Dahilər, həqiqi mənada elm adamları, savadlı və mədəni şəxsiyyətlər özləri barədə,
fəaliyyətləri haqda həmişə mümkün dərəcədə az danışmağa çalışmış, başqalarının
onları tərifləməsinə razı olmamışlar.
Ta qədimdən yazıb-yaradan ədiblər, filosoflar sadəlik və təvazökarlıqla bağlı çox
dəyərli, hikmətli sözlər söyləmişlər. Ə.Xaqani sadəlik və təvazökarlığı
insana xas olan
nəcib sifət kimi tərənnüm etmiş, lovğalığı və xudpəsəndliyi pisləmişdir:
“Mənəm, mənəm” deyib öymə özünü,
Həmişə müxtəsər söylə sözünü.
Cahildir özünü tərif edənlər,
“Çox bilirəm” demə bilsən də əgər.
Geniş dünyagörüşünə, mükəmməl savada, yüksək intellektə sahib olan adamların
nitqi, danışığı, adi söhbətləri təvazökarlıq baxımından xoşagəlimli olur. Onlar bir qayda
olaraq gördükləri işi ümuminin adından təqdim edirlər. “Bizim
bu sahədəki
nəticələrimiz olduqca faydalıdır”; “Bu məsələyə bir qədər aydınlıq
gətirməyə
çalışmışıq” və s. Çoxları öz fəaliyyətləri barədə danışarkən təvazökarlıq
xatirinə belə
ifadələr işlədir: “Özünü tərif olmasın”, “Özündən demək olmasın”, “Təvazökarlıqdan
kənar olmasın”, “Bu mənim şəxsi fikrimdir” və s. Belə adamlar lovğalığın
nə olduğunu
bilməz, hər hansı işinə görə təriflənməsini də xoşlamazlar. İmperator
Sezar Avqust
(b.e.ə., I əsr) onu tərifləyənlərin, yaltaqların qənimi idi. O, “cənab” sözünü işlətməyi və
onu tərifləməyi qadağan etmişdi. Bir dəfə ailəsi ilə teatra gedərkən səhnədən aktyorun
“Ey
mərhəmətli hökmdar, Allah səni Roma xalqı üçün çox görməsin” deməsinə,
tamaşaçıların onu alqışlamasına görə hiddətlənir və bir daha teatra gəlmir.
Deyilənlərdən aydın olur ki, təvazökarlıq mədəni nitqin başlıca keyfiyyətlərindəndir.
Natiqin nitqi bu baxımdan da nümunəvi olmalıdır. Dünyanın böyük adamları bir də ona
görə böyükdürlər ki, onlar öz uğurları ilə öyünmürlər, başqalarının mənliyinə, qüruruna
toxunmurlar.