Az ə rbaycan Respublikasının ayrı-seçkiliy
Yüklə 144,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.5 Yekun mü ş ahid ə l ə r
- 6. Ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n qanunvericilikd ə sübuta ə saslanan m ə
|
5.2.6. Ayrı-seçkiliy ə qar ş ı mübariz ə sah ə sind ə hüquqi vasit ə l ə rin s ə m ə r ə liliyi Az ə rbaycan Respublikasının milli qanunvericilik aktlarında ayrı-seçkiliy ə qar ş ı müvafiq hüquqi vasit ə l ə r n ə z ə rd ə tutulsa da bu vasit ə l ə rd ə n geni ş şə kild ə istifad ə olunmur. Ayrı- seçkilikl ə ə laq ə dar m ə hk ə m ə l ə r t ə r ə find ə n baxılmı ş mülki v ə ya cinay ə t i ş l ə rinin sayı bar ə d ə r ə smi statistik m ə lumatlar mövcud deyil. Çox güman ki, bu v ə ziyy ə ti bel ə bir maddi hüququn v ə onu t ə min ed ə n hüquqi vasit ə l ə rin mövcudlu ğ u bar ə d ə geni ş ictimaiyy ə tin az m ə lumatlı olması il ə ə laq ə l ə ndirm ə k olar. Ba ş qa bir s ə b ə b ə halinin azt ə minatlı t ə b ə q ə si v ə miqrantlar üçün faktiki hüquqi yardımın olmaması il ə izah oluna bil ə r. Milli qanunvericilikd ə cinay ə t v ə mülki i ş l ə rin aparılması zamanı hüquqi yardımın göst ə rilm ə si formal olaraq n ə z ə rd ə tutulsa da Az ə rbaycan Respublikas э nda dövl ə t t ə r ə find ə n maliyy ə l əş diril ə n s ə m ə r ə li hüquqi yardımdan istifad ə hüququ faktiki olaraq mövcud deyil. Geni ş şə kild ə ehtimal olunur ki, Az ə rbaycan Respublikasında bu cür s ə m ə r ə li hüquqi yardım mexanizml ə rinin olmaması ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı i ş l ə rd ə m ə hk ə m ə sistemind ə n istifad ə etm ə prosesi qar ş ısında ciddi mane ə l ə r tör ə dir. 5.3. Az ə rbaycan Respublikası t ə r ə find ə n q ə bul edilmi ş beyn ə lxalq hüquqi müdafi ə mexanizml ə ri: prosedurlar v ə n ə tic ə l ə r Az ə rbaycan Respublikası BMT-nin 4 Komit ə sin ə , daha konkret des ə k “Mülki v ə siyasi hüquqlar haqqında” Beyn ə lxalq Paktın icrasına n ə zar ə t ed ə n İ HK-ya, “Qadınlara qar ş ı ayrı- seçkiliyin bütün formalarının l əğ v edilm ə si haqqında” Konvensiyanın icrasına n ə zar ə t ed ə n 307 H ə min Qanunun 8.5-ci madd ə si. 308 Ombudsmanın f ə aliyy ə ti v ə ş ikay ə tl ə rin t ə qdim olunması bar ə d ə daha ə traflı m ə lumatla “http://ombudsman.gov.az/view.php?lang=az&menu=59” saytından tanı ş olmaq olar. 117 Qadınlara qar ş ı Ayrı-seçkiliyin L əğ v edilm ə si Komit ə sin ə , CERD-in icrasına n ə zar ə t ed ə n İ rqi Ayrı-seçkiliyin L əğ v edilm ə si üzr ə Komit ə y ə v ə “ İş g ə nc ə l ə r v ə dig ə r q ə ddar, qeyri-insani v ə alçaldıcı r ə ftar v ə ya c ə za ə leyhin ə ” Konvensiyanın icrasına n ə zar ə t ed ə n İş g ə nc ə l ə r ə qar ş ı Komit ə y ə f ə rdi şə kild ə ş ikay ə t etm ə k hüququnu tanıyır. 309 Avropa s ə viyy ə sind ə is ə Az ə rbaycan Respublikası 2002-ci il aprelin 15-d ə A İ HM-in yurisdiksiyasını tanımı ş dır. 310 A İ HK t ə r ə find ə n t ə min olunan hüquqlardan h ə r hansı birinin h ə yata keçirilm ə si zamanı ayrı-seçkilik halı ba ş ver ə rs ə A İ HK-nın 14-cü madd ə sin ə ə sas ə n, z ə r ə r ç ə kmi ş şə xs öz ş ikay ə t ə riz ə sini A İ HM- ə t ə qdim ed ə bil ə r. 311 Ayrı-seçkiliy ə qar ş ı ümumi müdafi ə ni n ə z ə rd ə tutan 12 saylı Protokol Az ə rbaycan Respublikası t ə r ə find ə n imzalansa da ratifikasiya edilm ə yib. Az ə rbaycan Respublikası ASXD-y ə qo ş ulsa da bu Xartiyanın pozulması il ə ə laq ə dar ECSR- ə kollektiv şə kild ə ş ikay ə tl ə r t ə qdim etm ə k hüququnu tanıyan 9 noyabr 1995-ci il tarixli Ə lav ə Protokola/CETS No158 qo ş ulmayıb. 5.4. Milli qanunvericiliyin beyn ə lxalq standartlara uy ğ unlu ğ u Az ə rbaycan Respublikasının qanunvericilik aktlarının b ə zi müdd ə aları v ə t ə nda ş lıq m ə nsubiyy ə ti z ə minind ə diskriminativ xarakterli hesab oluna bil ə r. M ə s ə l ə n, 1992-ci il avqustun 20-d ə q ə bul edilmi ş Az ə rbaycan Respublikasının “Dini etiqad azadlı ğ ı haqqında” Qanununun 1- ci madd ə sinin 4-cü b ə ndi v ə Miqrasiya M ə c ə ll ə sinin 76.6-cı madd ə si ə cn ə bil ə r v ə v ə t ə nda ş lı ğ ı olmayan şə xsl ə r t ə r ə find ə n dini t ə bli ğ at aparılmasını qada ğ an etm ə kl ə v ə t ə nda ş lıq m ə nsubiyy ə ti z ə minind ə vicdan azadlı ğ ını m ə hdudla ş dırır. Bu m ə hdudiyy ə t vicdan azadlı ğ ından h ə rt ə r ə fli istifad ə etm ə prinsipi il ə ziddiyy ə t t əş kil edir. Daha konkret des ə k bu m ə hdudiyy ə t vicdan azadlı ğ ını n ə z ə rd ə tutan A İ HK-nın 9-cu madd ə sin ə ziddir. Bu A Ş Venesiya Komissiyasının Az ə rbaycan Respublikası “Dini etiqad azadlı ğ ı haqqında” Qanununa dair 681/2012 sayl э Birg ə R ə yind ə d ə öz t ə sdiqini tapmı ş dır. Komissiya Az ə rbaycan Respublikasının dövl ə t hakimiyy ə ti orqanlarına “proselitizm ə müvafiq qaydada v ə birm ə nal э şə kild ə icaz ə verm ə yi v ə 1-ci madd ə nin 4-cü b ə ndind ə n ə cn ə bil ə r v ə v ə t ə nda ş lı ğ ı olmayan şə xsl ə r t ə r ə find ə n dini t ə bli ğ at aparılmasına dair qada ğ anı çıxarma ğ ı” tövsiy ə etmi ş dir. Eyni zamanda, ECSR Az ə rbaycan Respublikası t ə r ə find ə n ASXD-nin 1, 9, 20 v ə 24-cü madd ə l ə rinin icrasına dair 2012-ci il üzr ə Q ə na ə tl ə rind ə ayrı-seçkiliy ə aid i ş l ə rd ə sübut etm ə yükünün bölü ş dürülm ə sin ə ə m ə l olunmadı ğ ını v ə ə cn ə bil ə rin dövl ə t qullu ğ una i şə q ə bul edilm ə si qada ğ asının Xartiya t ə r ə find ə n n ə z ə rd ə tutulmu ş hallardan k ə nara çıxdı ğ ını ə sas g ə tir ə r ə k Az ə rbaycandakı v ə ziyy ə tin ASXD-nin 1-ci madd ə sinin 2-ci b ə ndin ə (1-ci madd ə “ Ə m ə k hüququ”, 2-ci b ə nd “S ə rb ə st ə m ə k f ə aliyy ə ti” (h ə mçinin (ayrı-seçkiliyin yol verilm ə zliyi, m ə cburi ə m ə yin qada ğ an olunması v ə dig ə r aspektl ə r)) uy ğ un olmaması q ə na ə tind ə dir. 312 Gender z ə minind ə ayrı-seçkiliy ə g ə ldikd ə , Komit ə gender z ə minind ə ayrı-seçkiliy ə aid i ş l ə rd ə sübut etm ə yükünün bölü ş dürülm ə sin ə ə m ə l olunmadı ğ ını v ə ə m ə k şə raiti a ğ ır, z ə r ə rli olan i ş yerl ə rind ə , habel ə yeraltı tunell ə rd ə , ş axtalarda v ə dig ə r yeraltı i ş l ə rd ə qadın ə m ə yinin 309 F ə rdi qaydada ş ikay ə t etm ə mexanizml ə ri vasit ə sil ə BMT-y ə ş ikay ə t t ə qdim etm ə k üçün ə traflı qaydalar “http://www2.ohchr.org/english/bodies/petitions/individual.htm” saytında (ingilis dilind ə ) verilir. 310 2001-ci il dekabrın 25-d ə Az ə rbaycan Respublikasının Parlamenti (Milli M ə clis) A İ HK-nı ratifikasiya etmi ş dir. 2002- ci il aprelin 15-d ə is ə ratifikasiya haqqında s ə n ə d A Ş -nin Ba ş katibin ə t ə qdim olunmu ş dur. 311 A İ HM- ə müraci ə t etm ə k üçün s ə n ə dl ə rin siyahısı v ə müraci ə t etm ə proseduru bar ə d ə ə traflı m ə lumatlarla “http://echr.coe.int/Documents/PO_pack_AZE.pdf” saytından Az ə rbaycan dilind ə tanı ş olmaq olar. 312 Komit ə konkret olaraq b ə yan etmi ş dir ki, “V ə t ə nda ş lıq z ə minind ə ayrı-seçkiliy ə g ə ldikd ə Komit ə dövl ə t qullu ğ unda mövcud olan i ş yerl ə rinin v ə zif ə d ə n v ə hakimiyy ə t s ə lahiyy ə tl ə rind ə n asılı olmayaraq Az ə rbaycan Respublikası v ə t ə nda ş ları üçün n ə z ə rd ə tutuludu ğ unu qeyd edir. Komit ə ə cn ə bil ə rin dövl ə t qullu ğ una i şə q ə bul edilm ə si m ə hdudiyy ə tinin/qada ğ asının Xartiya t ə r ə find ə n n ə z ə rd ə tutulmu ş hallardan k ə nara çıxdı ğ ını mü ə yy ə n edir.” 118 t ə tbiqinin qanunvericilikl ə qada ğ an edilm ə sini ə sas g ə tir ə r ə k Az ə rbaycandakı v ə ziyy ə tin ASXD- nin 20-ci madd ə sin ə uy ğ un olmaması q ə na ə tin ə g ə lmi ş dir. 313 5.5 Yekun mü ş ahid ə l ə r Ayrı-seçkilik bar ə d ə iddialar ə sasında m ə hk ə m ə v ə m ə hk ə m ə d ə nk ə nar i ş l ə rin v ə /v ə ya ara ş dırmalarının m ə hdud sayda olması Az ə rbaycan c ə miyy ə ti v ə t ə sisatlarının ayrı-seçkilik anlayı ş ı, onun mümkün formaları v ə ba ş ver ə bil ə c ə k f ə sadları il ə daha yax ş ı tanı ş olmalarını t ə klif etm ə y ə d ə lal ə t edir. Bu s ə pkid ə n olan ilk tövsiy ə müxt ə lif qanunvericilik aktlarında ə ks olunmu ş ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n normaların t ə kmill əş diril ə r ə k Miqrasiya M ə c ə ll ə si kimi vahid bir qanun şə klind ə i ş l ə nib hazırlanmasından ibar ə tdir. Hal-hazırda ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n normalar bir sıra müxt ə lif qanunvericilik aktlarında p ə rak ə nd ə şə kild ə verildiyind ə n ilk önc ə bu normaların t ə tbiqi s ə viyy ə sini eyni bir vaxtda izl ə m ə k ç ə tindir. Eyni zamanda, müxt ə lif qanunvericilik aktlarında mövcud olan normaların t ə kmill əş diril ə r ə k vahid formaya salınması il ə yana ş ı, t ə tbiq olunan müxt ə lif normalara uy ğ unlu ğ u t ə min etm ə k m ə qs ə dil ə müvafiq mexanizml ə r gücl ə ndirilm ə lidir. Hazırda mövcud olan mexanizml ə r çox z ə if t əə ssürat ba ğ ı ş layır v ə ba ş ver ə n zorakılıq hallarının s ə m ə r ə li şə kild ə öhd ə sind ə n g ə lm ə k iqtidarında deyil. İ kinci tövsiy ə ondan ibar ə tdir ki, ayrı-seçkiliyi yaradan s ə b ə bl ə rin v ə ayrı-seçkiliy ə qar ş ı mübariz ə sah ə sind ə mövcud olan milli v ə beyn ə lxalq qanunvericiliyin m ə nims ə nilm ə si, ayrı- seçkilik hallarının mü ə yy ə nl əş dirilm ə si v ə n ə zaman ba ş verm ə sind ə n asılı olmayaraq bu halların qar ş ısının alınması üçün daha ə saslı bacarıqların inki ş af etdirilm ə si m ə qs ə dil ə aidiyy ə ti dövl ə t qulluqçuları üçün t ə liml ə rin t əş kili çox vacibdir. Üçüncü tövsiy ə y ə ə sas ə n, b ə zi r ə ftar növl ə rinin, o cüml ə d ə n “m ə d ə ni v ə ictimaiyy ə t t ə r ə find ə n m ə qbul hesab edil ə n” kontrakt ə sasında münasib ə tl ə rin faktiki olaraq diskriminativ xarakter da ş ıdı ğ ını insanlar t ə r ə find ə n d ə rk edildiyini t ə min etm ə k m ə qs ə dil ə geni ş ictimaiyy ə t arasında ayrı-seçkiliy ə aid m ə lumatlandırma kampaniyalarının keçirilm ə si m ə qs ə d ə uy ğ un olardı. 313 Az ə rbaycan Respublikasının Ə m ə k M ə c ə ll ə si ə m ə k şə raiti a ğ ır, z ə r ə rli olan i ş yerl ə rind ə , habel ə yeraltı tunell ə rd ə , ş axtalarda v ə dig ə r yeraltı i ş l ə rd ə qadın ə m ə yinin t ə tbiqini qada ğ an edir (Madd ə 241. “Qadın ə m ə yinin t ə tbiqi qada ğ an olunan i ş yerl ə ri v ə i ş l ə r”). 119 6. Ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n qanunvericilikd ə sübuta ə saslanan m ə s ə l ə l ə r 6.1. Giri ş Ayrı-seçkilik faktını açıq v ə asan yollarla mü ə yy ə n etm ə k heç d ə adi bir i ş hesab olunmamalıdır. H ə tta f ə rqli r ə ftar z ə r ə rç ə kmi ş şə xsin t ə qdim etdiyi sübutlardan “açıq şə kild ə ” görüns ə d ə , ad ə t ə n birba ş a ayrı-seçkilik faktının sübuta yetirilm ə si mür ə kk ə b bir m ə s ə l ə dir. 2-ci f ə sild ə müzakir ə olundu ğ u kimi, bir qayda olaraq f ə rqli r ə ftarın ə sası ya açıq şə kild ə görünmür, ya da ilk baxı ş dan ba ş qa bir faktora aid edilir (m ə s ə l ə n, pensiyaya çıxan şə xs üçün n ə z ə rd ə tutulan müavin ə tl ə r müdafi ə olunan ə sas kimi ilk növb ə d ə onun ya ş ı il ə ə laq ə l ə ndirilir). Bu baxımdan nisb ə t ə n nadir hallarda bu cür i ş l ə r ə rast g ə lm ə k olar ki, şə xsl ə r f ə rqli r ə ftarın ə sası kimi müdafi ə olunan ə saslardan birini açıq şə kild ə b ə yan etsinl ə r. Bel ə bir hala istisna kimi Ferinin i ş ini göst ə rm ə k olar: Belçikada ş irk ə t sahibi bir n ə f ə r bel ə immiqrantın onun ş irk ə tin ə i şə götürülm ə y ə c ə yini reklam vasit ə sil ə v ə ş ifahi şə kild ə b ə yan etmi ş dir. 314 A Ə M bunun birm ə nalı şə kild ə irqi m ə nsubiyy ə t v ə ya etnik m ə n şə ə sasında birba ş a ayrı-seçkiliy ə aid bir i ş oldu ğ unu mü ə yy ə n etmi ş dir. Lakin cavabdehl ə r bir qayda olaraq ba ş qaları il ə müqayis ə d ə kiminl ə s ə qeyri- münasib şə kild ə r ə ftar etdikl ə rini b ə yan etmirl ə r v ə bunu n ə s ə b ə bd ə n etdikl ə rini göst ə rmirl ə r. Qadın hansısa i ş l ə ə laq ə dar r ə dd cavabı ala bil ə r v ə ona i şə q ə bul olunmu ş ki ş il ə müqayis ə d ə sad ə c ə olaraq “az t ə crüb ə li” olması bildiril ə bil ə r. Bel ə v ə ziyy ə td ə z ə r ə rç ə kmi ş şə xs ə cinsi m ə nsubiyy ə tin ə gör ə birba ş a ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qaldı ğ ını sübuta yetirm ə k ç ə tin ola bil ə r. F ə rqli r ə ftarın müdafi ə olunan ə saslar z ə mimind ə ba ş verdiyinin sübuta yetirilm ə sil ə ba ğ lı ç ə tinlikl ə rin öhd ə sind ə n g ə lm ə k üçün ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyi sübut etm ə yükünün bölü ş dürülm ə sin ə icaz ə verir. Müvafiq olaraq, iddiaçı ayrı- seçkiliyin ba ş verm ə sil ə ba ğ lı ehtimal olunan s ə b ə bl ə r ə aid faktlar nümayi ş etdirm ə k iqtidarında olarsa, iddianın ə ksini sübut etm ə yükü cavabdehin üz ə rin ə dü ş ür. Sübut etm ə yükünün bölü ş dürülm ə si, xüsus ə n d ə dolayı ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı i ş l ə rl ə ə laq ə dar g ə r ə klidir, çünki burada konkret hüquqi normaların v ə ya t ə crüb ə nin ə laq ə dar qrupa t ə nasübsüz t ə sir ə malik oldu ğ unu sübuta yetirm ə k t ə l ə b olunur. Dolayı ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı v ə sat ə t qaldırmaq üçün iddiaçının f ə rqlı r ə ftara aid ümumi misalları sübuta yetir ə n statistik m ə lumatlara istinad etm ə si t ə l ə b oluna bil ə r. B ə zi milli yurisdiksiyalar “i ş in hallarının yoxlanılması” n ə tic ə sind ə ə ld ə olunmu ş d ə lill ə ri q ə bul edir. Yüklə 144,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|