Защир ялясэяров


Патолоъи–анатомики дяйишикликляр



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/26
tarix16.02.2017
ölçüsü1,28 Mb.
#8548
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   26

Патолоъи–анатомики дяйишикликляр. Хястялик заманы, ири буйнузлу 
Щейванлар  вя  гойунларда  баш  вермиш  патоморфолоъи  дяйишикликляр 
ейниййят  тяшкил  едир.    Кампилобактериоз    заманы  щейванларда  юлцм 
тясадцфи  щалларда  баш  вермир.  Кампилобактериоздан  юлмцш 
щейванларын  жясядиндя,  йарма  заманы,  ясас  патолоъи  дяйишикликляр 
балалыьын шишмяси, балалыг буйнузлары вя каринкулларын илтищаби просеся 
уьрамасы  вя  балаятрафы  пярдянин  асан  айрылмасы  иля  юзцнц  бирузя 
верир.  Бу  инфексийа  заманы,  ясас  патоморфолоъи  дяйишикликляр 
ембрионда,  дюлдя  формалашыр.  Аборт  олунмуш  баланын  дяриалты 
тохумасы вя язяля тохумасы Шишкин вязиййятдя олур. Дюш бошлуьу вя 
гарын  бошлуьуна  ганлы  майе  топланыр.  Епикарт,  плевра,  далаг 
капсуласынын  алты  вя  баьырсагларда  ган  саьынтысы  мцшащидя  олунур. 
Щямчинин  гара-жийярдя  сарымтыл  йашыл  рянэя  некроз  ожаглары 
мцшащидя  олунур.  Аборт  олунмуш  дюлцн      дюш  вя  гарын  бошлуьу 
органларында, о жцмлядян парениматоз органларында ган саьынтылары 
олур.    Атылмыш  баланын  шырданы,  буланыг,  гящвяйи,  боз-сары  рянэли 
памбыьабянзяр гарышыгла долу олур. 
Диагноз.  Хястялийя  диагноз  Епизоотолоъи  мялуматлар,  клиники, 
Бактериолоъи вя серолоъи мцайиняляр ясасында гойулур. 

 
176 
Патолоъи 
материал. 
Хястялийин 
диагностикасы 
мягсядиля 
лабораторийайа мцайиня цчцн аборт олунмуш бала, балаятрафы майе 
вя  жифт,  юлмцш  щейванларын  балалыьы,  чанаг  нащиййясиндяки  лимфа 
дцйцнляри  эюндярилмялидир.  Тюрядижи  буьалардан  вя  диши  фярдлярин 
жинсиййят  орагнларындан    эютцрцлмцш  селийи  эюндярмяк  важибдир. 
Эютцрцлмцш  Патолоъи  нцмуняляр  консервляшдириляряк,  гыса  мцддят 
ярзиндя  (1  сутка  ярзиндя)  лабораторийайа  чатдырылыр.  Лабораторийайа 
гябул  олунмуш  Патолоъи  нцмуня  Бактериолоъи  схем  ясасында 
мцайиня едилир.  
Микроскопийа.  Бу  мягсядля  йахма  щазырланыр  Грам  цсулу, 
йахуд 1:5 нисбятиндя дистилля едилмиш су иля дурулдулмуш Силйа фуксини 
иля  (1-2  дягигя)  бойанараг,  иммерсион  системдя  микроскопийа 
апарылыр. Бу заман тюрядижи юзцнямяхсус морфолоъи хцсусиййятляриня 
эюря арашдырылараг юйрянилир.  
Campilobakter  fetus-  полиморф  микроорганизмляр  олуб,  хырда 
кокклар,  верэцл,  учан  гаьайы  вя  С  щярфи  формаларында  мцшащидя 
олунурлар.  Адятян  жаван  културалардан  щазырланмыш  йахмалада 
верэцл формасында олур. Кампилобактерийаларын юлчцсц (1,5-7,0 мкм 
узуну),  (0,2-0,5  мкм  ени)  щяддиндядир.  Тюрядижи  щярякятлидир 
(щярякят дцз хятлидир) гамчыларын узуну 5-30 мкм  спор вя капсула 
ямяля  эятирмир.  Грам  мянфидир.  Лакин  кющнялмиш  културалардан 
щазырланмыш  йахмаларда  амил  грам  мцсбят  бойаныр.  Хястялийин 
тюрядижиси бцтцн анилин  бойалары иля йахшы бойаныр (1:5 Силйа фуксини, 
эенсионвиолет, метилен абысынын спитдя мящлулу вя с.) Романовски – 
Гимза  цсулу  иля  бойанма  заманы  бактерийа  щцжейрясинин 
ситоплазмасы  дянявярли  (хцсусиля  уж  сащяляри  мцшащижя  олунур). 
Хястялийин  тюрядижиси  микроаерофилдир.  Буну  нязяря  алараг  амилин 
културалашдырылмасы  заманы,  мцщитдя    10%-ли  ЖО
2
  олмасыны  тямин 
едилмяси олдугжа важибдир.    
Тюрядижинин  тямиз  културасынын  алынмасы  културал  вя  биокимйяви 
хцсусиййятляринин  юйрянилмяси.  Бу  мягсядля  гябул  олунмуш 
нцмунядян  стерил  шяраитдя  гидалы  мцщитяляр  якилмялидир.  Тюрядижинин 
културалашдырылмасы  мягсядиля  Китт-Таросси  гида  мцщитиндян 
щямчинин  2%-ли  ят  пептонлу  гара-жийярли  агар  гида  мцщитиндян 

 
177 
истифадя олунмасы даща мягсядя уйьундур. (Бах тюрядижинин културал 
хцсусиййятляриня). 
Патоэен  кампилобактерийалар  бир  сыра  културал  вя  биокимйяви 
хцсусиййятляриня  эюря,  гейри  патоэен  кампилобактерийалардан 
дифференсасийа олунмалыдыр.  
 
 
 
Културал вя биокимйяви хцсусиййятляриня эюря патоэен  
кампилобактерийаларын (вибрионларын) гейри-патоэенлярдян тяфриги 
 
Нювлярин ады  
Нитрит-
лярин 
бярпасы  
Щ
2
С 
ямяля 
эятирм
яси  
Катала 
за ямяля 
эятирмя 
Глисеринли гида 
мцщитляриндя 
бой вермя  
25 
0
Ж 
бой 
вермя  
1% 
3,5% 
1.Ж.фетус субсп. фетус 






Ж.фетус субсп. интестиналис 






Ж.фетус субсп. йейунум 






2. Ж.спуторум субсп. спуторум 






Ж.спуторум субсп. бубулус 






3.Ж.фекалис  






 
  Биолоъи  сынаг.  Бу  сынаг  заманы  Патолоъи  нцмунядя  тюрядижини 
ашкар  етмяк,  чиркли  култураны  тямизлямяк,  микробун  вирулентлийини 
мцяййян етмяк гаршыйа гойулур. Бу мягсядля боьаз щинд донузлары 
интраперитонал  йахуд  балалыг  йолуна  йолухдурулур.  Яэяр  10-12  эцн 
мцддятиндя  аборт  баш  вермяся,  щинд  донузлары  юлдцрцляряк, 
Бактериолоъи  мцайиня  апарылыр.  Биолоъи  сынаг  мягсядиля  боьаз 
гойунлар, даналар да йолухдурула биляр. Бу заман йолухдурма орал 
йолла, йахуд дяриалты цсулла апарылмалыдыр.  
Серолоъи  диагностика.  Хястялик  тюрядижиляринин  антиэенлик 
структуралары  кифайят  гядяр  юйрянилмямишдир.  Арашдырмалар 
нятижясиндя  мцяййян  едилмишдир  ки,  тюрядижинин  гарамал  вя 
гойунлардан  айрылмыш  айры-айры  штаммалары  антиэенлик  структуруна 
эюря  бир-бириндян  фярглянир.  Тюрядижинин  антиэенлик  структурунун 
юйрянилмяси  серолоъи  диагнолстика,  щямчинин  Биолоъи  сянайедя 
диагностик серумларын ялдя олунмасы бахымындан мцщцм ящямиййят 

 
178 
кясб  едир.  Серолоъи  диагностика  мягсядиля  АР,  КБР  вя 
Комплиментин  сойугда  Бирляшмяси  реаксийасындан  истифадя  олунур. 
Бу  мягсядля  лабораторийайа  ган  вя  ваэина  селийи  эюндярмяк 
лазымдыр.  Селик  хцсуси  жищазын  кюмяклийи  иля  балалыьын  бойнунда, 
тянзифдян щазырланмыш тампона щопдурулур. Сонра тампон пинсетля 
сыхылараг, майе айрылыр.  
Айрылмыш майе сентрафугадан кечириляряк, 4 сынаг шцшясинин щяр 
бириня ардыжыл олараг 0,5; 0,3; 0,2; 0,1 мл мигларында тюкцлцр. Ы сынаг 
шцшясиндян  башга,  галанларынын  цзяриня  0,5  мл  Физиолоъи  мящлул 
тюкцлцр.  Сонра  сынаг  шцшяляринин  дюрдцня  дя  айры-айрылыгда  0,5  мл 
антиэен  ялавя  едилир.  Сонра  систем  37
0
Ж  температурада  1  сутка 
темостатда сахланылыр вя 3-6 саат мцддятиндя отаг температурасында 
галдыгдан сонра нятижя йохланылыр. Гойунларда ися АР ган сериуму 
иля  гойулур.  Ган  бала  атыландан  1-20  эцн  мцддятиндя 
эютцрцлмялидир.  Реаксийа  ЫЫ  типдян  щазырланан  антиэенля 
апарылмалыдыр.  Реаксийанын  нятижяси  ++++  -ла    гейд  олунур. 
Гарамалда  хястялийин  серодиагностикасында  КБР  вя  К.  Сойугда 
БР-дан истифадя олунур.  
Тяфриги  диагноз.  Кампилобактериозу  Бактериолоъи,  Серолоъи 
мцайинялярин    кюмяйи  иля  бруселлйоз,  трихомоноз,  листериоз,  о 
жцмлядян  гойунларда  салмонелйоз  вя  хламидийалы  баласалмадан 
тяфриг етмяк лазымдыр. 
Иммунитет.  Тябии  олараг  хястяляниб  саьалмыш  щейванлар  тякрар 
олараг  бала  салмыр.  Бу  щаллхястяликдян  саьалмыш  щейванларда 
иммунитетин  ямяля  кялмяси  иля  ялагядардыр.  Хцсусиля  хястяликдян 
сонра  гойунлара  формалашан  иммунитетин  кяркинлийи  мющкям 
олмагла,  нювбяти  дюврлярдя  онлар  чох  тясадцфи  халларда  хястялийя 
тутулурлар. 
Хястяликдян  сонра  ири  буйнузлу  щейванларда  ямяля  эялян 
иммунитет  ися  зяиф  олур.  Гойунларын  кампилобактериозуна  гаршы 
спесифик  ваксин  щазырлансада  (М.А.Лучко-1974)  експериментдян 
кянара  чыхмамышдыр.    Инсанларда    иммунопрофилактика  тядбирляри 
ишляниб щазырланмамышдыр. 

 
179 
Мцалижя. Кампилобактериоз заманы мцалижя мягсядиля йерли вя 
цмуми  тясир  сферасына  малик  олан  маддялярдян  истифадя  едилир 
(стрептомисин, пенисиллин, бисилин-3, хлортетрасиклин вя с). 
Иняклярин  мцалижясиндя  ендометрит  заманы  (1:5000  фурасилин), 
(етакридин 1:1000), лавотетрасулфин, левотетрасиклин пцскцрмя йолу иля 
тятбиг  олунур.  Балалыьа  антибиотикляр  йеридилир  (1млн.ТВ  пенсиллин  вя 
стрептомисин    4  эцн  мцддятиндя  щяр  эцн).  Ейни  вахтда  язяляичи 
пенсиллин, стрептомисин 1 кг дири чякийя 4000 ТВ дозада суткада ики 
дяфя олараг, 3 эцн мцддятиндя тятбиг едилир. 
Йолухмуш буьалара 1  кг дири чякийя 4000 ТВ пенсиллин эцндя 
ики  дяфя  язяля  ичи  инйексийа  едилир,  хайа    торбасы  битки  йаьлары  вя  йа 
балыг  йашы иля пенсиллин мящлулу иля  ишлянилир (обработка олунур). Бу 
жцр  мцалижя  3-4  эцн  ардыжыл  олараг  апарылыр.  Мцалижя  курсу  5-6 
эцндян сонра тякрар едилир. 
Кампилобактериозла  хястя  гойунларын  йерли  мцалижяси  цчцн 
стрептомисин,  пенсиллин,  бисилин-3  вя  тетрасиклин  тятбиг  олунур.  3-5 
эцнярзиндя  балалыг  бошлуьуна  стерил  битки  йаьы  иля  гейд  олунан 
антибиотиклярдян  бири  гарышдырылараг  тясир  едилир  (  20мл  битки 
йаьы+2млн  ТВ  антибиотик).  Цмуми  мцалижя  мягсядиля  гойунлара  4 
эцн  мцддятиндя,  эцндя  2  дяфя  олмагла  1  кг  дири  чякийя  4000ТВ 
стрептомисин вя йа окситетрасиклин язяля ичи йеридилир. 
Профилактика  вя  мцбаризя  тятбирляри.  Иняк  вя  даналарын  саьлам 
тюрядижи  буьаларын  спермасы  иля  майаландырылмасынын  мцщцм 
профилактики  ящямиййяти  вардыр.  Тясяррцфатларда  (ферма,  нахыр,  сцрц) 
кампилобактериозун  гейдя  алынмасы  заманы  гейри  саьлам  елан 
едиляряк,  орайа  щейванларын  эятирилмяси  вя  чыхарылмасы  гяти  гадаьан 
олунур. Жидди карантин режими тятбиг олунур. Профилактика мягсядиля 
2  майаланмадан  7-12  саат  сонра  100000ТВ  стрептомисин  вя 
пенисиллин  20мл  исти  физиолоъи  мящлулла  балалыьа  йеридилир.  Хястя 
щейванлар  айрылараг,  изолйаторларда  йерляшдирилир  вя  мцалижя  олунур.  
Боьаз щейванларда баласалманын гаршысыны алмаг цчцн, профилактика 
мягсядиля  дахиля  250-300  мл  5  эцн  ардыжыл  олараг,  эцндя  бир  дяфя 
Бигумал  (1:1000)  йеридилир.  Щяр  килограмм  жанлы  кцтляйя 
Дибиомисин,  йахуд  бисиллин-5  антибиотикинин  25-30  мин  ТВ  дозада 
язяляарасы инйексийасы, мягсядяуйьун сайылыр. 

 
180 
Профилактика  мягсядиля  щейван  сахланылан  бина,  ятраф  мцщит 
2%-ли  натриум  гялявиси  вя  10-20%  -ли  хлорлу  ящянэ,  5%-ли  креолин 
емулсийасы,  2%-ли  фяал  хлорла  дезинфексийа  едиляряк  зярярсизляшдирилир. 
Хястялийин  сон  гейдя  алынмасындан  12  ай  кежмиш,  тясяррцфатлар 
кампилобактериоза эюря саьлам щесаб олунур. 
Хястялийин  профилактикасы  вя  инсанларын  тящлцкясизлийи  мягсядиля 
комплекс  тятбирляр  планы  ишляниб  щазырланмагла  Дювлят  байтарлыг 
хидмяти тяряфиндян щяйата кежирилдмялидир. 
Ят  вя  сцд  емалы  мцяссисяляриндя,  кясим  мянтягяляриндя,  ят  вя 
сцд  мящсулларынын  илкин  емалы  мцяссисяляриндя  байтарлыг-  санитарийа 
експертизасы тяшкил олунмалыдыр. Регулйар олараг ярзаг мящсулларынын 
Бактериолоъи  мцайиняси  щяйата  кежирилмялидир.  Ят  вя  ят  мящ-
сулларынын, сцд вя сцд мящсулларынын сахланмасы,  пайланмасы хцсуси 
технолоъи  принсипляр  ясасында  щяйата  кечирилмякля,  тяляб  олунан 
Дювлят  стандартларына  жаваб  вермялидир.  Планлы  шякилдя  ят  вя  сцд 
емалы  мцяссисяляриндя,  ярзаг  мящсуллары  сахланылан  анбарларда, 
сойудужуларда, дезинфексийа, дезинсексийа вя дератизасийа тядбирляри 
щяйата кечирилмялидир. Тяляб олунан санитарийа-эиэийена гайдаларына 
ямял  олунмагла,  стасионарларда  епидемийа  ялейщи  реъим  тямин 
олунмалыдыр.  

 
181 
ОРНИТОЗ -  PSITTAKOZ  (Ornithosis) 
 
Гушларын  вя  инсанларын  характерик  эедишли  инфексион  респиратор 
хястялийи  олуб,    ясасян  тяняффцс  органларынын  зядялянмяси  яламятляри 
иля сяжийялянир. Конйуктивит хястялик цчцн характерикдир. 
Тарихи  мялумат.  Хястялик  илк  дяфя  1874-жц  илдя  Алманийада 
гейдя  алынмышдыр.  Инсанларда  хястялийи  илк  дяфя  1879-жу  илдя 
Йуркерсон  вя  Риттер  юйрянмишляр.  1895-жи  илдя  Франсыз  тядгигатчысы 
Моранж  хястя  туту  гушларындан  инсанларын  йолухмасыны  мцшащидя 
етмиш  вя  хястялийи  Пситтакоз  (латынжа  psittacus-туту  гушу)  ады  иля 
гейдя  алмышдыр.  Даща  сонра  Пситтакоз  бир  чох  нюв  гушлар  арасында 
гейдя  алынмыш  вя  Мойерин  тяклифи  иля,  хястялик  Орнитоз 
адландырылмышдыр. Сонра Орнитоз ири буйнузлу щейванлар арасында да 
гейдя  алынмышдыр.  Туту  гушлары  вя  вящши  гушлар  арасында  хястялийин 
тядгиги  иля  Мойер  (1941)  мяшьул  олмушдур.  Орнитоз  яксяриййят 
Авропа  юлкяляриндя,  Америка  вя  Асийада  мцшащидя  едилмякля,  132 
гуш нювц, о жцмлядян ев гушлары арасында гейдя алынмышдыр. 
Кечмиш  ССРИ-дя  Орнитозун  юйрянилмясиндя  И.И.Терский, 
Н.Н.Басова, Е.С.Залмазов хцсуси хидмятляр эюстярмишляр. 
Хястялийин  тюрядижиси-(Chlamydia  Psittaki)  Хламидийа  жинсиня 
мянсубдур. Амил щярякятсиз, коккабянзяр микроорганизмляр олуб, 
юлчцсц 0,2-1,5 мкм олмагла, амилин диаметри облигат щцжейря дахили 
щяйат фяалиййятинин инкишаф сиклинин юзцнямяхсуслуьу иля ялагядардыр. 
Chlamydia  Psittaki–(коккабянзяр  елементар  щиссяжикляр) 
щазырланмыш  йахмаларда,  микроскопийа  заманы  тяк-тяк,  жцт-жцт, 
бязян  тут  мейвясини  хатырладан  йыьым  формасында  мцшащидя  едилир. 
Хламидийанын  инкишаф  сикли  40  саата  гядяр  давам  едир  ки,  бу  да 
юзцнц щцжейрянин ситоплазматик вакуолунда елементар щиссяжиклярин 
микроколонийалары  формасында  бирцзя  верир.  Хястялик  тюрядижиси 
Романовски-Эимза, Маккиавелло, Штамп цсуллары иля йахшы бойаныр. 
Chlamydia Psittaki мцряккяб антиэен структурасына маликдир. 
Тюрядижидя  комплементбирляшдирижи  антиэен  мцщцм  диагностик 
ящямиййятя  маликдир.  Беля  ки,  жинс  цчцн  спесифик  олан  антиэен 
термостабил  компонентлярдян, нюв цчцн спесифик олан ися термолабил 
компонентлярдян тяшкил олунмушдур. Айры-айры гуш нювляриндян ялдя 

 
182 
олунмуш  хястялик  тюрядижиляринин  тяфриги  мягсядиля,  Нейтраллашма 
реаксийасы тятбиг едилир. 
Давамлылыьы.  Chlamydia Psittaki  70
0
Ж-дяк истиликдя 10 дягигя 
ярзиндя  мящв  олур.  Суда  17  эцнядяк,  гурудулмуш  вязиййятдя  5 
щяфтяйядяк,  отаг  температуру  вя  эцняш  шуаларынын  тясириндян  6 
эцнядяк,  гуш  пейининдя  120  эцн,  йумурта  габыьында  4  эцнядяк, 
дондурулмуш  щалда  ися  3(цч)  илядяк  йашама  габилиййятини  сахлайыр. 
Кимйяви  дезинфексийа  маддяляриндян  5%-ли  лизол,  3%-ли  фенол,  2%-ли 
формалдещид, 3%-ли хлораминин тясириндян тюрядижи 3 саата мящв олур. 
Епизоотолоъи  мялуматлар.  Орнитозла  ясасян  йцксяк  щяссаслыгла 
туту гушлары вя эюйярчинляр хястялянирляр. Онлар  хястялик тюрядижисинин 
дашыйыжысы  ролуну  ойнайырлар.  Хястялийя  ейни  заманда  100  нювдян 
чох вящши гуш щяссаслыг эюстярирляр. Кянд Тясяррцфаты гушларындан ися 
юрдякляр,  тойуг,  щинд  гушу,  газ  вя  фазанлар  хястялийя  тутулурлар. 
Жаванлар,  йашлылара  нисбятян  хястялийя  даща  тез  тутулурлар. 
Експериментал  йолла  аь  сичанлар,  щинд  донузу,  ада  довшаны,  ев  вя 
чюл  сичанлары,  гузу,  чошка,  бузов  вя  меймунлары  да  йолухдурмаг 
олар. 
Хястялик тюрядижисинин ясас мянбяйи хястя гушлар вя хястяликдян 
саьалмыш  хламидийа  дашыйан  гушлар  сайылыр.  Йолухма  ясасян 
респиратор  йолла,  бязи  щалларда  ися  алиментар  йолла  да  баш  верир. 
Инфексийа  мянбяйи  олараг  туту  гушлары  даща  горхулу  щесаб  едилир. 
Хястяликдян саьалмыш гушлар 6 ай вя даща чох мцддятдя  хламидийа 
дашыйыжы  олараг,  тюрядижиляри  респиратор  йолла,  юскцряк  васитясиля  вя 
няжис ифразы иля харижи мцщитя йайырлар. 
Бир  чох  нюв  гушларда,  Орнитоз  симптомсуз  кежир.  Гушларын 
сахланма  шяраити  пис  олдугда,  там  дяйярли  гида  маддяляриля 
йемляндирилмядикдя, щямчинин дигяр инфексион  хястяликлярин (Salmo-
nellyoz,  mikoplazmoz    вя  с.)  нятижясиндя  орнитозун  баш  вермяси, 
йайылмасы  вя  клиник  формайа  кечмясиня  сябяб  олур.  Хястялик  ясасян 
илин исти айларында баш верир.  
Гушлар  арасында  хястялийин  баш  вермясиндя  сахланма  шяраити 
(йцксяк нямлик, тозлу, пис ийли вя газлы биналар), гидаланма режиминин 
позулмасы,  биртяряфли  йемлянмянин  вя  бир  чох  стресс-факторларын 
мцщцм ролу вардыр. Гушчулугда истифадя едилян Алят вя васитялярин, 

 
183 
тюрядижи  иля  чирклянмиш  йем  вя  су  нцмуняляринин,  щямчинин 
ектопаразитлярин  Орнитозун  йайылмасында  мцстясна  ящямиййяти 
вардыр.  Инсанлар  тябии  олараг  хястялийя  йцксяк  щяссаслыг  эюстярирляр. 
Инсанларда  хястялянмя  щалларына,  гушчулугда  сых  баглы  оланлар 
арасында 
тясадцф 
едилир, 
хцсусиля 
гуш 
фабрикляриндя, 
ят 
комбинатларында,  зоомагазинлярдя,  зоопаркларда    чалышанлар,  еляжя 
дя екзоотик гуш щявяскарлары, овчулар арасында орнитозла хястялянмя 
щалларына  раст эялинир. 
Инсанлар  ясасян  хламидийаларла  чирклянмиш  щава  иля  тяняффцс 
заманы  йолухурлар.  Йолухма  щямчинин  тюрядижи  иля  сирайятлянмиш 
ярзаг  мящсулларынын  гябулу  заманы  (алиментар  йолла)  да  баш  веря 
билир. 
Патоэенез. Хламидийалар гушларда аероэен йолла аь жийярляря вя 
щава  кисяляриня  дахил  олдуьдан  сонра,  тяняффцс  органларында  артыб-
чохалараг,  ики  суткадан  сонра  гана  кечир,  организмин  орган  вя 
тохумаларына  йайылыр.  Бу  заман  септисемийа  баш  верир.  Алиментар 
йолухма  заманы  симптомсуз  инфексийа  инкишаф  едир.  Ган  дювраны 
системи  иля  йайылараг,  дахили  органларда  локализасийа  етмиш  тюрядижи, 
Патолоъи-просес тюрядир. Сонра маддяляр-мцбадиляси просеси позулур, 
организмин  резистентлийи  кяскин  олараг  зяифляйир  вя  икинжили 
инфексийаларын  йайылмасына  реал  зямин  йараныр.  Хястялийин  латент 
формасы,  организмя  мцхтялиф  стресс-факторларын тясири  заманы  клиники 
формайа кечир. 
Эедиши  вя  клиники  яламятляри.  Гушларда  хястялийин    инкубасийа 
дюврц,  ясасян  амилин  вирулентлийиндян  асылы  олараг  10  эцндян  4  айа 
гядяр  давам  едир.  Инсанларда  инкубасийа  дюврц    4  эцндян  17 
эцнядяк,  бязян  8-12  эцн  эцн  давам  едир.  Гушларын  Орнитозунун 
симптомокомплекси,  мцхтялиф  нюв  гушларда  мцхтялиф  характеря 
малик  олур.  Хястялик  цчцн  ясас  характерик  яламятляр,  цмуми 
щалсызлыг,  эюз  гапагларынын  шишкинлийи,  конйуктивит,  тяняффцс  цзвляри 
системинин  катарал  илтищабы,  ганад  вя  ятрафларын  ифлижи,  исщал,  цмуми 
бядян температурунун йцксялмясидир. 
Эюйярчинлярдя  ясасян  ринит,  серозлу  конйуктивит,  бязи  щалларда 
бронхит  характерик  яламятлярдяндир.  Туту  гушларында  щалсызлыг, 
тцклярин  пырпызлашмасы,  иштащынын  позулмасы,  бядян  температурунун 

 
184 
йцксялмяси,  арыглыг,  ятрафларын  паралижи  характерик  клиники 
яламятлярдян сайылыр. Юрдяклярдя клиники хяритя, эюйярчинлярдя олдуьу 
характеря  маликдир.  Хястялик  щинд  тойугларында  цмуми  юлэцнлцк, 
ринит, синусит, тяняффцс йолларынын илтищабы, ятрафларын ифлижи, ганлы исщалла 
юзцнц бирцзя верир. 
Орнитоз  заманы  кюрпяляр  эеж  тцклянир,  онларда  йашыл  рянгдя 
исщал баш верир. Инсанларын орнитозу заманы бядяндя сызылтылы аьрылар, 
баш  аьрысы  вя  язяля  системиндя  аьрылар  мейдана  чыхмагла,  бядян 
температуру  38-40
0
Ж-дяк  йцксялир.  Хястялик  заманы  гуру  юскцряк, 
гыртлаьын  вя  трахейаларын  илтищабы  баш  верир.  Хястялийин  5-7  эцнцндя 
дюш  гяфясиндя  аьрылар  мейдана  чыхмагла,  тянэиняфяслик,  юскцрякля 
ганлы-селийин  айрылмасы,  пневмонийа  яламятляри  сяжиййяви  щал  сайылыр. 
Хястялик заманы баш эижяллянмяси щаллары да ола билир. Орнитозла хястя 
инсанларда гаражийяр вя далаг бюйцйцр. Леталлыг 2-3%-дир. 
Патолоъи-анатомики 
дяйишикликляр. 
Хястялик 
нятижясиндя 
гаражийярин вя далаьын кяскин бюйцмяси характерик олмагла, онларда 
некроз  ожаглары  мцшащидя  едилир.  Гаражийярин  зяфяран  рянэини 
хатырлатмасы, далаьын ися тцнд гырмызы олмасы сяжиййялидир. 
Хястялярдя  пневмонийа  баш  вермякля,  тяняффцс  органларынын 
селикли  гишасы  катарал  илтищаба  мяруз  галыр,  перикарда  вя  щава 
кисяляринин  диварында  серозлу  фибринозлу  ексудат  топланыр. 
Эюйярчинлярдя  бунлардан  ялавя  ентерит  дя  мцяййян  етмяк  олур. 
Бюйрякляр  бюйцмцш  олур  вя  орада  боз  лякяляр  мцшащидя  едилир. 
Хястялик 
башга 
инфексийаларла 
мцряккябляшдикжя, 
Патолоъи 
дяйишикликляр даща характерик нязяря чарпыр. 
Диагноз.  Хястялийя  диагноз  Епизоотолоъи  мялуматлар,  клиники-
яламятляр,  Патолоъи-анатомики  эюстярижиляр  нязяря  алынмагла, 
лабораторийа мцайиняляри ясасында гойулур.  
Патолоъи 
материал.Лабораторийайа 
мцайиня 
мягсядиля, 
хястяликдян  юлмцш  гушун  жясяди  эюндярилир.  Хястяликдян  юлмцш 
шцбщяли гушун жясяди 5%-ли лизол йахуд фенол щопдурулмуш тянзифя бир 
нечя  гат  бцкцляряк,  лабораторийайа  эюндярилмялидир.  Патолоъи 
материалдан щазырланмыш суспензийада (1:10) бактериал микрофлораны 
мящв  етмяк  цчцн  стептомисин  (50  микрогр)  вя  пенсиллин  (1000 
ТВ/мл) истифадя едилир. 

 
185 
Лаборатор  мцайинясиндя  гушун  дахили  органларындан 
щазырланмыш  ляпир  йахмаларын  микроскопийасы,  комплементин  узун 
мцдятли  бирляшмя  реаксийасынын  гойулмасы  вя  тюрядижинин  айрылмасы 
мцщцм  рола  маликдир.  Хястялийин  диагнозу  заманы  Биолоъи  сынаг 
мягсядиля,  аь  сичанлар  вя  тойуг  ембрионлары  йолухдурулур. 
Орнитозун    латент  формасынын  диагностикасында,  гушларын  ган 
серуму,  КБР-ы  васитясиля  тятгиг  едилир.  Саьлам  гушчулуг 
тясяррцфатларында, гушларда комплементбирляшдирижи антителляр олмур. 
Гушларын  орнитозунун  диагностикасында  щямжинин  аллерэендян 
дя истифадя едилир. Инсанлардада Орнитозун аллерэик диагнозу методу 
ишляниб щазырланмышдыр. 
Тяфриги  диагноз.  Орнитоз  юрдяклярин  вируслу-синусити  вя 
салмонеллйозу, 
тойугларын 
респиратор 
микоплазмоз 
вя 
колисептисемийасындан,  еляжя дя Нйукасл хястялийи вя  Грипдян тяфриг 
едилмялдир. 
Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin