Защир ялясэяров



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə22/26
tarix16.02.2017
ölçüsü1,28 Mb.
#8548
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26

Патоэенез. Хястялийя щяссас олан гуш организминя дцшян вирус, 
1 сутка мцддятиндя ган дювраны системиня дахил олур вя септисемийа 
баш  верир.  Мцяййян  олунмушдур  ки,  вирусун  тясириндян  гушларын 
ганында  жидди  биокимйяви  дяйишикликляр  баш  верир  вя  ясасян  онун 
протеолитик  фяаллыьы  там  шякилдя  итир.  Хястялик  нятижясиндя  веноз 
дурьунлуг,  шишкинликляр,  сероз  вя  селикли  гишаларда    гансызмалар  вя 
еляжя  дя  интоксикасийа  олдугжа  характерикдир.  Гансызмалар,  ган 
дамарларынын  ендотели  тябягясинин  жидди  зядялянмяси  нятижясиндя 
еластиклик  позулур,  ган  дамарлары  дамар  дахили  тязйигя  таб  эятиря 
билмядийиндян баш верир. Хястялик нятижясиндя Патолоъи просес ясасян 
цряк, мядя-баьырсаг тракты, гара-жийяр, далаг, бюйрякляр, баш  бейин 
вя башга органларда юзцнц кяскин шякилдя бирузя верир.  
Эедиши вя клиники яламятляри. Патоэен факторун организмя дахил 
олма йолу, онун вирулентлик дяряжяси, гушларын йашындан вя сахланма 
шяраитиндян асылы олараг, хястялийин инкубасийа дюврц 2-6 эцндян 2-3 
щяфтяйя гядяр давам едя билир. Йолухмуш инсанларда ися инкубасийа 
дювру 3 эцндян 7 эцнядяк   давам едя билир.  
Хястялик  ити,  йарымити  вя  хроники  эедишата  маликдир.  Щямчинин 
хястялийин типик вя  атипик формалары мювжуддур. Хястялийин ити эедиши 
1-4 эцн, йарымити эедиши 10 эцня гядяр, хроники эедиши ися 2-3 щяфтяйя 
гядяр давам едя билир.  
Ити эедишат даща характерик олмагла, бу заман фярдлярдя дахили 
бядян  температурасы  43-44
0
Ж-дяк  йцксялир,  гушлар  гидаланмадан 
имтина едир, бязян сарымтыл-йашыл рянэли юд вя ганла гарышыг формада 
исщал баш верир, тяняффцс щярякятляри чятинляшир, юскцряк баш вермякля 
тяняффцс  заманы  мцхтялиф  сясляр  ешидилир,  башын  тез-тез  силкялянмя 
щярякятляри  эюрцнцр,  бурун  вя  аьыз  бошлуьундан  пис  ийя  малик 
ексудант  айрылыр,  пипик  вя  саггалларын  чох  вахт  сианозлашмасы 
мцшащидя  едилир.  Хястялик  нятижясиндя  мяркязи  синир-системинин  жидди 
зядялянмяси  баш  верир  ки,  бу  заман  гушларда  щярякят  кординасийасы 
позулур,  орган  вя  системлярдя  парез  вя  ифлиж  нятижясиндя  бойунун 
бурулмасы,  ганадларын  салланмасы,  башын  титрямяси  вя  хястялярин 

 
241 
хцсуси  отураг  вязиййятя  дцшмяси  даща  характерик  олараг  юзцнц 
бирузя верир.  
Типик  форма  заманы  йумурта  мящсулдарлыьы  кяскин  шякилдя 
ашаьы  дцшцр,  кератоконйуктивит  баш  верир.  Йухарыда  гейд  олунан 
клиники яламятляр хястялийин типик фомасы цчцн сяжиййявидир.  
Хястялийин  атипик  формасы  ясасян  кюрпя  гушлар  цчцн  даща 
характерикдир.  Бу  форма  заманы  бир  гайда  олараг  мяркязи  синир 
системинин функсионал фяаллыьын позулмасы иля ялагядар олараг клиники 
яламятляр  мейдана  чыхыр.  Беля  ки,  хястя  фярдлярдя  бойунун 
бурулмасы,  ганад  вя  ятрафларын  ифлижи,  башын  эерийя  вя  гарын  алты 
нащийяйя  гатланмасы,  гыжолма  вя  с.  яламятляри  мцшащидя  олунур. 
Атипик  форма  бязян  симптомсуз  да  эедя  билир.  Бу  щал  организмин 
иммуноБиолоъи  реактивлийи  йцксяк  олан  гушларын,  зяиф  вирулентлийя 
малик  олан  вирусларла  йолухмасы  заманы  мейдана  чыха  билир.  Беля 
олдугда  йолухмуш  гушларда  хястялийя  хас  олан  клиники  яламятляр  
нязяря  чарпмыр.  Хястялийя    йолухмуш  инсанларда  тяняффцс 
органларында  ити  катар  баш  вермякля,  дахили  бядян  температурасы 
нисбятян йцксялир. Хястялик нятижясиндя эюзцн селик гишасынын илтищабы-
конйуктивити  мцшащидя  олуна  билир.  Ушагларда  хястялийя  йолухма 
нятижясиндя  бязян  баш  бейинин  зядялянмяси  щалларына  да  тясадцф 
едилир.  
Патолоъи-анатомик  дяйишикликляр.  Организми  горуйан  системин 
функсионал 
фяаллыьындан, 
хястялик 
тюрядижисинин 
вирулентлик 
дяряжясиндян  асылы  олараг,  орган  вя  тохумаларда  патоморфолоъи 
дяйишикликляр  мцхтялиф  характеря  малик  ола  билир.  Хястялийин  ити  эедиши 
цчцн  ясас  патоморфолоъи  дяйишикликляр,  мядя-баьырсаг  системинин 
селик гишаларында ган саьынтылары, хцсусиля вязли мядя иля язяляви мядя 
арасындакы  сярщяддя  ган  саьынтысы  даща  характерикдир.  Епикарт 
узяриндя, щямчинин дяри сятщиндя гансызмаларын мцшащидя олунмасы 
характерик  щалдыр.  Мцайиня  заманы  баш  бейинин  шишкин  вя 
щиперемийалы вязиййятдя олмасы да диггяти жялб едир.  
Хястялийин  хроники  эедиши  заманы,  юлмцш  гуш  жясядляриндя, 
арыглыг,  клоака  ятрафында    тцклярин  калла    чирклянмяси,  баьырсаг 
шюбясинин  мцхтялиф  сащяляриндя  фибринозлу-  некротики  илтищаби  просес 
нятижясиндя  йаралар  ямяля  эялир.  Патоморфолоъи  дяйишиклийя  мяруз 

 
242 
галмыш  тохумаларын  щистоложи  мцайиняси  нятижясиндя,    щязм  цзвляри 
системинин селикли гишасынын кяскин шякилдя галынлашмасы, мяркязи синир 
системи  вя  дахили  органларда  капилйар  вя  хырда  ган  дамарлары 
бойунжа щцжейря пролифератив реаксийаларын инкишафы гейд олунур.  
Далаг,  гара-жийяр,  бюйрякляр  вя  еляжя  дя  мядя-баьырсаг 
шюбясиндя, 
пайжыгларарасы, 
каналжыгларарасы 
вя 
бирляшдирижи 
тохумаларын  епителиси  алтында  пролифератив  илтищаб  нязяря  чарпыр. 
Гаражийярдя  баш  верян  патолоъи  дяйишикликляр,  бязян  гаражийярин 
бюйцмяси,  долуганлылыг,  юд  кисясинин  тцнд  рянэли  гаты  юдля  долу 
олмасы  иля  характерлянир.  Бу  щал  даими  характеря  малик  дейил.  
Щистолоъи  бахымдан  йоьун  баьырсаг  шюбясинин  зядялянмяси,  хястялик 
цчцн  характерик  сайылыр.  Арашдырмалар  заманы  щямчинин  далагда 
фолликулаларын  кяскин  щиперемийасы,  ган  дамарлары  диварында, 
бюйряклярин  гыврым  каналжыгларында  некроз  ожаглары  мцшащидя 
олунур.  Аь-жийярлярдя  дцзэцн  щиперемийа  вя  шишкинлик,  бязян  ися 
некротики  пневмонийа  Патолоъи  анатомики  бахымындан  диггяти  жялб 
едир.  
Диагноз.  Хястялийя  диагноз  Епизоотолоъи  мялуматлар,  клиники 
яламятляр,  Патолоъи  –анатомики  дяйишикликляря  истинад  етмякля, 
лабораторийа мцайиняляри ясасында гойулур.  
Патолоъи 
материал
лабораторийа 
мцайиняси 
мягсядиля 
хястяликдян  юлсцш  тязя  гуш  жясяди  эюндярилир  (максимал  ещтийатлы 
олмагла).  Лабораторийа  мцайиняляри  заманы  вирусолоъи  анализ  вя 
серолоъи реаксийаларын тятбиги иля арашдырмалар щяйата кечирилир.  
Вирусолоъи  мцайиня  заманы  Биолоъи  сынаг  мягсядиля  тойуг 
ембрионлары  вя  кюрпя  жцжяляр  йолухдурулур.  Хястяликдян  юлмцш 
гушун  баш  бейин,  трахейа,  гара-жийяр  вя  далаг    тохумаларындан 
вирусу айырмаг цчцн, (1:10) фосфатлы буфер мящлулунда йахуд пЩ-7,2 
олан  ят  пептонлу  булйонда  суспензийа  щазырланыр.  Щазырланмыш 
суспензийанын 1 мл мигдарына 3-5мин ТВ пенсиллин вя  стрептомисин 
(бактериал  микрофлораны  мящв  етмяк  мягсядиля)  ялавя  олунараг, 
Физиолоъи  мящлулда  1:50  нисбятиндя  дурулдулур.  Дурулдулмуш 
нцмунядян 0,5 мл дозада эютцрцляряк, гушлар язяляичи вя йа дяриалты 
методларла  йолухдурулур.  Сонра  чюкцнтц  цстц  суспензийа 
мящлулундан  эютцрцляряк  10-12  эцнлцк  тойуг  ембрионларынын 

 
243 
аллонтоис  бошлуьуна  йолухдурулур.  Яэяр  Патолоъи  материалдан  ялдя 
олунмуш  суспензийада  вирус  вардырса,  йолухдурулмуш  гушлар  3-10 
эцн мцддятиндя юлцр. Йолухдурулмуш тойуг ембрионларында ися 48-
96-саат  мцддятиндя  септисемийа  иля  характерлянян  дяйишикликляр  баш 
верир.  Сонра  ися  юлмцш  тойуг  ембрионларындан  гаты  майе  (екстра 
ембрионал) 
эютцрцляряк 
тюрядижинин 
тядгиги 
мягсяди 
иля 
Щемагглцтинасийа,  реаксийасы  (ЩАР),    Щемагглцтинасийанын 
лянэимяси  реаксийасы  (ЩАЛР)  вя  щямчинин  Нейтраллашма  реаксийасы  
(НР)  гойулур.  
Тяфриги  диагноз.  Гушларын  Нйукасл  хястялийини  гушларын  грипи 
(классик  таун),  пастереллйоз,  инфексион  ларинготрахеит,  инфексион 
бронхит,  атипик  чичяк,  спирохетоз  вя  зящярлянмялярдян  тяфриг  етмяк 
лазымдыр. 
Мцалижя. Гушларын нйукасл хястялийи заманы мцалижя апарылмыр. 
Тюрядижинин  йайылма  тящлцкясини  нязяря  алараг  хястя  гушлар  гансыз 
цсулла юлдцрцлцр вя жясядляр йандырылараг зярярсизляшдирилир. 
Иммунитет.  Хястялийя  тябии  олараг  тутулмуш  вя  саьалмыш 
гушларда  иммунитет  йараныр.  Хястялийин  спесифик  профилактикасы 
мягсядиля бир чох вариантларда щазырланмыш, инактивляшдирилмиш вя дири 
вирус  ваксинляриндян  истифадя  олунур.  Бунлардан  Ла-Сота,  В
1
,  Щ, 
Бор-74 вя башга ваксинляр иммунизасийа мягсядиля ишлядилир. Кцтляви 
ваксинасийалар,  тялимата  уйьун,  аерозол  методла,  еляжя  дя 
ваксинлярин  суйа  гатылараг  тядбиг  олунмасы  иля  щяйата  кечирилир. 
Нйукасл  хястялийиня  эюря  гейри-саьлам  гушчулуг  тясяррцфатларында 
«Ла-Сота» штаммындан олан ваксин, жцжяляря 10-15; 35-40; 120-140 
эцнлцкляриндя  тятбиг  едилир.  Реваксинасийа  ися  6  ай  кечмиш  апарылыр. 
Нйукасл  хястялийиня  эюря  саьлам  олан  тясяррцфатларда,  Профилактика 
мягсядиля,  Гушларын  Нйукасл  ялейщи  «В
1
»  Штаммындан  гуру  вирус-
ваксини  ишлядилир.  Бу  ваксинля  йалныз  клиники  саьлам  гушлар  (ваксинин 
тятбигиня  даир  тялимата  ясасян)  пейвянд  едилир.  Вирус  ваксини 
интраназал  йахуд  аерозол  методла  тятбиг  едилир.  Бир  ампула  (500 
назал доза) 50 мл дисстилля олунмуш суда щялл олундугдан сонра, эюз 
пипети  васитясиля  гушун  щяр  бурун  дешийиня  2  дамла  тюкцлцр.  (Щяр 
бурун дешийиня ваксин тюкцлян заман, диэяр бурун дешийи бармагла 
йумулмалыдыр.) 
Пейвянд олунмуш гушларда 8-10-жу эцн иммунитет йараныр. 

 
244 
Жцжяляр,  «В
1
»  ваксини  иля  ися  20-25;  45-60;  140-150 
эцнлцкляриндя,  6  ай  кечмиш  ися  тякрар  васинасийа  апарылыр.  Бундан 
ялавя 120 эцнлцк гушларын, хястялийя гаршы инактивляшдирилмиш ваксинля 
пейвянд  едилмяси  дя  мягсядяуйьун  щесаб  едилир.  Бу  мягсядля 
ваксин 1 мл дозада язяляарасына йеридилир вя  формалашан иммунитет 
6  ай    давам  едир.  Хястялийя  гаршы  пейвянд  олунмуш  гушлара, 
ваксинасийадан сонра антибиотиклярин вя сулфаниламид препаратларынын 
тятбиг  олунмасына  йол  верилмямялидир.  Ваксинасийадан  сонра 
пейвянд  олунмуш  гушларда  формалашан  иммунитетин  эярэинлийи  вя 
мцддяти йемлямя, щямчинин, сахланма шяраитиндян чох асылыдыр. Она 
эюря  дя    хястялийя  гаршы  гушларын  пейвянд  олунмасындан  5-7  эцн 
габаг вя сонра йем пайына А, С, Д, Е вя Б групу  витаминляринин 
ялавя олунмасы олдугжа мягсядйюнлцдцр.  
Инсанларда 
иммунпрофилактика 
тядбирляри 
ишляниб, 
щазырланмамышдыр.  
 Профилактика вя мцбаризя тядбирляри. Гушларын Нйукасл хястялийи 
иля  мцбаризядя  ян  башлыжа  шярт,  бу  хястялийя  эюря  саьлам  олан 
тясяррцфатларын  саьламлыьынын  горунуб  сахланылмасындан  ибарятдир. 
Беля ки, саьлам тясяррцфатлара хястялик тюрядижисинин мцхтялиф йолларла 
дахил  олмасынын  гаршысыны  алмаг  ян  мцщцм  вязифядир.  Яэяр 
тясяррцфатлара  гуш  партийалары  дахил  олмушса  щямин  гушлар  бир  ай 
мцддятиндя  профилактики  карантин  системиндя  сахланылмалыдыр. 
Гушчулуг тясяррцфатлары ятраф яразилярдян изолйасийа едилмяли вя кянар 
шяхслярин  тясяррцфатлара  дахил  олмасы  жидди  олараг  гадаьан 
олунмалыдыр.  Тясярцфатларда  олан  гушлар  йаш  групларына  бюлцняряк,  
мцайинядян кечирилмялидирляр.  
Хястялийя эюря гейри-саьлам тясяррцфатларда, мювжуд байтарлыг 
гануну  чярчивясиндя,  епизоотик  плана  уйьун  олараг  спесифик  вя 
цмуми  профилактик  тядбирляр  вахтында  щяйата  кесирилмялидир. 
Тясяррцфатларда  жари  вя  сон  дезинфексийа  тядбирляри  щяйата 
кечирилмялидир.   
Тясяррцфатлара  дахил  олунмуш  щяр  жцр  яшйа  вя  лявазиматлар, 
таралар  3%-ли  сода  мящлулу  иля  йуйулмалы,  щяр  м

щяжмя    15-20  мл 
мигдарында 40%-ли формалин мящлулу иля тясир едиляряк, дезинфексийа 
апарылмалыдыр.  Дезинфексийа  апарылан  заман  мцщитдя  температура 
12-15
0
Ж  олараг  тямин  едилмялидир.  Хястялик  гейдя  алынан  заман 

 
245 
тясяррцфатларда жидди карантин гойулур. Тясяррцфатларда хястя гушлар 
гансыз цсулла юлдцрцлцр вя йандырылыр. Хястялярля тямасда олан гушлар 
кясимя  верилир  вя  термики  зярярсизляшдирдикдян  сонра  истифадяйя 
бурахылыр.  Хястяликля  йолухма  ещтималы  олан  гушлар,  план  ясасында 
иммунизасийа едилир.  
Карантин  системи  тятбиг  олунан  заман,  тясяррцфатлардан  гуш 
ятинин,  йумуртанын  ихраж  олунмасы  гяти  олараг  гадаьан  олунур. 
Хястя гушлара мянсуб олараг айрылмыш пейин кцтляси йандырылыр, шярти 
саьламлардан      топланмыш  пейин  кцтляси  ися  биотермики  цсулла 
зярярсизляшдирилир.  Гейри  саьлам  тясяррцфатларда  тятбиг  олунмуш 
карантин, тясяррцфатда мювжуд олан хястя гушларын ляьвиндян 30 эцн 
кечмиш  вя  сон  дезинфексийа  тядбирляри  щяйата  кечирилдикдян  сонра 
эютцрцлцр.  
Инсанларын  тящлцкясизлийинин  тямин  олунмасы  мягсядиля 
санитарийа-эиэийена  гайдаларына  жидди  ямял  едилмяси  олдугжа 
важибдир.     
Гушчулуг  тясяррцфатларында  фярди  ямяк  фяалиййяти  иля  мяшьул 
олан  инсанлар,  хцсуси  эейим  формалары  вя  горуйужу  васитялярдян 
истифадя етмялидирляр. 

 
246 
РИФТ ВАДИСИ ИСИТМЯСИ  (Febris vallis rift)
 
(ЕПИЗООТИК ЩЕПАТИТ) 
 
Вирус хястялийи олуб, иситмя, щеморроъи диатез, некротики щепатит, 
гастроентерит, аборт хястялик цчцн ясас характерик яламятляр сайылыр. 
Хястялийя  мцхтялиф  нюв  эювшяйян  щейванлар  вя  инсанлар 
тутулурлар.  
Тарихи  мялумат.Рифт  вадиси  иситмясиня  ясасян  Асийа  вя  Африка 
юлкяляриндя тясадцф едилир.  
Хястялик  илк  дяфя  олараг  1912-жи  илдя  Кенийада  Рифт  вадиси 
вилайятиндя  гейдя  алынмышдыр.  1911-жи  илдян  етибарян  бу  хястялик  50 
илдян  артыг,  практики  олараг  щяр  7  илдян  бир  Жянуб-шярги  вя  Жянуби-
Африка юлкяляриндя епизоотийа формасында баш вермякля чохлу сайда 
инсанларын вя кцтляви олараг щейанларын юлцмцня сябяб олмушдур. 
Хястялик  инсанлар  арасында  ясасян  Египт,  Кенийа,  Уганда, 
Латын  Америкасы  вя  Жянцби-Африка  Республика-ларында  спорадийа 
щалында гейдя алынмышдыр. 
Рифт  вадиси  иситмяси  епидемийасы  1951-жи  илдя  Жянцби-Африка 
Республикаларында (20 мин инсан хястялянмиш), 1977-жи илдя Египтдя 
(18 мин инсан хястялянмиш) баш вермякля 598 няфярин юлцмцня сябяб 
олмушдур.  
Инсанлар  арасында  лабораторийа  шяраитиндя  28  йолухма  щалы 
гейдя алынмышдыр. Хястялийя эюря гейри-саьлам реэионларда, йолухма 
щалларына ясасян илин йаьмурлу айларында тясадцф едилир.  
1931-жи илдя Доубни вя башгалары вирусу айырараг, хястялийи елми 
жящятдян ясасландырмышлар. Рифт вадиси иситмяси  иля хястя щейванларын 
вя  инсанларын  ган  серумунда,  вируса  гаршы  спесифик  антителляр 
мейдана эялир.  
Хястялийин  тюрядяжиси.    РНТ-ли  вирус  олуб,  Бунйавирус  аилясиня 
аиддир.  Вирусун  вирионлары  23-75  нм-дир.  Вирусу  хястя  щейванларын 
ганы,  гара-жийяри,  далаьы  вя  сцдцндян  айырмаг  олар.  Вирусун  ян 
йцксяк титри гара-жийяр вя далагда олур.  
Вирус  експериментал  олараг  гузулар,  1-3  эцнлцк  сичанлар, 
меймунлар,  аь  сичовуллар,  даь  сичанлары  цчцн  патоэен  олмагла, 
онлары мцхтялиф цсулларла йолухдурмаг мцмкцндцр. 

 
247 
Амили  йетишдирмяк  цчцн  тойуг  ембрионундан,  тойуг 
ембрионунун  фибробластларындан,  гузу,  кечи,  меймун,  сичан 
тохумаларындан щазырланмыш щцжейря културасындан истифадя едилир.  
Давамлылыьы.    Вирус  Ултра-бяновшяйи  шцаларын  тясири  алтында 
асанлыгла  инактивляшир.  Консервляшдирилмиш  глисеринли  материалда  4
0
Ж 
температурада 8 ай фяал олараг йашама габилиййятини сахлайыр. Амил 
турш  вя  гяляви  мцщитлярдя  гыса  заман  ярзиндя,  парчаланараг 
зярярсизляшир.  Ефир,  хлороформ,  формалдещид  вирусу  тез  бир  заманда 
инактивляшдирир. 
Дезинфексийа мягсяди иля ясасян 0,5%-ли натриум гялявиси, 5%-ли 
фенол,  хлорлу  бирляшмяляр  вя  формалдещид  истифадя  едилмякля,  бунлар 
вирусун зярясизляшдирилмяси цчцн мягсядйюнлц сайылыр.  
Епизоотолоъи  мялуматлар.  Тябии  шяраитдя  хястялийя  гойунлар, 
кечиляр, гарамал, жамышлар, дявяляр, узунгулаг, сичанлар, сичовуллар, 
меймунлар вя инсанлар щясаслыг эюстяряряк йолухурлар.  
Тябии  шяраитдя  инсанларын  хястялийя  щясаслыьы  йцксякдир. 
Хястялийя  ясасян  кянд  тясяррцфаты  ишчиляри  вя  Байтар  щякимляри 
йолухурлар.  Хястялийя  йаш  групундан  асылы  олмайараг,  бцтцн 
щейванлар  тутулур,  лакин  хястялик  нятижясиндя  юлцм  фаизи  (леталлыг) 
кюрпялярдя  даща  йцксякдир.  Хястялик  заманы  мювсцмилик 
характердир.  
Беля  ки,  хястялик  щяшяратларын  фяалашмасы  дюврляриндя  баш  верир 
вя  юзцнц  епизоотийа  формасында  бирузя  вермякля  яксяриййят  баш 
щейванлар  йолухурлар.  Гейри-саьлам  тясяррцрфатларда  хястялик  7-10 
илдян  сонра  тякрар  баш  верир.  Хястялик  заманы  гузу  вя  кечиляр 
арасында леталлыг демяк олар ки, 100%, бузовлар арасында -20% тяшкил 
едир. Аборт олмуш щейванларын ися 30-40%-и тяляф олур.  
Хястялик  тюрядижисинин  ясас  мянбяйи  –хястя  щейванлардыр. 
Тюрядижинин  ясас  йайылма  йолу  –Трансмиссив  йолдур.  Амилин 
йайылмасында  мцхтялиф  жинся  аид  олан  аьжаганадлар-Мансониа, 
Ератмоподитес, Аедес, Жулех мцстясна рола маликдир. 
Инсанлар  Аедес, Жулех вя башга жинс аьжаганадларын дишлямяси 
нятижясиндя  йолухурлар.  Инсанлар  вя  щейванлар  тюрядижи  иля 
сирайятлянмиш щаванын респератор гябулу заманы да йолухурлар.  

 
248 
Патоэенез.  Тюрядижи  иля  сирайятлянмиш  кечирижи  амилин 
(аьжаганадын),  щясас  организми  дишлямясиндян  сонра,  ган  дювраны 
системиня  дцшян  вирус,  организмя  йайылараг,  гара-жийярин    тохума 
щцжейрясиндя репродуксийа едир вя орада артыб-чохалараг тохуманын 
некрозуна  сябяб  олур.  Репродуксийа  олунмуш  вирус,  йенидян  ган 
дювраны  системиня  дахил  олараг  септисемийа  тюрядир.  Вирусемийа 
дюврцндя  иситмя  (лихорадка)-гыздырма  баш  верир.  Нятижядя  гара-
жийярин  барйер  функсийасы  позулараг,  эцжлц  интоксикасийа  мейдана 
чыхыр вя бунула ялагядар хястялик юлцмля нятижялянир.  
Эедиши вя клиники яламятляр. Хястялик кяскин ити эедишли, ити эедишли, 
йарымити  эедишли  вя  латент  формаларда  юзцнц  бирузя  верир.  Хястялийин 
инкубасийа  дювру  12-саатдан  72-саата-дяк  давам  едир.  Инсанларда 
ися бу дювр 4-6 эцндцр.  
Кяскин ити эедишли-форма адятян гузуларда баш верир. Инкубасийа 
дюврцндян  12-20  саат  мцддятиндя  коллапс  вя  юлцм  баш  верир.  Бу 
эедишат заманы леталлыг 95-100% -дир.  
Ити  эедиш-гузулар  вя  йашлы  гойунларда  баш  вермякля,  гыздырма, 
цмуми щалсызлыг, бурун бошлуьундан иринли-селикли инфилтратын ахмасы, 
ганлы  исщалын  мцшащидя  едилмяси  вя  боьаз  щейванларда  аборт  бу 
эедишат заманы сяжиййяви яламятлярдяндир.  
Хястялийя  тутулмуш  инсанларда  бядяндя  сызылтылы  аьрылар  баш 
вермякля,  дахили  бядян  температурасы  39-40
0
Ж-дяк  йцксялир. 
Ятрафларда  вя  ойнагларда  аьрылар  баш  верир,  ишыгдан  горхма  щаллары 
мейдана чыхыр. Сифят вя эюзцн селикли гишалары гызарыр. Хястялик заманы 
лимфа  дцйцнляринин,  гара-жийяр  вя  далаьын  бюйцмяси  щаллары  да 
мцмкцндцр.  
Инсанларда  адятян  хястялик  2-7эцн  давам  едир.  Хястялярдя 
мцряккябляшмя  нятижясиндя,  щеморроъи  синдромларын  мейдана 
чыхмасы  вя  мяркязи  Синир-Системинин  зядялянмяси  щалларына  раст 
гялинир ки, бу заманда юлцм фаизи 3,3% тяшкил едир. Хястялийин кяскин 
эедишаты  заманы  бядян  сятщиндя  вя  ятрафларда  сяпкиляр  мцшащидя 
едилир.  
Йарымити  эедишат  -  заманы  гыздырма,  цмуми  зяифлик,  сцд 
ифразынын зяифлямяси вя боьаз щейванларда аборт характерик яламятляр 

 
249 
сайылмагла, бу эедишат формасы йашлы гойун вя  гарамалларда юзцнц 
бирузя верир.  
Хястялийин  латент  (эизли)  формасына  йалныз  йашлы  гойун  вя 
гарамалларда раст эялинир.  
Патолоъи–анатомики  дяйишикликляр.  Патолоъи-  анатомики  йарма 
заманы,  ясас  характерик  жящят,  гара-жийярдя  кяскин  дяйишикликлярин 
мцшащидя едилмясидир. Бу заман гара жийярин бюйцмяси, дянявярвари 
сых некроз ожагларынын олмасы, йумшалмасы, ачыг сарыдан, бозумтул-
сары рянэдя мцшащидя едилмяси диггяти жялб едян дяйишикликлярдяндир. 
Мядя-  баьырсаг  трактында  щеморроъи  гастроентерит,  далаьын 
бюйцмяси,  лимфа  дцйцнляриндя  ган  саьынтылары,  бюйряклярдя 
дяйишикликляр вя нефрит характерик Патолоъи –анатомик дяйишикликлярдир.  
Щистоложи 
мцайиняляр 
заманы, 
гара-жийярин 
тохума 
щцжейряляринин  нцвядахили  асидофил  характерли  олмасы,  диагностик 
ящямиййят кясб едир.  
Диагноз.  Епизоотолоъи мялуматлар, клиники яламятляр, Патолоъи-
анатомики  дяйишикликляр  вя  лабораторийа  мцайиняляри  ясасында 
гойулур.  Лабораторийа  мцайиняляри  заманы  вирусун  айрылмасы  вя 
идентификасийасы  мягсяди  иля  серолоъи  реаксийаларын  гойулмасы 
важибдир.  Серолоъи  мцайиняляр  мягсядиля  Щемагглцтинасийанын 
лянэимяси  реаксийасы  (ЩАЛР);  Комплементин  бирляшмяси  реаксийасы 
(КБР);  Нейтраллашма  реаксийасы  (НР);  Диффуз  пресипитасийа 
реаксийасы (ДПР) тятбиг едилир.  
Тяфриги  диагноз.Рифт  вадиси  иситмяси  хястялийини,  гойунларын 
катарал  истимяси,  Найроби  хястялийи,  Брадзот  вя  анаероб 
ентеротоксемийа,  Весселсборн    (йалныз  гойунлар  тутулур) 
хястялийиндян тяфриг етмяк лазымдыр. 
Мцалижя. Хястялик ялейщиня мцалижя васитяси юйрянилмямишдир.  
Иммунитет.  Хястяликдян  саьалмыш  щейванларда  юмцрлцк 
иммунитет 
йараныр. 
Ган 
серимунда 
реконвалессент 
вируснейтраллашдырыжы вя комплемент  бирляшдирижи антителляр, щямчинин 
Щемагглцтинасийанын  лянэидижи  антителляри  мейдана  чыхыр  ки,  бу  да 
(серум) профилактик тясир эюстярир. Хястяликдян саьалмыш гойунлардан 
доьулмуш гузуларда, сцдямяр дюврдя иммунитет йараныр.  

 
250 
Хястялийин  спесифик  профилактикасы  мягсяди  иля  яжняби  юлкялярдя 
дири  вя  инактивляшдирилмиш  ваксин  щазырланмышдыр.  Дири  ваксинля 
иммунизасийа  едилмиш  щейванларда  узун  мцддятли  (3  илдян  чох) 
иммунитет йараныр.  
Инактивляшдирилмиш  ваксинля  пейвянд  олунмуш  щейванларда 
кифайят гядяр эярэин иммунитет йараныр ки, бу да 9 айа-дяк давам 
едир (Тонэерон-1979).     
Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin