Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti

Sxem 1. İşçi hesablar planının bölmələri 
Mənbə: Mühasibat uçotunun hesablar planı və onun tətbiqinə dair Təlimat, “Kapital Audit Ltd” 
MMC, Bakı şəhəri, 2007-ci il 
“Uzunmüddətli aktivlər”, müəssisə tərəfindən nəzarəti aparılan, həmçinin 
gələcəkdə iqtisadi effektivliyin əldə olunması gözlənilən xidmət (istehsal) 
prossesində bir ildən uzun dövrdə istifadəsi müəyyən edilən aktivlərdir. 
Uzunmddətli aktivlər, beynəlxalq standartlarda çeşidli, müxtəlif yarımbölmələr 
formasında sistemləşdirilmişdir (Sxem 2.).
• Uzunmüddətli aktivlər 
1 bölmə
• Qısamüddətli aktivlər 
2 bölmə
• Kapital 
3 bölmə
• Uzunmüddətli öhdəliklər 
4 bölmə
• Qısamüddətli öhdəliklər 
5 bölmə 
• Gəlirlər 
6 bölmə 
• Xərclər 
7 bölmə

---

18 
Sxem 2. Uzunmüddətli aktivlərin yarımbölmələri 
Mənbə: Mühasibat uçotunun hesablar planı və onun tətbiqinə dair Təlimat, “Kapital Audit Ltd” 
MMC, Bakı şəhəri, 2007-ci il 
Uzunmüddətli aktivlərin təsnifatının konseptual əsaslarını Mühasibat 
Uçotunun Beynəlxalq Standartları Şurası tərəfindən hazırlanmış və daha sonra 
nəşr olunmuş maliyyə əməliyyatları üzrə hesabatların vaxtında hazırlanıb və 
verilməli qrumlara təqdim edilməsi ilə bağlı çərçivə sənədinə əsaslandırmaq 
mümkündür. Beləki, adı çəkilmiş Konseptual Əsaslarda, mühasibat uçotunun 
uzunmüdətli aktivlər üzrə xüsusi tələbləri ilə maliyyə əməliyyatları üzə 
hesabatların düzgün hazırlanmasının qaydaları nəzərdə tutur. Qeyd edilmiş bu 
Qeyri-maddi aktivlər 
Əsas vəsaitlər (torpaq, tikili və avadanlıqlar) 
Daşınmaz əmlaka investisiyalar 
Bioloji aktivlər 
Təbii sərvətlər 
İştirak metodu ilə uçota alınmış investisiyalar 
Uzunmüdətli debitor borcları 
Sair uzunmüddətli maliyyə aktivləri 
Sair uzunmüddətli aktivlər 

---

19 
tələblərlə qaydalar təşkilatlar haqqında uyğun beynəlxalq standartlara əsaslanmış 
mühasibat uçotunun hazırlanması və istifadəsi üçün xüsusi keyfiyyət daşıyır. Eyni 
zamanda, təşkilatlar üçün aparılmalı mühasibat uçotu qeyd edilmiş sənəddə öz 
əksini göstərən prinsiplərlə müddəalara görə tərtib edilməlidir. 
Beynəlxalq standartlara əsasən mühasibat uçotunun tərtib olunmasının tətbiq 
edilən mühasibat uçotunun baza və ya fundamental iş prinsipinin müəyyənləşməsi, 
habelə aşağıda qeyd edilən hallarda təlimat rolunu göstərən bu prinsiplərdə məntiqi
əsasın təmin edilməsidir 
(S.Səbzəliyev, Q.Abbasov, Bakı, 2015, s.197); 
- Ölkənin Milli Mühasibat Uçotu Standartlarını beynəlxalq standartlara əsasən 
hazırlayan işçi qrupu üçün müəyyən standartların tərtib edilməsi, habelə onlarda 
dəyişikliklər aparılması;
- Maliyyə əməliyyatları üzrə hesabatları hazırlayan işçi qrupu üçün istifadə ediləcək 
hesabatlarda Beynəlxalq standartlara əsaslanmış qaydada tərtib olunması;
- Maliyyə əməliyyatları üzrə hesabatların istifadçilərinə yönəlmiş Beynəlxalq 
standartlara uygun qaydada hazırlanmış hesabatların təhlilinin aparılması.