Защир ялясэяров



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə20/26
tarix16.02.2017
ölçüsü1,28 Mb.
#8548
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   26

Тяфриги  диагноз.  Хястялийи  гудузлугдан,  донузларда  ися  ялавя 
олараг  таундан,  листериоздан,  тешена  хястялийиндян,  пастереллйозлан, 
мцхтялиф мяншяли  мининэит вя енсефалитлярдян тяфриг етмяк лазымдыр.  
Мцалижя. Хястялийин башланьыж мярщялясиндя щипериммун серум 
вя гамма-глобулинлярин  тятбиги  еффектли нятижя верир. 
Секундар микрофлоранын инкишафы ялейщиня бир сыра антибиотикляр 
вя  витаминлярин  тятбиги  важиб  щесаб  едилир.  Симптоматик  мцалижя 
заманы,  мяркязи  синир  системинин  зядялянмяси  иля    ялагядар  олараг 
натриум , йахуд калиум бромитдян истфиадя едилир. 
Иммунитет.  Хястялийи  кечирмиш  донузлар  йцксяк  эярэинликли 
иммунитет  ялдя  едир.  Онларын  сериумунда  вирус  нейтраллашдырыжы 
антителляр 1:32 -1:256 нисбятиндя гейд едилир вя беля титр 4,5 иля гядяр 
давам  едир.  Иммун  аналардан  антителляр  пласента  васитясиля  балайа  
верилмир  вя  она  эюря  дя  йени  доьулмуш  чошгаларда  Ауески 
хястялийиня  гаршы  антителляр  олмур.  Иммун  аналардан  бала  васитясиля 
алынмыш  аьыз  сцдц    24  саата  колострал  иммунитети  тямин  едир.  Бу 
иммунитет чошгалары 5-7 щяфтяйядяк горумаг габилиййятиня маликдир.  
Ауески  хястялийинин  спесифик  профилактикасы  мягсядиля  дири  вя 
инактивляшдирилмиш  ваксинлярдян  истифадя  едилир.  Руминийада  беля 
ваксинляри  гойунларын  бейниндя  йетишдирмякля  ялдя  едилян  Щ 

 
219 
штаммындан, Болгарыстанда Рус штаммындан вя щинд донузларынын 
организминя  адаптасийа  едилмиш  вирус  штамындан  (МК-25), 
Чехийада  узун  мцддят  тойуг  ембрионунда  пассаъ  етмякля  (366 
пассаъ)  алынмыш  БУК  штамындан  вя  с.  истифадя  едилир.  Кечмиш  ССРИ-
яразисиндя  донузлары,  ири  вя  хырда  буйнузлу  щейванларын  Ауески 
хястялийиня гаршы гуру културал  ДЕТНИ ваксини, донузларын Ауески 
хястялийиня гаршы БУК-628 ваксини тятбиг едилир.  
Бундан ялавя хяздярили щейванларын, гойунларын вя донузларын 
Ауески  хястялийиня  гаршы  инактивляшдирилмиш  културал  ваксин  дя 
щазырланмышдыр  вя  тясяррцфатларда  эениш  шякилдя  истифадя  едилир. 
Хястялийя гаршы гаммаглобулин щазырланмышдыр вя щейванларды пассив 
иммунитет ялдя етмяк цчцн инфексийа баш верян заман тятбиг едилир. 
Инсанларда иммунопрофилактика васиятси йохдур. 
Профилактика  вя  мцбаризя  тядбирляри.  Хястялийин  профилактикасы 
мягсяди иля ев щейванлары вя вящши щейванларын плана уйьун олараг 
епизоотолоъи    нязаряти  важиб  сайылыр.  Тясяррцфатларда  комплекс 
байтарлыг  санитарийа  тядбирляринин  щяйата  кечирилмяси  мцщцм 
ящямиййят  кясб  едир.  Донузчулуг  тясяррцфатларында  биолоъи  сынаг, 
серолоъи вя иммунолоъи мцайиня методларынын  кюмяйи  иля  хястялийин 
арашдырылмасы      диггят  мяркязиндя  олмалыдыр.  Мцайиня  заманы 
тясяррцфатда  хястялик    мцшащидя  едилдийи  щалда  карантин  гойулур  вя 
тяляб  олунан  бцтцн  шяртляря  жидди  риайят  олунур.  Хястя  вя  хястялийя 
шцбщяли  щейванлар  хцсуси    изолйаторларда  йерляшдириляряк  мцалижя 
курсу  щяйата  кечирир.  Тясяррцфатдакы  диэяр  щейванлар  ися  мювжуд 
тялимата уйьун олараг  пейвянд едилир. Тясяррцфатда пейин йыьылараг 
биотермин  цсуллазярярляшдирилир.  Хястялийя  эюря  гейри  саьлам 
тясяррцфатларда    механики  тямизлямя  ишляри  апарылдыгдан  сонра  
дезинфексийа важиб сайылыр. Бу мягсядля  3%-ли натриум гялявяси, 1%-
ли формалдещид мящлулу, 20%-ли  сюнмцш ащянэ мящлулундан истифадя 
олунур. Гейд олунан васитялярин тясири алтында Ауески хястялийи вирусу 
5-20 дягигя  мцддятиндя  мящв олунур. 
Инсанларда  хястялийин  профилактикасы  мягсяди  иля  санитарийа-
эиэийена гайдаларына ямял едилмяси  важибдир. 

 
220 
ДАБАГ (Aphtae epizooticae) 
 
Дабаг  (Aphtae  epizooticae)  чцтдырнаглы  щейванларын  йцксяк 
контаэиоз  ити  эедишли  инфексион  хястялийи  олуб.  иситмя,  аьыз  бошлуьу 
селикли  гишасынын,  йелин  вя  ятрафларын  афталы  зядялянмяляри  иля 
сяжиййялянир. 
Тарихи  мялумат.  Щейванларын  дабагла  хястялянмяси  щаггында 
илк  мялумат  1546-жы  илдя  Д.Фракастройа  мяхсусдур.  1764-жц  илдя 
Експериментал  олараг,  хястялийин  контагиоз  характеря  малик 
олмасыны  Сагар  сцбут  етмишдир.  Хястялик  Тюрядижисинин  вирус  тябиятли 
олмасыны 1898-жи илдя Лефлер вя Фрош эюстярмиш вя вирусда плйуаритет, 
йяни  чохтиплилик  хцсусиййятини  1922-жи  илдя  Валле  вя  Каре  гейд 
етмишляр.  Хястялик  дцнйанын  яксяр  юлкяляриндя  мцшащидя  едилмякля, 
йалныз  щазырда    Авропада,  Йени  Зелландийада,  АБШ  вя  Канадада 
хястялийин гейд олунмасы мцяййян едилмямишдир. 
Хястялийин тюрядижиси. Дабаг вирусу ян кичик  юлчцйя малик олан 
вируслардандыр. 
Хястялийин  тюрядижиси  РНТ-ли  вирсу  олуб,  Пикарновируслар 
аилясинин, Риновирус жинсиня мянсубдур. Вирусун юлчцсц 10-30 мм-
дир. 
Дабаг вирусунун бир-бириндян  иммунолоъи хцсусиййятиня эюря 
фярглянян 7 (йедди) типии мялумдур: О, А, С, САТ-1, САТ-2, САТ-3 
вя Асийа-1. 
Гейд  олунан  типлярин  айры-айрылыгда  мцхтялиф  серолоъи 
вариантлары мювжуддур. 
Беля  ки,  А-типинин  32,  С-типинин  -5;  САТ-1  типинин-7;  САТ-2 
типинин  -3;  САТ-3  типинин-4  вя  Асийа-1  типинин  -2  серолоъи  варианты 
мялумдур. Вирусун А,О,Ж типляри, Асийа, Авропа, Африка вя Жянуби 
Америка юлкяляриндя, САТ-1 типи Африка вя Асийада, САТ-2 вя САТ-
3  йалныз  Африкада,  Асийа-1  типи  ися  йалныз  Асийада  йайылмышдыр. 
Дабаг  вирусу  пресипитоэен  хассяйя  маликдир,  она  эюря  дя  ДПР-ны 
онун типляринин, вариантларынын тяйининдя, дабаг ялейщиня антителлярин 
вя  вирусун  антиэен  гурулушунун  мцяййян    едилмясиндя  истифадя 
олунур.   

 
221 
Лабораторийа  шяраитиндя  вирусун  йетишдирилмяси  цчцн  мцхтялиф 
щейванлардан,  иняк,  донуз  вя  гойунларын  бюйряйиндян  щазырланмыш 
трипсинляшдирилмиш щцжейря  култураларындан истифадя едилир. 
Давамлылыьы. Вирус харижи мцщит амилляринин тясириня давамлыдыр. 
Гурудулмуш  шяраитдя,  амил  узун  мцддят  юз  йашама 
габилиййятини  сахлайыр.  Сойуг  шяраит  вируса  консервляшдирижи  тясир 
эюстярир. 
Тюрядиэи  щейван  йунунда  4  щяфтяйядяк,  сцддя  отаг 
температурунда  25-30  саат,  сойудулмуш  сцддя  9-12  эцн,  дузсуз 
йаьда  4  эцндян  25  эцнядяк,  колбаса  мямулатларында  50  эцнядяк 
йашама  габилиййятини  сахлайыр.  Вирус  дондурулмуш  ятдя  1  илдян  чох 
йашайа билир. 
Сцдцн  Пастеризасийасы  заманы  вирус  30  дягигядян  сонра, 
гайнама заманы ися 5 дягигядян сонра мящв олур. 
Йцксяк  туршулуьа  малик  олан  мцщит  патоэен  амиля  гыса 
мцддят  ярзиндя  юлдцрцжц  тясир  едир.  Натриум  гялявиси,  вирус  цчцн 
даща еффектли дезинфексийаедижи фактор сайылыр. 
Вирус йайда, отлаг шяраитиндя эцняш шцаларыныны тясири алытнда 1-
14 эцн ярзиндя мящв олур. 
Пайызда  8-20  эцн,  Пайыз-гыш  мювсцмцндя  ися  6  айдан  чох 
мцддятдя амил юз йашама габилиййятини сахлайыр. 
Епизотолоъи  мялуматлар.  Щяр  щансы  типля  йолухмуш  дабагла 
хястя  щейванларда,  саьалдыгдан  сонра  диэяр  типя  гаршы  иммунитет 
формалашмыр.  Хястялийин  тюрядижиси,  хястялийя  тутулмуш  щейван 
организминдян  селик,  сцд,  сидик,  кал,  афта  майеси  тяняффцс  апараты 
васитясиля харижи мцщитя атылыр. Амилин харижи мцщитя ихражы, хястялийин 
эизли дюврц, клиники яламятляр эюрцнян дюврц вя саьалмадан сонракы 
дюврдя дя давам едир. 
Тябии  шяраитдя  ирибуйнузлу    щейванлар,  гойун,  кечи,  дявя, 
донуз,  шимал  мараллары  вя  вяшщи  чцтдцрнаглы  щейванлар  дабаьа 
тутулурлар. Ат вя гушлар ися хястялийя гейри-щяссасдырлар. 
Лабораторийа  тяжрцбя  щейванларындан  ада  довшаны,  щинд 
донузу, аь сичан хястялийя щяссасдырлар. 

 
222 
Афта майесиндян эютцрцлмцш дабаг вирусу йцксяк вирулентлийя  
малик олмагла, 1:100 вя  1:200 дурултма дяряжяляриндя  беля хястялик 
тюрядир. 
Хястялийя щяссас олан щейванлара, вирус аьыз бошлуьунун селикли 
гишасы йахуд йухары тяняффцс йоллары васитясиля дахил ола билир. 
Дабаг  тюрядижисинин  кечирижи  факторлары  йем,  су,  няглиййат 
васитяляри, хидмят яшйалары, инсанларын эейим палтары вя айаггабылары, 
саьлам фярдлярля хястялярин контактда олмасы васитясиля щяйата кечир. 
Дабагын  Епизоотолоъи  хцсусиййятляри:  инфексийанын  тез  бир 
заманда ютцрцлмяси, чохлу сайда ев  вя  вящши щейванларын хястялийя 
тябии  щяссаслыьы,  харижи  мцщитин  мцхтялиф  факторларына  гаршы  вирусун 
давамлыьы иля характеризя олунур. 
Харижи  мцщитдя  обйектляр  цзяриндя  дабаг  вирусунун  узун 
мцддят  йашамасы,  ашаьы  щядд  температуру,  йцксяк  нямлик  вя 
обйектдя нейтрал мцщитля ялагядар олараг тямин олунур. 
Хястялик илин бцтцн фясилляриндя баш верир. Лакин пайызда вя гыш 
айларында хястялянмя щалларына даща чох тясадцф олунур. 
Хястялийя  тутулмуш  кюрпя  щейванларда,  дабаг  даща  аьыр 
эедишата малик олур. 
Щейванларын  сахланма  вя  йемлянмя  шяраити,  хястялийин  баш 
вермясиндя мцщцм амиллярдян щесаб едилир. 
Сахланма вя йемлянмя шяраити пис олдугда, организмин цмуми 
резистентлийи ашаьы дцшцр вя хястялийин баш вермяси  цчцн  реал шяраит  
йараныр. 
Тябии  олараг  дабагла  йолухмайа  инсанлар  аз  щяссаслыг 
эюстярирляр.  Инсанлар    дабагла    хястя    щейванларла  тямасда  олан 
заман  айрылмыш  вирулентли  вирусун  зядялянмиш  дяри  юртцйц  васитясиля 
организмя  дахил  олмасы  заманы  йолуха  билир.  Йолухма  щямчинин 
вирусла  чирклянмиш  сцд  вя  сцд  мящсулларындан  истифадя  едян  заман 
баш  веря  билир.  Хястялийя  аероэен  йолла  йолухмада  мцмкцндцр. 
Ушагларын Дабага тутулма етималы даща чохдур. Инсанлар арасында 
хястялийя  адятян  спорадийа  формасында  тясадцф  едилир.  Бир  гайда 
олараг  гейри-саьлам  тясяррцфатларда  саьыжылар,  чобанлар,  ят 
комбинатлары,  кясим  мянтягялириндя,  щейван  мящсулларынын  емалы 
мцяссисяляриндя  фярди  ямякля  мяшгул  олан  инсанларын,  щямчинин 

 
223 
байтар щякимляри вя зоотехнийа ишчиляринин Дабагла йолухма етималы 
даща чохдур.  
Патоэенез. Дабаг вирусу иля йолухмуш фярдлярдя, патоэен амил 
дяри вя селикли гишаларын епители щцжейряляриндя сцрятля артыб чохалараг, 
серозлу илтищаб просесинин баш вермясиня сябяб олур. 
Вирусун  чохалмасы  заманы,  организмин  спесифик  жаваб 
реаксийасы формалашыр. 
Бу  ися  илкин  мярщялядя,  клиники  олараг  нязяря  чарпмайан 
афталарын мейдана чыхмасы иля характеризя олунур. 
Организмин  резистентлийи  йцксяк  олан  щейванларда,  хястялийя 
йолухма  заманы,  инфексион  просес  илкин  афталарын  формалашмасы  иля 
юзцнц бирузя верир. Нятижядя ися саьалма баш верир. Мцайиня заманы 
бу груп щейванларда вирус нейтраллашдырыжы антитерляр ашкар олунур вя 
ганда  бета  вя  гамма  глобулинлярин  консентрасийасы  мигдаржа 
чохалыр. 
Организмин  Резистентлийи  ашаьы  олан  фярдлярдя  ися,  епители 
щцжейряляриня    локализасийа  олунмуш  вирус,  сцрятля    артыб  чохалараг 
Гана  кечи  рвя  бцтцн  орган  вя  тохумалара  йайылыр,  нятижядя  бядян 
температурунун  йцксялмясиня  сябяб  олур,  хястялик  икинжи  фазайа 
кечир.  Бу  заман  аьыз  бошлуьу,  дырнаг  нащийяси  вя  йелиндя  афталар 
ямяля эялир. 
Хястялийя  йолухмуш  щейванларда  4-жц  эцндян  башлайараг, 
хястялийин  вирусу  гандан  йоха  чыхыр  вя  хястянин  бядян  температуру 
нормайадяк ашаьы дцшцр. 
Кюрпялярдя Дабаг ясасян септики формада юзцнц бирузя верир. 
Хястялярдя  клиники  олараг  афталар  формалашмыр,  мядя-баьырсаг 
системинин  вя  цряк-дамар  системинин  патолоэийайа  уьрамасы 
нятижясиндя юлцм  баш верир. 
Хястялийин  эедиши  вя  клиники  яламятляри.  Хястялийин  инкубасийа 
дюврц 2-7 эцн, бязян ися 21 эцнядякдир. 
Инсанларда бу дювр 3-12 эцндцр. 
Хястялик ити эедишя маликдир. Ири буйнузлу щейванларда хястялик, 
иштащанын зяифлямяси, сцд саьымынын ашаьы дцшмяси иля башлайыр. Сонра 
хястялярдя  бядян  температуру  40,5-41,5
0
Ж-дяк    йцксялир.  Аьыз 
бошлуунун селик гишасы гуру вя щиперемийалашмыш олмагла, хястялийин 

 
224 
2-3  эцнцндя  дилин  селик  гишасында,  цст  вя  алт  додаьын  дахили 
щиссясиндя,  адятян  бурун  ганадларында,  додаьын  дярисиндя  ичяриси 
яввялжя  шяффаф,  сонра  ися  буланлыг  майе  иля  долу  афталар  мейдана 
эялир. 
Афталар  бязян  ейни  вахтда  дырнаг  тажы,  дырнагарасы  сащядя  вя 
мямяляр  цзяриндя  дя  йараныр.хястялярдя  бир  мцддят  кечмиш  афталар 
даьылараг, йериндя шяффафгырмызы, кянарлары нащамар, аьрылы ерозийалар 
мейдана эялир. Даща сонра хястя щейванларда бядян температурун 
нормайа  дцшцр,  аьыздан  салланмыш  йапышганлы  селик  ахыр  вя  аьыз 
бужагларында  кюпцк  топланыр.  Хястя  йемдян  имтина  едир,  гыса 
мцддят ярзиндя дири  чякисини итирир. 
Сцдлцк  иняклярдя  Дабаг  цчцн  характерик  олан  зядялянмяляр 
йелиндя  вя  ямчяклярдя  характерик  олараг  локализасийа  едир.  Саьым 
заманы афталар даьылараг, йерндя ерозийа сащяляри формалашыр. 
Дабагда  хястялярдя,  хястялийин  хошхассяли  эедиши  заманы, 
хядялянмиш сащяляр 7-8 эцн кечмиш бярпа олунур вя бир гайда олараг  
2-3 щяфтя кечмиш хястя щейванлар саьалыр.  
Дабагла  йолухмуш    бузовларда  хястялик  аьыр  эедишатла 
характеризя олунур. 
Хястялик  септисесийа,  гыздырма,  гычолма  симптомлары  иля  юзцнц 
бирузя верирю 
Хястялик  нятижясиндя  аьжийярдя  шишкинлик  баш  вермякля,  щейван 
юлцр. 
Беля щалларда леталлыг 20-50% тяшкил едир. 
Сцдямяр  дюврдя  Дабагла  хястя  бузовларда  афталар  инкишаф  
етмир  вя  характерик  олараг  ити  гастроентерит  вя  интоксикасийа 
синдромлары мейдана чыхыр. 
Хястялярдя  цряк  язялясинин  зядялянмяси  нятижясиндя,  гяфтялян 
юлцм баш верир. 
Дабагла  хястя  гойунларда  ятрафларын,  йелинин  вя  бязян  аьыз 
бошлуьунун зядялянмяси характерикдир. Хястялярдя щалсызлыг, йемдян 
имтина,  ахсаглыг  мцшащидя  олунур.  Бядян  температуру  гыса 
мцддятли 41-42
0
Ж-дяк йцксялир. 
Хястя гойунларда чювшямя актынын дайанмасы да диггяти жялб 
едир. 

 
225 
Хястялийя  тутулмуш  боьаз  щейванларда  аборт  вя  юлц  балаларын 
доьулмасы щаллары да гейдя алыныр. 
Гузуларда  хястялик  гастроентерит  вя  миокардит  формасында 
юзцнц бирузя верир вя кцтляви тяляфата сябяб олур. 
Дабагла  хястя  кечилярдя,  адятян  аьыз  бошлуьунун  селик  гишасы, 
ятрафлар  вя  бязян ися  йелинин афтозлу зядялянмяси мцшащидя олунур. 
Щейванларын аьзындан зяиф шякилдя селик ахыр. 
Хястялийин  хош  кейфиййятли  эедиши  заманы    10-14  эцн  ярзиндя, 
хястялярдя саьалма баш верир. 
Бязян кечилярдя хястялийин йаман кейфиййятли формасы да юзцнц 
бирузя  верир.  Дабагла  хястя  донузларда  цмуми  щалсызлыг,  иштащанын 
зяифлямяси, афталарын ямяля эялмяси дюврцндя температурун 41-42
0
Ж-
дя йцксялмяси гейдя алыныр. 
Даща сонра дырнаг, йелин вя бурун нащиййясиндя афталар ямяля 
эялир. 
Чошгалар  хястялийя  даща  чох  щяссас  олмагла,  демяк  олар  ки, 
тяляфат 100%-я чатыр. 
Дабаг  хястялийиня  тутулмуш  инсанларда    баш  аьрысы,  сцмцк  вя 
язяля  системиндя  сызылтылы  аьрылар,  титрямя,  йаньы,  хцсусиля  бел 
нащиййясиндя  аьрылар  характеик  клинки  яламятлярдян  сайылыр. 
Хястялярдя  йолухмадан  2  эцн  кечмиш  аьыз  бошлуьу  гуруйур,  сидик 
ихражы кясилир, дил додаг вя  аьзын селик  гишасында шишкинлик баш  верир. 
Ейни  заманда  дил,  додаг  вя  аьыз  вя    бурун    селик  гишаларында, 
щямчинин бармаглар арасы вя дырнаг ужу нащиййялярдя ичяриси  челозлу 
майе иля долу сулуглар ямяля эялир ки, сонралар сулуглар партлайараг 
йериндя йаралар ямяля эялир.  Дабагла хястя инсанларда  дахили бядян 
температурасы 38-39,5
0
Ж-дяк йцксялмякля, гыздырма 6-9 эцн давам 
едир. 
Хястялийя тутулмуш фярдлярин саьалмасы  10-15 эцн чякир. 
Патолоъи 
анатомик 
дяйишикликляр
Патолоъи-анатомик 
дяйишиклярдян  аьыз  бошлуьунда,  йелиндя  вя  дырнаг  нащиййясиндя 
екзентема  вя  афталарын  йаранмасы,  цряк  кисясиндя  трансудатын 
топланмасы,  кюрпялярдя  цряк  язялясиндя  золаглылыг  щадилсяси,  йяни 
пялянэ  дярисини  хатырлатма,  чошгаларда  цряк  язялясинин  дистрофики 

 
226 
калсинозу гейд олунур. Бязян аь жийярин емфиземасы, мядяалты вязи, 
баш вя онурьа бейининдя итищаб да ашкар едилир. 
Диагноз.Хястялийя  диагноз  гоймаг  цчцн  онун  Епизоотолоъи 
хцсусиййятляри  вя  клиники  яламятляри  нязяря  алыныр  вя  лабораторийа 
мцайиняляриндян истифадя едилир. 
Патолоъи  материал.  Вирусун  айрылмасы,  онун  типинин  вя 
вариантларынын  мцяййян  едилмяси  цчцн  ян  азы  5  грам  олмаг  шяртиля 
афталы  материал  ири  буйнузлу  щейванлардан  дилин  цзяриндяки  тамлыьы 
позулмамыш  афтадан,  донузларда  бурун  вя  йа  йелин  цзяриндян, 
гойун  вя  кечилярдян  цст  чянянин  дишсиз  сащясиндян  эюрцлцр,  хцсуси 
консервляшдирижи  материалда  байтарлыг  лабораторийасына  эюндярилир. 
Консервсляшдирижи  васитя  кими  бярабяр  мгдарда  кимйяви  тямиз 
глисерин вя фосфат-буфер мящлулундан истифадя едилир. 
Лабораторийайа  гябул  олунмуш  патолоъи  нцмуняни  мцайиня 
етмяк  мягсядиля  биолоъи  сынаг  гойулур  вя  серолоъи  мцайинядян 
истифадя  едилир.  Биолоъи  сынаг  ян  чох  4-6  эцнлцк  сичанларда  гойулур. 
Вирусун  типляринин  тяйини  цчцн  КБР  истифадя  едилир.  Щал-щазырда  бу 
реаксийанын  гойулмасы  цчцн  лапинизасийалы  дабаг  вирусунун  бцтцн 
мялум 
типляринин 
гейри 
инфексион 
лиофилизасийа 
олунмуш 
комплементтясбитедижи  антиэенляри  мювжуддур.  Бундан  ялавя 
хястялийин диагнозу цчцн ДПР вя ПЩАР истифадя едилир. 
Тяфриги  диагноз.  Хястялийи  везукулйар  Стамотитдян,  Чичякдян, 
Некробактериоздан, вируслу Диарейадан, Йаман катарал Иситмядян 
вя Таундан тяфриг етмяк лазымдыр. 
Иммунитет.  Хястялийи  кечирмиш  щейванларда  иммунитет  йараныр 
вя  щейванлары  1  илдян  10  иля  гядяр  тякрар  йолухмадан    горуйур. 
Хястялийя тюря гейри-саьлам вя тящлцкя алтында олан зоналарда щяссас 
щейванларын  щамысы  спесифик  профилактика  васитяляри  иля  ваксинасийа 
едилмялидир. 
Дабаьын спесифик профилактикасы цчцн моновалент вя поливалент 
ваксин щазырланмышдыр. Ону да эюстярмяк лазымдыр ки, Бир типя  гаршы 
щазырланмыш  ваксинля  пейвянд  олунмуш  щейванларда  йаранан 
иммунитет  ону  диэяр  типлярдян  горуйа  билмир.  Она  тюря  дя  сон 
вахтлар дабаг вирусунун А, О вя C типляриня гаршы поливалент ваксин 
щазырланмышдыр.  Ваксин  ири  буйнузлу  щейванлара  5  мл,  хырда 

 
227 
буйнузлу щейванлара ися 2 мл вурулур. Реваксинасийа 6 айдан сонра 
апарылыр. Иммунитет ваксинасийадан 21 эцн вя  реваксинасийадан ися 
4-5 эцн кечмиш йараныр. 
Бундан  ялавя  дабаьын  А,  О  вя  C  вя  Асийа-1  типляриня  гаршы 
алцминиум-щидроксидли  формол  ваксин  щазырланмышдыр.  Бу  ваксин 
профилактики  мягсядля  1  дяфя,  мяжбури  пейвяндя  ися  14-21  эцнлцк 
фасиля иля 2 дяфя тятбиг едилир. 
Реконвалессентлярин  Ганы  вя  серуму  иля  пассив  иммунитет 
йаратмаг  олур.  Бу  мягсядля  хястялийин  12-25  эцнлцйцндя  ири 
буйнузлу щейванлардан 2-3 литр ган эютцрцлцр. Щяр литр Гана 80 мл 
консервляшдирижи  мящлул  ялавя  едилмялидир.  Бунун  40  мл-и  10  %-ли 
карбол  туршусу  вя  40  мл-и  ися  10%-ли  лимон  туршусунун  натриум 
дузудур. Реконвалессент серумун щяр 30 мл-я 10 мл яввялки гайда 
консервляшдирижи мящлул ялавя едилир. 
Сон  дюврдя  ири  вя  хырда  буйнузлу  щейванларын  дабаьына  гаршы 
културал  вирусдан  бивалент  вакситн  вя  донузларын  дабаьына  гаршы 
лапинизасийалы вирусдан йаьлы ваксинляр щазырланмышдыр. 
Профилактика 
вя 
мцбаризя 
тядбирляри
Щейвандарлыг 
тясяррцфатларында,  санитарийа-эиэийена  гайдаларына  жидди    ямял 
едилмяси хястялийин гаршысынын алынмасына зямин йарадан ясас фактор 
сайылыр.  Профилактик  олараг  тясяррцфатларда  дезбарийер  (3-5%-ли 
натриум  гялявиси  мящлулу  иля  щопдурулмуш)  вя  диэяр  горуйужу 
васитялярин тятбиги хястялярин баш вермямяси цчцн реал шяраит йарадан 
амиллярдян  щесаб  едилир.  Дабаг  гейдя  алынан  тясяррцфатлар  гейри-
саьлам  щесаб  едилир  вя  карантин  гойулур.  Дабагла  хястя  щейванлар 
айрылараг,  изолйаторда  мцалижя  апарылыр  вя  диэяр  щейванлар  ися 
пейвянд едилир. 
Хястялик  мювжуд  олан  щейван  биналарында  щяр  эцн, 
диэярляриндя  ися  3  эцндян  бир  жари  дезинфексийа  апарылмалыдыр.  Пейин 
йыьылараг  биотермики  цсулла  зярярсизляшдирилмялидир.  Дезинфексийа 
мягсядиля  5%-ли  хлорлу  ящянэ  мящлулу,  2%-ли  натриум  гялявиси,  1%-
формалдещит мящлулу  мягсядя уйьун сайылыр.  
Дабаг хястялийи гейдя алынан тясяррцфатын башга тясяррцфатларла 
ялагяси гяти олараг кясилмяли, тясяррцфата щейванларын дахил олмасы вя 
бурадан  диэяр  тясяррцфатлара  верилмясиня  ижазя  верилмямялидир. 

 
228 
Бунунла  бярабяр  щейван  мяишяли  ярзаг  мящсулларынын  да  
тясяррцфатдан  кянара  чыхарылмасына  йол  верилмямялидир.  Сцд 
пастеризасийа    едилдикдя  вя  йа  гайнадылдыгдан  сонра  тясяррцфатдан 
чыхарыла  биляр.  Гейри  саьлам  тясяррцфатлардан  карантин  ахырынжы 
саьалмадан 21 эцн кечмиш эютцрцлмялидир вя   бу вахтдан етибарян 
12  ай  кечмиш  щейванларын  тясяррцфатдан  кянара  чыхарылмасына  ижазя 
верилир. Дабаьа тутулмуш щейванларын кясилмясиня саьалмасындан  3 
ай кечмиш  ят комбинатында ижазя верилир.   
Инсанларын    тящлцкясизлийини  тямин  етмяк  мягсядиля  щейванлар 
арасында  кцтляви  олараг  ваксинасийа  вя  реваксинасийа  тядбирляри 
щяйата  кечирилмялидир.    Тясяррцфатларда  дабаг  заманы    епизотийа 
ялейщи тядбирлярин (карантин, дезинфексийа, сцдцн гайнадылмасы вя с.)  
плана уйьун апарылмасы  бу бахымдан  диггят мяркязиндя олмалыдыр. 

 
229 
ГУШЛАРЫН ГРИПИ  (Гриппус авиум) 
 
Гушларын  грипи  контагиоз  хястялик  олуб,  цмуми  зяифлик, 
септисемийа,  тяняффцс  органларынын,  баьырсагларын  зядялянмяси  иля 
характерлянир.  Хястялик  заманы  дюш,  боьаз,  бойун  нащиййяляриндя 
шишлярин  ямяля    эялмяси,  бойун  вя  ганадларын  парези,  сячиййяви 
яламятляр сайылыр. 
Тарихи  мялумат.  Илк  дяфя  1880-ъи  илдя  Италийада  Перрончито  
тяряфиндян  гейдя  алынан  хястялик  «Тойугларын  ексудатив  тифи» 
адландырылмышдыр.  Даща  сонра  бир  чох  юлкялярдя  гейдя  алынмыш 
хястялик, гушларын классик тауну (Авропа тауну) адландырылмышдыр. 
Хястялийин  етиоложи  амилинин  вирус  олмасыны,  Италийада  1901-ъи 
илдя  Чентани  вя  Савомысы  мцяййян  етмиш  вя  тюрядиъини  Ехудативус 
галлинарум адландырмышдыр. 
1955-ъи илдя хястялийин тюрядиъиси инфлуенза вирус А адландырылмыш 
вя  бундан  сонра    1971-ъи  илдя  хястялик  гушларын  грипи  кими  гейдя 
алынмышдыр. 
Русийада  Гушларын  грипинин  тюрядиъиси  1902  –ъи  илдя  мцяййян 
едилмиш вя хястялийин тядгиги иля Тартаковски мяшьул олмушдур. 
Хястялийин 
ятрафлы 
олараг 
юйрянилмясиндя 
В.Н.Сйурин, 
Н.Г.Осидзе,  Г.А.Сафонов,  Г.А.Иванов  вя  б.  хцсуси  хидмятляр 
эюстярмишляр. 
1997-ъи  илдя  Щонконгда  илк  дяфя  инсанлар  цчцн  тящлцкяли  олан 
гуш  грипи  вирусу  (Щ
5
Н
1
)  айрылмышдыр.  (Щ
5
Н
1
)    вирусун  гушлардан 
инсанлара йолухмасы нятиъясиндя 18 няфяр хястялийя тутулмуш (9 ушаг 
вя 9 бюйцк йашлы) вя нятиъядя бунлардан 6 няфяри ( 1 ушаг вя 5 бюйцк 
йашлы инсан) дцнйасыны дяйишмишдир. 
1999-ъу илдя Щонконгда гуш грипи вирусу (Щ
9
Н
2
)   ики аз йашлы 
ушаьа йолухмуш вя нятиъядя онлар саьалмышдыр. 
1998-1999-ъу  иллярдя  ися  Чинин  материк  щиссясиндя  инсанлар 
арасында гуш грипи вирусу ( Щ
9
Н
2
) иля йолухма щаггында мялуматлар 
йайылмыш  вя  йолухмайа  сябяб  грипля  хястя  ев  гушлары  иля  тям  асда 
олма гейд олунмушдур. 

 
230 
2003-ъц илдя ( Щ
5
Н
1
) гуш грипи вирусу иля ики Щонконг аилясиндя 
йолухма  гейдя  алышмыш  вя  1  няфяр  хястялик  нятиъясиндя  дцнйасыны 
дяйишмишдир. 
2003-ъц илдя Нидерландийада грипля хястя гушдан йолухмуш 86 
няфяр инсандан ( Щ
7
Н
7
) вя ( Щ
5
Н
1
) гуш грипи вирусу айрылмышдыр. 
24 феврал 2004-ъц илдя АБШ –нын Техас штаты яразисиндя йцксяк 
патоженлийя малик олан гуш грипи вирусу ( Щ
5
Н
2
) гейдя алынмышдыр. 
7  йанвар  2004-ъц  илдя  Цмумдцнйа  Сящиййя  тяшкилаты  (ЦСТ), 
Гуш грипи (Щ
5
Н
1
) епидемийасынын башламасыны хябярдар етмишдир. 
2004-ъц  илин  март  айында  инсанлар  арасында  32  хястялик  щалы 
(Вйетнамда  23  няфяр,  Тайлантда  –  9  няфяр)    гейдя  алынмыш  вя 
хястялярдян 22 няфяринин агибяти юлцмля нятиъялянмишдир. 
2005-ъи  илин  йай  айларында  Русийа  Федерасийасынын  46 
районунда, инсанлар арасында 7 хястялик щалы гейдя алынмышдыр. 
11 октйабр 2005-ъи илдя Ъянуби Америкада – Колумбийада илк 
дяфя  олараг  «гуш  грипи»  гейдя  алынмышдыр.  Цмумдцнйа  Сящиййя 
Тяшкилатынын (ЦСТ) 2006-ъы илин август айына олан мялуматына ясасян 
Йер кцрясиндя Гуш грипи (Щ
5
Н
1
) иля йолухмуш инсанлардан индийядяк 
134 няфяри дцнйасыны дяйишмишдир. 
Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin