlgön- lö yön o hÿddinÿ ÷atmûødû ki, bu adama yorüan-dþøÿkdÿn durmaüa icazÿ vermÿk artûq cinayÿt kimi gþrönördö. Bötön mÿmur hÿmkarlarûnûn hamûsûndan daha ÷ox xÿstÿ olan bu adam þtÿn gönön bötön zÿrbÿlÿrinÿ – nazirin hiddÿtinÿ, klipperin sûndûrûlmasûna tab gÿtirmÿli olmuødu. Onun dÿrisi altûndakû ÿzÿlÿ döyönlÿri incÿlÿøÿ bilÿcÿklÿrindÿn dÿ ÷ox incÿlmiødi. Ènsan sömöklÿri ÷ÿkisini nÿ qÿdÿr itirÿ bilÿrdisÿ, Mamurinin sömöklÿri onu itirmiødi. Bir ildÿn artûq idi ki, Mamurin klipperlÿ yaøayûrdû, inanûrdû ki, klipper onu qozbel at kimi bÿdbÿxtlikdÿn ÷ûxaracaq. Pryan÷ikovun vokoderlÿ birlikdÿ Yeddinciyÿ gÿliøindÿn sonra he÷ kÿs baø vermiø fÿlakÿti ondan gizlÿdÿ bilmÿzdi. Foma Quryanovi÷ rÿhbÿrlik etdiyi iølÿ baülû he÷ bir bil- gisi olmadan rÿhbÿrlik etmÿyi bacarûrdû. ×oxdan baøa döø- möø dö ki, sadÿcÿ, iødÿn baøû ÷ûxan ÿmÿkdaølarûn fikir lÿrini toq quø dur maq vÿ bunun kþmÿyi ilÿ rÿhbÿrlik etmÿk kifa yÿt edir. Èndi dÿ belÿ idi. O, qaøqabaqlû halda baxdû vÿ soruødu: – Hÿ, nÿ tÿhÿrdir? Èølÿr necÿ gedir? Bununla da tabe÷iliyindÿ olanlarû danûømaüa mÿcbur etdi. He÷ kÿsÿ lazûm olmayan, darûxdûrûcû, adamlarû ancaq iødÿn ayûran sþhbÿt baølandû.
804 Hÿvÿssiz, nÿfÿslÿrini dÿrÿ-dÿrÿ danûøûrdûlar, iki nÿfÿr bir- dÿn danûømaüa baølayanda isÿ hÿr ikisi susurdu. Bu sþhbÿtin iki ÷alarû vardû: “lazûmdûr” vÿ “÷ÿtindir”. “Lazûm dûr”û Lyubimi÷ev-Siromaxa cötlöyö tÿrÿfindÿn dÿs- tÿk lÿnÿn coøqun Markuøev irÿli sörördö. Balacaboy, özö sûzanaqlû Markuøev gecÿli-göndözlö øþhrÿtlÿnmÿk vÿ vaxtûn dan tez azad olmaq yollarû icad edirdi. Klipperlÿ voko- derin birlÿødirilmÿsi tÿklifini dÿ bu iøin uüurlu alûnacaüûna möhÿndis kimi ÿmin olduüu ö÷ön etmÿmiødi, ona gþrÿ etmiødi ki, belÿ olan halda Bobûninlÿ Pryan÷ikovun ayrû- ayrû lûqda ÿhÿmiyyÿtlÿri azalûr, Markuøevin ÿhÿmiyyÿti isÿ artûrdû. Bilavasitÿ þzö bÿhrÿsini gþrÿ bilÿcÿyinÿ ÿmin olma dûüû hallarda “ÿmi” ö÷ön iølÿmÿyi xoølamasa da, indi Yed dinci özrÿ iø yoldaølarûnûn ruhdan döømÿsi onu qeyz- lÿn di rirdi. Oskolupovun yanûnda isÿ dolayûsû ilÿ dÿ olsa möhÿn dis lÿrin iøÿ can yandûrmamalarûndan øikayÿtlÿnirdi. O insan idi, yÿni þzö kimilÿri ö÷ön zalimlÿrin dözÿldildiyi mÿxluqlardan idi. Lyubimi÷evin vÿ Siromaxanûn sifÿtlÿrinÿ isÿ ÿzab vÿ inam yazûlmûødû. Øÿffaf-limon rÿngli özönö ÿllÿri ilÿ þrtmöø Mamurin Yeddinciyÿ rÿhbÿrlik etdiyi bötön möddÿt ÿrzindÿ ilk dÿfÿ idi ki, susurdu. Xorobrov gþzlÿrindÿki bÿdxah parûltûnû göclÿ gizlÿ dirdi. Dþvlÿt Tÿhlökÿsizliyi Nazirliyinin ikiillik sÿylÿrinin pu÷a ÷ûxa- rûlmasûnû gþrmÿk onun ö÷ön bþyök sevinc idi. O, hamû dan ÷ox Markuøevÿ etiraz edir vÿ ÷ÿtinliklÿri vurüulayûrdû. Oskolupov isÿ nÿ ö÷önsÿ Dûrsini xösusi olaraq tÿqsirlÿn- dirir, onu ruh yöksÿkliyinin olmamasûnda gönahlandûrûrdû. Dûrsin hÿyÿcanlananda, ya da ki ÿdalÿtsizlikdÿn ÿziyyÿt ÷ÿkÿn dÿ sÿsi tutulurdu. Bu zÿrÿrli xasiyyÿtinÿ gþrÿ dÿ hÿmi- øÿ gönahkar olurdu. Sþhbÿtin ortasûna yaxûn Yakonov gÿlib ÷ûxdû vÿ Osko lu- po vun yanûnda aparûlmasû mÿnasûz olan bu sþhbÿti nÿzakÿt xatirinÿ dÿstÿklÿdi. Sonra Markuøevi yanûna ÷aüûrdû vÿ Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 805
kaüûzû dizlÿri östönÿ qoyaraq onunla sxem variantlarû ÷ÿk- mÿyÿ baøladû. Foma Quryanovi÷ hÿvÿslÿ yaxøû bÿlÿd olduüu vÿ rÿislik etdiyi illÿr ÿrzindÿ intonasiya ÷alarlarûna qÿdÿr cilaladûüû sþyöb-qovma yoluna qÿdÿm basardû. Bu iøi hÿr øeydÿn yaxøû bacarûrdû. Ancaq gþrördö ki, indi sþyöb danlamaqla he÷ nÿyÿ nail olmaq mömkön deyil. Foma Quryanovi÷ sþhbÿtin iøin xeyrinÿ olmadûüûnû baøa döødöyöndÿnmi, biraylûq gözÿøt möddÿti bitmÿmiø tÿmiz hava ilÿ nÿfÿs almaq istÿdiyindÿnmi sþhbÿtin orta sûnda, Bulatovu axûra kimi dinlÿmÿdÿn, yerindÿn durdu vÿ Yed- din ci nin bötön tÿrkibini ÷aøqûn vÿziyyÿtdÿ qoyaraq (onla rûn mÿsu liy yÿt sizliyi Xösusi Texnika Øþbÿsinin rÿisini pis vÿziy- yÿtÿ salmûødû), tutqun halda ÷ûxûøa tÿrÿf getdi. Qaydaya tabe olan Yakonov da ayaüa durmalû vÿ aüûr bÿdÿ nini ÷iyinlÿrinÿ kimi gÿlÿn papaüûn dalûnca sörömÿli oldu. Sÿssiz, artûq yan-yana, dÿhlizi ke÷dilÿr. Baø möhÿndisin yanûnca gÿlmÿsindÿn øþbÿ rÿisinin xoøu gÿlmirdi: Yakonov ondan bir baø, þzö dÿ uzunsov vÿ yekÿ bir baø höndör idi. Yakonova øifrlÿyici ilÿ baülû gþzlÿnilmÿz uüuru haq- qûn da mÿhz indi danûømaq nÿinki lazûm, hÿm dÿ sÿrfÿli idi. Bununla Abakumovun yanûnda gecÿ qÿbulundan sonra Foma nûn ona yþnlÿndirdiyi þköz baxûøû kimi baxûølarûnû bir- dÿ fÿlik dÿf edÿ bilÿrdi. Lakin onun ÿlindÿ ÷ertyoj yox idi, Soloqdinin þzönö idarÿ etmÿk bacarûüû, nömayiø etdirdiyi þlömÿ getmÿyÿ, amma ÷ertyoju havayû vermÿmÿyÿ hazûrlûq Yakonovu ver- diyi vÿdÿ ÿmÿl etmÿyÿ vÿ Fomadan yan ke÷mÿklÿ, bu gecÿ Seli vanovskiyÿ mÿruzÿ etmÿyÿ inandûrmûødû. ßlbÿttÿ, bu, Fomanû dÿli edÿcÿkdi, amma sonradan o da yumøalmaüa mÿcbur olacaqdû. Þzö dÿ tÿkcÿ bu yox. Yakonov gþrördö ki, Foma qaøqa- baq lûdûr, taleyinÿ gþrÿ qorxuya döøöb vÿ mÿmnuniyyÿtlÿ onu bir ne÷ÿ gön dÿ ÿzab i÷ÿrisindÿ saxlayardû. Anton Nikolayevi÷,
806 layihÿni þzö tÿrtib edibmiø kimi, möhÿndislik qöru runu tÿh- qir olunmuø sayûrdû. Soloqdinin þncÿdÿn gþr döyö kimi, Foma mötlÿq hÿmmöÿllif olmaq istÿyÿcÿkdi. Èndi isÿ mÿsÿ lÿ dÿn xÿbÿr tutan kimi, hÿtta baø qovøaüûn ÷ertyo juna da bax ma- dan, dÿrhal Soloqdini ayrûca bir otaqda otur dul masûnû, ona kþmÿk etmÿli olan adamlarûn yanûna ke÷mÿ lÿ rinin mÿh- dud laø dûrûlmasûnû tapøûracaq, Soloqdini yanûna ÷aüûrt dûrûb onu qorxu dacaq, sÿrt möddÿtlÿr tÿyin edÿ cÿk, sonra dÿ hÿr iki saat dan bir nazirlikdÿn zÿng edib Yako novu tÿlÿs - dirÿcÿk, nÿha yÿtdÿ isÿ þyönÿcÿkdi ki, mÿhz onun rÿh bÿr liyi sayÿsindÿ øifr lÿyiciyÿ dözgön istiqamÿt verilmiødir. Belÿliklÿ, bötön bunlarûn aydûn vÿ örÿkbulandûrûcû olmasû sÿbÿbindÿn Yakonov mÿmnuniyyÿtlÿ susurdu. Lakin kabi- ne tinÿ girdikdÿn sonra kÿnar adamlarûn yanûnda he÷ vaxt etmÿyÿcÿyi bir hÿrÿkÿt etdi – Oskolupova øinelini soyun ma- üa kþmÿk etdi. – Sÿndÿ Gerasimovi÷ nÿylÿ mÿøüuldur? – Foma Qur ya- no vi÷ soruødu vÿ papaüûnû ÷ûxartmadan Antonun kreslosuna oturdu.
Yakonov yan stullardan birinÿ ÷þkdö. – Gerasimovi÷?.. Spiridonovkadan o nÿ vaxt gÿtiril- miødi? Deyÿsÿn, oktyabrda. O vaxtdan da yoldaø Stalin ö÷ön televizor dözÿldirdi. Hÿmin onu, börönc lþvhÿlini “Bþyök Stalinÿ – ÷ekist- lÿrdÿn”.
– Bir ÷aüûr onu. Yakonov zÿng etdi. Spiridonovka Moskva øaraøkalarûndan biri idi. Son vaxt lar möhÿndis Bobyorun rÿhbÿrliyi altûnda Spirido nov- kada olduqca aüûllû vÿ faydalû alÿt – adi øÿhÿr telefonuna artûr ma dözÿldilmiødi. Qurüunun ÿn maraqlû xösusiyyÿti bu idi ki, hÿtta telefon iølÿmÿyÿndÿ, dÿstÿyi rahatca yerinÿ qoyul muø olanda da iøini davam etdirirdi: bu zaman otaqda nÿ danû øûlûr dûsa, hamûsû dþvlÿt tÿhlökÿsizliyinin nÿzarÿt mÿn tÿqÿsindÿ eøidilirdi. Artûrma bÿyÿnilmiø vÿ istehsala Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 807
bura xûl mûødû. Lazûmi abonent peyda olan kimi onun xÿttini pozur dular, qurbanûn þzö montyorun gþndÿrilmÿsini xahiø edirdivÿmontyordаgÿlibtelefonutÿmiretmÿkadûaltûnda dinlÿyici qurüunu xÿttÿ qoøub gedirdi. Rÿhbÿrliyin þnlÿyici fikirlÿri (rÿhbÿrliyin fikirlÿri hÿmiøÿ þnlÿyici olmalû idi) indi baøqa qurüularla baülû idi. Nþvbÿt÷i qapûdan boylandû: – Mÿhbus Gerasimovi÷. – Qoy gÿlsin, Yakonov baøû ilÿ iøarÿ elÿdi. O, þz masa- sûndan kÿnarda, balaca stulda oturmuødu, bÿdÿnini boø tutduüundan saüa-sola aøûrdû. Gerasimovi÷ i÷ÿri girdi, burnunun östöndÿki pensneni dözÿltdi, ayaüû xal÷a payÿndaza iliødi. Bu iki yoüun mÿmurla möqayisÿdÿ onun ÷iyinlÿri ÷ox dar, þzö isÿ hÿddindÿn artûq cûlûz gþrönördö. – Sizin ÷aüûrûøûnûza gþrÿ – quru tÿrzdÿ dedi vÿ Yako- novla Oskolupovun arasûndakû divara baxa-baxa yaxûnlaødû. – Hm-m, – Oskolupov mûzûldandû. – ßylÿøin. Gerasimovi÷ ÿylÿødi. Oturacaüûn yarûsûnû tutmuødu. – Siz... – Foma Quryanovi÷ yadûna salûrdû. – Siz optik- siniz, Gerasimovi÷? Qûsasû, qulaq yox, gþz özrÿ, elÿ deyildi? – Bÿli.
– Sizi... e-e.. – Foma diølÿrini silirmiø kimi dilini oynatdû. – Sizi tÿriflÿyirlÿr. Bÿli. O susdu. Bir gþzönö qûydû, o biri gþzö ilÿ Gerasimovi÷ÿ baxmaüa baøladû: – Siz Bobyorun sonuncu iøi ilÿ tanûøsûnûz? – Eøitmiøÿm. – Hm-m. Bobyoru vaxtûndan tez azad edilmÿsi ö÷ön tÿqdim etdiyimizi necÿ? – Bilmirdim. – Bilin. Siz hÿlÿ ne÷ÿ il oturmalûsûnûz? – Ö÷ il. – ×ox-dur! – Oskolupov tÿÿccöblÿndi, sanki, o birilÿrin hamûsûbirne÷ÿayoturacaqdû.–×ox-dur!(Бuyaxûnlardatÿzÿ
808 gÿlmiø bir dustaüa örÿk-dirÿk verÿrkÿn isÿ demiødi: “On il? Boø øeydir! Elÿlÿri var, iyirmi il oturur!”) Sizin dÿ vax tûn dan tez azad olunmaq höququ qazanmaüûnûz pis olmazdû, hÿ? Bu, Nataøanûn dönÿnki yalvarûølarû ilÿ necÿ dÿ öst-östÿ döøördö!.. Þzönÿ göc gÿlÿrÿk (rÿislÿrlÿ mönasibÿtdÿ þzönÿ he÷ bir tÿbÿssöm vÿ yumøaqlûüû rÿva gþrmördö), Gerasimovi÷ qûy- qacû gölömsöndö: – Haradan alasan onu? Dÿhlizdÿ tapmaq olmur. Foma Quryanovi÷ hÿrÿkÿtÿ gÿldi: – Hm! Televizorlarla, ÿlbÿttÿ, vaxtûndan tez buraxûla bilmÿzsiniz! Mÿn sizi bu gönlÿrdÿ Spiridonovkaya ke÷irÿ- rÿm vÿ layihÿnin rÿhbÿri tÿyin edÿrÿm. Altû aya edÿrsiniz, payûza kimi dÿ evdÿ olarsûnûz! – Nÿ iødir, soruømaq olar? Orada ÷ox iølÿr nÿzÿrdÿ tutulub, bacar, birindÿn yapûø. Mÿsÿlÿn, belÿ bir ideya var: baü skamyalarûna mikrofonlar qoymaq, parklarda a÷ûq-a÷ûüûna danûøûrlar, onlara qulaq asa bilmirsÿn. Gÿrÿk ki, bu sizin ixtisasûnûz deyil? – Yox, mÿnim ixtisasûm deyil. – Yÿqin, sizÿ dÿ iø tapûlar. Èki iø, bu da tÿlÿsikdir. O birisi da gþzlÿmÿk istÿmir. Hÿr ikisi dÿ sizin ixtisasûnûz özrÿdir, elÿ deyilmi, Anton Nikolayevi÷? – (Yakonov baøû ilÿ tÿsdiqlÿdi.) – Biri gecÿ fotoaparatûdûr, e-e, nÿ idi onlarûn adû... ultra- qûrmûzû øöalarla. Yÿni gecÿ kö÷ÿdÿ insanûn getdiyi adamla bir yerdÿ øÿklini ÷ÿkmÿk ö÷ön. Þzö dÿ elÿ ÷ÿkmÿk ö÷ön ki, þzönön þlÿnÿ kimi bundan xÿbÿri olmasûn. Xaricdÿ artûq bÿzi øeylÿr var, burada, sadÿcÿ... yaradûcû øÿkildÿ gþtörmÿk, etmÿk qalûr. Bir dÿ ki aparatû iølÿtmÿk asan olsun. Bizim agentlÿrimiz sizin kimi aüûllû deyillÿr. Èkincisi gþrön nÿdir. Èkincisi sizin ö÷ön, yÿqin, su i÷mÿk kimi øeydir, bizÿ isÿ ÷ox lazûmdûr. Adi fotoaparatdûr, amma ÷ox ki÷ik, onu qapûnûn ÷ÿr÷ivÿlÿrinÿ qoymaq mömkön olsun. O isÿ avtomatik, qapû a÷ûlan kimi, kim qapûdan ke÷sÿ, ÷ÿksin. He÷ olmasa, göndöz, bir dÿ elektrik iøûüûnda. Qaranlûqda he÷ lazûm deyil, Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 809
eybi yoxdur. Belÿ aparatû da seriya ilÿ istehsala buraxmaq istÿrdik. Hÿ, necÿdir? Razûsûnûz? Gerasimovi÷ arûq özönö pÿncÿrÿlÿrÿ tÿrÿf ÷evirmiødi vÿ general-mayora baxmûrdû. Foma Quryanovi÷in löüÿtindÿ “kÿdÿr” sþzö yox idi. Ona gþrÿ dÿ Gerasimovi÷in özöndÿki ifadÿnin nÿ olduüunu deyÿ bilmirdi. He÷ demÿyÿ dÿ hazûrlaømûrdû. Cavab gþzlÿyirdi. Bu, Nataøanûn duasûnûn eøidilmÿsi demÿk idi!.. Arvadûnûn øöøÿ kimi gþz yaølarûnûn donub-qaldûüû quru- muø özö Èllarionun gþzlÿri qabaüûnda durmuødu. Uzun illÿr boyu ilk dÿfÿ olaraq evÿ qayûtmaq imkanû þz yaxûnlûüû ilÿ, ÿl÷atanlûüû ilÿ onun örÿyini qûzdûrûrdû. Þzö dÿ ÷ox øey etmÿk lazûm gÿlmirdi, ancaq Bobyo run etdiklÿrini: þz ÿvÿzinÿ bir-iki yöz sadÿlþvh, pÿlÿqulaq azad insanû barmaqlûq arxasûna salmaq tÿlÿb olunurdu. Gerasimovi÷ ÷ÿtinliklÿ, dili dolaøa-dolaøa soruødu: – Televiziyada... qalmaq olmazdûmû? – Èmtina edirsiniz?! – Oskolupov tÿÿccöblÿndi vÿ qûzardû. Onun özö hiddÿt ifadÿsinÿ xösusilÿ asan ke÷irdi. – Sÿbÿbi? Dustaqlar dönyasûnûn bötön qÿddar qanunlarû Gerasi- mo vi÷ÿ deyirdi ki, firavan yaøayan, burnunun ucundan uzaüû gþr mÿyÿn, bÿrkÿ-boøa döømÿmiø, dþyölmÿmiø azad insan lara qarøû rÿhmdil olmaq piy ö÷ön kÿsilÿn donuza yazûüû gÿl mÿk kimi bir øeydir. Azad insanlarûn dustaqlarûn sonu gþrön mÿyÿn möddÿtlÿr hesabûna sahib olduqlarû þlöm söz ruhlarû olmur, onlar paylarûna döøÿn azadlûqdan acgþzlöklÿ vÿ bacarûqsûz øÿkildÿ istifadÿ edirlÿr, xûrda fikir- lÿrin, mÿnasûz vurnuxmanûn ÿlindÿ aciz qalûblar. Nataøa isÿ bötön hÿyatûnûn rÿfiqÿsi idi. Nataøa ikinci möd dÿt idi ki, onu gþzlÿyirdi. Kþmÿksiz bir yumaq kimi sþnmÿk özrÿ idi, onunla bir- gÿ isÿ Èllarionun da hÿyatû sþnÿcÿkdi. – Sÿbÿb niyÿ? Edÿ bilmÿrÿm. Þhdÿsindÿn gÿlmÿrÿm. – Gera simovi÷ sakitcÿ, olduqca zÿif sÿslÿ cavab verdi.
810 Bu vaxta kimi fikri daüûnûq olan Yakonov maraq vÿ diq- qÿtlÿ Gerasimovi÷ÿ baxdû. Bu, irrasionallûüa iddia edÿn daha bir hadisÿ idi. Axû “þz canûm hamûdan øirindir” ömumdönya qanunu bu dÿfÿ dÿ iølÿmÿyÿ bilmÿzdi. – Siz, sadÿcÿ, ciddi iølÿrdÿn yadûrüamûsûnûz, ona gþrÿ dÿ ÷ÿkinirsiniz, – Oskolupov inandûrmaüa ÷alûøûrdû. – Sizdÿn baøqa bunu kim edÿ bilÿr? Yaxøû, sizÿ fikirlÿømÿyÿ vaxt verÿrÿm. Gerasimovi÷ alnûnû ki÷icik ÿlinÿ dayayûb susurdu. ßlbÿttÿ, bu, atom bombasû deyildi. Bu, dinc hÿyatla baülû idi, nÿzÿrÿ ÷arpmaz bir xûrdalûq idi. – Hÿ, nÿ fikirlÿøirsiniz? Bu, birbaøa sizin ixtisasûnûz özrÿdir! Ah, susmaq, vaxtû uzatmaq olardû. Dustaqlar arasûnda qÿbul olunduüu kimi, tapøûrûüû qÿbul etmÿk, sonra da onu saqqûz edib ÷eynÿmÿk, yerinÿ yetirmÿmÿk dÿ olardû. Lakin Gerasimovi÷ ayaüa durdu, baøûna general papaüû geyinmiø yekÿqarûn, sallaqyanaq, donuzsifÿt bÿdzata hÿqarÿtlÿ baxdû, belÿlÿri, xalqûn bÿdbÿxtliyindÿn, Rusiyanûn enli yollarû ilÿ ke÷ib hÿlÿ dÿ rÿdd olmamûødûlar. – Yox! Bu mÿnim ixtisasûm özrÿ deyil! Mÿn insan ov÷u- su deyilÿm! Bizi ovladûüûnûz yetÿr...
Yüklə 6,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|